ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
previous bookno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter
Atthakatha Book 30 : PALI ROMAN Vimana.A. (paramatthadi.)

page1.

Paramatthadipani nama khuddakanikayatthakatha vimanavatthuvannana ----------- namo tassa bhagavato arahato sammasambuddhassa. Gantharambhakatha mahakarunikam natham neyyasagaraparagum vande nipunagambhira- vicitranayadesanam. Vijjacaranasampanna yena niyyanti lokato vande tamuttamam dhammam sammasambuddhapujitam. Siladigunasampanno thito maggaphalesu yo vande ariyasamgham tam punnakkhettam anuttaram. Vandanajanitam punnam iti yam ratanattaye hatantarayo sabbattha hutvaham tassa tejasa. Devatahi katam punnam yam yam purimajatisu tassa tassa vimanadi- phalasampattibhedato. Pucchavasena ya tasam vissajjanavasena ca pavatta desana kamma- phalapaccakkhakarini. Vimanavatthu icceva namena vasino pure yam khuddakanikayasmim sangayimsu mahesayo.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page2.

Tassahamavalambitva poranatthakathanayam tattha tattha nidanani vibhavento visesato. Suvisuddham asankinnam nipunatthavinicchayam mahaviharavasinam samayam avilomayam. Yathabalam karissami atthasamvannanam subham sakkaccam bhasato tam me nisamayatha sadhavoti. Tattha vimananiti visitthamanani devatanam kilanivasatthanani. Tani hi tasam sucaritakammanubhavanibbattani ekayojanika 1- dviyojanikadipamanavisesayuttataya, nanaratanasamujjalani vicittavannasanthanani 2- sobhatisayayogena visesato mananiyataya 3- ca "vimanani"ti vuccanti. Vimananam vatthu karanam etissati vimanavatthu, "pithante sovannamayan"tiadinayappavatta desana. Nidassanamattancetam tasam devatanam rupabhogaparivaradisampattiyo tamnibbattakakammanca nissaya imissa desanaya pavattatta. Vipakamukhena va kammantaramanassa karanabhavato vimanavatthuti veditabbam. Tayidam kena bhasitam, kattha bhasitam, kasma ca bhasitanti? Vuccate:- idam hi vimanavatthu dubbidhena 4- pavattam pucchavasena ca vissajjanavasena ca. Tattha vissajjanagatha tahi tahi devatahi bhasita, pucchagatha pana kaci bhagavata bhasita, kaci sakkadihi, kaci savakehi therehi. Tatthapi yebhuyyena yo so kappanam satasahassadhikam ekam asankhyeyyam buddhassa bhagavato aggasavakabhavaya punnananasambhare sambharanto anukkamena savakaparamiyo puretva chalabhinnacatupatisambhidadigunavisesa- parivarassa sakalassa savakaparaminanassa matthakam patto dutiye aggasavakatthane thito iddhimantesu ca bhagavata etadagge thapito ayasma mahamoggallano, tena bhasita. @Footnote: 1 cha.Ma. yojanika... 2 Si. vicittavannasanthanada 3 Ma. mananissayato 4 cha.Ma. duvidhena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page3.

Bhasantena ca pathamam tava lokahitaya devacarikam carantena devaloke devatanam pucchavasena 1- puna tato manussalokam agantva manussanam punnaphalassa paccakkhakaranattham puccham vissajjananca ekajjham katva bhagavato pavedetva bhikkhunam bhasita, sakkena pucchavasena, devatahi tassa vissajjanavasena bhasitapi mahamoggallanat- therassa bhasita eva. Evam bhagavata therehi ca devatahi ca pucchavasena, devatahi tassa vissajjanavasena ca tattha tattha bhasita paccha dhammavinayam sangayantehi dhammasangahakehi ekato katva "vimanavatthu"icceva sangaham aropita. Ayam tavettha "kena bhasitan"tiadinam padanam sankhepato sadharanato ca vissajjana. Vittharato pana "kena bhasitan"ti padassa anomadassissa bhagavato padamule katapanidhanato patthaya mahatherassa agamaniyapatipada kathetabba, sa pana agamatthakathasu tattha tattha vittharitati tattha agatanayeneva veditabba. Asadharanato "kattha bhasitan"tiadinam padanam vissajjana tassa tassa vimanassa atthavannananayeneva agamissati. Apare pana bhananti:- ekadivasam ayasmato mahamoggallanassa rahogatassa patisallinassa evam cetaso parivitakko udapadi "etarahi kho manussa asatipi vatthusampattiya khettasampattiya attano ca cittapasadasampattiya tani tani punnani katva devaloke nibbatta ularasampattim paccanubhonti, 2- yannunaham devacarikam caranto ta devata kayasakkhim katva tahi yathupacitam punnam yathadhigatanca punnaphalam kathapetva tamattham bhagavato aroceyyam, evam me sattha gaganatale punnacandam utthapento viya manussanam kammaphalam paccakkhato dassento appakanampi karanam ayatanagataya saddhaya vasena ularaphalatam 3- vibhavento tam @Footnote: 1 Si. pucchadinam vasena 2 ka. paccanubhonti. evamuparipi 3 Ma. ularaphalam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page4.

