ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ENGLISH letter
Atthakatha Book 52 : PALI ROMAN Cariyā.A. (paramatthadī.)

page1.

Khuddakanikāya cariyāpiṭakaṭṭhakathā ------------- namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa. Ganthārambhakathā cariyā sabbalokassa hitā yassa mahesino acinteyyānubhāvaṃ taṃ vande lokagganāyakaṃ. Vijjācaraṇasampannā yena nīyanti lokato vande tamuttamaṃ dhammaṃ sammāsambuddhapūjitaṃ. Sīlādiguṇasampanno ṭhito maggaphalesu yo vande ariyasaṃghaṃ taṃ puññakkhettaṃ anuttaraṃ. Vandanājanitaṃ puññaṃ iti yaṃ ratanattaye hatantarāyo sabbattha hutvāhaṃ tassa tejasā. Imasmiṃ bhaddakappasmiṃ sambhatā yā sudukkarā ukkaṃsapāramippattā dānapāramitādayo. Tāsaṃ sambodhicariyānaṃ ānubhāvavibhāvanaṃ sakkesu nigrodhārāme vasantena mahesinā. Yaṃ dhammasenāpatino sabbasāvakaketuno lokanāthena cariyā- piṭakaṃ nāma desitaṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page2.

Yaṃ khuddakanikāyasmiṃ saṅgāyiṃsu mahesayo dhammasaṅgāhakā satthu hetusampattidīpanaṃ. Tassa sambodhisambhāra- vibhāganayayogato kiñcāpi dukkarā kātuṃ atthasaṃvaṇṇanā mayā. Saha saṃvaṇṇanaṃ yasmā dharate satthu sāsanaṃ pubbācariyasīhānaṃ tiṭṭhateva vinicchayo. Tasmā taṃ avalambitvā ogāhitvā ca sabbaso jātakānupanissāya porāṇaṭṭhakathānayaṃ. Nissitaṃ vācanāmaggaṃ suvisuddhamanākulaṃ mahāvihāravāsīnaṃ nipuṇatthavinicchayaṃ. Nītaneyyatthabhedā ca pāramī paridīpayaṃ karissāmi taṃ 1- cariyā- piṭakassatthavaṇṇanaṃ. Iti ākaṅkhamānassa saddhammassa ciraṭṭhitiṃ vibhajantassa tassatthaṃ nisāmayatha sādhavoti. Tattha cariyāpiṭakanti kenaṭṭhena cariyāpiṭakaṃ? atītāsu jātīsu satthu Cariyānubhāvappakāsinī pariyattīti katvā, pariyattiattho hi ayaṃ piṭakasaddo "mā piṭakasampadānenā"tiādīsu 2- viya. Atha vā yasmā sā pariyatti tasseva satthu purimajātīsu cariyānaṃ ānubhāvappakāsanena bhājanabhūtā, tasmāpi "cariyāpiṭakan"ti vuccati, bhājanatthopi hi piṭakasaddo niddiṭṭho "atha puriso āgaccheyya, kudālapiṭakaṃ ādāyā"tiādīsu 3- viya. Taṃ panetaṃ cariyāpiṭakaṃ vinayapiṭakaṃ suttantapiṭakaṃ @Footnote: 1 Sī. karissāmīti 2 aṅ.tika.20/66/184 3 Ma.mū.12/228/192, aṅ.tika.20/70/199

--------------------------------------------------------------------------------------------- page3.

Abhidhammapiṭakanti tīsu piṭakesu suttantapiṭakapariyāpannaṃ. Dīghanikāyo majjhimanikāyo saṃyuttanikāyo aṅguttaranikāyo khuddakanikāyoti pañcasu nikāyesu khuddakanikāyapariyāpannaṃ. Suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthā udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhutadhammaṃ vedallanti navasu sāsanaṅgesu gāthāsaṅgahaṃ. "dvāsīti buddhato gaṇhiṃ dvesahassāni bhikkhuto caturāsīti sahassāni ye me dhammā pavattino"ti 1- evaṃ dhammabhaṇḍāgārikena paṭiññātesu caturāsītiyā dhammakkhandhasahassesu katipayadhammakkhandhasaṅgahaṃ. Vaggato akittivaggo hatthināgavaggo yudhañjayavaggoti vaggattayasaṅgahaṃ. Cariyato akittivagge dasa hatthināgavagge dasa yudhañjayavagge pañcadasāti pañcatiṃsacariyāsaṅgahaṃ. Tīsu vaggesu akittivaggo ādi, cariyāsu akitticariyā. Tassāpi:- "kappe ca satasahasse caturo ca asaṅkhiye etthantare yaṃ caritaṃ sabbaṃ taṃ bodhipācanan"ti ayaṃ gāthā ādi. Tassa ito pabhuti anukkamena atthasaṃvaṇṇanā hoti. Ganthārambhakathā niṭṭhitā. ---------------- @Footnote: 1 khu.thera. 26/1027/399

--------------------------------------------------------------------------------------------- page4.

Nidānakathā sā panāyaṃ atthasaṃvaṇṇanā yasmā dūrenidānaṃ avidūrenidānaṃ santikenidānanti imāni tīṇi nidānāni dassetvā vuccamānā suṇantehi samudāgamato paṭṭhāya suṭṭhu viññātā nāma hoti, tasmā tesaṃ nidānānaṃ ayaṃ vibhāgo veditabbo. Dīpaṅkaradasabalassa pādamūlasmiṃ hi katābhinīhārassa mahābodhisattassa yāva tusitabhavane 1- nibbatti, tāva pavatto kathāmaggo dūrenidānaṃ nāma. Tusitabhavanato paṭṭhāya yāva bodhimaṇḍe sabbaññutaññāṇappatti, tāva pavatto kathāmaggo avidūrenidānaṃ nāma. Mahābodhimaṇḍato pana paṭṭhāya yāva paccuppannavatthu, tāva pavatto kathāmaggo santikenidānaṃ nāma. Imesu tīsu nidānesu yasmā dūrenidānaavidūrenidānāni sabbasādhāraṇāni, tasmā tāni jātakaṭṭhakathāyaṃ 2- vitthāritanayeneva vitthārato veditabbāni. Santikenidāne pana atthi visesoti tiṇṇampi nidānānaṃ ayamādito paṭṭhāya saṅkhepakathā. Dīpaṅkarassa bhagavato pādamūle katābhinīhāro bodhisattabhūto lokanātho attano abhinīhārānurūpaṃ samattiṃsapāramiyo pūretvā sabbaññutaññāṇasambhāraṃ matthakaṃ pāpetvā tusitabhavane nibbatto buddhabhāvāya uppattikālaṃ āgamayamāno tattha yāvatāyukaṃ ṭhatvā tato cuto sakyarājakule paṭisandhiṃ gahetvā anantena parihārena 3- mahantena sirisobhaggena vaḍḍhamāno anukkamena yobbanaṃ patvā ekūnatiṃse vayasmiṃ katamahābhinikkhamano chabbassāni mahāpadhānaṃ padahitvā vesākhapuṇṇamāyaṃ bodhirukkhamūle nisinno sūriye anatthaṅgamiteyeva mārabalaṃ vidhamitvā purimayāme pubbenivāsaṃ anussaritvā majjhimayāme dibbacakkhuṃ visodhetvā pacchimayāme diyaḍḍhakilesasahassaṃ khepetvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhi. @Footnote: 1 Ma. tusitapure 2 jātaka.A. 1/3 3 Ma. parivārena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page5.

Tato tattheva sattasattāhe vītināmetvā āsāḷhipuṇṇamāyaṃ bārāṇasiṃ gantvā isipatane migadāye aññāsikoṇḍaññappamukhā 1- aṭṭhārasa brahmakoṭiyo dhammāmataṃ pāyento dhammacakkaṃ 2- pavattetvā yasādike veneyye arahatte patiṭṭhāpetvā te sabbeva saṭṭhi arahante lokānuggahāya vissajjetvā uruvelaṃ gacchanto kappāsikavanasaṇḍe tiṃsa bhaddavaggiye sotāpattiphalādīsu patiṭṭhāpetvā uruvelaṃ gantvā aḍḍhuḍḍhāni pāṭihāriyasahassāni dassetvā uruvelakassapādayo sahassajaṭilaparivāre tebhātikajaṭile vinetvā tehi parivuto rājagahanagarūpacāre laṭṭhivanuyyāne nisinno bimbisārappamukhe dvādasanahute brāhmaṇagahapatike sāsane otāretvā magadharājena kārite veḷuvanavihāre viharati. Athevaṃ bhagavati veḷuvane viharante sāriputtamoggallānesu aggasāvakaṭṭhāne ṭhapitesu sāvakasannipāte jāte suddhodanamahārājā "putto kira me chabbassāni dukkarakārikaṃ caritvā paramābhisambodhiṃ patvā pavattitavaradhammacakko rāgahaṃ nissāya veḷuvane viharatī"ti sutvā dasapurisasahassaparivāre anukkamena dasa amacce pesesi "puttaṃ me idhānetvā dassethā"ti. Tesu rājagahaṃ gantvā satthu dhammadesanāya arahatte patiṭṭhitesu kāḷudāyittherena rañño adhippāye ārocite bhagavā vīsatisahassakhīṇāsavaparivuto rājagahato nikkhamitvā saṭṭhiyojanaṃ kapilavatthuṃ dvīhi māsehi sampāpuṇi. Sakyarājāno "amhākaṃ ñātiseṭṭhaṃ passissāmā"ti sannipatitvā nigrodhārāmaṃ bhagavato ca bhikkhusaṃghassa ca vasanayoggaṃ kāretvā gandhapupphādihatthā paccuggamanaṃ katvā satthāraṃ nigrodhārāmaṃ pavesesuṃ. Tatra bhagavā vīsatisahassakhīṇāsavaparivuto paññattavarabuddhāsane nisīdi. Sākiyā mānatthaddhā satthu paṇipātaṃ nākaṃsu. Bhagavā tesaṃ ajjhāsayaṃ oloketvā mānaṃ bhañjitvā te dhammadesanāya bhājane kātuṃ @Footnote: 1 Ma. aññātakoṇḍaññappamukhā 2 vi.mahā. 4/13/13, saṃ.mahā.19/1081, @khu.paṭi.31/614/524

--------------------------------------------------------------------------------------------- page6.

