ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม
อรรถกถาเล่มที่ ๔๑ ภาษาบาลีอักษรไทย ชา.อ.๗ วีสติ-จตฺตาฬีส

                      หตฺถิปาลชาตกํ
      จิรสฺสํ วต ปสฺสามาติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
มหาภิเนกฺขมฺมํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
      ตทา หิ สตฺถา น ภิกฺขเว อิทาเนว ปุพฺเพปิ ตถาคโต
เนกฺขมฺมํ นิกฺขนฺโตเยวาติ วตฺวา อตีตํ อาหริ ฯ
      อตีเต พาราณสิยํ เอสุการี นาม ราชา อโหสิ ฯ ตสฺส
ปุโรหิโต ทหรกาลโต ปฏฺฐาย ปิยสหาโย เต อุโภปิ อปุตฺตกา
อเหสุํ ฯ เต เอกทิวสํ สุขสมเย นิสินฺนา มนฺตยึสุ อมฺหากํ อิสฺสริยํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๐.

มหนฺตํ ปุตฺโต วา ธีตา วา นตฺถิ กินฺนุ โข กตฺตพฺพนฺติ ฯ ตโต ราชา ปุโรหิตํ อาห สมฺม สเจ ตว เคเห ปุตฺโต ชายิสฺสติ มม รชฺชสฺส สามิโก ภวิสฺสติ สเจ มม ปุตฺโต ชายิสฺสติ ตว เคเห โภคานํ สามิโก ภวิสฺสตีติ ฯ เอวํ อุโภปิ อญฺญมญฺญํ สงฺกรมกํสุ ฯ อเถกทิวสํ ปุโรหิโต โภคคามํ คนฺตฺวา อาคมนกาเล ทกฺขิณทฺวาเรน นครํ ปวิสนฺโต พหินคเร เอกํ พหุปุตฺติกํ นาม ทุคฺคติตฺถึ ปสฺสิ ฯ ตสฺสา สตฺต ปุตฺตา สพฺเพว อโรคา เอโก ปจนภาชนํ กปลฺลํ คณฺหิ เอโก สยนกฏสารกํ เอโก ปุรโต คจฺฉติ เอโก ปจฺฉโต คจฺฉติ เอโก องฺคุลึ คณฺหิ เอโก องฺเก นิสินฺโน เอโก ขนฺเธ ฯ อถ นํ ปุโรหิโต ปุจฺฉิ ภทฺเท อิเมสํ ทารกานํ ปิตา กุหินฺติ ฯ สาปิ อิเมสํ ปิตา นาม นิพทฺโธ นตฺถีติ ฯ เอวรูเป สตฺต ปุตฺเต กินฺติ กตฺวา อลตฺถาติ ฯ สา อญฺญํ คหณํ อปสฺสนฺตี นครทฺวาเร ฐิตํ นิโคฺรธรุกฺขํ ทสฺเสตฺวา สามิ เอกสฺมึ นิโคฺรเธ อธิวตฺถาย เทวตาย สนฺติเก ปตฺเถตฺวา ลภึ เอตาย เม ปุตฺตา ทินฺนาติ อาห ฯ ปุโรหิโต เตนหิ คจฺฉ ตฺวนฺติ รถา โอรุยฺห นิโคฺรธมูลํ คนฺตฺวา สาขายํ คเหตฺวา จาเลตฺวา อมฺโภ เทวเต ตฺวํ รญฺโญ ปุตฺตํ น เทสิ รญฺโญ สนฺติกา กึ นาม อลภสิ ราชา เต อนุสํวจฺฉรํ สหสฺสํ วิสชฺเชตฺวา พลิกมฺมํ กาเรติ ตสฺส ปุตฺเต น เทสิ เอตาย ทุคฺคติตฺถิยา ตว โก อุปกาโร กโต เยนสฺสา สตฺต ปุตฺเต อทาสิ สเจ อมฺหากํ รญฺโญ ปุตฺตํ น เทสิ อิโต ตํ สตฺตเม ทิวเส สมูลกํ ฉินฺทิตฺวา ขณฺฑาขณฺฑิกํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๑.

กาเรสฺสามีติ รุกฺขเทวตํ ตชฺเชตฺวา ปกฺกามิ ฯ โส เอเตน นิยาเมเนว ปุนทิวเสปิ ปุนทิวเสปีติ ปฏิปาฏิยา ฉ ทิวเส กเถสิ ฯ ฉฏฺเฐ ปน ทิวเส สาขายํ คเหตฺวา รุกฺขเทวเต อชฺเฌกรตฺติมตฺตกเมว เสสํ สเจ เม รญฺโญ ปุตฺตวรํ น เทสิ เสฺว ตํ นิฏฺฐาเปสฺสามีติ อาห ฯ รุกฺขเทวตา อาวชฺชิตฺวา ตํ การณํ ตตฺตโต ญตฺวา อยํ พฺราหฺมโณ ปุตฺตํ อลภนฺโต มม วิมานํ นาเสสฺสติ เกน นุโข อุปาเยน ตสฺส ปุตฺตํ ทาตุํ วฏฺฏตีติ จตุนฺนํ มหาราชานํ สนฺติกํ คนฺตฺวา ตมตฺถํ อาโรเจสิ ฯ เต มยํ ตสฺส ปุตฺตํ ทาตุํ น สกฺขิสสามาติ วทึสุ ฯ อฏฺฐวีสติยกฺขเสนาปตีนํ สนฺติกํ อคมาสิ ฯ เตปิ ตเถวาหํสุ ฯ สกฺกสฺส เทวรญฺโญ สนฺติกํ คนฺตฺวา กเถสิ ฯ โสปิ ลภิสฺสติ นุโข ราชา อนุจฺฉวิเก ปุตฺเต อุทาหุ โนติ อุปธาเรนฺโต ปุญฺญวนฺเต จตฺตาโร เทวปุตฺเต ปสฺสิ ฯ เต กิร ปุริมภเว พาราณสิยํ เปสการา หุตฺวา เตน กมฺเมน ลทฺธกํ ปญฺจโกฏฺฐาสํ กตฺวา จตฺตาโร โกฏฺฐาเส ปริภุญฺชึสุ ปญฺจมํ คเหตฺวา เอกโตว ทานํ ททํสุ เต ตโต จุตา ตาวตึสภวเน นิพฺพตฺตึสุ ตโต ยามภวเน นิพฺพตฺตึสูติ เอวํ อนุโลมปฏิโลมํ ฉสุ เทวโลเกสุ สมฺปตฺตึ อนุภวนฺตา วิจรนฺติ ฯ ตทา ปน เนสํ ตาวตึสภวนโต จวิตฺวา ยามภวนํ คมนวาเร สกฺโก เตสํ สนฺติกํ คนฺตฺวา ปกฺโกสิตฺวา มาริสา ตุมฺเหหิ มนุสฺสโลกํ คนฺตุํ วฏฺฏติ เอสุการิรญฺโญ อคฺคมเหสิยา กุจฺฉิสฺมึ นพฺพตฺตถาติ อาห ฯ เต ตสฺส วจนํ สุตฺวา สาธุ เทว คมิสฺสาม น ปนมฺหากํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๒.

