ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม
อรรถกถาเล่มที่ ๒๖ ภาษาบาลีอักษรไทย อุ.อ. (ปรมตฺถที.)

                        ๓. โคปาลกสุตฺตวณฺณนา
    [๓๓] ตติเย โกสเลสูติ โกสลา นาม ชนปทวาสิโน ๑- ราชกุมารา,
เตสํ นิวาโส เอโกปิ ชนปโท "โกสลา"เตฺวว วุจฺจติ, เตสุ โกสเลสุ ชนปเท.
จาริกํ จรตีติ อตุริตจาริกาวเสน ชนปทจาริกํ จรติ. มหตาติ คุณมหตฺเตนปิ
มหตา, อปริจฺฉินฺนสงฺขฺยตฺตา สงฺขฺยามหตฺเตนปิ มหตา. ภิกฺขุสํเฆนาติ
ทิฏฺฐิสีลสามญฺญสํหเตน สมณคเณน. สทฺธินฺติ เอกโต. มคฺคา โอกฺกมฺมาติ
มคฺคโต อปกฺกมิตฺวา. อญฺญตรํ รุกฺขมูลนฺติ ฆนปตฺตสาขาวิฏปสมฺปนฺนสฺส
สนฺทจฺฉายสฺส มหโต รุกฺขสฺส สมีปสงฺขาตํ มูลํ.
    อญฺญตโร โคปาลโกติ เอโก โคคณรกฺขโก, นาเมน ปน นนฺโท
นาม. โส กิร อฑฺโฒ มหทฺธโน มหาโภโค, ยถา เกณิโย ชฏิโล ปพฺพชฺชาเวเสน,
เอวํ อนาถปิณฺฑิกสฺส โคยูถํ รกฺขนฺโต โคปาลกตฺเตน ราชปีฬํ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ชานปทิโน
ปริหรนฺโต ๑- อตฺตโน กุฏุมฺพํ รกฺขติ. โส กาเลน กาลํ ปญฺจโครเส คเหตฺวา
มหาเสฏฺฐิสฺส สนฺติกํ อาคนฺตฺวา นิยฺยาเทตฺวา สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา สตฺถารํ
ปสฺสติ, ธมฺมํ สุณาติ, อตฺตโน จ วสนฏฺฐานํ อาคมนตฺถาย สตฺถารํ ยาจติ.
สตฺถา ตสฺเสว ญาณปริปากํ อาคมยมาโน อคนฺตฺวา อปรภาเคน มหตา
ภิกฺขุสํเฆน ปริวุโต ชนปทจาริกํ จรนฺโต "อิทานิสฺส ญาณํ ปริปกฺกนฺ"ติ
ญตฺวา ตสฺส วสนฏฺฐานสฺส อวิทูเร มคฺคา โอกฺกมฺม อญฺญตรสฺมึ รุกฺขมูเล
นิสีทิ ตสฺส อาคมนํ อาคมยมาโน. นนฺโทปิ โข "สตฺถา กิร ชนปทจาริกํ
จรนฺโต อิโต อาคจฺฉตี"ติ สุตฺวา หฏฺฐตุฏฺโฐ เวเคน คนฺตฺวา สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา
วนฺทิตฺวา กตปฏิสนฺถาโร เอกมนฺตํ นิสีทิ, อถสฺส ภควา ธมฺมํ เทเสสิ. โส
โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐหิตฺวา ภควนฺตํ นิมนฺเตตฺวา สตฺตาหํ ปายาสทานํ อทาสิ,
สตฺตเม ทิวเส ภควา อนุโมทนํ กตฺวา ปกฺกามิ. เตน วุตฺตํ "เอกมนฺตํ
นิสินฺนํ โข ตํ โคปาลกํ ภควา ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสสิ ฯเปฯ
อุฏฐายาสนา ปกฺกามี"ติ.