Abhiññāpādakaṃ catutthajjhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya ākāsaṃ abbhuggantvā tesaṃ sīse pādapaṃsuṃ okiramāno viya gaṇḍambarukkhamūle katapāṭihāriyasadisaṃ yamakapāṭihāriyaṃ akāsi. Rājā taṃ acchariyaṃ disvā "ayaṃ loke aggapuggalo"ti vandi, raññā pana vandite te ṭhātuṃ nāma na sakkonti, sabbepi sākiyā vandiṃsu. Tadā kira bhagavā yamakapāṭihāriyaṃ karonto lokavivaraṇapāṭihāriyampi akāsi:- yasmiṃ vattamāne manussā manussaloke yathāṭhitā yathānisinnāva cātumahārājikato paṭṭhāya yāva akaniṭṭhabhavanā sabbe deve tattha tattha attano bhavane kīḷante dibbānubhāvena jotante mahatiṃ dibbasampattiṃ anubhavante santāni samāpattisukhāni anubhavante aññamaññaṃ dhammaṃ sākacchante ca buddhānubhāvena attano maṃsacakkhunāva passanti, tathā heṭṭhāpaṭhaviyaṃ aṭṭhasu mahānirayesu soḷasasu ca ussadanirayesu lokantaraniraye cāti tattha tattha mahādukkhaṃ anubhavamāne satte passanti. Dasasahassilokadhātuyaṃ devā mahatā devānubhāvena tathāgataṃ upasaṅkamitvā acchariyabbhutacittajātā pañjalikā namassamānā payirupāsanti, buddhaguṇapaṭisaṃyuttā gāthāyo udāharantā thomenti apphoṭenti hasanti pītisomanassaṃ pavedenti. Yaṃ sandhāya vuttaṃ:- "bhummā mahārājikā tāvatiṃsā yāmā ca devā tusitā ca nimmitā paranimmitā yepi ca brahmakāyikā ānanditā vipulamakaṃsu ghosan"ti. 1- tadā hi dasabalo "atulaṃ attano buddhabalaṃ dassessāmī"ti mahākaruṇāya samussāhito ākāse dasasahassacakkavāḷasamāgame caṅkamaṃ māpetvā @Footnote: 1 khu.budadha. 33/4/438

--------------------------------------------------------------------------------------------- page7.

Dvādasayojanavitthate sabbaratanamaye caṅkame ṭhito yathāvuttaṃ devamanussanayanavihaṅgānaṃ 1- ekanipātabhūtamacchariyaṃ anaññasādhāraṇaṃ buddhānaṃ samādhiñāṇānubhāvadīpanaṃ pāṭihāriyaṃ dassetvā puna tasmiṃ caṅkame caṅkamanto veneyyānaṃ ajjhāsayānurūpaṃ acinteyyānubhāvāya anopamāya buddhalīḷāya 2- dhammaṃ desesi. Tena vuttaṃ:- "na hete jānanti sadevamānusā buddho ayaṃ kīdisako naruttamo iddhibalaṃ paññābalañca kīdisaṃ buddhabalaṃ lokahitassa kīdisaṃ. Na hete jānanti sadevamānusā buddho ayaṃ edisako naruttamo iddhibalaṃ paññābalañca edisaṃ buddhabalaṃ lokahitassa edisaṃ. Handāhaṃ dassayissāmi buddhabalamanuttaraṃ caṅkamaṃ māpayissāmi nabhe ratanamaṇḍitan"ti. 3- Evaṃ tathāgate attano buddhānubhāvadīpanaṃ pāṭihāriyaṃ dassetvā dhammaṃ desente āyasmā dhammasenāpati sāriputto rājagahe gijjhakūṭapabbate ṭhito dibbacakkhunā passitvā tena buddhānubhāvasandassanena acchariyabbhutacittajāto "handāhaṃ bhiyyoso mattāya buddhānubhāvaṃ lokassa pākaṭaṃ karissāmī"ti sañjātaparivitakko attano parivārabhūtānaṃ pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ tamatthaṃ ārocetvā iddhiyā ākāsena @Footnote: 1 Sī. devamanussanāgavihaṅgānaṃ 2 Sī.,Ma. buddhalīlāya 3 khu.buddha. 33/5/438

--------------------------------------------------------------------------------------------- page8.

Tāvadeva āgantvā saparivāro bhagavantaṃ upasaṅkamitvā pañcapatiṭṭhitena vanditvā dasanakhasamodhānasamujjalamañjaliṃ sirasi paggayha tathāgatassa mahābhinīhāraṃ pāramiparipūraṇañca pucchi. Bhagavā taṃ kāyasakkhiṃ katvā tattha sannipatitamanussānañceva dasasahassacakkavāḷadevabrahmānañca attano buddhānubhāvaṃ paridīpayanto buddhavaṃsaṃ desesi. Tena vuttaṃ:- "sāriputto mahāpañño samādhijjhānakovido paññāya pāramippatto pucchati lokanāyakaṃ. Kīdiso te mahāvīra abhinīhāro naruttama kamhi kāle tayā dhīra patthitā bodhimuttamā. Dānaṃ sīlañca nekkhammaṃ paññā vīriyañca kīdisaṃ khanti saccamadhiṭṭhānaṃ mettupekkhā ca kīdisā. Dasa pāramī tayā dhīra kīdisī lokanāyaka kathaṃ upapāramī puṇṇā paramatthapāramī kathaṃ. Tassa puṭṭho viyākāsi karavīkamadhuragiro nibbāpayanto hadayaṃ hāsayanto sadevakan"ti. 1- Evaṃ bhagavatā buddhavaṃse desite āyasmā dhammasenāpati "aho buddhānaṃ hetusampadā, aho samudāgamasampatti, aho mahābhinīhārasamijjhanā, dukkaraṃ vata bhagavatā kataṃ ettakaṃ kālaṃ evaṃ pāramiyo pūrentena, evaṃvidhassa bodhisambhārasambharaṇassa anucchavikameva cetaṃ phalaṃ, yadidaṃ sabbaññutā balesu ca vasībhāvo @Footnote: 1 khu.buddha. 33/74-78/446

--------------------------------------------------------------------------------------------- page9.

Evaṃmahiddhikatā evaṃmahānubhāvatā"ti buddhaguṇārammaṇaṃ ñāṇaṃ pesesi. So anaññasādhāraṇaṃ bhagavato sīlaṃ samādhi paññā vimutti vimuttiñāṇadassanaṃ hiriottappaṃ saddhāvīriyaṃ satisampajaññaṃ sīlavisuddhi diṭṭhivisuddhi samathavipassanā tīṇi kusalamūlāni tīṇi sucaritāni tayo sammāvitakkā tisso anavajjasaññāyo tisso dhātuyo cattāro satipaṭṭhānā cattāro sammappadhānā cattāro iddhipādā cattāro ariyamaggā cattāri ariyaphalāni catasso paṭisambhidā catuyoniparicchedakañāṇāni cattāro ariyavaṃsā cattāri vesārajjañāṇāni pañca padhāniyaṅgāni pañcaṅgiko sammāsamādhi () 1- pañcindriyāni pañca balāni pañca nissaraṇiyā dhātuyo pañca vimuttāyatanañāṇāni pañca vimuttiparipācanīyā dhammā cha sāraṇīyā dhammā cha anussatiṭṭhānāni cha gāravā cha nissaraṇiyā dhātuyo cha satatavihārā cha anuttariyāni cha nibbedhabhāgiyā saññā cha abhiññā cha asādhāraṇañāṇāni satta aparihāniyā dhammā satta ariyadhanāni satta bojjhaṅgā satta sappurisadhammā satta niddasavatthūni 2- satta saññā satta dakkhiṇeyyapuggaladesanā satta khīṇāsavabaladesanā aṭṭha paññāpaṭilābhahetudesanā aṭṭha sammattāni aṭṭha lokadhammātikkamā aṭṭha ārambhavatthūni aṭṭha akkhaṇadesanā aṭṭha mahāpurisavitakkā aṭṭha abhibhāyatanadesanā aṭṭha vimokkhā nava yonisomanasikāramūlakā dhammā nava pārisuddhipadhāniyaṅgāni nava sattāvāsadesanā nava āghātappaṭivinayā nava paññā 3- nava nānattadesanā nava anupubbavihārā dasa nāthakaraṇā dhammā dasa kasiṇāyatanāni dasa kusalakammapathā dasa sammattāni dasa ariyavāsā dasa asekkhā dhammā dasa ratanāni dasa tathāgatabalāni ekādasa mettānisaṃsā dvādasa dhammacakkākārā terasa dhutaṅgaguṇā cuddasa buddhañāṇāni pañcadasa vimuttiparipācanīyā dhammā soḷasavidhā ānāpānassati soḷasa aparampariyā 4- dhammā aṭṭhārasa buddhadhammā @Footnote: 1 Ma. pañcañāṇikosammāsamādhi 2 Sī.,Ma. nijjaravatthūni 3 Ma. saññā @ 4 Sī.,Ma. aparantapanīyā

--------------------------------------------------------------------------------------------- page10.