Tam vimanavatthum atthuppattim katva mahatim dhammadesanam pavattessati, sa hoti bahujanassa atthaya hitaya sukhaya devamanussanan"ti. So asana utthahitva 1- rattadupatam 2- nivasetva aparam rattadupatam ekamsam katva samantato jatihingulikadhara vijjulata 3- viya sanjhapabhanuranjito 4- viya ca jangamo anjanagirisikharo bhagavantam upasankamitva abhivadetva ekamantam nisinno attano adhippayam arocetva bhagavata anunnato utthayasana bhagavantam abhivadetva padakkhinam katva abhinnapadakam catutthajjhanam samapajjitva tato vutthaya iddhibalena tamkhananneva tavatimsabhavanam gantva tattha tattha tahi tahi devatahi yathupacitam punnakammam pucchi, tassa ta kathesum. Tato manussalokam agantva tam sabbam tattha pavattita- niyameneva bhagavato arocesi, tam 5- samanunno sattha ahosi. Iccetam atthuppattim katva sampattaparisaya vittharena dhammam desesiti. Tam panetam vimanavatthu vinayapitakam suttantapitakam abhidhammapitakanti tisu pitakesu suttantapitakapariyapannam, dighanikayo majjhimanikayo samyuttanikayo anguttaranikayo khuddakanikayoti pancasu nikayesu khuddakanikayapariyapannam, suttam geyyam veyyakaranam gatha udanam itivuttakam jatakam abbhutadhammam vedallanti navasu sasanangesu gathasangaham. 6- "dvasiti buddhato ganhim dve sahassani bhikkhuto caturasiti sahassani ye me dhamma pavattino"ti 7- evam dhammabhandagarikena patinnatesu caturasitiya dhammakkhandhasahassesu katipayadhammakkhandhasangaham. Vaggato pithavaggo cittalatavaggo paricchattakavaggo @Footnote: 1 cha.Ma. vutthahitva 2 cha.Ma. rattadupattam. evamapuripa @3 Si. jatihingulikadharavicchurito 4 Ma. sanjhatapanuranjito 5 Ma. tattha @6 Si. gathangam 7 khu.thera. 26/1027/399, su.vi. 1/5, 33, peta.A. 3, @abhi.A. 1/36, vi.A. 1/28 (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page5.

Manjitthakavaggo 1- maharathavaggo payasivaggo sunikkhittavaggoti satta vagga. Vatthuto pathame vagge sattarasa vatthuni, dutiye ekadasa, tatiye dasa, catutthe dvadasa, pancame catuddasa, chatthe dasa, sattame ekadasati antaravimananam aggahane pancasiti, gahane pana tevisasatam vatthuni, gathato pana diyaddhasahassagatha. Tassa vaggesu pithavaggo adi, vatthusu sovannapithavatthu adi, tassapi "pitham te sovannamayan"ti gatha adi. ---------- @Footnote: 1 Si. manjetthikavaggo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page6.

1. Itthivimana 1. pithavagga 1. Pathamapithavimanavannana tattha pathamavatthussapi 1- ayam atthuppatti:- bhagavati savatthiyam viharante jetavane anathapindikassa arame ranna pasenadikosalena buddhappamukhassa bhikkhusamghassa sattaham asadisadane pavattite tadanurupena anathapindikena mahasetthina tayo divase, tatha visakhaya mahaupasikaya mahadane dinne asadisadanassa pavatti sakalajambudipe pakata ahosi. Atha mahajano 2- tattha tattha katham samutthapesi 3- "kim nu kho evam ularavibhavapariccageneva danam mahapphalataram bhavissati, udahu attano vibhavanurupapariccagenapi"ti. Bhikkhu 4- tam katham sutva bhagavato arocesum. Bhagava "na bhikkhave deyyadhammasampattiyava danam mahapphalataram bhavissati, atha kho cittapasadasampattiya ca khettasampattiya ca, tasma kundakamutthimattampi pilotikamattampi tinasantharamattampi pannasantharamattampi putimuttaharitakamattampi vippasannena cetasa dakkhineyyapuggale patitthapitam tampi mahapphalataram bhavissati mahajutikam mahavippharan"ti 5- aha. Tatha hi vuttam sakkena devanamindena:- "natthi citte pasannamhi appika nama dakkhina tathagate va sambuddhe atha va tassa savake"ti. 6- Sa panesa katha sakalajambudipe vittharika ahosi. Manussa samana- brahmanakapanaddhikavanibbakayacakanam yathavibhavam danani denti, gehangane paniyam @Footnote: 1 cha.Ma. pathamavatthussa 2 Ma. mahajana 3 Ma. samutthapesum @4 Si. iti bhikkhu 5 Ma. mahavippharikanti 6 khu.vi. 26/804/80

--------------------------------------------------------------------------------------------- page7.

Upatthapenti, dvarakotthakesu asanani thapenti. Tena ca samayena annataro pindapatacariko thero pasadikena abhikkantena patikkantena alokitena vilokitena saminjitena pasaritena okkhittacakkhu, iriyapathasampanno pindaya caranto upakatthe kale annataram geham sampapuni. Tattheka kuladhita saddha pasanna 1- theram passitva sanjatagaravabahumana ularapitisomanassam uppadetva geham pavesetva pancapatitthitena vanditva attano pitham pannapetva tassa upari pitakam matthavattham attharitva adasi. Atha there tattha nisinne "idam mayham uttamam punnakkhettam upatthitan"ti pasannacitta yathavibhavam aharena parivisi, vijaninca 2- gahetva viji. So thero katabhattakicco asanadanabhojanadanadipatisamyuttam dhammikatham kathetva 3- pakkami. Sa itthi tam attano dananca dhammakathanca 4- paccavekkhanti pitiya nirantaram phutthasarira hutva tam pithampi therassa adasi. Sa 5- tato aparena samayena annatarena rogena phuttha kalam katva tavatimsa- bhavane dvadasayojanike kanakavimane nibbatti, accharasahassam cassa parivaro ahosi, pithadananubhavena cassa yojaniko kanakapallanko nibbatti akasacari sighajavo upari kutagarasanthano, tenetam 6- "pithavimanan"ti vuccati. Tam hi suvannavannam vattham attharitva dinnatta kammasarikkhatam vibhaventam suvannamayam ahosi, pitivegassa balavabhavena sighajavam, 7- dakkhineyyassa cittarucivasena dinnatta yatharucigami, pasadasampattiya ularataya sabbasova pasadikam 8- sobhatisayayuttanca ahosi. Athekasmim ussavadivase devatasu yathasakam dibbanubhavena uyyanakilanattham nandanavanam gacchantisu sa devata dibbavatthanivattha dibbabharanavibhusita @Footnote: 1 Si. saddhasampanna 2 cha.Ma. bijani...evamuparipa 3 Ma. dhammakatham katva @4 cha.Ma. danam tanca dhammakatham 5 cha.Ma. ayam patho na dissata 6 cha.Ma. tena tam @7 Ma. pitavatthasanthatam 8 Si. yathapasadikam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page8.

