ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านเล่มก่อนหน้าแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม
อรรถกถาเล่มที่ ๓๘ ภาษาบาลีอักษรไทย ชา.อ.๔ ติก-ปญฺจกนิปาต

                     ติกนิปาตชาตกฏฺฐกถา
                     สงฺกปฺปวคฺควณฺณนา
                        -------
                     สงฺกปฺปราคชาตกํ
     สงฺกปฺปราคโธเตนาติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต อุกฺกณฺฐิตภิกฺขุํ
อารพฺภ กเถสิ ฯ
     สาวตฺถีนครวาสี กิเรโก กุลปุตฺโต สตฺถุ สาสเน อุรํ ทตฺวา
ปพฺพชิตฺวา เอกทิวสํ สาวตฺถิยํ ปิณฺฑาย จรนฺโต เอกํ อลงฺกตปฏิยตฺตํ
อิตถึ ทิสฺวา อุปฺปนฺนกามราโค อนภิรโต วิจรติ ฯ ตเมนํ
อาจริยุปชฺฌายาทโย ทิสฺวา อนภิรติการณํ ปุจฺฉิตฺวา วิพฺภมิตุกาม-
ภาวมสฺส ญตฺวา อาวุโส สตฺถา นาม ราคาทิกิเลเส สํหาเรตฺวา
ทเมตฺวา สจฺจานิ ปกาเสตฺวา โสตาปตฺติผลาทีนิ เทติ เอหิ ตํ
สตฺถุ สนฺติกํ เนสฺสามาติ อาทาย อคมํสุ สตฺถารา จ กินฺนุโข
ภิกฺขเว อนิจฺฉมานกญฺเญว ภิกฺขุํ คเหตฺวา อาคตตฺถาติ วุตฺเต
ตมตฺถํ อาโรเจสุํ ฯ สตฺถา สจฺจํ กิร ตฺวํ ภิกฺขุ อุกฺกณฺฐิโตติ
ปุจฺฉิตฺวา สจฺจนฺติ วุตฺเต กึการณาติ ปุจฺฉิ ฯ โส ตมตฺถํ
อาโรเจสิ ฯ อถ นํ สตฺถา อิตฺถิโย นาเมตา ภิกฺขุ ปุพฺเพ
ฌานพเลน วิกฺขมฺภิตกิเลสานํ วิสุทฺธสตฺตานมฺปิ สงฺกิเลสํ อุปฺปาเทสุํ
ตาทิสํ ตุจฺฉปุคฺคลํ กึการณา น สงฺกิลิสฺสนฺติ วิสุทฺธาปิ สตฺตา
สงฺกิลิสฺสนฺติ อุตฺตมยสสมงฺคิโนปิ อายสกฺยํ ปาปุณนฺติ ปเคว
อปริสุทฺธา สิเนรุกมฺปนกวาโต ปุราณปณฺณกสฏํ กึ น กมฺเปสฺสติ
โพธิรุกฺขมูเล นิสีทิตฺวา อภิสมฺพุชฺฌนกสตฺตํ อยํ กิเลโส
อาฬุเลติ ตาทิสํ กึ น อาฬุลิสฺสตีติ วตฺวา เตหิ ยาจิโต
อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
อสีติโกฏิวิภเว พฺราหฺมณมหาสาลกุเล นิพฺพตฺติตฺวา วยปฺปตฺโต
ตกฺกสิลายํ สพฺพสิปฺปานิ อุคฺคณฺหิตฺวา พาราณสึ ปจฺจาคนฺตฺวา
กตปุตฺตทารปริคฺตโห มาตาปิตูนํ อจฺจเยน เตสํ มตกิจฺจานิ กตฺวา
รโหโลกนกมฺมํ กโรนฺโต อิทํ ธนํ ปญฺญายติ เยหิ ปเนตํ สมฺภูตํ
เต น ปญฺญายนฺตีติ อาวชฺเชนฺโต สํเวคปฺปตฺโต อโหสิ ฯ สรีรา