Ekūnavīsati paccavekkhaṇañāṇāni catucattālīsa ñāṇavatthūni paññāsa udayabbayañāṇāni paropaṇṇāsa kusaladhammā sattasattati ñāṇavatthūni catuvīsatikoṭisatasahassasamāpatti- sañcāritamahāvajirañāṇaṃ 1- anantanayasamantapaṭṭhānapavicayapaccavekkhaṇadesanāñāṇāni tathā anantāsu lokadhātūsu anantānaṃ sattānaṃ āsayādivibhāvanañāṇāni cāti evamādike acinteyyānubhāve buddhaguṇe dhammanvayato anugacchanto anussaranto neva antaṃ, na pamāṇaṃ passi. Thero hi attanopi nāma guṇānaṃ antaṃ vā pamāṇaṃ vā āvajjento na passati, so bhagavato guṇānaṃ pamāṇaṃ kiṃ passissati, yassa yassa hi paññā mahatī ñāṇaṃ visadaṃ, so so buddhaguṇe mahantato saddahati, iti thero bhagavato guṇānaṃ pamāṇaṃ vā paricchedaṃ vā apassanto "mādisassa nāma sāvakapāramiñāṇe ṭhitassa buddhaguṇā ñāṇena paricchindituṃ na sakkā, pageva itaresaṃ, aho acinteyyā aparimeyyabhedā mahānubhāvā sabbaññuguṇā, kevalaṃ panete ekassa buddhañāṇasseva sabbaso gocarā, nāññesaṃ. Kathetuṃ pana sammāsambuddhehipi vitthārato na sakkāyevā"ti niṭṭhamagamāsi. Vuttañhetaṃ:- "buddhopi buddhassa bhaṇeyya vaṇṇaṃ kappampi ce aññamabhāsamāno khīyetha kappo ciradīghamantare vaṇṇo na khīyetha tathāgatassā"ti. 2- Evaṃ buddhānaṃ guṇamahantataṃ nissāya uppannabalavapītisomanasso puna cintesi "evarūpānaṃ nāma buddhaguṇānaṃ hetubhūtā buddhakārakā dhammā pāramiyo aho mahānubhāvā, katamāsu nu kho jātīsu pāramitā paripācitā, kathaṃ vā paripākaṃ gatā, handāhaṃ imamatthaṃ pucchanto evampi samudāgamato paṭṭhāya buddhānubhāvaṃ imassa @Footnote: 1...samāpattisañcaramahāvajirañāṇaṃ, su.vi. 3/141/61 2 su.vi. 1/304/259, @su.vi.3/141/63, pa.sūṅ3/425/304

--------------------------------------------------------------------------------------------- page11.

Sadevakassa lokassa pākaṭataraṃ karissāmī"ti. So evaṃ cintetvā bhagavantaṃ imaṃ pañhaṃ apucchi "katamāsu nu kho bhante jātīsu ime buddhakārakā dhammā paripācitā, kathaṃ vā paripākaṃ gatā"ti. Athassa bhagavā tasmiṃ ratanacaṅkame tisandhipallaṅkaṃ ābhujitvā yugandharapabbate bālasūriyo viya virocamāno nisinno "sāriputta mayhaṃ buddhakārakā dhammā samādānato paṭṭhāya nirantaraṃ sakkaccakāritāya vīriyūpatthambhena ca sabbesu kappesu bhavato bhavaṃ jātito jātiṃ paripaccantāyeva ahesuṃ, imasmiṃ pana bhaddakappe imāsu jātīsu te paripakkā jātā"ti dassento "kappe ca satasahasse"tiādinā cariyāpiṭakaṃ buddhāpadāniyanti dutiyābhidhānaṃ dhammapariyāyaṃ abhāsi. Apare pana "ratanacaṅkame caṅkamanto devātidevo devabrahmādīhi pūjiyamāno nigrodhārāme otaritvā vīsatisatasahassakhīṇāsavaparivuto 1- paññattavarabuddhāsane nisinno bhagavā vuttanayeneva āyasmatā sāriputtena pucchito cariyāpiṭakaṃ desesī"ti vadanti. Ettāvatā dūrenidānaavidūrenidānāni saṅkhepato dassetvā cariyāpiṭakassa santikenidānaṃ vitthārato niddiṭṭhanti veditabbaṃ. Dūrenidānaṃ pana asaṅkhyeyyavibhāvanāyaṃ āvibhavissatīti. [1] Idāni "kappe ca satasahasse"tiādinayappavattāya cariyāpiṭakapāḷiyā atthasaṃvaṇṇanā hoti. Tatrāyaṃ kappasaddo saupasaggo anupasaggo ca vitakkavidhānapaṭibhāgapaññattikālaparamāyusamaṇavohārasamantabhāvātisaddahanachedanaviniyogavinaya- kiriyālesantarakappataṇhādiṭṭhiasaṅkhyeyyakappamahākappādīsu dissati. Tathā hesa "nekkhammasaṅkappo abyāpādasaṅkappo "tiādīsu 2- vitakke āgato "cīvare vikappaṃ āpajjeyyā"tiādīsu 3- vidhāne, adhikavidhānaṃ āpajjeyyāti attho. "satthukappena vata kira bho sāvakena saddhiṃ mantayamānā na jānimhā"tiādīsu 4- paṭibhāge, satthusadisenāti ayaṃ hi tattha attho. "idhāyasmā kappo"tiādīsu 5- paññattiyaṃ. "yena @Footnote: 1 cha.Ma. vīsatisahassa... 2 Ma.u. 14/137/123 3 vi.mahā. 2/642/91 @4 Ma.mū. 12/260/221 5 khu.su. 25/10991544

--------------------------------------------------------------------------------------------- page12.

Sudaṃ niccakappaṃ viharāmī"tiādīsu 1- kāle. "ākaṅkhamāno ānanda tathāgato kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā"tiādīsu 2- paramāyumhi. Āyukappo hi idha kappoti adhippeto. "anujānāmi bhikkhave pañcahi samaṇakappehi phalaṃ paribhuñjitun"tiādīsu 3- samaṇavohāre. "kevalakappaṃ jetavanaṃ obhāsetvā"tiādīsu 4- samantabhāve. "saddhā saddahanā, okappanā abhippasādo"tiādīsu 5- abhisaddahane, saddhāyanti attho. "alaṅkato kappitakesamassū"tiādīsu 6- chedane. "evameva ito dinnaṃ, petānaṃ upakappatī"tiādīsu 7- viniyoge. "kappakakatena akappakataṃ saṃsibbitaṃ hotī"tiādīsu 8- vinayakiriyāyaṃ. "atthi kappo nipajjituṃ, handāhaṃ nipajjāmī"tiādīsu 9- lese. "āpāyiko nerayiko kappaṭṭho saṃghabhedako .pe. Kappaṃ nirayamhi paccatī"ti 10- ca ādīsu antarakappe. "na kappayanti na purekkharonti dhammāpi tesaṃ na paṭicchitāse na brāhmaṇo sīlavatena neyyo pāraṅgato na pacceti tādī"ti- ādīsu 11- taṇhādiṭṭhīsu. Tathā hi vuttaṃ niddese "kappāti uddānato dve kappā taṇhākappo diṭṭhikappo"ti 12- "anekepi saṃvaṭṭakappe anekepi vivaṭṭakappe"tiādīsu 13- asaṅkhyeyyakappe. "cattārimāni bhikkhave kappassa asaṅkhyeyyānī"tiādīsu 14- mahākappe. Idhāpi mahākappeyeva daṭṭhabbo. 15- @Footnote: 1 Ma.mū. 12/387/345 2 dī.mahā. 10/178103, khu.u. 25/51/179 3 vi.cūḷa. 7/250/7 @4 khu.khu. 25/1/3, khu.su. 25/260/384 5 abhi.saṅ. 34/12/23 @6 khu.vimāna. 26/1094/121, khu.jā. 28/911/319(syā) 7khu.khu. 25/7,8/10, @khu.peta.26/20/153 8 vi.mahāvi. 2/371/287 9 aṅ.aṭṭhaka. 23/186/345 10vi.cūḷa. @7/354/149.aṅ.dasaka.24/39/60, khu.iti. 25/18/24 11 khu.su. 25/710/493 @12khu.mahā. 29/136/115 (syā) 13 dī.Sī. 9/244/81, Ma.mū. 12/68/46 @14 aṅ.catukka. 21/156/162 15 su.vi. 3/275/153-4

--------------------------------------------------------------------------------------------- page13.

Tatrāyaṃ padasiddhi:- kappīyatīti kappo, ettakāni vassānīti vā ettakāni vassasatānīti vā ettakāni vassasahassānīti vā ettakāni vassasatasahassānīti vā saṃvaccharavasena gaṇetuṃ asakkuṇeyyattā kevalaṃ sāsaparāsiupamādīhi kappetabbo parikappetabbaparimāṇoti attho. Vuttañhetaṃ:- "kīvadīgho nu kho bhante kappoti? dīgho kho bhikkhu kappo, so na sukaro saṅkhātuṃ `ettakāni vassānī'ti vā `ettakāni vassasatānī'ti vā `ettakāni vassasahassānī'ti vā `ettakāni vassasatasahassānī'ti vā. Sakkā pana bhante upamaṃ kātunti? `sakkā bhikkhū'ti bhagavā avoca, Seyyathāpi bhikkhu yojanaṃ āyāmena yojanaṃ vitthārena yojanaṃ ubbedhena mahāsāsaparāsi, tato vassasatassa vassasahassassa accayena ekamekaṃ sāsapaṃ uddhareyya, khippataraṃ kho so bhikkhu mahāsāsaparāsi iminā upakkamena parikkhayaṃ pariyādānaṃ gaccheyya, na tveva kappo, evaṃ dīgho kho bhikkhu kappo"ti. 1- svāyaṃ mahākappo saṃvaṭṭādivasena catuasaṅkhyeyyakappasaṅgaho. Vuttampi cetaṃ:- "cattārimāni bhikkhave kappassa asaṅkhyeyyāni, katamāni cattāri? saṃvaṭṭo saṃvaṭṭaṭṭhāyī vivaṭṭo vivaṭṭaṭṭhāyī"ti. 2- tattha tayo saṃvaṭṭā tejosaṃvaṭṭo āposaṃvaṭṭo vāyosaṃvaṭṭoti. Tisso saṃvaṭṭasīmā ābhassarā subhakiṇhā vehapphalāti. Yadā hi kappo tejena saṃvaṭṭati, ābhassarato heṭṭhā agginā ḍayhati. Yadā āpena saṃvaṭṭati, subhakiṇhato heṭṭhā udakena vilīyati. Yadā vāyunā saṃvaṭṭati, vehapphalato heṭṭhā vātena viddhaṃsati. Vitthārato @Footnote: 1 saṃ.ni.16/129/175 2 aṅ.catukka.21/156/162

--------------------------------------------------------------------------------------------- page14.

