บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๒๙

๔. เมตฺตคุสุตฺตวณฺณนา [๑๐๕๖] ปุจฺฉามิ ตนฺติ เมตฺตคุสุตฺตํ. ตตฺถ มญฺญามิ ตํ เวทคุํ ภาวิตตฺตนฺติ "อยํ เวทคู"ติ จ "ภาวิตตฺโต"ติ จ เอวํ ตํ มญฺญามิ. [๑๐๕๗] อปุจฺฉสีติ เอตฺถ จ ออิติ ปทปูรณมตฺเต นิปาโต, ปุจฺฉสิจฺเจวตฺโถ. ปวกฺขามิ ยถา ปชานนฺติ ยถา ปชานนฺโต อาจิกฺขติ, เอวํ อาจิกฺขิสฺสามิ. ^๒- อุปธินิทานา ปภวนฺติ ทุกฺขาติ ตณฺหาทิอุปธินิทานา ชาติอาทิทุกฺขวิเสสา ปภวนฺติ. [๑๐๕๘] เอวํ อุปธินิทานโต ปภวนฺเตสุ ทุกฺเขสุ:- โย เว ^๓- อวิทฺวาติ คาถา. ตตฺถ ปชานนฺติ สงฺขาเร อนิจฺจาทิวเสน ชานนฺโต. ทุกฺขสฺส ชาติปฺปภวานุปสฺสีติ วฏฺฏทุกฺขสฺส ชาติการณํ "อุปธี"ติ อนุปสฺสนฺโต. [๑๐๕๙] โสกปริทฺทวญฺจาติ โสกญฺจ ปริเทวญฺจ. ตถา หิ เต วิทิโต เอส ธมฺโมติ ยถา ยถา สตฺตา ชานนฺติ, ตถา ตถา ปญฺญาปนวเสน ^๔- วิทิโต เอส ตยา ^๕- ธมฺโมติ. @เชิงอรรถ: ^๑ ก. อเนกสหสฺสานํ ^๒ ก. อกฺขามิ ^๓ ก. เจ @^๔ ก. ญาณพลาทิวเสน ^๕ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๓๙.

