บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๓๐

๓๐. ๒. อุจฺฉุทายิกาวิมานวณฺณนา โอภาสยิตฺวา ปฐวึ สเทวกนฺติ อุจฺฉุทายิกาวิมานํ. ตสฺส กา อุปฺปตฺติ? ภควา ราชคเห วิหรตีติอาทิ สพฺพํ อนนฺตรวิมาเน วุตฺตสทิสํ. อยํ ปน วิเสโส:- อิธ อุจฺฉุ ทินฺนา, สสฺสุยา จ ปีฐเกน ปหฏา ตํขณญฺเญว มตา ตาวตึเสสุ อุปฺปนฺนา ตสฺสํเยว รตฺติยํ เถรสฺส อุปฏฺฐานํ อาคตา เกวลกปฺปํ คิชฺฌกูฏํ จนฺโท วิย สูริโย วิย จ โอภาเสนฺตี เถรํ วนฺทิตฺวา ปญฺชลิกา นมสฺสมานา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิ. อถ นํ เถโร:- [๒๙๖] "โอภาสยิตฺวา ปฐวึ สเทวกํ อติโรจสิ จนฺทิมสูริยา วิย สิริยา จ วณฺเณน ยเสน เตชสา พฺรหฺมาว เทเว ติทเส สหินฺทเก.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๐.

[๒๙๗] ปุจฺฉามิ ตํ อุปฺปลมาลธารินี อาเวฬินี กญฺจนสนฺนิภตฺตเจ อลงฺกเต อุตฺตมวตฺถธารินี กา ตฺวํ สุเภ เทวเต วนฺทเส มมํ. [๒๙๘] กึ ตฺวํ ปุเร กมฺมมกาสิ อตฺตนา มนุสฺสภูตา ปุริมาย ชาติยา ทานํ สุจิณฺณํ อถ สีลสํยมํ เกนูปปนฺนา สุคตึ ยสสฺสินี. เทวเต ปุจฺฉิตาจิกฺข กิสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลนฺ"ติ อิมาหิ คาถาหิ ปุจฺฉิ. #[๒๙๖-๗] ตตฺถ โอภาสยิตฺวา ปฐวึ สเทวกนฺติ จนฺทิมสูริยรสฺมิสมฺมิสฺเสหิ สิเนรุปสฺสวินิคฺคเตหิ ปภาวิสเรหิ วิชฺโชตยมานตาย เทเวน อากาเสน สหาติ สเทวกํ อุปคตภูมิภาคภูตํ อิมํ ปฐวึ วิชฺโชเตตฺวา, เอโกภาสํ เอกปชฺโชตํ กตฺวาติ อตฺโถ. โอภาสยิตฺวา ปฐวึ จนฺทิมสูริยา วิยาติ โยชนา. อติโรจสีติ อติกฺกมิตฺวา โรจสิ. ^๑- ตํ ปน อติโรจนํ เกน กึ วิย เกน วาติ อาห "สิริยา"ติอาทิ. ตตฺถ สิริยาติ โสภคฺคาทิโสภาวิเสเสน. เตชสาติ อตฺตโน อานุภาเวน. อาเวฬินีติ รตนมยปุปฺผาเวฬวตี. เอวํ เถเรน ปุจฺฉิตา เทวตา อิมาหิ คาถาหิ วิสฺสชฺเชสิ:- [๒๙๙] "อิทานิ ภนฺเต อิมเมว คามํ ปิณฺฑาย อมฺหาก ฆรํ อุปาคมิ @เชิงอรรถ: ^๑ สี. โสภสิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๑.

ตโต เต อุจฺฉุสฺส อทาสิ ขณฺฑิกํ ปสนฺนจิตฺตา อตุลาย ปีติยา. [๓๐๐] สสฺสุ จ ปจฺฉา อนุยุญฺชเต มมํ กหนฺนุ อุจฺฉุํ วธุเก อวากิริ น ฉฑฺฑิตํ โน ปน ^๑- ขาทิตํ มยา สนฺตสฺส ภิกฺขุสฺส สยํ อทาสหํ. [๓๐๑] ตุยฺหํ นฺวิทํ อิสฺสริยํ อโถ มม อิติสฺสา สสฺสุ ปริภาสเต มมํ ปีฐํ คเหตฺวา ปหารํ อทาสิ เม ตโต จุตา กาลกตามฺหิ เทวตา. [๓๐๒] ตเทว กมฺมํ กุสลํ กตํ มยา สุขญฺจ กมฺมํ อนุโภมิ อตฺตนา เทเวหิ สทฺธึ ปริจารยามหํ โมทามหํ กามคุเณหิ ปญฺจหิ. [๓๐๓] ตเทว กมฺมํ กุสลํ กตํ มยา สุขญฺจ กมฺมํ อนุโภมิ อตฺตนา เทวินฺทคุตฺตา ติทเสหิ รกฺขิตา สมปฺปิตา กามคุเณหิ ปญฺจหิ. [๓๐๔] เอตาทิสํ ปุญฺญผลํ อนปฺปกํ มหาวิปากา มม อุจฺฉุทกฺขิณา @เชิงอรรถ: ^๑ ก. น จ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๒.