Pana koṭisatasahassacakkavāḷaṃ vinassati, yaṃ buddhānaṃ āṇākhettanti vuccati. Tesu tīsu saṃvaṭṭesu yathākkamaṃ kappavināsakamahāmeghato yāva jālāya vā udakassa vā vātassa vā upacchedo idaṃ ekaṃ asaṅkhyeyyaṃ saṃvaṭṭo nāma. Kappavināsakajālādipacchedato yāva koṭisatasahassacakkavāḷaparipūrako sampatti mahāmegho uṭṭhahati, idaṃ dutiyaṃ asaṅkhyeyyaṃ saṃvaṭṭaṭṭhāyī nāma. Sampattimahāmeghato yāva candimasūriyapātubhāvo, idaṃ tatiyaṃ asaṅkhyeyyaṃ vivaṭṭo nāma. Candimasūriyapātubhāvato yāva puna kappavināsakamahāmegho, idaṃ catutthaṃ asaṅkhyeyyaṃ vivaṭṭaṭṭhāyī nāma. Imesu catusaṭṭhiantarakappasaṅgahaṃ vivaṭṭaṭṭhāyī. Tena samānakālaparicchedā vivaṭṭādayo veditabbā. "vīsatiantarakappasaṅgahan"ti eke. Iti imāni cattāri asaṅkhyeyyāni eko mahākappo hoti. Tena vuttaṃ "svāyaṃ mahākappo saṃvaṭṭādivasena catuasaṅkhyeyyakappasaṅgaho"ti. Kappeti ca accantasaṃyogavasena upayogabahuvacanaṃ. Satasahasseti kappasaddasambandhena cāyaṃ pulliṅganiddeso, idhāpi accantasaṃyogavaseneva bahuvacanaṃ. Samānādhikaraṇaṃ hetaṃ padadvayaṃ. Caturo ca asaṅkhiyeti etthāpi eseva nayo. Kassa pana asaṅkhiyeti aññassa avuttattā kappassa ca vuttattā pakaraṇato kappānanti ayamattho viññāyateva. Na hi vuttaṃ vajjetvā avuttassa kassaci gahaṇaṃ yuttanti. Casaddo sampiṇḍanattho, mahākappānaṃ caturo asaṅkhyeyye satasahasse ca mahākappeti ayaṃ hettha attho. Asaṅkhiyeti ettha saṅkhātuṃ na sakkāti asaṅkhiyā, gaṇanaṃ atikkantāti attho. "asaṅkhyeyyanti eko gaṇanaviseso"ti eke. Tehi ekato paṭṭhāya mahābalakkhapariyosānāni ekūnasaṭṭhiṭṭhānāni vajjetvā dasamahābalakkhāni asaṅkhyeyyaṃ nāma, saṭṭhimaṭṭhānantaranti vadanti, taṃ na yujjati, saṅkhyāṭhānantaraṃ nāma gaṇanaviseso, tassa asaṅkhyeyyabhāvābhāvato ekaṃ ṭhānantaraṃ asaṅkhyeyyañcāti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page15.

Viruddhametaṃ. Nanu ca asaṅkhyeyyabhāvena asaṅkhyeyyattepi tassa catubbidhabhāvo na yujjatīti? no na yujjati, catūsu ṭhānesu asaṅkhyeyyabhāvassa icchitattā. Tatrāyamādito paṭṭhāya vibhāvanā:- atīte kira ekasmiṃ kappe taṇhaṅkaro medhaṅkaro saraṇaṅkaro dīpaṅkaroti cattāro sammāsambuddhā anukkamena loke uppajjiṃsu. Tesu dīpaṅkarassa bhagavato kāle amaravatī nāma nagaraṃ ahosi. Tattha sumedho nāma brāhmaṇo paṭivasati ubhato sujāto mātito ca pitito ca saṃsuddhagahaṇiko yāva sattamā kulaparivaṭṭā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena, abhirūpo dassanīyo pāsādiko paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato. So aññaṃ kammaṃ akatvā brāhmaṇasippameva uggaṇhi. Tassa daharakāleyeva mātāpitaro kālamakaṃsu. Athassa rāsivaḍḍhako amacco āyapotthakaṃ āharitvā suvaṇṇarajatamaṇimuttādibharite sāragabbhe vivaritvā 1- "ettakaṃ te kumāra mātusantakaṃ, ettakaṃ te pitusantakaṃ, ettakaṃ te ayyakapayyākānan"ti yāva sattamā kulaparivaṭṭā dhanaṃ ācikkhitvā "etaṃ dhanaṃ paṭipajjāhī"ti āha. Sumedhapaṇḍito cintesi "imaṃ evaṃ bahuṃ dhanaṃ saṃharitvā mayhaṃ mātāpitādayo paralokaṃ gacchantā ekakahāpaṇampi gahetvā na gatā, mayā pana gahetvā gamanakāraṇaṃ kātuṃ vaṭṭatī"ti, so rañño ārocetvā nagare bheriṃ carāpetvā mahājanassa dānaṃ datvā himavantappadesaṃ gantvā tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā sattāheneva aṭṭha samāpattiyo pañca ca abhiññāyo nibbattetvā samāpattivihārehi viharati. Tasmiñca kāle dīpaṅkaradasabalo paramābhisambodhiṃ patvā pavattitavaradhammacakko catūhi khīṇāsavasatasahassehi parivuto anupubbena cārikaṃ caramāno rammavatīnagaraṃ 2- nāma patvā tassa avidūre sudassanamahāvihāre paṭivasati. Rammavatīnagaravāsino "satthā @Footnote: 1 Sī. dvāraṃviritvā 2 Sī. rammanagaraṃ

--------------------------------------------------------------------------------------------- page16.

Kira amhākaṃ nagaraṃ patvā sudassanamahāvihāre paṭivasatī"ti sutvā gandhamālādihatthā satthāraṃ upasaṅkamitvā vanditvā gandhamālādīhi pūjetvā ekamantaṃ nisinnā dhammadesanaṃ sutvā svātanāya nimantetvā uṭṭhāyāsanā pakkamiṃsu. Te punadivase mahādānaṃ sajjetvā nagaraṃ alaṅkaritvā dasabalassa āgamanamaggaṃ haṭṭhatuṭṭhā sodhenti. Tasmiñca kāle sumedhatāpaso ākāsena gacchanto te haṭṭhatuṭṭhe manusse disvā "ambho kassa tumhe imaṃ maggaṃ sodhethā"ti 1- pucchi. Tehi "sammāsambuddhassa āgamanamaggaṃ sodhemā"ti vutte atītesu buddhesu katādhikārattā "buddho"ti vacanaṃ sutvā uppannapītisomanasso tāvadeva ākāsato oruyha "mayhampi okāsaṃ detha, ahampi sodhessāmī"ti tehi dassitaṃ okāsaṃ "kiñcāpi ahaṃ imaṃ iddhiyā sattaratanavicittaṃ katvā alaṅkarituṃ pahomi, ajja pana mayā kāyaveyyāvaccaṃ kātuṃ vaṭṭati, kāyārahaṃ 2- puññaṃ gaṇhissāmī"ti cintetvā tiṇakacavarādayo nīharitvā paṃsuṃ āharitvā samaṃ karonto sodheti. Aniṭṭhiteyeva pana tassa padesassa sodhane dīpaṅkaro bhagavā mahānubhāvānaṃ chaḷabhiññānaṃ khīṇāsavānaṃ catūhi satasahassehi parivuto taṃ maggaṃ paṭipajji. Sumedhapaṇḍito "sammāsambuddho buddhasāvakā ca mā cikkhallaṃ akkamantū"ti attano vākacīrañca cammakhaṇḍañca jaṭākalāpañca 3- pasāretvā sayañca yena bhagavā tena sīsaṃ katvā avakujjo nipajji, evañca cintesi "sacāhaṃ icchissāmi, imassa bhagavato sāvako hutvā ajjeva kilese ghātessāmi. Kiṃ mayhaṃ ekakeneva saṃsāramahoghato nittharaṇena, yannūnāhampi evarūpo sammāsambuddho hutvā sadevakaṃ lokaṃ saṃsāramahaṇṇavato tāreyyan"ti. Iti so aṭṭhaṅgasamannāgatamahābhinīhāravasena cittaṃ paṇidhesi. Atha bhagavā āgantvā tassa ussīsake ṭhatvā cittācāraṃ samijjhanabhāvañcassa ñatvā "ayaṃ ito kappasatasahassādhikānaṃ catunnaṃ asaṅkhyeyyānaṃ matthake gotamo nāma sammāsambuddho bhavissatī"ti sabbaṃ imaṃ bhagavato pavattiṃ byākaritvā pakkāmi. @Footnote: 1 Sī. haṭṭhatuṭṭhā sodhethāti 2 Sī. kāyappasādaṃ 3 Sī. jaṭāmaṇḍalañca

--------------------------------------------------------------------------------------------- page17.