    ตตฺถ สนฺทสฺเสสีติ "อิเม ธมฺมา กุสลา, อิเม ธมฺมา อกุสลา"ติอาทินา ๒-
กุสลาทิธมฺเม กมฺมวิปาเก อิธโลกปรโลเก ปจฺจกฺขโต ทสฺเสนฺโต อนุปุพฺพิกถาวสาเน
จตฺตาริ อริยสจฺจานิ สมฺมา ทสฺเสสิ. สมาทเปสีติ "สจฺจาธิคมาย อิเม
นาม ธมฺมา อตฺตนิ อุปฺปาเทตพฺพา"ติ สีลาทิธมฺเม สมฺมา คณฺหาเปตฺวา เตสุ
ตํ ปติฏฺฐาเปสิ. สมุตฺเตเชสีติ เต ธมฺมา สมาทินฺนา อนุกฺกเมน ภาวิยมานา
นิพฺเพธภาคิยา หุตฺวา ติกฺขวิสทา ยถา ขิปปํ อริยมคฺคํ อาวหนฺติ, ตถา สมฺมา
อุตฺเตเชสิ สมฺมเทว เตเชสิ. ๓- สมฺปหํเสสีติ ภาวนาย ปุพฺเพนาปรํ
วิเสสภาวทสฺสเนน จิตฺตสฺส ปโมทาปนวเสน สุฏฺฐุ ปหํเสสิ. อปิเจตฺถ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อปหรนฺโต   อภิ.สงฺ. ๓๔/๑๓๘๔-๕/๓๐๘
@ สี. ตถา สมุตฺเตเชสิ สมฺมา อุตฺเตเชสิ
สาวชฺชานวชฺชธมฺเมสุ ทุกฺขาทีสุ จ สมฺโมหวิโนทเนน สนฺทสฺสนํ, สมฺมาปฏิปตฺติยํ
ปมาทาปโนทเนน สมาทปนํ, จิตฺตสฺสาลสิยาปตฺติวิโนทเนน สมุตฺเตชนํ,
สมฺมาปฏิปตฺติสิทฺธิยา สมฺปหํสนํ เวทิตพฺพํ. เอวํ โส ภควโต สามุกฺกํสิกาย
ธมฺมเทสนาย โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐหิ. อธิวาเสสีติ เตน ทิฏฺฐสจฺเจน "อธิวาเสตุ
เม ภนฺเต ภควา"ติอาทินา ๑- นิมนฺติโต กายงฺควาจงฺคํ อโจเปนฺโต จิตฺเตเนว
อธิวาเสสิ สาทิยิ. เตเนวาห "ตุณฺหีภาเวนา"ติ.
    อปฺโปทกปายาสนฺติ นิรุทกปายาสํ. ปฏิยาทาเปตฺวาติ สมฺปาเทตฺวา
สชฺเชตฺวา. นวญฺจ สปฺปินฺติ นวนีตํ คเหตฺวา ตาวเทว วิลีนํ มณฺฑสปฺปิญฺจ
ปฏิยาทาเปตฺวา. สหตฺถาติ อาทรชาโต สหตฺเถเนว ปริวิสนฺโต. สนฺตปฺเปสีติ
ปฏิยตฺตํ โภชนํ โภเชสิ. สมฺปวาเรสีติ "อลํ อลนฺ"ติ วาจาย ปฏิกฺขิปาเปสิ.
ภุตฺตาวินฺติ กตภตฺตกิจฺจํ. โอนีตปตฺตปาณินฺติ ปตฺตโต อปนีตปาณึ,
โธตปตฺตปาณินฺ"ติปิ ปาโฐ, โธตปตฺตหตฺถนฺติ อตฺโถ. นีจนฺติ อนุจฺจํ อาสนํ คเหตฺวา
อาสเนเยว นิสีทนํ อริยเทสวาสีนํ จาริตฺตํ, โส ปน สตฺถุ สนฺติเก อุปจารวเสน
ปญฺญตฺตสฺส ทารุผลกาสนสฺส สมีเป นิสีทิ. ธมฺมิยา กถายาติอาทิ สตฺตเม
ทิวเส กตํ อนุโมทนํ สนฺธาย วุตฺตํ. โส กิร สตฺตาหํ ภควนฺตํ ภิกฺขุสํฆญฺจ
ตตฺถ วสาเปตฺวา มหาทานํ ปวตฺเตสิ, สตฺตเม ปน ทิวเส อปฺโปทกปายาสทานํ
อทาสิ, สตฺถา ตสฺส ตสฺมึ อตฺตภาเว อุปริมคฺคตฺถาย ญาณปริปากาภาวโต
อนุโมทนเมว กตฺวา ปกฺกามิ.