Accharasahassaparivara sakabhavana nikkhamitva tam pithavimanam abhiruyha mahatiya deviddhiya mahantena sirisobhaggena samantato cando viya suriyo viya ca obhasenti uyyanam gacchati. Tena ca samayena ayasma mahamoggallano hettha vuttanayeneva devacarikam caranto tavatimsabhavanam upagato tassa devataya avidure attanam dassesi. Atha sa devata tam disva samuppannabalavapasadagarava sahasa pallankato oruyha theram upasankamitva pancapatitthitena vanditva dasanakhasamodhanasamujjalam anjalim paggayha namassamana atthasi. Thero kincapi taya annehi ca sattehi yathupacitam kusalakusalam attano yathakammupaganananubhavena hatthatale thapitam amalakam viya pannabalabhedena paccakkhato passati, tathapi yasma devatanam upapattisamanantarameva "kuto nu kho aham cavitva idhupapanna, kim nu kho kusalakammam katva imam sampattim patilabhami"ti 1- atitabhavam yathupacitanca kammam uddissa yebhuyyena dhammatasiddha upadharana, tassa 2- ca yathavato nanam uppajjati, tasma taya devataya katakammam kathapetva sadevakassa lokassa kammaphalam paccakkham katukamo:- [1] "pithante sovannamayam ularam manojavam gacchati yenakamam alankate malyadhare suvatthe obhasasi vijjurivabbhakutam. [2] Kena te'tadiso vanno kena te idha mijjhati uppajjanti ca te bhoga ye keci manaso piya. [3] Pucchami tam devi mahanubhave manussabhuta kimakasi punnam @Footnote: 1 Si. patilabhinti 2 Ma. tatha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page9.

Kenasi evanjalitanubhava vanno ca te sabbadisa pabhasati"ti aha. [4] Sa devata attamana moggallanena pucchita panham puttha viyakasi yassa kammassidam phalam. [5] Aham manussesu manussabhuta abbhagatana'sanakam adasim abhivadayim anjalikam akasim yathanubhavanca adasi danam. [6] Tena me'tadiso vanno tena me idha mijjhati uppajjanti ca te bhoga ye keci manaso piya. [7] Akkhami te bhikkhu mahanubhava manussabhuta yamakasi punnam tenamhi evanjalitanubhava vanno ca me sabbadisa pabhasatiti. #[1] Tattha pithanti yam kinci tadisam darukkhandhampi asanampi vallikaranapithampi 1- vettasanampi masarakadivisesanamam darumayadiasanampi vuccati. Tatha hi "padapitham padakathalikan"ti 2- ettha padathapanayoggam pithadikam darukkhandham vuccati, 3- "pithasappi"ti 4- ettha hatthena gahanayoggam. "pithika"ti pana ekaccesu janapadesu desavoharena 5- asanam. 6- "bhutapithika devakulapithika"ti ettha devatanam balikaranatthanabhutam @Footnote: 1 cha.Ma. apanampi balikaranapithampi 2 vi.maha. 4/209/234, vi.cula. 6/75/100 @3 Ma. padatthapanayoggam suciadikam darukkhandham asanam vuccati @4 milinda. 1/268 (nava.) 5 Ma. tesam voharena 6 cha. apanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page10.

Pitham. "bhaddapithan"ti ettha vettalatadihi uparicitam 1- asanam, yam sandhaya vuttam "bhaddapitham upanayi"ti. 2- "supannattam mancapitham. Mancam va pitham va karayamanena"- ti 3- ca adisu masarakadibhedam darumayadiasanam. Idha pana pallankakarasanthitam devataya punnanubhavabhinibbattam yojanikam kanakavimanam veditabbam. Teti tesaddo "na te sukham pajananti, ye na passanti nandanan"tiadisu 4- tasaddassa vasena paccattabahuvacane agato. "namo te purisajanna namo te purisuttama 5- namo te buddhaviratthu"ti 6- ca adisu tumhasaddassa vasena sampadane, tuyhanti attho. "kinte dittham kinti te sutam. Upadhi te samatikkanta, asava te padalita"ti 7- ca adisu karane. "kinte vatam kim pana brahmacariyan"tiadisu 8- samiatthe. Idhapi samiatthe datthabbo. Tavati hi attho. Sovannamayanti ettha suvannasaddo "suvanne dubbanne sugate duggate"ti 9- ca "suvannata susarata"ti 10- ca evamadisu chavisampattiyam agato. "kakam suvanna parivarayanti"tiadisu 11- garule, "suvannavanno kancanasannibhataco"tiadisu 12- jatarupe. Idhapi jatarupe eva datthabbo. Tam hi buddhanam samanavannataya sobhano vanno etassati suvannanti vuccati. Suvannameva sovannam yatha "vekatam vesaman"ti @Footnote: 1 cha.Ma. upari vitam 2 Si. upanesiti @3 vi.mahavi. 2/522/355 4 sam.sa. 15/11,226/6,241 @5 di.pa. 11/279/172, khu.su. 25/550/441 6 sam.sa. 15/90/58 @7 Ma.Ma. 13/400/387, khu.sa. 25/552/441 8 khu.vi. 26/1251/143, @khu.ja. 27/1410/288 (sya) 9 di.Si. 9/246/83, @Ma.mu. 12/148/109 10 khu. 25/11/13 11 khu.ja. 27/77/24 (sya) @12 di.pa. 11/200/124

--------------------------------------------------------------------------------------------- page11.