Tato aparepi koṇḍaññabhagavantaṃ ādiṃ katvā anukkamena uppannā yāva kassapadasabalapariyosānā sammāsambuddho mahāsattaṃ "buddho bhavissatī"ti byākariṃsu. Iti amhākaṃ bodhisattassa pāramiyo pūrentasseva catuvīsati sammāsambuddhā uppannā. Yasmiṃ pana kappe dīpaṅkaradasabalo udapādi, tasmiṃ aññepi tayo buddhā ahesuṃ. Tesaṃ santike 1- bodhisattassa byākaraṇaṃ nāhosi, tasmā te idha na gahitā. Porāṇaṭṭhakathāyaṃ pana tamhā kappā paṭṭhāya sabbabuddhe dassetuṃ idaṃ vuttaṃ:- "taṇhaṅkaro medhaṅkaro athopi saraṇaṅkaro dīpaṅkaro ca sambuddho koṇḍañño dvipaduttamo. Maṅgalo ca sumano ca revato sobhito muni anomadassī padumo nārado padumuttaro. Sumedho ca sujāto ca piyadassī mahāyaso atthadassī dhammadassī siddhattho lokanāyako. Tisso phusso ca sambuddho vipassī sikhi vessabhū kakusandho koṇāgamano kassapo cāpi nāyako. Ete ahesuṃ sambuddhā vītarāgā samāhitā sataraṃsīva uppannā mahātamavinodanā jalitvā aggikkhandhāva nibbutā te sasāvakā"ti. Tattha dīpaṅkaradasabalassa ca koṇḍaññadasabalassa ca antare mahākappānaṃ ekaṃ asaṅkhyeyyaṃ buddhasuñño loko ahosi, tathā bhagavato koṇḍaññassa ca bhagavato maṅgalassa ca antare, tathā bhagavato sobhitassa ca bhagavato anomadassissa ca antare, tathā bhagavato nāradassa ca bhagavato padumuttarassa ca antare. Vuttañhetaṃ buddhavaṃse 2- @Footnote: 1 Sī. santikā 2 khu.buddha. 33/3-8/577

--------------------------------------------------------------------------------------------- page18.

"dīpaṅkarassa bhagavato koṇḍaññassa ca satthuno etesaṃ antarā kappā gaṇanāto asaṅkhiyā. 1- Koṇḍaññassa aparena maṅgalo nāma nāyako tesampi antarā kappā gaṇanāto asaṅkhiyā. Sobhitassa aparena anomadassī mahāyaso 2- tesampi antarā kappā gaṇanāto asaṅkhiyā. Nāradassa bhagavato padumuttarassa satthuno tesampi antarā kappā gaṇanāto asaṅkhiyā"ti. Evaṃ gaṇanātītatāya asaṅkhyeyyattepi catūsu ṭhānesu mahākappānaṃ gaṇanātikkamena "caturo ca asaṅkhiye"ti vuttaṃ, na saṅkhyāvisesenāti veditabbaṃ. Yasmā pana padumuttaradasabalassa ca sumedhadasabalassa ca antare tiṃsakappasahassāni, sujātadasabalassa ca piyadassīdasabalassa ca antare navasatasahassādhikānaṃ 3- kappānaṃ saṭṭhisahassāni dvāsītuttarāni aṭṭha ca satāni, dhammadassīdasabalassa ca siddhatthadasabalassa ca antare vīsati kappā, siddhatthadasabalassa ca tissadasabalassa ca antare eko kappo, bhagavato vipassissa ca bhagavato sikhissa ca antare saṭṭhi kappā, bhagavato ca vessabhussa bhagavato ca kakusandhassa antare tiṃsa kappā, iti pudumuttaradasabalassa uppannakappato paṭṭhāya heṭṭhā tesaṃ tesaṃ buddhānaṃ uppannakappehi iminā ca bhaddakappena saddhiṃ satasahassamahākappā, te sandhāya vuttaṃ "kappe ca satasahasse"ti imasmiṃ panatthe vitthāriyamāne sabbaṃ buddhavaṃsapāḷiṃ āharitvā saṃvaṇṇetabbaṃ hotīti ativitthārabhīrukassa mahānassa cittaṃ anurakkhantā na vitthārayimha. Atthikehi @Footnote: 1 pāḷi. asaṅkheyyā, evamuparipi 2 pāḷi. mahāmuni 3 cha.Ma. navasahassādhikānaṃ

--------------------------------------------------------------------------------------------- page19.

Buddhavaṃsato 1- gahetabbo. Yopi cettha vattabbo kathāmaggo, sopi aṭṭhasāliniyā 2- dhammasaṅgahavaṇṇanāya jātakaṭṭhakathāya ca vuttanayeneva veditabbo. Etthantareti ettha antarasaddo:- "nadītīresu saṇṭhāne sabhāsu rathiyāsu ca janā saṅgamma mantenti mañca tañca kimantaran"ti- 3- ādīsu kāraṇe āgato. "addasā kho maṃ bhante aññatarā itthī vijjantarikāya bhājanaṃ dhovantī"tiādīsu 4- khaṇe, vijjuniccharaṇakkhaṇeti attho. "yassantarato na santi kopā"tiādīsu 5- citte. "antarā ca gayaṃ antarā ca bodhin"tiādīsu 6- vivare. "na upajjhāyassa bhaṇamānassa antarantarā kathā opātetabbā"tiādīsu 7- vemajjhe. Idhāpi vemajjheyeva daṭṭhabbo, 8- tasmā etasmiṃ antare vemajjheti attho. Idaṃ vuttaṃ hoti:- yasmiṃ mahākappe amhākaṃ bhagavā sumedhapaṇḍito hutvā dīpaṅkarassa bhagavato pādamūle:- "manussattaṃ liṅgasampatti hetu satthāradassanaṃ pabbajjā guṇasampatti adhikāro ca chandatā"ti 9- evaṃ vuttehi aṭṭhahi aṅgehi samannāgataṃ mahābhinīhāraṃ akāsi. Samattiṃsa pāramiyo pavicini 10- samādiyi, sabbepi buddhakārake dhamme sampādetuṃ ārabhi, yamhi ce tasmiṃ bhaddakappe sabbaso pūritapāramī hutvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhi. Imesaṃ dvinnaṃ mahākappānaṃ antare yathāvuttaparicchede kālaviseseti. "kathaṃ panetaṃ viññāyatī"ti? "kappe ca satasahasse, caturo ca asaṅkhiye"ti idaṃ hi mahākappānaṃ paricchedato aparicchedato ca saṅkhyādassanaṃ, sā kho panāyaṃ saṅkhyā saṅkheyyassa @Footnote: 1 khu.buddha. 33/1ādi/403 2 abhi.A. 1/34 3 saṃ.sa. 15/228/242 4 Ma.Ma. @13/149/122 5 khu.u. 25/20/119 6 vi.mahā. 3/11/11, Ma.mū. 12/285/246 @7 vi.mahā. 4/66/59 8 su.vi. 1/1/34, mano.pū. 2/36/336 9 abhi.A. 1/76, udāna.A. @1/18/137 10 Sī. pavici

--------------------------------------------------------------------------------------------- page20.

Ādipariyosānaggahaṇaṃ vinā na sambhavatīti yattha bodhisambhārāmanārambho yattha ca te pariyositā tadubhayampi avadhibhāvena "etthantare"ti ettha atthato dassitanti viññāyati. Avadhi ca panāyaṃ abhividhivasena veditabbo, na mariyādāvasena, ārambhosānakappānaṃ ekadesena antogadhattā. Nanu ca nippadesena tesaṃ apariyādānato abhividhi ca idha na sambhavatīti? na idamevaṃ tadekadesepi tabbohārato. Yo hi tadekadesabhūto kappo, so nippadesato pariyādinnoti. Yaṃ caritaṃ, sabbaṃ taṃ bodhipācananti ettha caritanti cariyā, samattiṃsapāramisaṅgahā dānasīlādipaṭipatti, ñātatthacariyālokatthacariyābuddhatthacariyānaṃ tadantogadhattā. Tathā yā cimā aṭṭha cariyā, seyyathidaṃ? paṇidhisampannānaṃ catūsu iriyāpathesu Iriyāpathacariyā indriyesu guttadvārānaṃ ajjhattikāyatanesu āyatanacariyā appamādavihārīnaṃ catūsu satipaṭṭhānesu saticariyā adhicittamanuyuttānaṃ catūsu jhānesu samādhicariyā buddhisampannānaṃ catūsu ariyasaccesu ñāṇacariyā sammā paṭipannānaṃ catūsu ariyamaggesu maggacariyā adhigataphalānaṃ catūsu sāmaññaphalesu patticariyā 1- tiṇṇaṃ buddhānaṃ sabbasattesu lokatthacariyāti. tattha padesato dvinnaṃ bodhisattānaṃ paccekabuddhabuddhasāvakānañca lokatthacariyā. Mahābodhisattānaṃ pana sammāsambuddhānañca nippadesato. Vuttañhetaṃ niddese 2- "cariyāti aṭṭha cariyāyo, iriyāpathacariyā āyatanacariyā"ti vitthāro. "adhimuccanto saddhāya carati, paggaṇhanto vīriyena carati, upaṭṭhahanto satiyā carati, avikkhipanto samādhinā carati, pajānanto paññāya carati, vijānanto viññāṇena carati, evampi paṭipannassa kusalā dhammā āyatantīti āyatanacariyāya carati, evampi paṭipanno visesamadhigacchatīti visesacariyāya caratī"ti yā imā aparāpi aṭṭha cariyā vuttā, tāsaṃ sabbāsaṃ pāramitāsveva samorodho veditabbo. Tena vuttaṃ "caritanti cariyā, samattiṃsapāramisaṅgahā dānasīlādipaṭipattī"ti. Hetucariyāya eva @Footnote: 1 Sī. pakaticariyā 2 khu.cūḷa. 30/667/322-3, khu.paṭi. 31/197/232

--------------------------------------------------------------------------------------------- page21.