[๑๐๖๐-๖๑] กิตฺตยิสฺสามิ เต ธมฺมนฺติ นิพฺพานธมฺมํ นิพฺพานคามินิปฏิปทา- ธมฺมญฺจ เต เทสยิสฺสามิ. ทิฏฺเฐ ธมฺเมติ ทิฏฺเฐ ทุกฺขาทิธมฺเม, อิมสฺมึเยว วา อตฺตภาเว. อนีติหนฺติ อตฺตปจฺจกฺขํ. ยํ วิทิตฺวาติ ยํ ธมฺมํ "สพฺเพ สงฺขารา อนิจฺจา"ติอาทินา นเยน สมฺมสนฺโต วิทิตฺวา. ตญฺจาหํ อภินนฺทามีติ ตํ วุตฺตปฺปการธมฺมโชตกํ ตํ วา วจนํ อภิปตฺถยามิ. ^๑- ธมฺมมุตฺตมนฺติ ตว ^๒- ธมฺมมุตฺตมํ อภินนฺทามีติ. [๑๐๖๒] อุทฺธํ อโธ จ ติริยญฺจาปิ มชฺเฌติ เอตฺถ อุทฺธนฺติ อนาคตทฺธา วุจฺจติ, อโธติ อตีตทฺธา, ติริยญฺจาปิ มชฺเฌติ ปจฺจุปฺปนฺนทฺธา. เอเตสุ นนฺทิญฺจ นิเวสนญฺจ, ปนุชฺช วิญฺญาณนฺติ เอเตสุ อทฺธาทีสุ ตณฺหญฺจ ทิฏฺฐินิเวสนญฺจ อภิสงฺขารวิญฺญาณญฺจ ปนุเทหิ, ปนุทิตฺวา จ ภเว น ติฏฺเฐ, เอวํ สนฺเต ทุวิเธปิ ภเว น ติฏฺเฐยฺย. เอวํ ตาว ปนุชฺชสทฺทสฺส ปนุเทหีติ อิมสฺมึ อตฺถวิกปฺเป สมฺพนฺโธ. ปนุทิตฺวาติ เอตสฺมึ ปน อตฺถวิกปฺเป ภเว น ติฏฺเฐติ อยเมว สมฺพนฺโธ, เอตานิ นนฺทินิเวสนวิญฺญาณานิ ปนุทิตฺวา ทุวิเธปิ ภเว น ติฏฺเฐยฺยาติ วุตฺตํ โหติ. [๑๐๖๓-๔] เอตานิ วิโนเทตฺวา ภเว อติฏฺฐนฺโต เอโส:- เอวํวิหารีติ คาถา. ตตฺถ อิเธวาติ อิมสฺมึเยว สาสเน, อิมสฺมึเยว วา อตฺตภาเว. สุกิตฺติกํ โคตมนูปธีกนฺติ เอตฺถ อนุปธิกนฺติ นิพฺพานํ, ตํ สนฺธาย ภควนฺตํ อาลปนฺโต อาห "สุกิตฺติตํ โคตมนูปธีกนฺ"ติ. [๑๐๖๕] น เกวลํ ทุกฺขเมว ปหาสิ:- เต จาปีติ คาถา. ตตฺถ อฏฺฐิตนฺติ สกฺกจฺจํ, อาทรํ ^๓- วา. ตํ ตํ นมสฺสามีติ ตสฺมา ตํ นมสฺสามิ. สเมจฺจาติ อุปคนฺตฺวา. นาคาติ ภควนฺตํ อาลปนฺโต อาห. @เชิงอรรถ: ^๑ ก. วุตฺตปฺปการํ ธมฺมชาตํ ตํ วา วจนํ อภิปฏฺฐยามิ ^๒ ฉ.ม.,อิ. ตญฺจ @^๓ ฉ.ม.,อิ. สทา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๔๐.

[๑๐๖๖] อิทานิ ตํ ภควา "อทฺธา หิ ปหาสิ ทุกฺขนฺ"ติ เอวํ เตน พฺราหฺมเณน วิทิโตปิ อตฺตานํ อนุปเนตฺวาว ปหีนทุกฺเขน ปุคฺคเลน โอวทนฺโต "ยํ พฺราหฺมณนฺ"ติ คาถมาห. ตสฺสตฺโถ:- ยํ ตฺวํ อภิชานนฺโต "อยํ พาหิตปาปตฺตา พฺราหฺมโณ, เวเทหิ คตตฺตา เวทคู, กิญฺจนาภาเวน อกิญฺจโน, กาเมสุ จ ภเวสุ จ อสตฺตตฺตา กามภเว อสตฺโต"ติ ชญฺญา ชาเนยฺยาสิ, อทฺธา หิ โส อิมํ โอฆํ อตาริ, ติณฺโณ จ ปารํ อขิโล อกงฺโข. [๑๐๖๗] กิญฺจ ภิยฺโย:- วิทฺวา จ โยติ ^๑- คาถา. ตตฺถ อิธาติ อิมสฺมึ สาสเน, อตฺตภาเว วา. วิสชฺชาติ โวสฺสชฺชิตฺวา. เสสํ สพฺพตฺถ ปากฏเมว. เอวํ ภควา อิมมฺปิ สุตฺตํ อรหตฺตนิกูเฏเนว เทเสสิ, เทสนาปริโยสาเน จ วุตฺตสทิโส เอว ธมฺมาภิสมโย อโหสีติ. ปรมตฺถโชติกาย ขุทฺทกฏฺฐกถาย สุตฺตนิปาตฏฺฐกถาย เมตฺตคุสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา. --------------

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๙ หน้า ๔๓๘-๔๔๐. http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=29&A=9861&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=29&A=9861&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=428 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=11060 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=11085 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=11085 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25