Ca. Mayasaddo ca "anunnatapatinnata, tevijja mayamasmubho"tiadisu 1- asmadatthe agato. "mayam nissaya hemaya, jatamando dari subha"ti ettha pannattiyam. "manomaya pitibhakkha sayampabha"tiadisu 2- nibbattiatthe, bahirena paccayena vina manasava nibbattati manomayati vutta. "yannunaham samam cikkhallam madditva sabba- mattikamayam kutikam kareyyan"tiadisu 3- vikaratthe. "danamayam silamayan"tiadisu 4- padapuranamatte. Idhapi vikaratthe, padapuranamatte va datthabbo. Yada hi suvannena nibbattam sovannamayanti ayamattho, tada suvannassa vikaro sovannamayanti vikaratthe mayasaddo datthabbo, "nibbattiatthe"tipi vattum vattatiyeva. Yada pana suvannena nibbattam sovannanti ayamattho, tada sovannameva sovannamayanti padapuranamatte mayasaddo datthabbo. Ularanti panitampi setthampi mahantampi. Ularasaddo hi "pubbenaparam ularam visesam adhigacchati"tiadisu 5- panite agato. "ularaya khalu bhavam kaccayano 6- samanam gotamam pasamsaya pasamsati"tiadisu setthe. "ularabhoga ularayasa, olarikan"ti ca adisu 7- mahante. Tampi ca vimanam manunnabhavena upabhunjantanam atittikaranatthena panitam, samantapasadikatadina pasamsitataya 8- setth, pamanamahantataya ca mahagghataya ca mahantam, tihipi atthehi ularamevati vuttam ularanti. Manojavanti ettha manoti cittam. Yadipi manosaddo sabbesampi kusalakusala- byakatacittanam sadharanavaci, "manojavan"ti pana vuttatta yattha katthaci arammane pavattanakassa kiriyamayacittassa vasena veditabbam. Tasma manaso 9- viya javo etassati manojavam yatha otthamukhoti, ativiya sighagamananti attho. Mano hi lahuparivattitaya @Footnote: 1 Ma.Ma. 13/455/447, khu.su. 25/600/454 2 di.Si. 9/41/18, di.pa. 11/38/24 @3 vi.mahavi. 1/84/55 4 di.pa. 11/305/195, an.atthaka. 23/126/245 (sya), @khu.iti. 25/60/278 5 paliyam. sanjananti..., @sam.maha. 19/376/134 6 paliyam. vacchayano, @Ma.mu. 12/288/252 7 abhi. san. 34/894/225, Ma.mu. 12/224/206 8 Ma. pasamsatamataya @9 Ma. mano

--------------------------------------------------------------------------------------------- page12.

Atidurepi visaye khaneneva nipatati, tenaha bhagava "naham bhikkhave annam ekadhammampi samanupassami yam evam lahuparivattam, yathayidam bhikkhave cittan"ti 1- "durangamam ekacaran"ti 2- ca. Gacchatiti tassa devataya vasanavimanato uyyanam uddissa akasena gacchati. Yenakamanti kamasaddo "kama hi citra madhura manorama, viruparupena mathenti cittan"tiadisu 3- manapiye rupadivisaye agato. "../../bdpicture/chando kamo, rago kamo"tiadisu 4- chandarage. "kilesakamo. Kamupadanan"tiadisu 5- sabbasmim lobhe. "attakamaparicariyaya vannam bhaseyya"tiadisu 6- gamadhamme. "santettha tayo kulaputta attakamarupa viharanti"tiadisu 7- hitacchande. "attadhino aparadhino bhujisso yenakamamgamo"tiadisu 8- seribhave. Idhapi seribhave eva datthabbo, tasma yenakamanti yatharuci, devataya icchanurupanti attho. Alankateti alankatagatte, nanavidharamsijalasamujjalavividharatanavijjotitehi hatthu- pagapadupagadibhedehi satthisakatabharaparimanehi dibbalankarehi vibhusitasarireti attho. Sambodhane cetam ekavacanam. Malyadhareti kapparukkhaparicchattakasantanakalatadisambhavehi suvisuddhacamikaravividharatanamayapattakinjakkhakesarehi samantato vijjotamanavipphuranta- kirananikararucirehi dibbakusumehi sumanditakesahatthaditaya malabharini. Suvattheti kappalatanibbattanam nanaviragavannavisesanam suparisuddhabhasurappabhanam 9- nivasa- nuttariyapaticchadadinam dibbavatthanam vasena sundaravatthe. Obhasasiti vijjotasi. Vijjurivati vijjurata 10- viya. Abbhakutanti valahakasikhare. Bhummatthe hi etam upayogavacanam. Obhasasiti va antogadhahetuatthavacanam, obhasesiti attho. Imasmim pakkhe "abbhakutan"ti upayogatthe eva upayogavacanam datthabbam. @Footnote: 1 an.ekaka. 20/48/9 2 khu.dha. 25/37/22 @3 khu.su. 25/50/345, @khu.thera. 26/787/377 4 abhi.vi. 35/564/310,khu.cula. 30/95/27 (sya) @5 abhi.san. 34/1220/279,khu.maha. 29/8/4 (sya) @6 vi.mahavi. 1/291/223 7 vi.maha. 5/466/248, Ma.mu. 12/325/289 8 di.Si. 9/221, @462/73,203, Ma.mu. 12/426/376 9 Si. suparisuddhabhasurappabhavisaranam @10 Si. vijjuta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page13.

Ayam hettha attho:- yatha nama sanjhapabhanuranjitam rattavalahakasikharam pakatiyapi obhasamanam samantato vijjotamana vijjulata niccharanti visesato obhaseti, evameva 1- suparisuddhatapaniyamayam 2- nanaratanasamujjalam pakatipabhassaram imam vimanam tvam sabbalankarehi vibhusita sabbaso vijjotayantihi attano sarirappabhahi vatthabharano bhasehi ca visesato obhasesiti. Ettha hi "pithan"ti nidassetabbavacanametam, "abbhakutan"ti nidassanavacanam. Tatha "te"ti nidassetabbavacanam. Tam hi "pithan"ti idam apekkhitva samivacanena 3- vuttampi "alankate malyadhare suvatthe obhasasi"ti imani padani apekkhitva paccattavasena parinamati, tasma "tvan"ti vuttam hoti. "vijjuriva"ti nidassanavacanam. "obhasasi"ti idam dvinnampi upameyyupamananam sambandhadassanam. "obhasasi"ti hi idam "tvan"ti padam apekkhitva majjhimapurisavasena vuttam, "pithan"ti idam apekkhitva pathamapurisavasena parinamati. Casaddo cettha luttaniddittho datthabbo. "gacchati yena kamam obhasasi"ti ca "vijjulatobhasitam abbhakutam viya"ti paccattavasena cetam upayogavacanam parinamati. Tatha "pithan"ti visesitabbavacanametam, "te sovannamayam ularan"tiadi tassa visesanam. Nanu ca "sovannamayan"ti vatva suvannassa aggalohataya setthabhavato dibbassa ca idhadhippetatta "ularan"ti na vattabbanti? na, kinci visesasab- bhavato. 4- Yatheva hi manussaparibhogasuvannavikatito rasaviddham settham suvisuddham, tato 5- akaruppannam, tato pana 6- yankinci dibbam settham, evam dibbasuvannepi camikaram, camikarato satakumbham, satakumbhato jambunadam, jambunadato singisuvannam. Tam hi sabbasettham. Tenaha sakko devanamindo:- @Footnote: 1 cha.Ma. evamevam 2 Ma. suparisuddhatapaniyam @3 Ma. samivaseni 4 Ma. visesasambhavato @5 Si. rasaviddhato 6 cha.Ma. ayam saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page14.