Pana idhādhippetattā maggacariyāpatticariyānaṃ 1- idha anavarodho veditabbo. Tena vuttaṃ "sabbaṃ taṃ bodhipācanan"ti. Tattha sabbasaddo sabbasabbaṃ āyatanasabbaṃ sakkāyasabbaṃ padesasabbanti catūsu atthesu dissati. Tathā hi "sabbe dhammā sabbākārena buddhassa bhagavato ñāṇamukhe āpāthamāgacchantī"tiādīsu 2- sabbasabbasmiṃ. "sabbaṃ vo bhikkhave desessāmi taṃ suṇātha, kiñca bhikkhave sabbaṃ cakkhuṃ ceva rūpā ca .pe. Mano ceva dhammā cā"ti 3- ettha āyatanasabbasmiṃ. "sabbaṃ sabbato sañjānātī"tiādīsu 4- sakkāyasabbasmiṃ. "sabbesampi vo sāriputta subhāsitaṃ pariyāyenā"tiādīsu 5- padesasabbasmiṃ. Idhāpi padesasabbasmiṃ eva veditabbo, bodhisambhārabhūtassa caritassa adhippetattā. Bodhīti rukkhopi ariyamaggopi nibbānampi sabbaññutaññāṇampi. "bodhirukkhamūle paṭhamābhisambuddho"ti 6- ca "antarā ca gayaṃ antarā ca bodhin"ti 7- ca āgataṭṭhāne bujjhati etthāti rukkho bodhi. "bodhi vuccati catūsu maggesu ñāṇan"ti 8- āgataṭṭhāne cattāri ariyasaccāni bujjhati etenāti ariyamaggo bodhi. "patvāna bodhiṃ amataṃ asaṅkhatan"ti 9- āgataṭṭhāne bujjhati etasmiṃ nimittabhūteti nibbānaṃ bodhi. "pappoti bodhiṃ varabhūrimedhaso"ti 10- āgataṭṭhāne sabbe dhamme sabbākārena bujjhati etenāti sabbaññutaññāṇaṃ bodhi. Idhāpi sabbaññutaññāṇaṃ adhippetaṃ. Arahattamaggasabbaññutaññāṇāni vā idha bodhīti veditabbāni 11- mahābodhiyā adhippetattā bhagavato. Āsavakkhayañāṇapadaṭṭhānaṃ hi sabbaññutaññāṇaṃ sabbaññutaññāṇapadaṭṭhānañca āsavakkhayañāṇaṃ "mahābodhī"ti vuccati. Etthāyaṃ saṅkhepattho:- @Footnote: 1 Sī....pakaticariyā 2 khu.mahā. 29/727/432, khu.cūḷa. 30/492/238, khu.paṭi. 31/5/408 @3 saṃ.saḷā. 18/24/19 (syā) 4 Ma.mū. 12/6/4 5 Ma.mū. 12/345/305 @6 vi.mahā. 4/1/1, khu.u. 25/1/93 7 vi.mahā. 4/11/11, Ma.mū. 12/185/246 @8 khu.cūḷa. 30/667/321 (syā) 9 gavesitabbaṃ 10 dī.pā. 11/217/137 11 pa.sū. @1/13/60

--------------------------------------------------------------------------------------------- page22.

Yathāvuttakālaparicchede yaṃ mama dānasīlādipaṭipattisaṅkhātaṃ caritaṃ, taṃ sabbaṃ anavasesaṃ mahābodhiyā pācanaṃ sādhakaṃ nibbattakanti. Etena bodhisambhārānaṃ nirantarabhāvanaṃ dasseti. Atha vā sabbanti etthantare yathāvuttakālaparicchede yaṃ caritaṃ, taṃ sabbaṃ sakalameva anavasesaṃ bodhisambhārabhūtameva. Etena sabbasambhārabhāvanaṃ dasseti. Catasso hi bodhisambhāresu bhāvanā sabbasambhārabhāvanā nirantarabhāvanā cirakālabhāvanā sakkaccabhāvanā cāti. Tāsu "kappe ca satasahasse, caturo ca asaṅkhiye"ti iminā cirakālabhāvanā vuttā, yo cettha accantasaṃyogo, tena paṭhame atthavikappe sabbaggahaṇena ca nirantarabhāvanā, dutiye atthavikappe "sabbaṃ caritan"ti iminā sabbasambhārabhāvanā, "bodhipācanan"ti iminā sakkaccabhāvanā vuttā hoti, yathā taṃ caritaṃ sammāsambodhiṃ pāceti evaṃbhūtabhāvadīpanato. Tathā hi taṃ "bodhipācanan"ti vattabbataṃ arahati, na aññathāti. Kathaṃ panettha bodhicariyāya nirantarabhāvo veditabbo? yadi cittanirantaratāya taṃ na yujjati, na hi mahābodhisattānaṃ mahābhinīhārato uddhaṃ bodhisambhārasambharaṇacittato aññaṃ cittaṃ nappavattatīti 1- sakkā vattuṃ. Atha kiriyamayacittappavattiṃ sandhāya vucceyya, evampi na yujjati, na hi sabbāni tesaṃ kiriyamayacittāni bodhisambhārasambharaṇavaseneva pavattanti, eteneva payoganirantaratāpi paṭikkhittāti daṭṭhabbā. Jātinirantaratāya pana nirantarabhāvanā veditabbā. Yassaṃ hi jātiyaṃ mahābodhisattena mahāpaṇidhānaṃ nibbattitaṃ, tato paṭṭhāya yāva carimattabhāvā na sā nāma jāti upalabbhati, yā sabbena sabbaṃ bodhisambhārasambhatā na siyā antamaso dānapāramimattaṃ upādāya. Ayañhi niyatipatthitānaṃ bodhisattānaṃ dhammatā, yāva ca te kammādīsu vasībhāvaṃ na pāpuṇanti, tāva sappadesampi sambhāresu payogamāpajjanti. Yadā pana sabbaso kammādīsu @Footnote: 1 ka. upapavattatīti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page23.

Vasībhāvappattā honti, atha tato paṭṭhāya nippadesato eva bodhisambhāresu samīhanaṃ sātaccakiriyā ca sampajjati. Sakkaccakāritā pana sabbakālaṃ hoti, evaṃ yena yena bodhisattānaṃ tattha tattha yathādhippāyaṃ samijjhanaṃ sampajjatīti. Evametāya gāthāya bodhisambhāresu sabbasambhārabhāvanā cirakālabhāvanā nirantarabhāvanā sakkaccabhāvanā cāti catassopi bhāvanā pakāsitāti veditabbā. Tatra yasmā bodhisattacaritaṃ bodhisambhārā bodhicariyā aggayānaṃ pāramiyoti atthato ekaṃ, byañjanameva nānaṃ, yasmā ca parato vibhāgena vakkhamānānaṃ dānapāramiādīnaṃ caritanti idaṃ avisesavacanaṃ, tasmā sabbabodhisambhāresu kosallajananatthaṃ pāramiyo idha saṃvaṇṇetabbā. Tā parato pakiṇṇakakathāyaṃ sabbākārena saṃvaṇṇayissāma. [2] Iti bhagavā attano bodhisattabhūmiyaṃ caritaṃ ārambhato paṭṭhāya yāva pariyosānā mahābodhiyā paripācanamevāti avisesato dassetvā idāni tassa paramukkaṃsagamanena atisayato bodhiparipācanabhāvaṃ dassetuṃ imasmiṃ bhaddakappe katipayā pubbacariyā vibhāgato vibhāvento "atītakappe"tiādimāha. Tattha atītakappeti ito purime purimatare vā sabbasmiṃ atikkante yathāvuttaparicchede mahākappe, kappānaṃ satasahassādhikesu catūsu asaṅkhyeyyesūti attho. Caritanti ciṇṇaṃ dānādipaṭipattiṃ. Ṭhapayitvāti muñcitvā aggahetvā, avatvāti attho. Bhavābhaveti bhave ca abhave ca, "itibhavābhavakathan"ti 1- ettha hi vuddhihāriyo bhavābhavāti vuttā. "iti bhavābhavatañca vītivatto"ti 2- ettha sampattivipattivuddhihānisassatucchedapuññapāpāni bhavābhavāti adhippetāni. "itibhavābhavahetu vā bhikkhave bhikkhuno taṇhā uppajjamānā uppajjatī"ti 3- ettha pana paṇītapaṇītatarāni sappinavanītādibhesajjāni bhavābhavāti adhippetāni. Sampattibhavesu paṇītatarā @Footnote: 1 dī.Sī. 9/17/86 2 khu.u. 25/20/119 3 aṅ.catukka. 21/9/11, khu.iti. @25/105/325

--------------------------------------------------------------------------------------------- page24.

Paṇītatamā bhavābhavātipi vadanti eva, tasmā idhāpi so eva attho veditabbo, khuddake ceva mahante ca bhavasminti vuttaṃ hoti. Imamhi kappeti imasmiṃ bhaddakappe. Pavakkhissanti kathayissaṃ. Suṇohīti dhammasenāpatiṃ savane niyojeti. Meti mama santike, mama bhāsatoti attho. Nidānakathā niṭṭhitā. ---------

--------------------------------------------------------------------------------------------- page25.

1. Akittivagga 1. akitticariyāvaṇṇanā [3] Atha 1- bhagavā āyasmato sāriputtattherassa sadevamanussāya ca parisāya attano pubbacariyāya savane ussāhaṃ janetvā idāni taṃ pubbacaritaṃ bhavantarapaṭicchannaṃ hatthatale āmalakaṃ viya paccakkhaṃ karonto:- "yadā ahaṃ brahāraññe suññe vipinakānane ajjhogāhetvā viharāmi akitti nāma tāpaso"ti- ādimāha. Tattha yadāti yasmiṃ kāle, brahāraññeti mahāaraññe, araññāniyaṃ, mahante vaneti attho. Suññeti janavivitte. Vipinakānaneti vipinabhūte kānane, padadvayenāpi tassa araññassa gahanabhāvameva dīpeti, sabbametaṃ kāradīpaṃ sandhāya vuttaṃ. Ajjhogāhetvāti anupavisitvā. Viharāmīti dibbabrahmaariyaāneñjavihārehi samuppāditasukhavisesena iriyāpathavihārena sarīradukkhaṃ vicchinditvā harāmi attabhāvaṃ pavattemi. Akitti nāma tāpasoti evaṃnāmako tāpaso hutvā yadā ahaṃ tasmiṃ araññe viharāmīti attho. Satthā tadā attano akittitāpasabhāvaṃ dhammasenāpatissa vadati. Tatrāyaṃ anupubbikathā 2-:- atīte kira imasmiṃyeva bhaddakappe bārāṇasiyaṃ brahmadatte nāma rājini rajjaṃ kārente bodhisatto asītikoṭivibhavassa brāhmaṇamahāsālassa kule nibbatti, "akittī"tissa nāmaṃ kariṃsu. Tassa padasā gamanakāle bhaginīpi jāyi, 3- "yasavatī"tissā nāmaṃ kariṃsu. So soḷasavassakāle takkasilaṃ gantvā sabbasippāni uggahetvā paccāgamāsi. Athassa mātāpitaro kālamakaṃsu. So tesaṃ petakiccāni kāretvā @Footnote: 2 Sī. ānupubbīkathā 3 Ma. nibbattā

--------------------------------------------------------------------------------------------- page26.