ราชกุเลนตฺโถ อตฺถิ ปุโรหิตสฺส เคเห นิพฺพตฺเตตฺวา ทหรกาเลเยว กาเม ปหาย ปพฺพชิสฺสามาติ วทึสุ ฯ สกฺโก สาธูติ เตสํ ปฏิญฺญํ คเหตฺวา อาคนฺตฺวา รุกฺขเทวตาย ตมตฺถํ อาโรเจสิ ฯ สา ตุฏฺฐมานสา สกฺกํ วนฺทิตฺวา อตฺตโน วิมานเมว คตา ฯ ปุโรหิโตปิ ปุนทิวเส พลวปุริเส สนฺนิปาตาเปตฺวา วาสิผรสุอาทีนิ คาหาเปตฺวา รุกฺขมูลํ คนฺตฺวา รุกฺขสาขาย คเหตฺวา อมฺโภ เทวเต อชฺช มยฺหํ ปุตฺตํ ยาจนฺตสฺส สตฺตโม ทิวโส อิทานิ เต นิฏฺฐานกาโลติ อาห ฯ ตโต รุกฺขเทวตา มหนฺเตนานุภาเวน ขนฺธวิวรโต นิกฺขมิตฺวา มธุเรน สเรน ตํ อามนฺเตตฺวา พฺราหฺมณ ติฏฺฐตุ เอโก ปุตฺโต จตฺตาโร เต ปุตฺเต ทสฺสามีติ อาห ฯ มม ปุตฺเตนตฺโถ นตฺถิ อมฺหากํ รญฺโญ ปุตฺตํ เทหีติ ฯ ตุยฺเหว ทมฺมีติ ฯ เตนหิ มม เทฺว เทหิ รญฺโญ เทฺว เทหีติ ฯ รญฺโญ น เทมิ จตฺตาโรปิ ตุยฺเหว เทมิ ตยา จ ลทฺธมตฺตาว ภวิสฺสนฺติ อคาเร อฐตฺวา ทหรกาเลเยว ปพฺพชิสฺสนฺตีติ ฯ ตฺวํ รญฺโญ เกวลํ ปุตฺเต เทหิ อปพฺพชฺชนการณํ ปน อมฺหากํ ภาโรติ ฯ สา ตสฺส ปุตฺตวรํ ทตฺวา อตฺตโน ภวนํ ปาวิสิ ฯ ตโต ปฏฺฐาย เทวตาย สกฺกาโร มหา ปวตฺตติ ฯ เชฏฺฐกเทวปุตฺโต จวิตฺวา ปุโรหิตสฺส พฺราหฺมณิยา กุจฺฉิมฺหิ นิพฺพตฺติ ฯ ตสฺส นามคหณทิวเส หตฺถิปาโลติ นามํ กตฺวา อปพฺพชฺชนตฺถาย หตฺถิโคปเก ปฏิจฺฉาเปสุํ ฯ โส เตสํ สนฺติเก วฑฺฒติ ฯ ตสฺส ปทสา คมนกาเล ทุติโย จวิตฺวา ตสฺสา กุจฺฉิมฺหิ นิพฺพตฺติ ฯ ตสฺสาปิ ชาตกาเล

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๓.

อสฺสปาโลติ นามํ กรึสุ ฯ โส อสฺสโคปกานํ สนฺติเก วฑฺฒติ ฯ ตติยสฺส ชาตกาเล โคปาโลติ นามํ กรึสุ ฯ โส โคปาลเกหิ สทฺธึ วฑฺฒติ ฯ จตุตฺถสฺส ชาตกาเล อชปาโลติ นามํ กรึสุ ฯ โส อชปาเลหิ สทฺธึ วฑฺฒติ ฯ เต วุฑฺฒิมนฺวาย โสภคฺคปฺปตฺตา อเหสุํ ฯ อถ เนสํ ปพฺพชิตภเยน รญฺโญ วิชิตา ปพฺพชิเต นีหรึสุ ฯ สกลกาสิกรฏฺเฐ เอกปพฺพชิโตปิ นาโหสิ ฯ เต กุมารา อติผรุสา อเหสุํ ฯ ยาย ทิสาย คจฺฉนฺติ ตาย ทิสาย อาหริยมานํ ปณฺณาการํ วิลุมฺปนฺติ ฯ หตฺถิปาลสฺส โสฬสวสฺสกาเล สรีรสมฺปตฺตึ ทิสฺวา ราชา จ ปุโรหิโต จ กุมารา มหลฺลกา ชาตา ฉตฺตุสฺสาปนสมโย เตสํ กินฺนุ โข กาตพฺพนฺติ มนฺเตตฺวา เอเต อภิสิตฺตกาลโต ปฏฺฐาย อติสูรา ภวิสฺสนฺติ ตโต ตโต ปพฺพชิตา อาคมิสฺสนฺติ เต ทิสฺวา ปพฺพชิสฺสนฺติ เอเตสํ ปพฺพชิตกาเล ชนปทา อุลฺโลลา ภวิสฺสนฺติ วีมํสิสฺสาม ตาว เน ปจฺฉา อภิสิญฺจิสฺสามาติ จินฺเตตฺวา อุโภปิ อิสิเวสํ คเหตฺวา ภิกฺขาย จรนฺตา หตฺถิปาลกุมารสฺส นิเวสนทฺวารํ อคมํสุ ฯ กุมาโร เต ทิสฺวา ตุฏฺโฐ ปสนฺโน อุปสงฺกมิตฺวา วนฺทิตฺวา ติสฺโส คาถา อภาสิ จิรสฺสํ วต ปสฺสาม พฺราหฺมณํ เทววณฺณินํ มหาชฏํ ขาริธรํ ปงฺกทนฺตํ รชสฺสิรํ ฯ จิรสฺสํ วต ปสฺสาม อิสึ ธมฺมคุเณ รตํ กาสายวตฺถวสนํ วากจีรํ ปริจฺฉทํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๔.