เสทา มุญฺจึสุ ฯ โส ฆราวาเส จิรํ วสนฺโต มหาทานํ ทตฺวา
กาเม ปหาย อสฺสุมุขํ ญาติสงฺฆํ ปริจฺจชิตฺวา หิมวนฺตํ ปวิสิตฺวา
รมณีเย ปเทเส ปณฺณสาลํ มาเปตฺวา อุญฺฉาจริยาย วนมูลผลาทีหิ
ยาเปนฺโต นจิรสฺเสว อภิญฺญา จ สมาปตฺติโย จ อุปฺปาเทตฺวา
ฌานกีฬํ กีฬนฺโต จิรํ วสิตฺวา จินฺเตสิ มนุสฺสปถํ คนฺตฺวา
โลณมฺพิลํ อุปเสวิสฺสามิ เอวํ เม สรีรญฺเจว ถิรํ ภวิสฺสติ
ชงฺฆวิหาโร จ เม กโต ภวิสฺสติ เย จ มาทิสสฺส สีลวนฺตสฺส
ภิกฺขํ วา ทสฺสนฺติ อภิวาทนาทีนิ วา กริสฺสนฺติ เต สคฺคปุรํ
ปูเรสฺสนฺตีติ ฯ โส หิมวนฺตา โอตริตฺวา อนุปุพฺเพน จาริกญฺจรมาโน
พาราณสึ ปตฺวา สุริยตฺถงฺคมนเวลาย วสนฏฺฐานํ โอโลเกนฺโต
ราชุยฺยานํ ทิสฺวา อิทํ ปฏิสลฺลานสารูปํ เอตฺถ
วสิสฺสามีติ อุยฺยานํ ปวิสิตฺวา อญฺญตรสฺมึ รุกฺขมูเล นิสินฺโน ฌานสุเขน
รตฺตึ เขเปตฺวา ปุนทิวเส กตสรีรปฏิชคฺคโน ปุพฺพณฺหสมเย
ชฏาชินวกฺกลานิ สณฺฐเปตฺวา ภิกฺขาภาชนํ อาทาย สนฺตินฺทฺริโย
สนฺตมานโส อิริยาปถสมฺปนฺโน ยุคมตฺตทสฺสโน หุตฺวา สพฺพาการสมฺปนฺนาย
อตฺตโน รูปสิริยา โลกสฺส วิโลจนานิ อากฑฺฒนฺโต นครํ ปวิสิตฺวา
ภิกฺขาย จรนฺโต รญฺโญ นิเวสนทฺวารํ สมฺปาปุณิ ฯ ราชา มหาตเล
จงฺกมนฺโต วาตปานนฺตเรน โพธิสตฺตํ ทิสฺวา อิริยาปถสฺมึเยวสฺส
ปสีทิตฺวา สเจ สนฺตธมฺโม นาม อตฺถิ อิมสฺส อพฺภนฺตเร
เตน ภวิตพฺพนฺติ จินฺเตตฺวา คจฺฉ ตฺวํ จ ตาปสํ อาเนหีติ เอกํ
อมจฺจํ อาณาเปสิ ฯ โส คนฺตฺวา วนฺทิตฺวา ภิกฺขาภาชนํ คเหตฺวา
ราชา ภนฺเต ตํ ปกฺโกสตีติ อาห ฯ โพธิสตฺโต มหาปุญฺญ อมฺเห
ราชา น ชานาตีติ อาห ฯ เตนหิ ภนฺเต ยาวาหํ อาคจฺฉามิ
ตาว อิเธว โหถาติ วตฺวา รญฺโญ อาโรเจสิ ฯ ราชา อญฺโญ
อมฺหากํ กุลุปกตาปโส นตฺถิ คจฺฉ ตํ ตาปสํ อาเนหีติ วตฺวา
สยมฺปิ วาตปาเนน หตฺถํ ปสาเรตฺวา วนฺทนฺโต อิโต เอถ ภนฺเตติ
อาห ฯ โพธิสตฺโต อมจฺจสฺส หตฺเถ ภิกฺขาภาชนํ ทตฺวา มหาตลํ
อภิรูหิ ฯ อถ นํ ราชา วนฺทิตฺวา ราชปลฺลงฺเก นิสีทาเปตฺวา
อตฺตโน อตฺถาย สมฺปาทิเตหิ ยาคุขชฺชกภตฺเตหิ ปริวิสิตฺวา
กตภตฺตกิจฺจํ ปญฺหํ ปุจฺฉิ ปญฺหพฺยากรเณน ภิยฺโยโส มตฺตาย
ปสีทิตฺวา วนฺทิตฺวา ภนฺเต ตุมฺเห กตฺถ วาสิกา กุโต อาคตาติ