Katipayadivasātikkamena ratanāvalokanaṃ āyuttakapurisehi kārayamāno "ettakaṃ mattikaṃ, ettakaṃ pettikaṃ, ettakaṃ pitāmahan"ti sutvā saṃviggamānaso hutvā "idaṃ dhanameva paññāyati, na dhanassa saṃhārakā, sabbe imaṃ dhanaṃ pahāyeva gatā, ahaṃ pana naṃ 1- ādāya gamissāmī"ti rājānaṃ āpucchitvā bheriṃ carāpesi "dhanena atthikā akittipaṇḍitassa gehaṃ āgacchantū"ti. 2- So sattāhaṃ mahādānaṃ pavattetvā dhane akhīyamāne "kiṃ me imāya dhanakīḷāya, atthikā gaṇhissantī"ti nivesanadvāraṃ vivaritvā hiraññasuvaṇṇādibharite sāragabbhe vivarāpetvā "dinnaṃyeva harantū"ti gehaṃ pahāya ñātiparivaṭṭassa paridevantassa bhaginiṃ gahetvā bārāṇasito nikkhamitvā nadiṃ uttaritvā dve tīṇi yojanāni gantvā pabbajitvā ramaṇīye bhūmibhāge paṇṇasālaṃ karitvā vasati. Yena pana dvārena tadā nikkhami, taṃ akittidvāraṃ nāma jātaṃ. Yena titthena nadiṃ otiṇṇo, taṃ akittititthaṃ nāma jātaṃ. Tassa pabbajitabhāvaṃ sutvā bahū manussā gāmanigamarājadhānivāsino tassa guṇehi ākaḍḍhiyamānahadayā anupabbajiṃsu. Mahāparivāro ahosi. Mahālābhasakkāro nibbatti, buddhuppādo viya ahosi. Atha mahāsatto "ayaṃ lābhasakkāro mahā, parivāropi mahanto, kāyavivekamattampi idha na labhati, mayā ekākinā viharituṃ vaṭṭatī"ti cintetvā paramappicchabhāvato vivekaninnatāya ca kassaci ajānāpetvā 3- ekakova nikkhamitvā anupubbena damiḷaraṭṭhaṃ patvā kāvīrapaṭṭanasamīpe uyyāne viharanto jhānābhiññāyo nibbattesi. Tatrāpissa mahālābhasakkāro uppajji. So taṃ jigucchanto chaḍḍetvā ākāsena gantvā kāradīpe otari. Tadā kāradīpo ahidīpo nāma. So tattha mahantaṃ kārarukkhaṃ upanissāya paṇṇasālaṃ māpetvā vāsaṃ kappesi. Appicchatāya pana katthaci agantvā tassa rukkhassa phalakāle phalāni khādanto phale asati pattāni udakasittāni 4- khādanto jhānasamāpattīhi vītināmesi. @Footnote: 1 Sī.,Ma. dhanaṃ 2 Ma. gacchantūti 3 Ma. anārocetvā 4 Ma. udakasinnā

--------------------------------------------------------------------------------------------- page27.

Tassa sīlatejena sakkassa paṇḍukambalasilāsanaṃ uṇhākāraṃ dassesi. Sakko "ko nu kho maṃ imamhā ṭhānā cāvetukāmo"ti āvajjento paṇḍitaṃ disvā "kimatthaṃ nu kho ayaṃ tāpaso evaṃ dukkaraṃ tapaṃ carati, sakkattaṃ nu kho pattheti, udāhu aññaṃ, vīmaṃsissāmi naṃ. Ayaṃ hi suvisuddhakāyavacīmanosamācāro jīvite nirapekkho udakasittāni kārapattāni khādati, sace sakkattaṃ pattheti, attano sittāni kārapattāni mayhaṃ dassati, no ce, na dassatī"ti brāhmaṇavaṇṇena tassa santikaṃ agamāsi. Bodhisattopi kārapattāni sedetvā "sītalībhūtāni khādissāmī"ti paṇṇasāladvāre nisīdi. Athassa purato sakko brāhmaṇarūpena bhikkhāya atthiko hutvā aṭṭhāsi. Mahāsatto taṃ disvā "lābhā vata me, suladdhaṃ vata me, cirassaṃ vata me yācako diṭṭho"ti somanassappatto hutvā "ajja mama manorathaṃ matthakaṃ pāpetvā dānaṃ dassāmī"ti pakkabhājaneneva ādāya gantvā dānapāramiṃ āvajjetvā attano asesetvāva tassa bhikkhābhājane pakkhipi. Sakko taṃ gahetvā thokaṃ gantvā antaradhāyi. Mahāsattopi tassa datvā puna pariyeṭṭhiṃ anāpajjitvā teneva pītisukhena vītināmesi. Dutiyadivase pana kārapattāni pacitvā "hiyyo dakkhiṇeyyaṃ alabhiṃ, ajja nu kho kathan"ti paṇṇasāladvāre nisīdi. Sakkopi tatheva āgami. Mahāsatto punapi tatheva datvā vītināmesi. Tatiyadivase ca tatheva datvā "aho vata me lābhā, bahuṃ vata puññaṃ pasavāmi, sacāhaṃ dakkhiṇeyyaṃ labheyyaṃ, evameva māsampi dvemāsampi dānaṃ dadeyyan"ti cintesi. Tīsupi divasesu "tena dānena na lābhasakkārasilokaṃ na cakkavattisampattiṃ na sakkasampattiṃ na brahmasampattiṃ na sāvakabodhiṃ na paccekabodhiṃ patthemi, api ca idaṃ me dānaṃ sabbaññutaññāṇassa paccayo hotū"ti yathādhikāraṃ cittaṃ ṭhapesi. Tena vuttaṃ:- [4] "tadā maṃ tapatejena santatto tidivābhibhū dhārento brāhmaṇavaṇṇaṃ bhikkhāya maṃ upāgami.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page28.

[5] Pavanā ābhataṃ paṇṇaṃ atelañca aloṇikaṃ mama dvāre ṭhitaṃ disvā sakaṭāhena ākiriṃ. [6] Tassa datvānahaṃ paṇṇaṃ nikujjitvāna bhājanaṃ punesanaṃ jahitvāna pāvisiṃ paṇṇasālakaṃ. [7] Dutiyampi 1- tatiyampi upagacchi mamantikaṃ 2- akampito anolaggo evamevamadāsahaṃ. [8] Na me tappaccayā atthi sarīrasmiṃ vivaṇṇiyaṃ pītisukhena ratiyā vītināmemi taṃ divaṃ. [9] Yadi māsampi dvemāsaṃ dakkhiṇeyyaṃ varaṃ labhe akampito anolīno dadeyyaṃ dānamuttamaṃ. [10] Na tassa dānaṃ dadamāno yasaṃ lābhañca patthayiṃ sabbaññutaṃ patthayāno tāni kammāni ācarin"ti. Tattha tadāti yadā ahaṃ akittināmako tāpaso hutvā tasmiṃ dīpe kārāraññe viharāmi, tadā. Manti mama. Tapatejenāti sīlapāramitānubhāvena sīlaṃ hi duccaritasaṅkilesassa tapanato "tapo"ti vuccati, nekkhammavīriyapāramitānubhāvena vā. Tāpi hi taṇhāsaṅkilesassa kosajjassa ca tapanato "tapo"ti vuccati, ukkaṃsagatā ca tā bodhisattassa imasmiṃ attabhāveti. Khantisaṃvarassa cāpi paramukkaṃsagamanato "khantipāramitānubhāvenā"tipi vattuṃ vaṭṭateva. "khantī paramaṃ tapo"ti 3- hi vuttaṃ. Santattoti yathāvuttaguṇānubhāvajanitena dhammatāsiddhena paṇḍukambalasilāsanassa uṇhākārena @Footnote: 1 pāḷi. dutiyaṃ divasaṃ (syā) 2 pāḷi. upagacchi mamantike 3 dī.mahā. 10/90/43, @khu.dha. 25/184/50

--------------------------------------------------------------------------------------------- page29.

Santāpito. Tidivābhibhūti devalokādhipati, sakkoti attho. Paṇṇasālāya samīpe gahitampi kārapaṇṇaṃ paṇṇasālāya araññamajjhagatattā "pavanā ābhatan"ti vuttaṃ. Atelañca aloṇikanti deyyadhammassa anuḷārabhāvepi ajjhāsayasampattiyā dānadhammassa mahājutikabhāvaṃ dassetuṃ vuttaṃ. Mama dvāreti mayhaṃ paṇṇasālāya dvāre. Sakaṭāhena ākirinti iminā attano kiñcipi asesetvā dinnabhāvaṃ dasseti. Punesanaṃ jahitvānāti "ekadivasaṃ dvikkhattuṃ ghāsesanaṃ na sallekhan"ti cintetvā dānapītiyā titto viya hutvā tasmiṃ divase puna āhārapariyeṭṭhiṃ akatvā. Akampitoti sudūravikkhambhitattā macchariyena acalito dānajjhāsayato calanamattampi akārito. Anolaggoti lobhavasena īsakampi alaggo. Tatiyampīti pisaddena dutiyampīti imaṃ sampiṇḍeti. Evamevamadāsahanti yathā paṭhamaṃ, evamevaṃ dutiyampi adāsiṃ ahaṃ. Na me tappaccayāti gāthāya vuttamevatthaṃ pākaṭaṃ karoti. Tattha tappaccayāti dānapaccayā tīsu divasesu chinnāhāratāya sarīrasmiṃ yena vevaṇṇiyena bhavitabbaṃ, tampime sarīrasmiṃ vivaṇṇiyaṃ dānapaccayāyeva natthi. Kasmā? dānavisayena pītisukhena dānavisayāya eva ca ratiyā. Vītināmemi taṃ divanti taṃ sakalaṃ timattadivasaṃ vītināmemi. Na kevalañca tīṇi eva divasāni, atha kho māsadvimāsamattampi kālaṃ evameva dātuṃ pahomīti dassetuṃ "yadi māsampī"tiādi vuttaṃ. Anolīnoti alīnacitto, dāne asaṅkucitacittoti attho. Tassāti brāhmaṇarūpena āgatassa sakkassa. Yasanti kittiṃ, parivārasampattiṃ vā. Lābhañcāti devamanussesu cakkavattiādibhāvena laddhabbaṃ lābhaṃ vā na patthayiṃ. Atha kho sabbaññutaṃ sammāsambodhiṃ patthayāno ākaṅkhamāno tāni tīsu divasesu anekavāraṃ uppannāni dānamayāni puññakammāni dānassa vā parivārabhūtāni kāyasucaritādīni puññakammāni. Ācariṃ akāsinti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page30.