    สีมนฺตริกายาติ สีมนฺตเร, ตสฺส คามสฺส อนนฺตรํ. คามวาสิโน กิร
เอกํ ตฬากํ นิสฺสาย เตน สทฺธึ กลหํ อกํสุ. โส เต อภิภวิตฺวา ตํ ตฬากํ
คณฺหิ. เตน พทฺธาฆาโต เอโก ปุริโส ตํ สตฺถุ ปตฺตํ คเหตฺวา ทูเร
@เชิงอรรถ:  ที.มหา. ๑๐/๑๖๑/๘๗, ม.มู. ๑๓/๘๔/๖๒
อนุคนฺตฺวา "นิวตฺตาหิ อุปาสกา"ติ วุตฺเต ภควนฺตํ วนฺทิตฺวา ปทกฺขิณํ
กตฺวา ภิกฺขุสํฆสฺส จ อญฺชลึ กตฺวา ยาว ทสฺสนูปจารสมติกฺกมา
ทสนขสโมธานสมุชฺชลํ อญฺชลึ สิรสิ ปคฺคยฺห ปฏินิวตฺติตฺวา ทฺวินฺนํ คามานมนฺตเร
อรญฺญปเทเส เอกกํ คจฺฉนฺตํ สเรน วิชฺฌิตฺวา มาเรสิ. เตน วุตฺตํ "อจิรปกฺกนฺตสฺส
ฯเปฯ โวโรเปสี"ติ. เกนจิเทว กรณีเยน โอหิยิตฺวา ปจฺฉา
คจฺฉนฺตา ภิกฺขู ตํ ตถา มตํ ทิสฺวา ภควโต ตมตฺถํ อาโรเจสุํ, ตํ สนฺธาย
วุตฺตํ "อถ โข สมฺพหุลา ภิกฺขู"ติอาทิ.
    เอตมตฺถํ วิทิตฺวาติ ยสฺมา ทิฏฺฐิสมฺปนฺนํ อริยสาวกํ นนฺทํ มาเรนฺเตน
ปุริเสน อานนฺตริยกมฺมํ พหุลํ อปุญฺญํ ปสุตํ, ตสฺมา ยํ โจเรหิ เวรีหิ จ
กตฺตพฺพํ, ตโตปิ โฆรตรํ อิเมสํ สตฺตานํ มิจฺฉาปณิหิตํ จิตฺตํ กโรตีติ อิมมตฺถํ
ชานิตฺวา ตทตฺถทีปนํ อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ.
    ตตฺถ ทิโส ทิสนฺติ ทูสโก ทูสนียํ โจโร โจรํ, ทิสฺวาติ วจนเสโส.
ยนฺตํ กยิราติ ยํ ตสฺส อนยพฺยสนํ กเรยฺย, ทุติยปเทปิ เอเสว นโย. อิทํ
วุตฺตํ โหติ:- เอโก เอกสฺส มิตฺตทุพฺภี โจโร ปุตฺตทารเขตฺตวตฺถุโคมหึสาทีสุ
อปรชฺฌนฺโต ยสฺส อปรชฺฌติ, ตมฺปิ ตเถว อตฺตนิ อปรชฺฌนฺตํ โจรํ ทิสฺวา,
เวรี วา ปน เกนจิเทว การเณน พทฺธเวรํ เวรึ ทิสฺวา อตฺตโน กกฺขฬตาย
ทารุณตาย ยนฺตสฺส อนยพฺยสนํ กเรยฺย, ปุตฺตทารํ วา ปีเฬยฺย, เขตฺตาทีนิ
วา นาเสยฺย, ชีวิตา วา โวโรเปยฺย, ทสสุ อกุสลกมฺมปเถสุ มิจฺฉาฐปิตตฺตา
มิจฺฉาปณิหิตํ จิตฺตํ ปาปิโย น ตโต กเร, ตํ ปุริสํ ปาปตรํ ตโต กเรยฺย.
วุตฺตปฺปกาโร หิ ทิโส วา เวรี วา ทิสสฺส วา เวริโน วา อิมสฺมึเยว
อตฺตภาเว ทุกฺขํ วา อุปฺปาเทยฺย, ชีวิตกฺขยํ วา กเรยฺย. อิทมฺปน
อกุสลกมฺมปเถสุ มิจฺฉาฐปิตํ จิตฺตํ ทิฏฺเฐว ธมฺเม อนยพฺยสนํ ปาเปติ,
อตฺตภาวสตสหสฺเสสุปิ จตูสุ อปาเยสุ ขิปิตฺวา สีสมสฺส อุกฺขิปิตุํ น เทตีติ.
                       ตติยสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                         ---------------



             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๖ หน้า ๒๕๖-๒๖๐. http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=26&A=5741&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=26&A=5741&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=91              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=2582              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=2640              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=2640              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]