ปุจฺฉิตฺวา หิมวนฺตวาสิกา มยํ มหาราช หิมวนฺตโต อาคตาติ
วุตฺเต ปุน กึการณา อาคตาติ ปุจฺฉิตฺวา วสฺสารตฺตกาเล
มหาราช นิพทฺธวาโส นาม ลทฺธุํ วฏฺฏตีติ วุตฺเต เตนหิ ภนฺเต
ราชุยฺยาเน วสถ ตุมฺเห จ จตูหิ ปจฺจเยหิ น กิลมิสฺสถ อหญฺจ
สคฺคสํวตฺตนิกํ ปุญฺญํ ปาปุณิสฺสามีติ ปฏิญฺญํ คเหตฺวา ภุตฺตปาตราโส
โพธิสตฺเตน สทฺธึ อุยฺยานํ คนฺตฺวา ปณฺณสาลํ กาเรตฺวา
จงฺกมํ มาเปตฺวา เสนาสนานิ รตฺติฏฺฐานทิวาฏฺฐานาทีนิ สมฺปาเทตฺวา
ปพฺพชิตปริกฺขาเร ปฏิยาเทตฺวา สุเขน วสถ ภนฺเตติ อุยฺยานปาลํ
สมฺปฏิจฺฉาเปสิ ฯ โพธิสตฺโต ตโต ปฏฺฐาย ทฺวาทส สํวจฺฉรานิ
ตตฺเถว วสิ ฯ อเถกทิวสํ รญฺโญ ปจฺจนฺโต กุปฺปิโต ฯ โส
ตสฺส วูปสมนตฺถาย คนฺตุกาโม เทวึ อามนฺเตตฺวา ภทฺเท ตยา
ตาว นคเร โอหิยิตุํ วฏฺฏตีติ อาห ฯ กึ นิสฺสาย กเถถ เทวาติ ฯ
สีลวนฺตํ ตาปสํ ภทฺเทติ ฯ เทว นาหํ ตสฺมึ ปมชฺชิสฺสามิ
อมฺหากํ อยฺยสฺส ปฏิชคฺคนํ มม ภาโร ตุมฺเห นิราสงฺกา
คจฺฉถาติ อาห ฯ ราชา นิกฺขมิตฺวา คโต ฯ เทวีปิ โข โพธิสตฺตํ
ตเถว สกฺกจฺจํ อุปฏฺฐหิ ฯ โพธิสตฺโต ปน รญฺโญ คตกาเล
นิพทฺธเวลาย อคนฺตวา อตฺตโน รุจิตาย เวลาย ราชนิเวสนํ คนฺตฺวา
ภตฺตกิจฺจํ กโรติ ฯ อเถกทิวสํ โพธิสตฺเต อติจิรายนฺเต เทวี
สพฺพํ ขาทนียโภชนียํ ปฏิยาเทตฺวา นฺหาตฺวา อลงฺกริตฺวา นีจมญฺจกํ
ปญฺญาเปตฺวา โพธิสตฺตสฺส อาคมนํ โอโลกยมานา มฏฺฐสาฏกํ สิถิลํ
กตฺวา นิวาเสตฺวา นิปชฺชิ ฯ โพธิสตฺโตปิ เวลํ สลฺลกฺเขตฺวา
ภิกฺขาภาชนํ อาทาย อากาเสนาคนฺตฺวา มหาวาตปานทฺวารํ ปาปุณิ ฯ
ตสฺส วกฺกลสทฺทํ สุตฺวา สหสา อุฏฺฐหมานาย เทวิยา ปริทหิต-
มฏฺฐสาฏโก ภสฺสิตฺถ ฯ โพธิสตฺโต วิสภาคารมฺมณํ ทิสฺวา อินฺทฺริยานิ
ภินฺทิตฺวา สุภวเสเนว โอโลเกสิ ฯ อถสฺส ฌานพเลน สนฺนิสินฺโนปิ
กิเลโส กรณฺฑเก ปกฺขิตฺตาสีวิโส วิย ผณํ กตฺวา อุฏฺฐหิ
ขีรรุกฺขสฺส วาสิยา อาโกฏิตกาโล วิย อโหสิ ฯ กิเลสุปฺปาทเนน
สเหว ฌานงฺคานิ ปริหายึสุ ฯ อินฺทฺริยานิ อปริปุณฺณานิ อเหสุํ ฯ
สยํ ปกฺขจฺฉินฺนกาโก วิย อโหสิ ฯ โส ปุพฺเพ วิย นิสีทิตฺวา
ภตฺตกิจฺจมฺปิ กาตุํ นาสกฺขิ นิสีทาติ วุจฺจมาโนปิ น นิสีทิ ฯ
อถสฺส เทวี สพฺพํ ขาทนียํ โภชนียํ ภิกฺขาภาชเนเยว ปกฺขิปิ ฯ