Iti bhagavā tasmiṃ attabhāve attano sudukkaraṃ puññacaritamattameva idha mahātherassa pakāsesi. Jātakadesanāyaṃ pana catutthadivase sakkassa upasaṅkamitvā bodhisattassa ajjhāsayajānanaṃ varena upanimantanā bodhisattassa varasampaṭicchanasīsena dhammadesanā deyyadhammadakkhiṇeyyānaṃ puna sakkassa anāgamanassa ca ākaṅkhamānatā ca pakāsitā. Vuttañhetaṃ:- "akittiṃ disvāna sammantaṃ sakko bhūtapatī bravi kiṃ patthayaṃ mahābrahme eko sammasi ghammani. Dukkho punabbhavo sakka 1- sarīrassa ca bhedanaṃ sammohamaraṇaṃ dukkhaṃ tasmā sammāmi vāsava. Etasmiṃ te sulapite patirūpe subhāsite varaṃ kassapa te dammi yaṃ kiñci manasicchasi. Varañce me ado sakka sabbabhūtānamissara yena putte ca dāre ca dhanadhaññaṃ piyāni ca laddhā narā na tappanti so lobho na mayī vase. Etasmiṃ .pe. Manasicchasi. Varañce me ado sakka sabbabhūtānamissara khettaṃ vatathuṃ hiraññañca gavāssaṃ dāsaporisaṃ yena jātena jīyanti so doso na mayī vase. Etasmiṃ .pe. Manasicchasi. @Footnote: 1 Ma. nāma

--------------------------------------------------------------------------------------------- page31.

Varañce me ado sakka sabbabhūtānamissara bālaṃ na passe na suṇe na ca bālena saṃvase bālenallāpasallāpaṃ na kare na ca rocaye. Kiṃ nu te akaraṃ bālo vada kassapa kāraṇaṃ kena kassapa bālassa dassanaṃ nābhikaṅkhasi. Anayaṃ nayati dummedho adhurāyaṃ niyuñjati dunnayo seyyaso hoti sammā vutto pakuppati vinayaṃ so na jānāti sādhu tassa adassanaṃ. Etasmiṃ .pe. Manasicchasi. Varañce me ado sakka sabbabhūtānamissara dhīraṃ passe suṇe dhīraṃ dhīrena saha saṃvase dhīrenallāpasallāpaṃ taṃ kare taṃ ca rocaye. Kiṃ nu te akaraṃ dhīro vada kassapa kāraṇaṃ kena kassapa dhīrassa dassanaṃ abhikaṅkhasi. Nayaṃ nayati medhāvī adhurāyaṃ na yuñjati sunayo seyyaso hoti sammā vutto na kuppati vinayaṃ so pajānāti sādhu tena samāgamo. Etasmiṃ .pe. Manasicchasi. Varañce me ado sakka sabbabhūtānamissara tato ratyā vivasāne sūriyuggamanaṃ pati dibbā bhakkhā pātubhaveyyuṃ sīlavanto ca yācakā.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page32.

Dadato me na khīyetha datvā nānutapeyyahaṃ dadaṃ cittaṃ pasādeyyaṃ etaṃ sakka varaṃ vare. Etasmiṃ .pe. Manasicchasi. Varañce me ado sakka sabbabhūtānamissara na maṃ puna upeyyāsi etaṃ sakka varaṃ vare. Bahūhi vatacariyāhi narā ca atha nāriyo dassanaṃ abhikaṅkhanti kiṃ nu me dassane bhayaṃ. Taṃ tādisaṃ devavaṇṇaṃ sabbakāmasamiddhinaṃ disvā tapo pamajjeyyaṃ etaṃ te dassane bhayan"ti. 1- Atha sakko "sādhu bhante na te ito paṭṭhāya santikaṃ āgamissāmī"ti taṃ abhivādetvā pakkāmi. Mahāsatto yāvajīvaṃ tattheva vasanto āyupariyosāne brahmaloke nibbatti. Anruddhatthero tadā sakko ahosi. Lokanātho akittipaṇḍito. Tassa mahābhinikkhamanasadisaṃ nikkhantattā nekkhammapāramī. Suvisuddhasīlācāratāya sīlapāramī. Kāmavitakkādīnaṃ suṭṭhu vikkhambhitattā vīriyapāramī. Khantisaṃvarassa paramukkaṃsagamanato khantipāramī. Paṭiññānurūpaṃ paṭipattiyā saccapāramī. Sabbattha acalasamādānādhiṭṭhānena adhiṭṭhānapāramī. Sabbasattesu hitajjhāsayena mettāpāramī. Sattasaṅkhārakatavippakāresu majjhattabhāvappattiyā upekkhāpāramī. Tāsaṃ upakārānupakāre dhamme jānitvā anupakāre dhamme pahāya upakāradhammesu pavattāpanapurecarā sahajātā ca upāyakosallabhūtā atisallekhavuttisādhanī ca paññā paññāpāramīti imāpi dasa pāramiyo labbhanti. @Footnote: 1 khu.jā.27/99-103/281-2

--------------------------------------------------------------------------------------------- page33.

Dānajjhāsayassa pana atiuḷārabhāvena dānamukhena desanā pavattā. Tasmā sabbattha sādhikā 1- mahākaruṇā, dvepi puññañāṇasambhārā, kāyasucaritādīni tīṇi bodhisattasucaritāni, saccādhiṭṭhānādīni cattāri adhiṭṭhānāni, ussāhādayo catasso buddhabhūmiyo, saddhādayo pañca mahābodhiparipācanīyā dhammā, alobhajjhāsayādayo cha bodhisattānaṃ ajjhāsayā, tiṇṇo tāressāmītiādayo satta paṭiññā dhammā, appicchassāyaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo mahicchassātiādayo 2- aṭṭha mahāpurisavitakkā, nava yonisomanasikāramūlakā dhammā, dānajjhāsayādayo dasa mahāpurisajjhāsayā, dānasīlādayo dasa puññakiriyavatthūnīti evamādayo ye anekasataanekasahassappabhedā bodhisambhārabhūtā mahābodhisattaguṇā, te sabbepi yathārahaṃ idha niddhāretvā vattabbā. Api cettha mahantaṃ bhogakkhandhaṃ mahantañca ñātiparivaṭṭaṃ pahāya mahābhinikkhamanasadisaṃ gehato nikkhamanaṃ, nikkhamitvā pabbajitassa bahujanasammatassa sato paramappicchabhāvena kulesu gaṇesu ca alaggatā, accantameva lābhasakkārasilokajigucchā, pavivekābhirati, kāyajīvitanirapekkho pariccāgo, anāhārasseva sato divasattayampi dānapītiyā parituṭṭhassa nibbikārasarīrayāpanaṃ, māsadvimāsamattampi kālaṃ yācake sati āhāraṃ tatheva 3- datvā "dānagateneva pītisukhena sarīraṃ yāpessāmī"ti pariccāge anolīnavuttisādhako uḷāro dānajjhāsayo, dānaṃ datvā puna āhārapariyeṭṭhiyā akaraṇahetubhūtā paramasallekhavuttīti evamādayo mahāsattassa guṇānubhāvā veditabbā. Tenetaṃ vuccati:- "evaṃ acchariyā hete abbhutā ca mahesino mahākāruṇikā dhīrā sabbalokekabandhavā. Acinteyyānubhāvā ca sadā saddhammagocarā bodhisattā mahāsattā sucisallekhavuttino. @Footnote: 1 cha.Ma. samakā 2 dī.pā. 11/358/269, aṅ.aṭṭhaka. 23/30/187 3 Ma. tasseva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page34.

Mahāvātasamuddhata- 1- vīcimālo mahodadhi api laṅgheyya velantaṃ bodhisattā na dhammataṃ. Loke sañjātavaddhāpi na te bhāvitabhāvino 2- limpanti lokadhammehi toyena padumaṃ yathā. Yesaṃ ve attani sneho nihīyati yathā yathā sattesu karuṇāsneho vaḍḍhateva tathā tathā. Yathā cittaṃ vase hoti na ca cittavasānugā tathā kammaṃ vase hoti na ca kammavasānugā. Dosehi nābhibhūyanti samugghātenti vā na te carantā bodhipariyeṭṭhiṃ purisā jāniyā budhā. Tesu cittappasādopi dukkhato parimocaye pagevānukiriyā tesaṃ dhammassa anudhammato"ti. Paramatthadīpaniyā cariyāpiṭakasaṃvaṇṇanāya akitticariyāvaṇṇanā niṭṭhitā. ---------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 52 page 1-34. http://84000.org/tipitaka/atthapali/rm_line.php?B=52&A=1&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=52&A=1&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=33&i=209              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=33&A=8637              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=33&A=11339              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=33&A=11339              Contents of The Tipitaka Volume 33 http://84000.org/tipitaka/read/?index_33

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ENGLISH letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]