อรรถกถาเล่มที่ ๑๖ ภาษาบาลีอักษรไทย
 องฺ.อ. (มโนรถ.๓)

                       ๑๐. นนฺทมาตาสุตฺตวณฺณนา
     [๕๓] ทสมํ อตฺถุปฺปตฺติวเสน เทสิตํ. สตฺถา กิร วุฏฺวสฺโส ปวาเรตฺวา เทฺว
อคฺคสาวเก โอหาย "ทกฺขิณาคิริจาริกํ คมิสฺสามี"ติ นิกฺขมิ, ราชา ปเสนทิโกสโล,
อนาถปิณฺฑิโก คหปติ, วิสาขา มหาอุปาสิกา, อญฺเ จ พหุชนา ทสพลํ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อาธิปจฺจนฺติ  ๒ ม. นิฏฺานํ กตานิ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๘๗.
นิวตฺเตตุํ นาสกฺขึสุ. อนาถปิณฺฑิโก คหปติ "สตฺถารํ นิวตฺเตตุํ นาสกฺขินฺ"ติ รโห
จินฺตยมาโน นิสีทิ. อถ นํ ปุณฺณา นาม ทาสี ทิสฺวา "กินฺนุ โข เต สามิ
น ปุพฺเพ วิย อินฺทฺริยานิ วิปฺปสนฺนานี"ติ ปุจฺฉิ. อาม ปุณฺเณ, สตฺถา จาริกํ
ปกฺกนฺโต, ตมหํ นิวตฺเตตุํ นาสกฺขึ. น โข ปน สกฺกา ชานิตุํ ปุน สีฆํ
อาคจฺเฉยฺย วา น วา, เตนาหํ จินฺตยมาโน นิสินฺโนติ. สจาหํ ทสพลํ นิวตฺเตยฺยํ,
กึ เม กเรยฺยาสีติ. ภุชิสฺสํ ตํ กริสฺสามีติ. สา คนฺตฺวา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา
"นิวตฺตถ ภนฺเต"ติ อาห. มม นิวตฺตนปจฺจยา ตฺวํ กึ กริสฺสสีติ. ตุเมฺห ภนฺเต
มม ปราธีนภาวํ ชานาถ, อญฺ กิญฺจิ กาตุํ น สกฺโกมิ, สรเณสุ ปน ปติฏฺาย
ปญฺจสีลานิ รกฺขิสฺสามีติ. สาธุ สาธุ ปุณฺเณติ สตฺถา ธมฺเม คารเวน เอก-
ปทสฺมิญฺเว นิวตฺติ. วุตฺตเญฺหตํ "ธมฺมครุ ภิกฺขเว ตถาคโต ธมฺมคารโว"ติ. ๑-
     สตฺถา นิวตฺติตฺวา เชตวนมหาวิหารํ ปาวิสิ. มหาชโน ปุณฺณาย สาธุการ-
สหสฺสานิ อทาสิ. สตฺถา ตสฺมึ สมาคเม ธมฺมํ เทเสสิ, จตุราสีติปาณสหสฺสานิ
อมตปานํ ปิวึสุ. ปุณฺณาปิ เสฏฺินา อนุญฺาตา ภิกฺขุนีอุปสฺสยํ คนฺตฺวา ปพฺพชิ.
สมฺมาสมฺพุทฺโธ สาริปุตฺตโมคฺคลฺลาเน อามนฺเตตฺวา "อหํ ยนฺทิสํ จาริกาย
นิกฺขนฺโต, ตตฺถ น คจฺฉามิ. ตุเมฺห ตุมฺหากํ ปริสาย สทฺธึ ตํ ทิสํ จาริกํ
คจฺฉถา"ติ วตฺวา อุยฺโยเชสิ. อิมิสฺสา อตฺถุปฺปตฺติยา เอกํ สมยํ อายสฺมา
สาริปุตฺโตติอาทิ วุตฺตํ.
     ตตฺถ เวฬุกณฺฏกีติ เวฬุกณฺฏกนครวาสินี. ตสฺส กิร นครสฺส ปาการคุตฺตตฺถาย
ปาการปริยนฺเตน เวฬู โรปิตา, เตนสฺส เวฬุกณฺฏกนฺเตว นามํ ชาตํ.
ปารายนนฺติ นิพฺพานสงฺขาตํ ปารํ อยนโต ปารายนนฺติ ลทฺธโวหารํ ธมฺมํ.
สเรน ภาสตีติ สตฺตภูมิกสฺส ปาสาทสฺส อุปริมตเล สุสํวิหิตารกฺขฏฺาเน นิสินฺนา
สมาปตฺติพเลน รตฺติภาคํ วีตินาเมตฺวา สมาปตฺติโต วุฏฺาย "อิมํ ตาว รตฺตาวเสสํ
กตราย รติยา วีตินาเมสฺสามี"ติ จินฺเตตฺวา "ธมฺมรติยา"ติ กตสนฺนิฏฺานา นิสินฺนา
@เชิงอรรถ: ๑ องฺ.ปญฺจก. ๒๒/๙๙/๑๓๘ (สฺยา)
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๘๘.
ตีณิ ผลานิ ปตฺตา อริยสาวิกา อฑฺฒเตยฺยคาถาสตปริมาณํ ปารายนสุตฺตํ มธุเรน
สรภญฺเน ภาสติ. อสฺโสสิ โขติ อากาสฏฺกวิมานานิ ปริหริตฺวา ตสฺส
ปาสาทสฺส อุปริภาคคเตน มคฺเคน นรวาหนยานํ ๑- อารุยฺห คจฺฉมาโน อสฺโสสิ.