ยถา จ ปุพฺเพ ภตฺตกิจฺจํ กตฺวา สีหปญฺชเรน นิกฺขมิตฺวา อากาเสเนว
คจฺฉติ เอวํ ตํทิวสํ คนฺตุํ นาสกฺขิ ภตฺตํ ปน
คเหตฺวา มหานิสฺเสณิยา โอตริตฺวา อุยฺยานํ อคมาสิ ฯ เทวีปิ
ตสฺส อตฺตนิ ปฏิพทฺธจิตฺตตฺตํ อญฺญาสิ ฯ โส อุยฺยานํ คนฺตฺวา
ภตฺตํ อภุญฺชิตฺวาว เหฏฺฐามญฺเจ ปกฺขิปิตฺวา เทวิยา เอวรูปา
หตฺถา โสภา ปาทา โสภา เอวรูปํ กฏิปริโยสานํ เอวรูปํ
อูรุลกฺขณนฺติ อาทีนิ วิลปนฺโต สตฺตาหํ นิปชฺชิ ฯ ภตฺตํ ปูติกํ อโหสิ
นีลมกฺขิกาหิ ปริกิณฺณํ ฯ อถ ราชา ปจฺจนฺตํ วูปสเมตฺวา ปจฺจาคโต
อลงฺกตปฏิยตฺตํ นครํ ปทกฺขิณํ กตฺวา ราชนิเวสนํ อคนฺตฺวา
โพธิสตฺตํ ปสฺสิสฺสามีติ อุยฺยานํ คนฺตฺวา อุกฺลาปํ อสฺสมปทํ ทิสฺวา
ปกฺกนฺโต ภวิสฺสตีติ ปณฺณสาลทฺวารํ วิวริตฺวา อนฺโต ปวิฏฺโฐ ตํ
นิปนฺนกํ ทิสฺวา เกนจิ อผาสุเกน ภวิตพฺพนฺติ จินฺเตตฺวา ปูติภตฺตํ
ฉฑฺฑาเปตฺวา ปณฺณสาลํ ปฏิชคฺคิตฺวา ภนฺเต กึ เต อผาสุกนฺติ
ปุจฺฉิ ฯ วิทฺโธสฺมิ มหาราชาติ ฯ ราชา มม ปจฺจามิตฺเตหิ มยิ
โอกาสํ อลภนฺเตหิ ปิยฏฺฐานมสฺส ทุพฺพลํ กริสฺสามาติ อาคนฺตฺวา
เอส วิทฺโธ ภวิสฺสติ มญฺเญติ สรีรํ ปริวตฺเตตฺวา วิทฺธฏฺฐานํ
โอโลเกนฺโต เวธํ อทิสฺวา กตฺถ วิทฺโธสิ ภนฺเตติ ปุจฺฉิ ฯ
โพธิสตฺโต นาหํ มหาราช อญฺเญหิ วิทฺโธ อหํ ปน อตฺตนาว
อตฺตานํ หทเย วิชฺฌามีติ วตฺวา อุฏฺฐาย นิสีทิตฺวา อิมา คาถา
อโวจ
        สงฺกปฺปราคโธเตน       วิตกฺกนิสิเตน จ
        เนวาลงฺกตภเทฺรน       นอุสุการกเตน จ
        นกณฺณายตมุตฺเตน        นปิ โมรุปเสวินา
        เตนมฺหิ หทเย วิทฺโธ     สพฺพงฺคปริฬาหินา
        อาเวธญฺจ น ปสฺสามิ     ยโต รุหิรมสฺสเว
        ยาว อโยนิโส จิตฺตํ      สยํ เม ทุกฺขมาภตนฺติ ฯ
     ตตฺถ สงฺกปฺปราคโธเตนาติ กามวิตกฺกสมฺปยุตฺตราคโธเตน ฯ
วิตกฺกนิสิเตน จาติ เตเนว ราโคทเกน วิตกฺกปาสาณนิสิเตน ฯ
เนวาลงฺกตภเทฺรนาติ อนาลงฺกเตน วิภจฺเฉนาติ อตฺโถ ฯ น
อุสุการกเตน จาติ อุสุกาเรหิปิ อกเตน ฯ นกณฺณายตมุตฺเตนาติ
ยาว ทกฺขิณกณฺณจูฬิกํ อากฑฺฒิตฺวา อมุตฺตเกน ฯ น ปิ โมรุปเสวินาติ
โมรปตฺตคิชฺฌปตฺตาทีหิ อกตุปเสวเนน ฯ เตนมฺหิ หทเย วิทฺโธติ
เตน กิเลสกณฺเฑน หทเย วิทฺโธ ฯ สพฺพงฺคปริฬาหินาติ.