อาสนํ อุทกํ ปชํ ปตฺติ คณฺหาตุ โน ภวํ อคฺเฆ ภวนฺตํ ปุจฉาม อคฺฆํ กุรุตุ โน ภวนฺติ ฯ ตตฺถ พฺราหฺมณนฺติ พาหิตปาปํ พฺราหฺมณํ ฯ เทววณฺณินนฺติ เสฏฺฐวณฺณินํ โฆรตปํ ปริมานิตินฺทฺริยํ ปพฺพชิตตฺตภาวํ อุคฺคตปนฺติ อตฺโถ ฯ ขาริธรนฺติ ขาริภารธรํ ฯ อิสินฺติ สีลกฺขนฺธาทโย ปริเยสิตฺวา ฐิตํ ฯ ธมฺมคุเณ รตนฺติ สุจริตโกฏฺฐาเส อภิรตํ ฯ อาสนนฺติ อิทํ เตสํ นิสีทนตฺถาย อาสนํ ปญฺญเปตฺวา คนฺโธทกญฺจ ปาทปุญฺฉนญฺจ อพฺภญฺชเตลญฺจ อุปเนตฺวา อาห ฯ อคฺเฆติ อิเม สพฺเพปิ อาสนาทโย อคฺเฆ ภวนฺตํ ปุจฺฉาม ฯ กุรุตุ โนติ อิเม โน อคฺเฆ ภวํ ปฏิคฺคณฺหาตูติ ฯ เอวํ โส เตสุ เอเกกํ วาเรน วาเรน อาห ฯ อถ นํ ปุโรหิโต อาห ตาต หตฺถิปาล ตฺวํ อมฺเห เก อิเมติ มญฺญมาโน เอวํ กเถสีติ ฯ หิมวนฺตกา อิสโยติ ฯ น มยํ ตาต อิสโย เอส ราชา เอสุการี อหํ เต ปิตา ปุโรหิโตติ ฯ อถ กสฺมา อิสิเวสํ คณฺหถาติ ฯ ตว วีมํสนตฺถายาติ ฯ มม กึ วีมํสถาติ ฯ สเจ อมฺเห ทิสฺวา น ปพฺพชิสฺสสิ อถ ตํ รชฺเช อภิสิญฺจิตุํ อาคตมฺหาติ ฯ ตาต น เม รชฺเชนตฺโถ ปพฺพชิสฺสามหนฺติ ฯ อถ นํ ปิตา ตาต หตฺถิปาล นายํ กาโล ปพฺพชฺชายาติ วตฺวา ยถาอชฺฌาสยํ อนุสาเสนฺโต จตุตฺถํ คาถมาห อธิจฺจ เวเท ปริเยส วิตฺตํ ปุตฺเต เคเห ตาต ปติฏฺฐเปตฺวา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๕.

คนฺเธ รเส ปจฺจนุโภตุ สพฺพํ อรญฺญํ สาธุ มุนิ โส ปสตฺโถติ ฯ ตตฺถ อธิจฺจาติ อชฺฌายิตฺวา ฯ ปุตฺเตติ ฉตฺตํ อุสฺสาเปตฺวา นาฏเก วาเรน อุปฏฺฐาเปตฺวา ปุตฺตธีตาหิ วฑฺฒิตฺวา เต ปุตฺเต เคเห ปติฏฺฐาเปตฺวาติ อตฺโถ ฯ สพฺพนฺติ เอเต จ คนฺธรเส เสสญฺจ สพฺพํ วตฺถุกามํ อนุภวิตฺวา ฯ อรญฺญํ สาธุ มุนิ โส ปสตฺโถติ ปจฺฉา มหลฺลกกาเล ปพฺพชิตสฺส อรญฺญํ สาธุ ลทฺธกํ โหติ โย เอวรูเป กาเล ปพฺพชติ โส มุนิ พุทฺธาทีหิ อริเยหิ ปสตฺโถติ วทติ ฯ ตโต หตฺถิปาโล คาถมาห เวทา น สจฺจา น จ วิตฺตลาโภ น ปุตฺตลาเภน ชรํ วิหนฺติ คนฺเธ รเส มุจฺจนมาหุ สนฺโต สกมฺมุนา โหติ ผลูปปตฺตีติ ฯ ตตฺถ น สจฺจาติ ยํ สคฺคญฺจ มคฺคญฺจ วทนฺติ น ตํ สาเธนฺติ ตุจฺฉา นิสฺสารา นิปฺผลา ฯ วิตฺตลาโภติ ธนลาโภปิ ปญฺจสาธารณตฺตา สพฺโพ เอกสภาโว น ภวิสฺสติ ฯ น ชรนฺติ ตาต ชรํ วา พฺยาธิมรณํ วา น โกจิ ปุตฺตลาเภน ปฏิพาหิตุํ สมตฺโถ นาม อตฺถิ ทุกฺขมูลา เหเต อุปธโย ฯ คนฺเธ รเสติ คนฺเธ จ รเส จ เสสอารมฺมเณสุ จ มุจฺจนมุตฺติเมว พุทฺธาทโย ปณฺฑิตา กเถนฺติ ฯ สกมฺมุนาติ อตฺตนา กตกมฺเมเนว สตฺตานํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๖.

ผลูปปตฺติ ผลนิปฺผตฺติ โหติ กมฺมสฺสกา หิ ตาต สตฺตาติ ฯ กุมารสฺส วจนํ สุตฺวา ราชา คาถมาห อทฺธา หิ สจฺจํ วจนํ ตเวตํ สกมฺมุนา โหติ ผลูปปตฺติ ชิณฺณา จ มาตาปิตโร ตวยิเม ปสฺเสยฺยุ ตํ วสฺสสตํ อโรคฺยนฺติ ฯ ตตฺถ วสฺสสตํ อโรคฺยนฺติ เอเต วสฺสสตํ อาโรคฺยํ ตํ ปสฺเสยฺยุํ ตฺวํปิ วสฺสสตํ ชีวนฺโต มาตาปิตโร โปสสฺสูติ วทติ ฯ ตํ สุตฺวา กุมาโร เทว ตฺวํ กินฺนาเมตํ วเทสีติ วตฺวา เทฺว คาถา อภาสิ ยสฺสสฺสุ สกฺขี มรเณน ราช ชราย มิตฺตี นรวีร เสฏฺฐ โย วาปิ ชญฺญา น มริสฺสํ กทาจิ ปสฺเสยฺยุ ตํ วสฺสสตํ อโรคฺยํ ฯ ยถาปิ นาวํ ปุริโสทกมฺหิ เอเรติ เจนํ อุปเนติ ตีรํ เอวํปิ พฺยาธิ สสตํ ชรา จ อุปเนติ มจฺจุวสมนฺตกสฺสาติ ฯ ตตฺถ สกฺขีติ มิตฺตธมฺโม ฯ มรเณนาติ ทตฺโต มิตฺโต มโตติ สมฺมติมรเณน ฯ ชรายาติ ปากฏชราย หิ สทฺธึ ยสฺส เมตฺตี ภเวยฺย ยสฺเสตํ มรณญฺจ ชรา จ มิตฺตภาเวน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๗.