"mutto muttehi saha puranajatilehi vippamutto vippamuttehi singinikkhasavanno rajagaham pavisi bhagava"ti. 1- Tasma "sovannamayan"ti vatvapi "ularan"ti vuttam. Atha va "ularan"ti idam na tassa setthapanitabhavameva sandhaya vuttam, atha kho mahantabhavampiti vuttovayamattho. Ettha ca "pithan"tiadi phalassa kammasarikkhatadassanam. Tathapi "sovannamayan"ti imina tassa vimanassa vatthusampadam dasseti, "ularan"ti imina sobhatisayasampadam, "manojavan"ti imina gamanasampadam. "gacchati yenakaman"ti imina sighajavataya pithasampattibhavasampadam dasseti. Atha va "sovannamayan"ti imina tassa panitabhavam dasseti, "ularan"ti imina vepullamahattam. "manojavan"ti imina anubhavamahattam. "gacchati yenakaman"ti imina viharasukhattam dasseti. "sovannamayan"ti va imina tassa abhirupatam vannapokkharatanca dasseti, "ularan"ti imina dassaniyatam pasadikatanca dasseti, "manojavan"ti imina sighasampadam, 2- "gacchati yena kaman"ti imina katthaci appatihatacaratam dasseti. Atha va tam vimanam yassa punnakammassa nissandaphalam, tassa alobhanissandataya sovannamayam, adosanissandataya ularam, amohanissandataya manojavam gacchati yena kamam. Tatha tassa kammassa 3- saddhanissandabhavena sovannamayam, pannanissandabhavena ularam, viriyanissandabhavena manojavam, samadhinissandabhavena gacchati yena kamam. Saddhasamadhinissandabhavena va sovannamayam, samadhipannanissandabhavena ularam, @Footnote: 1 vi.maha. 4/58/49 2 Si. sighasampatam 3 Si. atha va tam vimanam tassa punnakammassa @tathakatassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page15.

Samadhiviriyanissandabhavena manojavam, samadhisatinissandabhavena gacchati yenakamanti veditabbam. Tattha yatha "pithan"tiadi vimanasampattidassanavasena tassa devataya punnaphalavibhavasampattikittanam, evam "alankate"tiadi attabhavasampattidassanavasena punnaphalavibhavasampattikittanam. Yatha hi susikkhitasippacariyaviracitopi rattasuvanna- lankaro vividharamsijalasamujjalamaniratanakhacito eva sobhati, na kevalo, evam sabbanga- sampanno caturassasobhanopi attabhavo sumanditapasadhitova sobhati, na kevalo. Tenassa "alankate"tiadina aharimam sobhavisesam dasseti, "obhasasi"ti imina anaharimam. Tatha purimena vattamanapaccayanimittam sobhatisayam dasseti, pacchimena atitapaccayanimittam. Purimena va tassa upabhogavatthusampadam dasseti, pacchimena upabhunjanakavatthusampadam. Etthaha "kim pana tam vimanam yuttavaham, udahu ayuttavahan"ti. Yadipi devaloke rathavimanani yuttavahanipi honti "sahassayuttam ajannarathan"tiadi- 1- vacanato, te pana devaputta eva kiccakaranakale vaharupena attanam dassenti yatha eravano devaputto kilanakale hatthirupena. Idam pana annanca edisam ayuttavaham datthabbam. Yadi evam kim tassa vimanassa abbhantara vayodhatu gamane visesapaccayo, udahu bahirati? abbhantarati gahetabbam. Yatha hi candavimanasuriyavimanadinam desantaragamane tadupajivinam sattanam sadharanakammanibbattam ativiya sighajavam mahantam vayumandalam tani pilentam 2- pavatteti, na evam tam piletva 3- pavattenti bahira vayodhatu atthi. Yatha ca pana cakkaratanam antosamutthitaya vayodhatuya vasena pavattati. Na hi tassa candavimanadinam viya bahira vayodhatu piletva pavattika @Footnote: 1 sam.sa. 15/264-5/282-3 2 cha.Ma. pelentam 3 cha.Ma. peletva. evamuparipi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page16.

Atthi ranno cakkavattissa cittavasena "pavattatu bhavam cakkaratanan"tiadivacana- samanantarameva pavattanato, evantassa devataya cittavaseneva 1- attasannissitaya vayodhatuya gacchatiti veditabbam. Tena vuttam "manojavam gacchati yenakaman"ti. #[2] Evam pathamagathaya tassa devataya punnaphalasampattim kittetva idani tassa karanabhutam punnasampadam vibhavetum "kena te'tadiso vanno"tiadi gathadvayam vuttam. Tattha kenati kimsaddo "kim raja yo lokam na rakkhati, kim nu kho nama tumhe mam vattabbam mannatha"tiadisu 2- garahane agato. "yankinci rupam atitanagatapaccuppannan"tiadisu 3- aniyame. "kimsudha vittam purisassa setthan"tiadisu 4- pucchayam. Idhapi pucchayameva datthabbo. "kena"ti ca hetuatthe karanavacanam, kena hetunati attho. Teti tava. Etadisoti ediso, etarahi yathadissamanoti attho. Vannoti vannasaddo "kada sannulha pana te gahapati ime samanassa gotamassa vanna"tiadisu 5- gune agato. "anekapariyayena buddhassa vannam bhasati, dhammassa vannam bhasati, samghassa vannam bhasati"tiadisu 6- thutiyam. "atha kena nu vannena, gandhathenoti vuccati"tiadisu 7- karane. "tayo pattassa vanna"tiadisu 8- pamane. "cattarome bho gotama vanna"tiadisu 9- jatiyam. "mahantam hatthirajavannam abhinimminitva"tiadisu 10- santhane. "suvanna- vannosi bhagava, susukkadathosi viriyava"tiadisu 11- chavivanne. Idhapi chavi- vanne eva datthabbo. Ayam hettha attho:- kena kidisena punnavisesena hetubhutena devate tava etadiso evamvidho dvadasayojanani pharanakappabho sariravanno jatoti. @Footnote: 1 cha.Ma. cittavasena 2 vi.mahavi. 1/424/317 3 Ma.mu. 12/244/206,sam.kha. 17/59/56 @4 sam.sa. 15/73/47, khu.su. 25/183/369 5 Ma.Ma. 13/77/54 @6 di.Si. 9/2/2 7 sam.sa. 15/234/246, khu.ja. 27/945/207 (sya) @8 vi.mahavi. 2/602/68 9 di.pa. 11/115/69, Ma.Ma. 13/379/361 @10 sam.sa. 15/138/124 11 Ma.Ma. 13/399/384, khu.sa. 25/554/447

--------------------------------------------------------------------------------------------- page17.