เทเวหิ สทฺธึ ปริจารยามหํ โมทามหํ กามคุเณหิ ปญฺจหิ. [๓๐๕] เอตาทิสํ ปุญฺญผลํ อนปฺปกํ มหาชุติกา มม อุจฺฉุทกฺขิณา เทวินฺทคุตฺตา ติทเสหิ รกฺขิตา สหสฺสเนตฺโตริว นนฺทเน วเน. [๓๐๖] ตุวญฺจ ภนฺเต อนุกมฺปกํ วิทุํ อุเปจฺจ วนฺทึ กุสลญฺจ ปุจฺฉิสํ ตโต เต อุจฺฉุสฺส อทาสิ ขณฺฑิกํ ปสนฺนจิตฺตา อตุลาย ปีติยา"ติ #[๒๙๙] ตตฺถ อิทานีติ อนนฺตราตีตทิวสตฺตา อาห, อธุนาติ อตฺโถ. อิมเมว คามนฺติ อิมสฺมึเยว คาเม, ราชคหํ สนฺธาย วทติ. วุตฺตํ หิ "คาโมปิ นิคโมปิ นครมฺปิ `คาโม' อิจฺเจว วุจฺจตี"ติ. ภุมฺมตฺเถ เจตํ อุปโยควจนํ. อุปาคมีติ อุปคโต อโหสิ. ^๑- อตุลายาติ อนุปมาย, อปฺปมาณาย วา. #[๓๐๐] อวากิรีติ อปเนสิ ฉฑฺเฑสิ, วินาเสสิ วา. สนฺตสฺสาติ สาธุรูปสฺส สนฺตกิเลสสฺส ^๒- ปริสฺสมมปฺปตฺตสฺส ^๓- วา. #[๓๐๑] ตุยฺหํ นูติ นุสทฺโท อนตฺตมนตาสูจเน นิปาโต, โส "มมา"ติ เอตฺถาปิ อาเนตฺวา โยเชตพฺโพ "มม นู"ติ. อิทํ อิสฺสริยนฺติ เคเห อาธิปจฺจํ สนฺธายาห. ตโต จุตาติ ตโต มนุสฺสโลกโต จุตา. ยสฺมา ฐิตฏฺฐานโต อปคตาปิ @เชิงอรรถ: ^๑ สี.,อิ. อสิ ^๒ สี. สนฺตกิเลฺสคณสฺส ^๓ อิ.,ม. ปริสฺสมปตฺตสฺส

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๓.

"จุตา"ติ วุจฺจติ, ตสฺมา จุตึ วิเสเสตุํ "กาลกตา"ติ วุตฺตํ. กาลกตาปิ จ น ยตฺถ กตฺถจิ นิพฺพตฺตา, อปิจ โข เทวตฺตํ อุปคตาติ ทสฺเสนฺตี อาห "อมฺหิ เทวตา"ติ. #[๓๐๒] ตเทว กมฺมํ กุสลํ กตํ มยาติ ตเทว อุจฺฉุขณฺฑทานมตฺตํ กุสลํ กมฺมํ กตํ มยา, อญฺญํ น ชานามีติ อตฺโถ. สุขญฺจ กมฺมนฺติ สุขญฺจ กมฺมผลํ. กมฺมผลํ หิ อิธ "กมฺมนฺ"ติ วุตฺตํ อุตฺตรปทโลเปน, การโณปจาเรน วา "กุสลานํ ภิกฺขเว ธมฺมานํ สมาทานเหตุ เอวมิทํ ปุญฺญํ ปวฑฺฒติ. ^๑- อนุโภมิ สกํ ปุญฺญนฺ"ติ ^๒- จ อาทีสุ วิย. กมฺมนฺติ วา กรณตฺเถ อุปโยควจนํ, กมฺเมนาติ อตฺโถ. กมฺเม วา ภวํ กมฺมํ ยถา ^๓- กมฺมนฺติ. อถ วา กาเมตพฺพตาย กมฺมํ. ตํ หิ สุขรชนียภาวโต กามูปสํหิตํ กาเมตพฺพนฺติ กมนียํ. อตฺตนาติ อตฺตนา เอว, สยํวสิตาย เสริภาเวน สยเมวาติ อตฺโถ. ปริจารยามหํ อตฺตานนฺติ ปุริมคาถาย "อตฺตนา"ติ วุตฺตํ ปทํ วิภตฺติวิปริณาเมน "อตฺตานนฺ"ติ โยเชตพฺพํ. #[๓๐๓-๕] เทวินฺทคุตฺตาติ เทวินฺเทน สกฺเกน คุตฺตา, เทวินฺโท วิย วา คุตฺตา มหาปริวารตาย. สมปฺปิตาติ สุฏฺฐุ อปฺปิตา สมนฺนาคตา. มหาวิปากาติ วิปุลผลา. มหาชุติกาติ มหาเตชา, มหานุภาวาติ อตฺโถ. #[๓๐๖] ตุวนฺติ ตํ. อนุกมฺปกนฺติ การุณิกํ. วิทุนฺติ สปฺปญฺญํ, สาวก- ปารมิยา มตฺถกํ ปตฺตนฺติ อตฺโถ. อุเปจฺจาติ อุปคนฺตฺวา. วนฺทินฺติ ปญฺจปติฏฺฐิเตน อภิวาทยึ. กุสลญฺจ อาโรคฺยํ ปุจฺฉิสํ อปุจฺฉึ, อตุลาย ปีติยา อิทญฺจ กุสลํ อนุสฺสรามีติ อธิปฺปาโย. เสสํ เหฏฺฐา วุตฺตนยเมว. อุจฺฉุทายิกาวิมานวณฺณนา นิฏฺฐิตา. @เชิงอรรถ: ^๑ ที.ปา. ๑๑/๘๐/๔๙ ^๒ ขุ.วิมาน. ๒๖/๑๓๓/๒๐ ^๓ ม. ยถาห

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๐ หน้า ๑๓๙-๑๔๓. http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=30&A=2972&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=30&A=2972&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=30 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=841 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=827 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=827 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26