นาธิคจฺเฉยฺยาติ อตฺโถ ฯ เอเรติ เจนนฺติ มหาราช ยถา นาม ปุริโส นทีติตฺเถ อุทกมฺหิ นาวํ ฐเปตฺวา ปรตีรคามิชนํ อาโรเปตฺวา สเจ อริตฺเตน อุปฺปีเฬนฺโต ปิเยน วา กฑฺฒนฺโต จาเลติ ฆเฏติ อถ นํ ปรตีรํ อุปเนติ เอวํ พฺยาธิ จ ชรา จ นิจฺจํ อนฺตกสฺส มจฺจุโน วสํ อุปเนนฺติเยวาติ ฯ เอวํ อิเมสํ สตฺตานํ ชีวิตสงฺขารสฺส ปริตฺตภาวํ ทสฺเสตฺวา มหาราช ตุมฺเห ติฏฺฐถ ตุมฺเหหิ สทฺธึ กเถนฺตเมว มํ พฺยาธิ จ ชรา จ มรณํ จ อุปคจฺฉนฺติ อปฺปมตฺตา โหถาติ โอวาทํ ทตฺวา ราชานญฺจ ปิตรญฺจ วนฺทิตฺวา อตฺตโน ปริจาริเก คเหตฺวา พาราณสิรชฺชํ ปหาย ปพฺพชิสฺสามีติ นิกฺขมิ ฯ ปพฺพชฺชา นาม เอสา โสภนา ภวิสฺสตีติ หตฺถิปาลกุมาเรน สทฺธึ มหาชโน นิกฺขมิ ฯ โยชนิกา ปริสา อโหสิ ฯ โส ตาย ปริสาย สทฺธึ คงฺคาตีรํ ปตฺวา คงฺคาย อุทกํ โอโลเกตฺวา กสิณปริกมฺมํ กตฺวา ฌานํ นิพฺพตฺเตตฺวา จินฺเตสิ อยํ สมาคโม มหา ภวิสฺสติ มม ตโย กนิฏฺฐภาตโร มาตาปิตโร ราชา เทวีติ สพฺเพ สปริสา ปพฺพชิสฺสนฺติ พาราณสี สุญฺญา ภวิสฺสติ ยาว เอเตสํ อาคมนา อิเธว วสิสฺสามีติ ฯ โส ตตฺเถว มหาชนสฺส โอวาทํ ททนฺโต นิสีทิ ฯ ปุนทิวเส ราชา จ ปุโรหิโต จ จินฺตยึสุ หตฺถิปาลกุมาโร ตาว รชฺชํ ปหาย มหาชนํ อาทาย ปพฺพชิสฺสามีติ คนฺตฺวา คงฺคาตีเร นิสีทิ อสฺสปาลํ วีมํสิตฺวา อภิสิญฺจิสฺสามาติ ฯ เต อิสิเวเสเนว ตสฺสาปิ เคหทฺวารํ อคมํสุ ฯ โสปิ เต ทิสฺวา ปสนฺนมานโส

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๘.

อุปสงฺกมิตฺวา จิรสฺสํ วต ปสฺสามีติ อาทีนิ วตฺวา ตเถว ปฏิปชฺชิ ฯ เตปิ ตํ ตเถว วตฺวา อตฺตโน อาคตการณํ กถยึสุ ฯ โส มม ภาติเก หตฺถิปาลกุมาเร สนฺเต ปฐมตรํ มยฺหเมว เสตจฺฉตฺตํ ปาปุณาตีติ ปุจฺฉิตฺวา ตาต ภาตา เตน มยฺหํ รชฺเชนตฺโถ ปพฺพชิสฺสามีติ วตฺวา นิกฺขนฺโตติ วุตฺเต กหํ ปน โส อิทานีติ คงฺคาตีเร นิสินฺโนติ วุตฺเต ตาต มม ภาตรา ฉฑฺฑิตเขเฬน มม กมฺมํ นตฺถิ พาลา หิ ปริตฺตปญฺญา สตฺตา เอตํ กิเลสํ ปชหิตุํ น สกฺโกนฺติ อหํ ปน ชหิสฺสามีติ ฯ รญฺโญ จ ปิตุ จ ธมฺมํ เทเสนฺโต เทฺว คาถา อภาสิ ปงฺโก จ กามา ปลิโป จ กามา มโนหรา ทุตฺตรา มจฺจุเธยฺยา เอตสฺมึ ปงฺเก ปลิเป วิสนฺนา หีนตฺตรูปา น ตรนฺติ ปารํ ฯ อยํ ปุเร ลุทฺทมกาสิ กมฺมํ สฺวายํ คหีโต น หิ โมกฺขิโต เม โอรุนฺธิยา นํ ปริรกฺขิสฺสามิ มายํ ปุน ลุทฺทมกาสิ กมฺมนฺติ ฯ ตตฺถ ปงฺโกติ โย โกจิ กทฺทโม ฯ ปลิโปติ สุขุมวาลิกมิสฺโส สณฺหกทฺทโม ฯ ตตฺถ กาโม ลคฺคาปนวเสน ปงฺโก นาม โอสีทาปนวเสน ปลิโป นามาติ วุตฺโต ฯ ทุตฺตราติ ทูรติกฺกมา ฯ มจฺจุเธยฺยาติ มจฺจุโน อธิฏฺฐานํ ฯ เอเตสุ หิ ลคฺคา เจว อนุปวิฏฺฐา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๙.

จ สตฺตา อุตฺตริตุํ อสกฺโกนฺตา ทุกฺขกฺขนฺธปริยาเย วุตฺตปฺปการํ ทุกฺขญฺเจว มรณญฺจ ปาปุณนฺติ ฯ เตนาห เอตสฺมึ ปงฺเก ปลิเป วิสนฺนา หีนตฺตรูปา น ตรนฺติ ปารนฺติ ฯ ตตฺถ วิสนฺนาติ พฺยสนฺนา ฯ พฺยสนฺนาติปิ ปาโฐ อยเมว อตฺโถ ฯ หีนตฺตรูปาติ หีนจิตฺตสภาวา ฯ ปารนฺติ นิพฺพานปารํ คนฺตุํ น สกฺโกนฺติ ฯ อยนฺติ มหาราช อยํ มมตฺตภาโว ปุพฺเพ อสฺสโคปเกหิ สทฺธึ วฑฺฒนฺโต มหาชนสฺส วิลุมฺปนเหฐนาทิวเสน พหุํ ลุทฺทํ สาหสิกกมฺมํ อกาสิ ฯ สฺวายํ คหีโตติ โส อยํ ตสฺส กมฺมสฺส วิปาโก มยา คหิโต ฯ น หิ โมกฺขิโต เมติ สํสารปฺปวตฺเต สติ นหิ โมกฺโข อิโต อกุสลผลโต มมตฺถิ ฯ โอรุนฺธิยา นํ ปริรกฺขิสฺสามีติ อิทานิ นํ กายวจีมโนทฺวารานิ ปิทหนฺโต โอรุนฺธิตฺวา ปริรกฺขิสฺสามิ ฯ กึการณา ฯ มายํ ปุน ลุทฺทมกาสิ กมฺมนฺติ อหํ หิ อิโต ปฏฺฐาย ปาปํ อกตฺวา กลฺยาณเมว กริสฺสามิ ฯ ติฏฺฐถ ตุมฺเห ตุมฺเหหิ สทฺธึ กเถนฺตเมว มํ พฺยาธิชรามรณานิ อุปคจฺฉนฺตีติ โอวาทํ ททนฺโต โยชนิกํ ปริสํ คเหตฺวา นิกฺขมิตฺวา หตฺถิปาลกุมารสฺเสว สนฺติกํ คโต ฯ โส ตสฺส อากาเส นิสีทิตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต ภาติก อยํ สมาคโม มหา ภวิสฺสติ อิเธว ตาว โหมาติ อาห ฯ อิตโรปิ สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิ ฯ ปุนทิวเส ราชา จ ปุโรหิโต จ เตเนวูปาเยน โคปาลกุมารสฺส นิเวสนํ คนฺตฺวา เตนาปิ ตเถว ปฏินนฺทิตา อตฺตโน อาคมนการณํ อาจิกฺขึสุ ฯ โสปิ อสฺสปาลกุมาโร วิย ปฏิกฺขิปิตฺวา อหํ จิรโต ปฏฺฐาย

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๐.