Kena te idha mijnatiti kena punnatisayena te idha imasmim thane idani taya 1- labbhamanam ularam sucaritaphalam ijjhati nipphajjati. Uppajjantiti nibbattanti, avicchedavasena uparupari vattantiti attho. Bhogati paribhunjitabbat- thena "bhoga"ti laddhanama vatthabharanadivittupakaranavisesa. Yeti samannena aniyama- niddeso, keciti pakarabhedam amasitva aniyamaniddeso, ubhayenapi panitapanitataradi- bhede tattha labbhamane tadise bhoge anavasesato byapetva sanganhati. Anavasesabyapako hi ayam niddeso yathapi 2- "ye keci sankhara"ti. Manaso piyati manasa piyayitabba, manapiyati attho. Ettha ca "etadiso vanno"ti imina hettha vuttavisesa tassa devataya attabhavapariyapanna vannasampada dassita, "bhoga"ti imina upabhogaparibhoga- vatthubhuta dibbarupasaddagandharasaphotthabbabheda kamagunasampada, "manaso piya"ti imina tesam rupadinam itthakantamanapata, "idha mijjhati"ti imina pana dibbaayuvannayasasukhaadhipateyyasampada dassita. "ye keci manaso piya"ti imina yani "so anne deve dasahi thanehi adhigganhati dibbena ayuna dibbena vannena dibbena sukhena dibbena yasena dibbena adhipateyyena dibbehi rupehi dibbehi saddehi dibbehi gandhehi dibbehi rasehi dibbehi photthabbehi"ti 4- sutte agatani dasa thanani, tesam idha anavasesato sangaho dassitoti veditabbo. #[3] Pucchamiti panham karomi, natum icchamiti attho. Kamam cetam "kena te'tadiso vanno, kena te idha mijjhati. Kimakasi punnam, kenasi evanjalitanubhava"ti ca kimsaddaggahaneneva atthantarassa asambhavato pucchavasena gathattayam vuttanti vinnayati, pucchavisesabhavanapanattham pana "pucchami"ti vuttam. Ayam hi puccha aditthajotana tava na hoti edisassa atthassa mahatherassa @Footnote: 1 cha.Ma. tayi 2 cha.Ma. yatha 3 sam.sala. 18/535/343 (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page18.

Aditthabhavabhavato, vimaticchedanapi na hoti sabbaso samugghatitasamsayatta, anumatipucchapi na hoti "tam kim mannasi rajanna"tiadisu 1- viya anumatigahanakarena appavattatta, kathetukamyatapucchapi na hoti tassa devataya kathetukamyatavasena therena apucchitatta. Visesena pana ditthasamsandanati veditabba. Svayamattho hettha atthuppattikathayam "thero kincapi"tiadina vibhavito eva. Tanti tvam. Tayidam pubbaparapekkham, pubbapekkhataya upayogekavacanam, parapekkhataya pana paccatteka- vacanam datthabbam. Deviti ettha devasaddo "imani te deva caturasiti nagarasahassani kusavati- rajadhanipamukhani, ettha deva chandam karohi jivite apekkhan"ti ca adisu 2- sammutidevavasena agato, "tassa devatidevassa, sasanam sabbadassino"tiadisu visuddhidevavasena. Visuddhidevanam hi bhagavato atidevabhave vutte itaresam vutto eva hotiti. "catumaharajika deva dighayuka vannavanto sukhabahula"tiadisu 3- upapattidevavasena. Idhapi upapattidevavaseneva veditabbo. Padatthato pana:- dibbati attano punniddhiya kilati lalati pancahi kamagunehi ramati, atha va hettha vuttanayena jotati obhasati, akasena 4- vimanena ca gacchatiti devi. "tvam devi"ti sambodhane cetam ekavacanam. Mahanubhaveti ularappabhave, so panassanubhavo hettha dvihi gathahi dassitoyeva. Manussabhutati ettha manassa ussannataya manussa, satisurabhavabrahmacariya- yogyatadigunavasena upacitamanasa ukkatthagunacitta. Ke pana te? jambudipavasino sattavisesa. Tenaha bhagava:- @Footnote: 1 di.maha. 10/411,413/272,274 2 di.maha. 10/266/165 @3 di.pa. 11/337/228 4 Ma. akase

--------------------------------------------------------------------------------------------- page19.

"tihi bhikkhave thanehi jambudipaka manussa uttarakuruke manusse adhigganhanti deve ca tavatimse. Katamehi tihi? sura satimanto idha brahmacariyavaso"ti. 1- Tatha hi buddha bhagavanto paccekabuddha aggasavaka mahasavaka cakkavattino anne ca mahanubhava satta ettheva uppajjanti. Tehi samanarupaditaya pana saddhim parittadipavasihi itaramahadipavasinopi "manussa"tveva pannayimsuti eke. Apare pana bhananti:- lobhadihi alobhadihi ca sahitassa manassa ussannataya manussa. Ye hi satta manussajatika, tesu sattesu 2- visesato lobhadayo alobhadayo ca ussanna, te lobhadiussannataya apayamaggam, alobhadiussannataya sugatimaggam nibbanagamimagganca purenti, tasma lobhadihi alobhadihi ca sahitassa manassa ussannataya parittadipavasihi saddhim catumahadipavasino sattavisesa "manussa"ti vuccantiti. Lokiya pana "manuno apaccabhavena manussa"ti vadanti. Manu nama pathama- kappiko lokamariyadaya 3- adibhuto hitahitavidhayako sattanam pitutthaniyo, yo sasane "mahasammato"ti vuccati. Paccakkhato 4- paramparaya ca tassa ovadanusasaniyam thita satta puttasadisataya "manussa"ti vuccanti. Tato eva hi te manava "manuja"ti ca vohariyanti. Manussesu bhuta jata, manussabhavam va pattati manussabhuta. Kimakasi punnanti kim danasiladippabhedesu kidisam pujjabhavaphalanibbattanato, yattha sayam uppannam, tam santanam punati visodhetiti ca "punnan"ti laddhanamam sucaritam kusalakammam akasi, upacini nibbattesiti attho. Jalitanubhavati sabbaso vijjotamana punniddhika. @Footnote: 1 an.navaka. 23/225 (21)/409 (sya) 2 cha.Ma. ayam patho na dissati @3 ka. lokapariyadaya 4 Si. apaccatthato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page20.

