บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๓๗

๘ สุํสุมารชาตกํ อลเมเตหิ อมฺเพหีติ อิทํ สตฺถา เวฬุวเน วิหรนฺโต เทวทตฺตสฺส วธาย ปริสกฺกนํ อารพฺภ กเถสิ ฯ ตทา หิ สตฺถา เทวทตฺโต วธาย ปริสกฺกตีติ สุตฺวา น ภิกฺขเว อิทาเนว เทวทตฺโต มยฺหํ วธาย ปริสกฺกติ, ปุพฺเพปิ ปริสกฺกติ เยว, สนฺตาสมตฺตํ ปน กาตุํ นาสกฺขีติ วตฺวา อตีตํ อาหริ ฯ อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต หิมวนฺตปฺปเทเส กปิโยนิยํ นิพฺพตฺติตฺวา นาคพโล ถามสมฺปนฺโน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๑.

มหาสรีโร โสภคฺคปฺปตฺโต หุตฺวา คงฺคานิวตฺตเน อรญฺญายตเน วาสํ กปฺเปสิ ฯ ตทา คงฺคายํ เอโก สุํสุมาโร วสิ ฯ อถสฺส ภริยา โพธิสตฺตสฺส สรีรํ ทิสฺวา ตสฺส หทยมํเส โทหฬํ อุปฺปาเทตฺวา สุํสุมารํ อาห อหํ สามิ เอตสฺส กปิราชสฺส หทยํ ขาทิตุกามาติ ฯ ภทฺเท มยํ ชลโคจรา, เอส ถลโคจโร, กินฺติ ตํ คณฺหิตุํ สกฺขิสฺสามาติ ฯ เยน เกนจิ อุปาเยน คณฺห, สเจ น ลภิสฺสา มริสฺสามีติ ฯ เตน หิ มา จินฺตยิ, อตฺเถโก อุปาโย, ขาทาเปสฺสามิ ตนฺตสฺส หทยนฺติ สุํสุมารึ สมสฺสาเสตฺวา โพธิสตฺตสฺส คงฺคาย ปานียํ ปิวิตฺวา คงฺคาย ตีเร นิสินฺนกาเล สนฺติกํ คนฺตฺวา เอวมาห วานรินฺท อิมสฺมึ ปเทเส กทฺทลิผลานิ ^๑- ขาทนฺโต กึ ตฺวํ จิณฺณฏฺฐาเน เยว วิจรสิ, ปารคงฺคาย อมฺพชมฺพุอาทีนํ มธุรผลานํ อนฺโต นตฺถิ, กึ เต ตตฺถ คนฺตฺวา ผลาผลํ ขาทิตุํ น วฏฺฏตีติ ฯ กุมฺภีลราช คงฺคา มโหทกา วิตฺติณฺณา, กถํ ตตฺถ คมิสฺสามีติ ฯ สเจ คจฺฉสิ, อหํ ตํ มม ปิฏฺฐึ อาโรเปตฺวา เนสฺสามีติ ฯ โส สทฺทหิตฺวา สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิ ฯ เตน หิ เอหิ, ปิฏฺฐึ เม อภิรุหาติ จ วุตฺเต ตํ อภิรุหิ ฯ สุํสุมาโร โถกํ เนตฺวา อุทเก โอสีทาเปสิ ฯ โพธิสตฺโต สมฺม อุทเก มํ โอสีทาเปสิ, กึ นุ โข เอตนฺติ อาห ฯ นาหํ ตํ สุธมฺมตาย ^๒- คเหตฺวา คจฺฉามิ, ภริยาย ปน เม ตว หทยมํเส โทหโฬ อุปฺปนฺโน, ตมหํ ตว หทยํ ขาทาเปตุกาโมติ ฯ สมฺม กเถนฺเตน เต สุนฺทรํ กตํ, สเจ อมฺหากํ อุทเร หทยํ @เชิงอรรถ: ^๑ กสฏผลานีติปิ ฯ ^๒ ธมฺเมสุ ธมฺมตายาติปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๒.

ภเวยฺย, สาขคฺเคสุ จรนฺตานํ จุณฺณวิจุณฺณํ ภเวยฺยาติ ฯ กหํ ปน ตุมฺเห ฐเปถาติ ฯ โพธิสตฺโต อวิทูเร เอกํ อุทุมฺพรํ ปกฺกผลปิณฺฑิสมฺปนฺนํ ทสฺเสตฺวา ปสฺเสตานิ อมฺหากํ หทยานิ เอตสฺมึ อุทุมฺพรรุกฺเข โอลมฺพนฺตีติ ฯ สเจ เม หทยํ ทสฺสสิ, อหนฺตํ น มาเรสฺสามีติ ฯ เตน หิ มํ เอตฺถ เนหิ, อหนฺเต รุกฺเข โอลมฺพนฺตํ ทสฺสามีติ ฯ โส ตํ อาทาย ตตฺถ อคมาสิ ฯ โพธิสตฺโต ตสฺส ปิฏฺฐิโต อุปฺปติตฺวา อุทุมฺพรรุกฺเข นิสีทิตฺวา สมฺม พาลสุํสุมาร อิเมสํ สตฺตานํ หทยํ นาม รุกฺขคฺเค โหตีติ สญฺญี อโหสิ พาโลสิ, ^๑- อหนฺตํ วญฺเจสึ, ตว ผลาผลํ ตเวว โหตุ, สรีรเมว เต มหนฺตํ, ปญฺญา ปน นตฺถีติ วตฺวา อิมมตฺถํ ปกาเสนฺโต อิมา คาถา อโวจ อลเมเตหิ อมฺเพหิ ชมฺพูหิ ปนเสหิ จ ยานิ ปารํ สมุทฺทสฺส, วรํ มยฺหํ อุทุมฺพโร ฯ มหตี วต เต โพนฺทิ, น จ ปญฺญา ตทูปิกา, สุํสุมาร วญฺจิโต เมสิ, คจฺฉทานิ ยถาสุขนฺติ ฯ ตตฺถ อลเมเตหีติ ยานิ ตยา ทีปเก ทิฏฺฐานิ, เอเตหิ มยฺหํ อลํ ฯ วรํ มยฺหํ อุทุมฺพโรติ มยฺหํ อยเมว อุทุมฺพรรุกฺโข วรํ ฯ โพนฺทีติ สรีรํ ฯ ตทูปิกาติ ปญฺญา ปน เต ตทูปิกา ตสฺส สรีรสฺส อนุจฺฉวิกา นตฺถิ ฯ คจฺฉทานิ ยถาสุขนฺติ อิทานิ ยถาสุขํ คจฺฉ, นตฺถิ เต หทยมํสลภนุปาโยติ อตฺโถ ฯ สุํสุมาโร สหสฺสปราชิโต วิย ทุกฺขี ทุมฺมโน ปชฺฌายนฺโต @เชิงอรรถ: ^๑ พาโลปีติปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๓.

อตฺตโน นิวาสนฏฺฐานเมว คโต ฯ สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ฯ ตทา สุํสุมาโร เทวทตฺโต อโหสิ, สุํสุมารี จิญฺจมาณวิกา, กปิราชา ปน อหเมวาติ ฯ สุํสุมารชาตกํ อฏฺฐมํ ฯ ----------

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๗ หน้า ๒๑๐-๒๑๓. http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=37&A=4160&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=37&A=4160&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=265 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=1558 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=1544 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=1544 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ http://84000.org/tipitaka/read/?index_27