ปพฺพชิตุกาโม วเน นฏฺฐโคณํ วิย ปพฺพชฺชํ อุปธาเรนฺโต วิจรามิ เตน เม นฏฺฐโคณสฺส ปทํ วิย ภาติกานํ คตมคฺโค ทิฏฺโฐ สฺวาหํ เตเนว มคฺเคน คมิสฺสามีติ วตฺวา คาถมาห ควํว นฏฺฐํ ปุริโส ยถา วเน อนฺเธ สติ ราช อปสฺสมาโน เอวํ นฏฺโฐ เอสุการิ มมตฺโถ โสหํ กถํ น คเวเสยฺย ราชาติ ฯ ตตฺถ เอสุการีติ ราชานํ อาลปติ ฯ มมตฺโถติ วเน โคโณ วิย มม ปพฺพชฺชาสงฺขาโต อตฺโถ นฏฺโฐ ฯ โสหนฺติ โส อหํ อชฺช ปพฺพชิตานํ มคฺคํ ทิสฺวา กถํ ปพฺพชฺชํ น คเวเสยฺยํ มม ภาติกานํ คตมคฺคเมว คมิสฺสามิ นรินฺทาติ ฯ อถ นํ ตาต โคปาลก เอกาหํ ทฺวีหํ อาคเมหิ อมฺเห สมสฺสาเสตฺวา ปจฺฉา ปพฺพชิสฺสสีติ วทึสุ ฯ โส มหาราช อชฺช กตฺตพฺพํ กมฺมํ เสฺว กริสฺสามีติ น วตฺตพฺพํ กลฺยาณกมฺมํ นาม อชฺช อชฺเชว กตฺตพฺพนฺติ วตฺวา อิตรํ คาถมาห หิยฺโยติ หียติ โปโส ปเรติ ปริหายติ อนาคตํ เนตมตฺถีติ ญตฺวา อุปฺปนฺนจฺฉนฺทํ โก ปนุเทยฺย ธีโรติ ฯ ตตฺถ หิยฺโยติ เสฺวติ อตฺโถ ฯ ปเรติ ปุนทิวเส ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ โย มหาราช อชฺช กตฺตพฺพํ กมฺมํ เสฺวติ กตฺตพฺพํ กมฺมํ ปเร ปเรติ วตฺวา น กโรติ โส ตโต ปริหายติ น

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๑.

ตํ กมฺมํ กาตุํ สกฺโกตีติ ฯ เอวํ โคปาลโก ภทฺเทกรตฺตํ นาม กเถสิ ฯ สฺวายมตฺโถ ภทฺเทกรตฺตสุตฺเต กเถตพฺโพ ฯ อนาคตํ เนตมตฺถีติ ยํ อนาคตํ เนตํ อตฺถีติ ญตฺวา อุปฺปนฺนกุสลจฺฉนฺทํ โก ปณฺฑิโต ปนุเทยฺย หาเรยฺย ฯ เอวํ โคปาลกุมาโร ทฺวีหิ คาถาหิ ธมฺมํ เทเสตฺวา ติฏฺฐถ ตุมฺเห ตุมฺเหหิ สทฺธึ กเถนฺตเมว มํ พฺยาธิชรามรณาทีนิ อุปคจฺฉนฺตีติ โยชนิกํ ปริสํ คเหตฺวา นิกฺขมิตฺวา ทฺวินฺนํ ภาติกานํ สนฺติกํ คโต ฯ หตฺถิปาโล ตสฺสาปิ ธมฺมํ เทเสสิ ฯ ปุนทิวเส ราชา จ ปุโรหิโต จ เตเนวูปาเยน อชปาลกุมารสฺส นิเวสนํ คนฺตฺวา เตนาปิ ตเถว ปฏินนฺทิตา อตฺตโน อาคมนการณํ อาจิกฺขิตฺวา ฉตฺตํ เต อุสฺสาเปสฺสามาติ วทึสุ ฯ กุมาโร อาห มยฺหํ ภาติกา กุหินฺติ ฯ เต อมฺหากํ รชฺเชน อตฺโถ นตฺถีติ เสตจฺฉตฺตํ ปหาย ติโยชนิกปริสํ คเหตฺวา นิกฺขมิตฺวา คงฺคาตีเร นิสินฺนาติ ฯ นาหํ มม ภาติเกหิ ฉฑฺฑิตเขฬํ สีเสนาทาย วิจริสฺสามิ อหํปิ ปพฺพชิสฺสามีติ ฯ ตาต ตฺวํ ตาว ทหโร อมฺหากํ หตฺถภาโร วยปฺปตฺตกาเล ปพฺพชิสฺสสีติ ฯ อถ นํ กุมาโร กึ ตุมฺเห กเถถ นนุ อิเม สตฺตา ทหรกาเลปิ มหลฺลกกาเลปิ มรนฺติเยว อยํ ทหรกาเล มริสฺสติ อยํ มหลฺลกกาเลติ กสฺสจิ หตฺเถ วา ปาเท วา นิมิตฺตํ นตฺถิ อหํ มม มรณกาลํ น ชานามิ ตสฺมา อิทาเนว ปพฺพชิสฺสามีติ วตฺวา เทฺว คาถา อภาสิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๒.

ปสฺสามิ โวหํ ทหรึ กุมารึ มตฺตูปมํ เกตกปุปฺผเนตฺตํ อภุตฺวา โภเค ปฐเม วยสฺมึ อาทาย มจฺจุ วชเต กุมารึ ฯ ยุวา สุชาโต สุมุโข สุทสฺสโน สาโม กุสุมฺภปริกิณฺณมสฺสุ หิตฺวาน กาเม ปฏิคจฺฉ เคหํ อนุชานาถ มํ ปพฺพชิสฺสามิ เทวาติ ฯ ตตฺถ โวติ นิปาตมตฺตํ ฯ ปสฺสามิจฺเจว อตฺโถ ฯ มตฺตูปมนฺติ หาสภาสวิลาเสหิ มตฺตํ วิย วิจรนฺตึ ฯ เกตกปุปฺผเนตฺตนฺติ เกตกปุปฺผปตฺตํ วิย ปุถุลายตเนตฺตํ ฯ อภุตฺวา โภเคติ อภุตฺวาว โภเค ฯ วชเตติ เอวํ อุตฺตมรูปธรํ กุมารึ ปฐมวเย วตฺตมานํ อภุตฺวา โภคเมว มาตาปิตูนํ อุปริ มหนฺตํ โสกํ ปาเตตฺวา มจฺจุ คเหตฺวาว คจฺฉติ ฯ สุชาโตติ สุสณฺฐิโต ฯ สุมุโขติ กาญฺจนาทาสปุณฺณจนฺทสทิสมุโข ฯ สุทสฺสโนติ อุตฺตมรูปธาริตาย สมฺปนฺนทสฺสโน ฯ สาโมติ สุวณฺณสาโม ฯ กุสุมฺภปริกิณฺณมสฺสูติ สนฺนิสินฺนตฺเถน สุขุมตฺเถน จ ตรุณกุสุมฺภเกสรสทิสปริกิณฺณมสฺสุ ฯ อิมินา เอวรูโปปิ กุมาโร มจฺจุวสํ คจฺฉติ ตถาวิธํปิ หิ สิเนรุํ อุปฺปาเฏนฺโต วิย นิกฺกรุโณ มจฺจุ อาทาย คจฺฉตีติ ทสฺเสติ ฯ หิตฺวาน กาเม ปฏิคจฺฉ เคหํ อนุชานาถ มํ ปพฺพชิสฺสามิ เทวาติ เทว ปุตฺตทารพนฺธนสฺมึ หิ อุปฺปนฺเน ตํ พนฺธนํ ทุจฺเฉทนียํ โหติ เตนาหํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๓.