Kasma panettha "manussabhuta kimakasi punnan"ti vuttam, kim annasu gatisu punnakiriya natthiti? no natthi, yasma nirayepi nama kamavacarakusalacittappavatti kadaci labbhateva, kimangam 1- panannattha, nanu avocumha "ditthasamsandana puccha"ti. Tasma mahathero manussattabhave thatva punnakammam katva uppannam tam disva bhutatthavasena pucchanto "manussabhuta kimakasi punnan"ti avoca. Atha va annasu gatisu ekantasukhataya ekantadukkhataya dukkhabahulataya ca punnakiriyaya okaso na sulabharupo sappurisupanissayadipaccayasamavayassa sudullabha- bhavato. Kadaci uppajjamanopi yathavuttakaranena ularo vipulo ca na hoti, manussagatiyam pana sukhabahulataya punnakiriyaya okaso sulabharupo sappurisupanissayadi- paccayasamavayassa yebhuyyena sulabhabhavato. Yanca tattha dukkham uppajjati. Tampi visesato punnakiriyaya upanissayo hoti. Dukkhupanissaya hi saddhati. Yatha hi ayoghanena satthake nipphadiyamane tassa ekantato na aggimhi tapanam udakena va temanam chedanakiriyasamatthataya visesapaccayo, tapetva pana pamanayogato udakatemanam tassa visesapaccayo, evameva sattasantanassa ekantadukkhasamangita dukkhabahulata ekantasukhasamangita ca punnakiriyaya na visesapaccayo hoti. Sati pana dukkha- santapane pamanayogato sukhupabruhane ca laddhupanissaya punnakiriya uppajjati, uppajjamana ca mahajutika mahavipphara patipakkhachedanasamattha ca hoti, tasma manussabhavo punnakiriyaya visesapaccayo. Tena vuttam "manussabhuta kimakasi punnan"ti. Sesam suvinneyyameva. #[4] Evam pana therena pucchita sa devata panham vissajjesi, tamattham dassetum "sa devata attamana"ti gatha vutta. Kena panayam gatha vutta? dhammasangahakehi. Tattha sati ya pubbe "pucchami tam devi @Footnote: 1 Si. kimanga

--------------------------------------------------------------------------------------------- page21.

Mahanubhave"ti vutta, sa. Devatati devaputtopi brahmapi devadhitapi vuccati. "atha kho annatara devata abhikkantaya rattiya abhikkantavanna"tiadisu 1- hi devaputto "devata"ti vutto devoyeva devatati katva. Tatha "ta devata sattasata ulara, brahmavimana abhinikkhamitva"tiadisu brahmano. "abhikkantena vannena ya tvam titthasi devate obhasenti disa sabba osadhi viya taraka"ti 2- adisu devadhita. Idhapi devadhita eva datthabba. Attamanati tutthamana pitisomanassehi gahitamana. Pitisomanassasahagatam hi cittam domanassassa anokasato tehi tam sakam katva gahitam viya hoti. Attamanati va sakamana. Anavajjapitisomanassa- sampayuttam hi cittam sampati ayatinca tamsamangino hitasukhavahato "sakan"ti vattabbatam labhati, na itaram. Moggallanenati moggallanagottassa brahmanamahasalassa puttabhavato so mahathero gottavasena "moggallano"ti pannato, tena moggallanena. Pucchitati ditthasamsandanavasena pucchita, attamana sa devata panham byakasiti yojana. Attamanata cassa "tampi nama parittakampi kammam evam mahatiya dibba- sampattiya karanam ahosi"ti pubbepi sa attano punnaphalam paticca antarantara somanassam patisamvedeti, idani pana "annatarassa therassa katopi namakaro evam ularaphalo, ayam pana buddhanam aggasavako ularaguno mahanubhavo, imampi passitum nipaccakaranca katum labhami, mama punnaphalapatisamyuttameva ca puccham karoti"ti dvihi karanehi uppanna. Evam sanjatabalavapitisomanassa sa therassa vacanam sirasa sampaticchitva panham puttha byakasi. @Footnote: 1 sam.sa. 15/1/1, khu.khu. 25/1/3 2 khu.vimana. 26/75/12

--------------------------------------------------------------------------------------------- page22.

Panhanti natum icchitam tam attham viyakasi kathesi vissajjesi. Katham pana byakasi? putthati putthakarato, pucchitakarenevati 1- attho. Ettha hi "pucchita"ti vatva puna "puttha"ti vacanam visesatthaniyamanam datthabbam. Siddhe hi sati arambho visesatthanapakova hoti. Ko paneso visesattho? byakaranassa pucchanurupata. Yam hi kammaphalam dassetva tassa karanabhutam kammam pucchitam, tadubhayassa annamannanurupabhavavibhavana. Yena ca akarena puccha pavatta atthato ca byanjanato ca, tadakarassa byakaranassa pucchanurupata, tatha ceva vissajjanam pavattam. Iti imassa visesassa napanattham "pucchita"ti vatva puna "puttha"ti vuttam. "pucchita"ti va taya devataya visesanamukhena putthabhavassa panhabyakaranassa ca karanakittanam. Idam vuttam hoti:- "kena te'tadiso vanno"tiadina therena pucchiyatiti puccha, taya devataya katakammam, tassa pucchaya karita acikkhita vati sa devata "pucchita"ti vutta. Yasma pucchita pucchiyamanassa kammassa karita, tasma panham puttha, yasma ca puna 2- pucchita pucchiyamanassa kammassa acikkhanasabhava, tasma panham byakasiti. Yassa kammassidam phalanti idam "panhan"ti vuttassa atthassa sarupadassanam. Ayancettha attho:- idam pucchantassa pucchiyamanaya ca paccakkhabhutam anantaram vuttappakaram punnaphalam, yassa kammassa tam natum icchitatta panhanti vuttam punnakammam byakasiti. #[5] Aham manussesutiadi panhassa byakaranakaro. Tattha ahanti devata attanam niddisati. "manussesu"ti vatva puna "manussabhuta"ti vacanam tada attani manussagunanam vijjamanatadassanattham. Yo hi manussajatikova samano panatipatadim @Footnote: 1 Si. pucchitakarena vata 2 cha.Ma. ayam saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page23.