กถาปริโยสานํ อาคมยมาโน อฏฺาสีติ "กึ สทฺโท เอส ภเณ"ติ ปุจฺฉิตฺวา
"นนฺทมาตาย อุปาสิกาย สรภญฺสทฺโท"ติ วุตฺเต โอตริตฺวา "อิทมโวจา"ติ
อิทํ เทสนาปริโยสานํ โอโลเกนฺโต อวิทูรฏฺาเน อากาเส อฏฺาสิ.
     สาธุ ภคินิ สาธุ ภคินีติ "สุคหิตา เต ภคินิ ธมฺมเทสนา สุกถิตา,
ปาสาณกเจติเย นิสีทิตฺวา โสฬสนฺนํ ปารายนิกพฺราหฺมณานํ สมฺมาสมฺพุทฺเธน
กถิตทิวเส จ อชฺช จ น กิญฺจิ อนฺตรํ ปสฺสามิ, มชฺเฌ ฉินฺนสุวณฺณํ วิย
เต สตฺถุ กถิเตน สทฺธึ สทิสเมว กถิตนฺ"ติ วตฺวา สาธุการํ ททนฺโต เอวมาห.
โก ปเนโส ภทฺรมุโขติ อิมสฺมึ สุสํวิหตารกฺขฏฺาเน เอวํ มหนฺเตน สทฺเทน
โกนาเมส ภทฺรมุข ลทฺธมุข, กึ นาโค สุปณฺโณ เทโว มาโร พฺรหฺมาติ สุวณฺณ-
ปฏฺฏวณฺณํ ๒- วาตปานํ วิวริตฺวา วิคตสารทา ๓- ตีณิ ผลานิ ปตฺตา อริยสาวิกา
เวสฺสวเณน สทฺธึ กถยมานา เอวมาห. อหนฺเต ภคินิ ภาตาติ สยํ โสตาปนฺนตฺตา
อนาคามิอริยสาวิกํ เชฏฺิกํ มญฺมาโน "ภคินี"ติ วตฺวา ปุน ตํ ปมวเย ิตตฺตา
อตฺตโน กนิฏฺ, อตฺตานํ ปน นวุติวสฺสสตสหสฺสายุกตฺตา มหลฺลกตรํ มญฺมาโน
"ภาตา"ติ อาห. สาธุ ภทฺรมุขาติ ภทฺรมุข สาธุ สุนฺทรํ, สฺวาคมนนฺเต อาคมนํ,
อาคนฺตุํ ยุตฺตฏฺาเนว ๔- อาคโตติ อตฺโถ. อิทํ เต โหตุ อาติเถยฺยนฺติ อิทเมว
ธมฺมภณนํ ตว อติถิปณฺณากาโร โหตุ, น หิ เต อญฺ อิโต อุตฺตริตรํ ทาตพฺพํ
ปสฺสามีติ อธิปฺปาโย. เอวญฺจ เม ๕- ภวิสฺสติ อาติเถยฺยนฺติ เอวํ อตฺตโน
ปตฺติทานํ ยาจิตฺวา "อยนฺเต ธมฺมกถิกสกฺกาโร"ติ อฑฺฒเตรสานิ โกฏฺสตานิ
รตฺตสาลีนํ ปูเรตฺวา "ยาวายํ อุปาสิกา จรติ, ๖- ตาว มา ขยํ คมึสู"ติ อธิฏฺหิตฺวา
@เชิงอรรถ: ๑ ก. นาริวาหนยานํ  ๒ สี. สุวณฺณวณฺณํ, ม. สุวณฺณปกฺกวณฺณํ  ๓ ฉ.ม. วิคตสารชฺชา
@๔ ฉ.ม. ยุตฺตฏฺานเมวสิ  ๕ สี. เอวํ เม, ฉ.ม. เอวญฺเจว เม  ๖ ฉ.ม. ธรติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๘๙.
ปกฺกามิ, ยาว อุปาสิกา อฏฺาสิ, ตาว โกฏฺานํ เหฏฺิมตลํ นาม ทฏฺุํ นาสกฺขึสุ.
ตโต ปฏฺาย "นนฺทมาตาย โกฏฺาคารํ วิยา"ติ โวหาโร อุทปาทิ.
     อกตปาตราโสติ อภุตฺตปาตราโส. ปุญฺนฺติ ปุพฺพเจตนา จ มุญฺจนเจตนา
จ. ปุญฺมหิตนฺติ ๑- อปรเจตนา. สุขาย โหตูติ สุขตฺถาย หิตตฺถาย โหตุ. เอวํ
อตฺตโน ทาเน เวสฺสวณสฺส ปตฺตึ อทาสิ.
     ปกรเณติ การเณ. โอกฺกสฺส ปสยฺหาติ อากฑฺฒิตฺวา อภิภวิตฺวา.
ยกฺขโยนินฺติ ภุมฺมเทวตาภาวํ. เตเนว ปุริเมน อตฺตภาเวน อุทฺทสฺเสสีติ
ปุริมสรีรสทิสเมว สรีรํ มาเปตฺวา อลงฺกตปฏิยตฺโต สิริคพฺเภ สยนตเล อตฺตานํ
ทสฺเสติ. อุปาสิกา ปฏิเทสิตาติ อุปาสิกา อหนฺติ เอวํ อุปาสิกภาวํ เทเสสึ.
ยาวเทวาติ ยาวเอว. ๒- เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานมวาติ.
                        มหายญฺวคฺโค ปญฺจโม.
                         ปณฺณาสโก นิฏฺิโต.
                           -----------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๖ หน้า ๑๘๖-๑๘๙.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=16&A=4158&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=16&A=4158&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=23&i=50
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=23&A=1437
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=23&A=1358
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=23&A=1358
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๒
http://84000.org/tipitaka/read/?index_23