ปุเรตรญฺเญว กาเม จ เคหญฺจ หิตฺวา อิทาเนว ปพฺพชิสฺสามิ อนุชานาถ มนฺติ ฯ เอวญฺจ ปน วตฺวา ติฏฺฐถ ตุมฺเห มํ ตุมฺเหหิ สทฺธึ กเถนฺตญฺเญว พฺยาธิชรามรณานิ อุปคจฺฉนฺตีติ เต อุโภ วนฺทิตฺวา โยชนิกํ ปริสํ คเหตฺวา นิกฺขมิตฺวา คงฺคาตีรเมว อคมาสิ ฯ หตฺถิปาโล ตสฺสาปิ อากาเส นิสีทิตฺวา ธมฺมํ เทเสตฺวา สมาคโม มหา ภวิสฺสตีติ ตตฺเถว นิสีทิ ฯ ปุนทิวเส ปุโรหิโต ปลฺลงฺกมชฺฌคโต นิสีทิตฺวา จินฺเตสิ มม ปุตฺตา ปพฺพชิตา อิทานิ อหํ เอกโกว มนุสฺสขาณุโก ชาโตมฺหิ อหํปิ ปพฺพชิสฺสามีติ ฯ โส พฺราหฺมณิยา สทฺธึ มนฺเตนฺโต คาถมาห สาขาหิ รุกฺโข ลภเต สมญฺญํ ปหีนสาขํ ปน ขาณุมาหุ ปหีนปุตฺตสฺส มมชฺช โหติ วาเสฏฺฐิ ภิกฺขาจริยาย กาโลติ ฯ ตตฺถ ลภเต สมญฺญนฺติ รุกฺโขติ โวหารํ ลภติ ฯ วาเสฏฺฐีติ พฺราหฺมณึ อาลปติ ฯ ภิกฺขาจริยายาติ มยฺหํปิ ปพฺพชฺชาย กาโล ปุตฺตานํ สนฺติกเมว คมิสฺสามีติ ฯ โส เอวํ วตฺวา พฺราหฺมเณ ปกฺโกสาเปสิ ฯ สฏฺฐี พฺราหฺมณสหสฺสานิ สนฺนิปตึสุ ฯ อถ เน อาห ตุมฺเห กึ กริสฺสถาติ ฯ ตุมฺเห ปน อาจริยาติ ฯ อหํ มม ปุตฺตสฺส สนฺติเก

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๔.

ปพฺพชิสฺสามีติ ฯ น ตุมฺหากเมว นิรโย อุณฺโห มยํปิ ปพฺพชิสฺสามาติ ฯ โส อสีติโกฏิธนํ พฺราหฺมณิยา นิยฺยาเทตฺวา โยชนิกํ พฺราหฺมณปริสํ อาทาย นิกฺขมิตฺวา ปุตฺตานํ สนฺติกญฺเญว คโต ฯ หตฺถิปาโล ตายปิ ปริสาย อากาเส ฐตฺวา ธมฺมํ เทเสสิ ฯ ปุนทิวเส พฺราหฺมณี จินฺเตสิ มม จตฺตาโร ปุตฺตา เสตจฺฉตฺตํ ปหาย ปพฺพชิสฺสามาติ คตา พฺราหฺมโณปิ ปุโรหิตฏฺฐาเนน สทฺธึ อสีติโกฏิธนํ ฉฑฺเฑตฺวา ปุตฺตานญฺเญว สนฺติกํ คโต อหเมเวกา กึ กริสฺสามิ ปุตฺตสฺส คตมคฺเคเนว คมิสฺสามีติ ฯ สา อตีตํ อุทาหรณํ อาหรนฺตี อุทานคาถมาห อฆสฺมึ โกญฺจาว ยถา หิมจฺจเย กตานิ ชาลานิ ปทาเลยฺยุ หํสา คจฺฉนฺติ ปุตฺตา จ ปตี จ มยฺหํ สาหํ กถํ นานุวเช ปชานนฺติ ฯ ตตฺถ อฆสฺมึ โกญฺจาว ยถาติ ยเถว อากาเส โกญฺจาว สกุณา อสชฺชมานา คจฺฉนฺติ ฯ หิมจฺจเยติ วสฺสาจฺจเย ฯ กตานิ ชาลานิ ปทาเลยฺยุ หํสาติ อตีเต กิร ฉนฺนวุติสหสฺสา สุวณฺณหํสา วสฺสารตฺตปโหนกสาลึ กาญฺจนคุหายํ นิกฺขมิตฺวา วสฺสภเยน พหิ อนิกฺขมิตฺวา จาตุมาสํ ตตฺถ วสนฺติ ฯ อถ เนสํ อุณฺณานาภิ นาม มกฺกฏโก คุหาทฺวาเร ชาลํ พนฺธติ ฯ เตสุ ทฺวินฺนํ ตรุณหํสานํ ทฺวิคุณํ วฏฺฏํ เทนฺติ ฯ เต ถามสมฺปนฺนตาย ชาลํ ฉินฺทิตฺวา ปุรโตว คจฺฉนฺติ เสสา เตสํ คตมคฺเคน คจฺฉนฺติ ฯ สา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๕.

ตมตฺถํ ปกาเสนฺตี เอวมาห ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ ยเถว อากาเส โกญฺจสกุณา อสชฺชมานา คจฺฉนฺติ ตถา หิมจฺจเย วสฺสานาติกฺกเม เทฺว ตุรณหํสา กตานิ ชาลานิ ปทาเลตฺวา คจฺฉนฺติ อถ เนสํ คตมคฺเคน อิตเร หํสา อิทานิ ปน มม ปุตฺตา ตรุณหํสา ชาลํ วิย กามชาลํ ฉินฺทิตฺวา คตา มยาปิ เตสํ คตมคฺเคน คนฺตพฺพนฺติ อิมินา อธิปฺปาเยน คจฺฉนฺตี ปุตฺตา จ ปตี จ มยฺหํ สาหํ กถํ นานุวเช ปชานนฺติ อาห ฯ อิติ สา กถํ อหํ เอวํ ปชานนฺตี น ปพฺพชิสฺสามิ ปพฺพชิสฺสามิเยวาติ สนฺนิฏฺฐานํ กตฺวา พฺราหฺมณิโย ปกฺโกสาเปตฺวา อาห ตุมฺเห กึ กริสฺสถาติ ฯ ตุมฺเห ปน อยฺเยติ ฯ อหํ ปพฺพชิสฺสามีติ ฯ มยํปิ ปพฺพชิสฺสามาติ อาหํสุ ฯ สา ตํ วิภวํ ฉฑฺเฑตฺวา โยชนิกํ ปริสํ คเหตฺวา ปุตฺตานํ สนฺติกเมว คตา ฯ หตฺถิปาโล ตายปิ ปริสาย อากาเส นิสีทิตฺวา ธมฺมํ เทเสสิ ฯ ปุนทิวเส ราชา กุหึ ปุโรหิโตติ ปุจฺฉิ ฯ เทว ปุโรหิโต พฺราหฺมณี จสฺส สพฺพํ ธนํ ฉฑฺเฑตฺวา ทฺวิโยชนิกํ ปริสํ คเหตฺวา ปุตฺตานํ สนฺติกํ คตาติ ฯ ราชา อสฺสามิกํ ธนํ อมฺหากํ ปาปุณาตีติ ตสฺส เคหโต ธนํ อาหราเปสิ ฯ อถสฺส อคฺคมเหสี ราชา กึ กโรตีติ ปุจฺฉิตฺวา ปุโรหิตสฺส เคหโต ธนํ อาหราเปตีติ วุตฺเต ปุโรหิโต กุหินฺติ ปุจฺฉิตฺวา สปชาปติโก ปพฺพชฺชาย นิกฺขนฺโตติ สุตฺวา อยํ ราชา พฺราหฺมเณน จ พฺราหฺมณิยา จ จตูหิ ปุตฺเตหิ จ ชหิตอุกฺการํ ฉฑฺฑิตเขฬํ วิย โมเหน มุฬฺโห อตฺตโน ฆรํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๖.