Akattabbam katva dandaraho tattha tattha rajadito hatthacchedadikammakaranam 1- papunanto mahadukkham anubhavati, ayam manussanerayiko nama. Aparo manussajatikova samano pubbekatakammuna ghasacchadanampi na labhati, khuppipasabhibhuto dukkhabahulo katthaci patittham alabhamano vicarati, ayam manussapeto nama. Aparo manussajatikova samano paradhinavutti paresam bharam vahanto bhinnamariyado va anacaram acaritva parehi santajjito maranabhayabhito gahananissito dukkhabahulo vicarati hitahitam ajananto niddajighacchadukkhavinodanadiparo, ayam manussatiracchano nama. Yo pana attano hitahitam jananto kammaphalam saddahanto hirottappasampanno dayapanno sabbasattesu samvegabahulo akusalakammapathe parivajjento kusalakammapathe samacaranto punnakiriyavatthuni paripureti, ayam manussadhamme patitthito paramatthato manusso nama. Ayampi tadisa ahosi. Tena vuttam "manussesu manussabhuta"ti. Manusse sattanikaye manussabhavam patta manussadhammanca appahaya thitati attho. Abbhagatananti abhiagatanam, sampattaagantukananti attho. Duvidha hi agantuka atithi abbhagatoti. Tesu kataparicayo agantuko atithi, akataparicayo abbhagato. Kataparicayo akataparicayopi va puretaram agato atithi, bhojanavelayam upatthito sampati agato abbhagato. Nimantito va bhattena atithi, animantito abbhagato. Ayam pana akataparicayo animantito sampati agato ca, tam sandhayaha 2- "abbhagatanan"ti, garukarena panettha bahuvacanam vuttam. Asati nisidati etthati asanam, yankinci nisidanayoggam, idha pana pitham adhippetam, tassa ca appakatta anularatta ca "asanakan"ti aha. Adasinti "idamassa therassa dinnam mayham mahapphalam bhavissati mahanisamsan"ti sanjatasomanassa kammam kammaphalanca saddahitva tassa therassa paribhogatthaya adasim, nirapekkhapariccagavasena pariccajinti attho. @Footnote: 1 Ma.u. 14/247,254,265/214,221,233 2 Ma. akataparicaye animantite sampati agate @sandhayaha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page24.

Abhivadayinti abhivadanam akasim, pancapatitthitena dakkhineyyapuggale vandinti attho. Vandamana hi tam tayeva vandanakiriyaya vandiyamanam "sukhini hohi, aroga hohi"tiadina asivadam atthato vadapesi nama. Anjalikam akasinti dasanakhasamodhanasamujjalam anjalim sirasi pagganhanti gunavisitthanam apacayanam akasinti attho. Yathanubhavanti yathabalam, tada mama vijjamanavibhavanurupanti attho. Adasi dananti annapanadideyyadhammapariccagena dakkhineyyam bhojenti 1- danamayam punnam pasavim. Ettha ca "ahan"ti idam kammassa phalassa ca ekasantatipatitatadassanena sambandhabhavadassanam, "manussesu manussabhuta"ti idam tassa punnakiriyaya adhitthanabhutasantanavisesadassanam, "abbhagatanan"ti idam cittasampattidassananceva khettasampattidassananca danassa viya patiggahanassa 2- ca kinci anapekkhitva pavattitabhavadipanato. "asanakam adasim yathanubhavanca adasi danan"ti idam bhogasaradana- dassanam, "abhivadayim anjalikam akasin"ti idam kayasaradanadassanam. #[6] Tenati tena yathavuttena punnena hetubhutena. Meti ayam mesaddo "kicchena me adhigatam, halandani pakasitun"tiadisu 3- karane agato, mayati attho. "sadhu me bhante bhagava sankhittena dhammam desetu"tiadisu 4- sampadane, mayhanti attho. "pubbeva me bhikkhave sambodha anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato"tiadisu 5- samiatthe agato, idhapi samiatthe eva, mamati attho. Svayam mesaddo tena me punnenati ca me etadisoti ca ubhayattha sambandhitabbo. Sesam vuttanayameva. @Footnote: 1 Ma. bhajenti 2 Ma. danassa visayassa ca patiggahakassa @3 vi.maha. 4/7/7, di.maha. 10/65/32, Ma.mu. 12/281/242, Ma.Ma. 13/337/319, @sam.sa. 15/172/164 4 sam.sala. 18/131/89 (sya), an.catukka. 21/257/276 @5 Ma.mu. 12/206/176, sam.sala. 18/173/121 (sya.), an.catukka. 21/104/252

--------------------------------------------------------------------------------------------- page25.

Evam taya devataya panhe byakate ayasma mahamoggallano vittharena dhammam desesi, sa desana saparivaraya tassa devataya satthika ahosi. Thero tato manussalokam agantva sabbantam pavattim bhagavato arocesi, bhagava tam atthuppattim katva sampattaparisaya dhammam desesi. Gatha eva pana sangaham arulhati. Pathamapithavimanavannana nitthita. ----------------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 30 page 1-25. http://84000.org/tipitaka/atthapali/rm_line.php?B=30&A=1&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=30&A=1&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=1              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=1              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=1              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=1              Contents of The Tipitaka Volume 26 http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

previous bookno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]