สพฺพานิ องฺคานิ ปริทหนสมตฺเถน มหาราช เตนมฺหิ กิเลสกณฺเฑน
หทเย วิทฺโธ วิทฺธกาลโต ปฏฺฐาย มม อคฺคิปทิตฺตานิว สพฺพานิ
องฺคานิ ทยฺหนฺตีติ ทสฺเสติ ฯ อาเวธญฺจ น ปสฺสามีติ วิทฺธฏฺฐานญฺจ
น ปสฺสามิ ฯ ยโต รุหิรมสฺสเวติ ยโต เม อาเวธา โลหิตํ
ปคฺฆเรยฺย ตํ น ปสฺสามีติ อตฺโถ ฯ ยาว อโยนิโส จิตฺตนฺติ เอตฺถ
ยาวาติ ทฬฺหฏฺเฐ นิปาโต อติวิย ทฬฺหํ กตฺวา อโยนิโส จิตฺตํ
วิทฺธนฺติ อตฺโถ ฯ สยํ เม ทุกฺขมาภตนฺติ อตฺตนาว มยา อตฺตโน
ทุกฺขํ อานีตนฺติ ฯ
     เอวํ โพธิสตฺโต อิมาหิ ตีหิ คาถาหิ รญฺโญ ธมฺมํ เทเสตฺวา
ราชานํ ปณฺณสาลาโต พหิ กตฺวา กสิณปริกมฺมํ กตฺวา นฏฺฐชฺฌานํ
อุปฺปาเทตฺวา ปณฺณสาลาย นิกฺขมิตฺวา อากาเส นิสินฺโน ราชานํ
โอวทิตฺวา มหาราช อหํ หิมวนฺตเมว คมิสฺสามีติ วตฺวา น
สกฺกา ภนฺเต คนฺตุนฺติ วุจฺจมาโนปิ มหาราช มยา อิธ วสนฺเตน
เอวรูโป วิปฺปกาโร ปตฺโต อิทานิ น สกฺกา อิเธว วสิตุนฺติ
รญฺโญ ยาจนฺตสฺเสว อากาเส อุปฺปติตฺวา หิมวนฺตํ คนฺตฺวา ยาวตายุกํ
ฐตฺวา ชีวิตปริโยสาเน พฺรหฺมโลกุปโค อโหสิ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา สจฺจานิ ปกาเสตฺวา ชาตกํ
สโมธาเนสิ ฯ สจฺจปริโยสาเน อุกฺกณฺฐิตภิกฺขุ อรหตฺเต ปติฏฺฐาสิ ฯ
เกจิ โสตาปนฺนา เกจิ สกทาคามิโน เกจิ อนาคามิโน อเหสุํ
ตทา ราชา อานนฺโท อโหสิ ตาปโส ปน อหเมวาติ ฯ
                   สงฺกปฺปราคชาตกํ ปฐมํ



             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๘ หน้า ๑-. http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=38&A=1&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=38&A=1&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=352              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=1986              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=1974              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=1974              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ http://84000.org/tipitaka/read/?index_27

อ่านเล่มก่อนหน้าแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]