อาหราเปสิ อุปมาย นํ ฉฑฺฑาเปสฺสามีติ สูนโต มํสํ อาหราเปตฺวา ราชงฺคเณ ราสึ กาเรตฺวา อุชุมคฺคํ วิสชฺเชตฺวา ชาลํ ปริกฺขิปาเปสิ ฯ คิชฺฌา ทูรโตว ทิสฺวา ตสฺสตฺถาย โอตรึสุ ฯ ตตฺถ สปญฺญา ชาลํ ปสาริตํ ญตฺวา อติภาริกา หุตฺวา อุชุกํ อุปฺปติตุํ น สกฺขิสฺสามาติ อตฺตนา ขาทิตมํสํ ฉฑฺเฑตฺวา วมิตฺวา ชาลํ อนลฺลิยิตฺวา อุชุกเมว อุปฺปติตฺวา คมึสุ ฯ อนฺธพาลา ปน เตหิ ฉฑฺฑิตํ วมิตํ ขาทิตฺวา ภาริยา หุตฺวา อุชุกํ อุปฺปติตุํ อสกฺโกนฺตา คนฺตฺวา ชาเล พชฺฌึสุ ฯ อเถกํ คิชฺฌํ อาเนตฺวา เทวิยา ทสฺสยึสุ ฯ สา ตํ อาทาย รญฺโญ สนฺติกํ คนฺตฺวา เอหิ ตาว มหาราชา ราชงฺคเณ เอกํ กิริยํ ปสฺสามาติ สีหปญฺชรํ วิวริตฺวา อิเม คิชฺเฌ โอโลเกหิ มหาราชาติ วตฺวา เทฺว คาถา อภาสิ เอเต ภุตฺวา วมิตฺวา จ ปกฺกมนฺติ วิหงฺคมา เย จ ภุตฺวา น วมึสุ เต เม หตฺถตฺถมาคตา ฯ อวมี พฺราหฺมโณ กาเม โส ตฺวํ ปจฺจาวมิสฺสสิ วนฺตาโท ปุริโส ราช น โส โหติ ปสํสิโยติ ฯ ตตฺถ ภุตฺวา วมิตฺวา จาติ มํสํ ขาทิตฺวา วมิตฺวา จ ฯ ปจฺจาวมิสฺสสีติ ปฏิปริภุญฺชิสฺสสิ ฯ วนฺตาโทติ ปรสฺส วมิตขาทโก ฯ น ปสํสิโยติ โส ตณฺหาย วสิโก พาโล พุทฺธาทีหิ ปณฺฑิเตหิ ปสํสิตพฺโพ น โหตีติ ฯ ตํ สุตฺวา ราชา วิปฺปฏิสารี อโหสิ ฯ ตโย ภวา อาทิตฺตา วิย อุปฏฺฐหึสุ ฯ โส อชฺเชว รชฺชํ ปหาย มม ปพฺพชิตุํ วฏฺฏตีติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๗.

อุปฺปนฺนสํเวโค เทวิยา ถุตึ กโรนฺโต คาถมาห ปงฺเก จ โปสํ ปลิเป พฺยสนฺนํ พลี ยถา ทุพฺพลํ อุทฺธเรยฺย เอวํปิ มํ อุทตาริ โภตี ปญฺจาลิ คาถาหิ สุภาสิตาหีติ ฯ ตตฺถ พฺยสนฺนนฺติ นิมุคฺคํ ฯ วิสนฺนนฺติปิ ปาโฐ ฯ อุทฺธเรยฺยาติ เกเสสุ วา หตฺเถสุ วา คเหตฺวา อุกฺขิปิตฺวา ถเล ฐเปยฺย ฯ อุทตารีติ กามปงฺกโต อุตฺตารยิ ฯ อุทตาสีติปิ ปาโฐ ฯ อยเมวตฺโถ ฯ อุทฺธตาสีติปิ ปาโฐ ฯ อุทฺธรีติ อตฺโถ ฯ ปญฺจาลีติ ปญฺจาลราชธีเต ฯ เอวญฺจ ปน วตฺวา ตํ ขณญฺเญว ปพฺพชิตุกาโม หุตฺวา อมจฺเจ ปกฺโกสาเปตฺวา อาห ตุมฺเห กึ กริสฺสถาติ ฯ ตุมฺเห ปน เทวาติ อาหํสุ ฯ อหํ หตฺถิปาลสฺส สนฺติเก ปพฺพชิสฺสามีติ ฯ มยํ ปพฺพชิสฺสาม เทวาติ ฯ ราชา ทฺวาทสโยชนิเก พาราณสินคเร รชฺชํ ฉฑฺเฑตฺวา อตฺถิกา เสตจฺฉตฺตํ อุสฺสาเปนฺตูติ อมจฺจคณปริวุโต ติโยชนิกํ ปริสํ คเหตฺวา กุมารสฺเสว สนฺติกํ คโต ฯ หตฺถิปาโล ตสฺสาปิ ปริสาย อากาเส นิสินฺโน ธมฺมํ เทเสสิ ฯ สตฺถา รญฺโญ ปพฺพชิตภาวํ ปกาเสนฺโต คาถมาห อิทํ วตฺวา มหาราชา เอสุการี ทิสมฺปติ รชฺชํ หิตฺวาน ปพฺพชิ นาโค เฉตฺวาว พนฺธนนฺติ ฯ ปุนทิวเส นคเร โอหีนชโน สนฺนิปติตฺวา ราชทฺวารํ คนฺตฺวา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๘.

เทวิยา อาโรเจตฺวา นิเวสเน ปวิสิตฺวา เทวึ วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ ฐิโต คาถมาห ราชา จ ปพฺพชฺชมโรจยิตฺถ รชฺชํ ปหาย นรวีรเสฏฺโฐ ตุวํปิ โน โหหิ ยเถว ราชา อมฺเหหิ คุตฺตา อนุสาส รชฺชนฺติ ฯ ตตฺถ อนุสาสาติ อมฺเหหิ คุตฺตา หุตฺวา ธมฺเมน รชฺชํ กาเรหิ ฯ สา มหาชนสฺส กถํ สุตฺวา เสสคาถา อภาสิ ราชา จ ปพฺพชฺชมโรจยิตฺถ รชฺชํ ปหาย นรวีรเสฏฺโฐ อหํปิ เอกา จริสฺสามิ โลเก หิตฺวาน กามานิ มโนรมานิ ฯ ราชา จ ปพฺพชฺชมโรจยิตฺถ รชฺชํ ปหาย นรวีรเสฏฺโฐ อหํปิ เอกา จริสฺสามิ โลเก หิตฺวาน กามานิ ยโถธิกานิ ฯ อจฺเจนฺติ กาลา ตรยนฺติ รตฺติโย วโยคุณา อนุปุพฺพํ ชหนฺติ อหํปิ เอกา จริสฺสามิ โลเก หิตฺวาน กามานิ มโนรมานิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๙.

อจฺเจนฺติ กาลา ตรยนฺติ รตฺติโย วโยคุณา อนุปุพฺพํ ชหนฺติ อหํปิ เอกา จริสฺสามิ โลเก หิตฺวาน กามานิ ยโถธิกานิ ฯ อจฺเจนฺติ กาลา ตรยนฺติ รตฺติโย วโยคุณา อนุปุพฺพํ ชหนฺติ อหํปิ เอกา จริสฺสามิ โลเก สีติภูตา สพฺพมติจฺจ สงฺคนฺติ ฯ ตตฺถ เอกาติ ปุตฺตธีตุกิเลสสมฺพาเธหิ มุจฺจตฺวา อิมสฺมึ โลเก เอกิกาว วิจริสฺสามิ ฯ กามานีติ รูปาทโย กามคุเณ ฯ ยโถธิกานีติ เยน เยน โอธินา ฐิตานิ เตน เตน ตถา ฐิตาเนว ชหิสฺสามิ น กิญฺจิ อามสิสฺสามีติ อตฺโถ ฯ อจฺเจนฺติ กาลาติ ปุพฺพณฺหาทโย กาลา อติกฺกมนฺติ ฯ ตรยนฺตีติ อตุจฺฉา หุตฺวา อายุสงฺขารํ เขปยมานา ขาทยมานา คจฺฉนฺติ ฯ วโยคุณาติ ปฐมวยาทโย ตโย มนฺททสกาทโย วา ทสโกฏฺฐาสา ฯ อนุปุพฺพํ ชหนฺตีติ อุปรูปริโกฏฺฐาสํ อปตฺวา ตตฺถ ตตฺเถว นิรุชฺฌนฺติ ฯ สีติภูตาติ อุณฺหการเก อุณฺหสภาเว กิเลเส ปหาย สีตลา หุตฺวา ฯ สพฺพมติจฺจ สงฺคนฺติ ราคสงฺคาทิกํ สพฺพสงฺคํ อติกฺกมิตฺวา เอกิกา จริสฺสามิ หตฺถิปาลสฺส กุมารสนฺติกํ คนฺตฺวา ปพฺพชิสฺสามิ ฯ อิติ สา อิมาหิ คาถาหิ มหาชนสฺส ธมฺมํ เทเสตฺวา อมจฺจภริยาโย ปกฺโกสาเปตฺวา อาห ตุมฺเห กึ กริสฺสถาติ ฯ ตุมฺเห

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๐.

ปน อยฺเยติ ฯ อหํ ปพฺพชิสฺสามีติ ฯ มยํปิ ปพฺพชิสฺสามาติ ฯ สา สาธุ อยฺยาโยติ ฯ ราชนิเวสเน สุวณฺณโกฏฺฐาคารทฺวาราทีนิ วิวราเปตฺวา อสุกฏฺฐาเน จ อสุกฏฺฐาเน จ มหานิธานํ นิหิตนฺติ สุวณฺณปฏฺเฏ ลิขาเปตฺวา ทินฺนญฺเญว อตฺถิกา หรนฺตูติ วตฺวา สุวณฺณปฏฺฏํ มหาตลถมฺเภ พนฺธาเปตฺวา นคเร เภริญฺจาราเปตฺวา มหาสมฺปตฺตึ ฉฑฺเฑตฺวา นครา นิกฺขมิ ฯ ตสฺมึ ขเณ สกลนครํ สงฺขุพฺภิ ราชา จ กิร เทวี จ รชฺชํ ปหาย ปพฺพชิสฺสามาติ นิกฺขนฺตา มยํ อิธ กึ กริสฺสามาติ ฯ ตโต มนุสฺสา ยถาปูริตาเนว เคหานิ ฉฑฺเฑตฺวา ปุตฺเต หตฺเถ คเหตฺวา นิกฺขมึสุ ฯ สพฺพาปณา ปสาริตนิยาเมเนว ฐิตา นิวตฺเตตฺวา โอโลเกนฺโต นาม นาโหสิ ฯ สกลนครํ ตุจฺฉํ อโหสิ ฯ เทวีปิ ติโยชนิกํ ปริสํ คเหตฺวา ตตฺเถว คตา ฯ หตฺถิปาโล ตสฺสาปิ ปริสาย อากาเส นิสินฺโน ธมฺมํ เทเสตฺวา ตํ ทฺวาทสโยชนิกํ ปริสํ คเหตฺวา หิมวนฺตาภิมุโข ปายาสิ ฯ หตฺถิปาลกุมาโร กิร ทฺวาทสโยชนิกํ ปริสํ คเหตฺวา พาราณสึ ตุจฺฉํ กตฺวา ปพฺพชิสฺสามีติ มหาชนํ อาทาย หิมวนฺตํ คจฺฉติ กิมงฺคํ ปน มยนฺติ สกลกาสิกรฏฺฐํ สงฺขุพฺภิ ฯ อปรภาเค ปริสา ตึสโยชนิกา อโหสิ ฯ โส ตาย ปริสาย สทฺธึ หิมวนฺตํ คนฺตฺวา ปาวิสิ ฯ สกฺโก อาวชฺเชนฺโต ตํ ปวุตฺตึ ญตฺวา หตฺถิปาลกุมาโร มหาภินิกฺขมนํ นิกฺขนฺโต สมาคโม มหา ภวิสฺสติ วสนฏฺฐานํ ลทฺธุํ วฏฺฏตีติ วิสฺสกมฺมํ อาณาเปสิ คจฺฉ วิสฺสกมฺม อายามโต ฉตฺตึสโยชนิกํ วิตฺถารโต ปณฺณรสโยชนํ อสฺสมํ มาเปตฺวา ปพฺพชิตปริกฺขาเร สมฺปาเทหีติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๑.

โส สาธูติ ปฏิสฺสุณิตฺวา คงฺคาตีเร รมณีเย ภูมิภาเค วุตฺตปฺปมาณํ อสฺสมปทํ มาเปตฺวา ปณฺณสาลาสุ กฏฺฐตฺถรปณฺณตฺถรอาสนาทีนิ ปญฺญเปตฺวา สพฺเพ ปพฺพชิตปริกฺขาเร มาเปสิ ฯ เอเกกิสฺสา จ ปณฺณสาลาย ทฺวาเร เอเกโก จงฺกโม รตฺติฏฺฐานทิวาฏฺฐานปริจฺฉินฺโน กตสุธาปริกมฺโม อาลมฺพณผลโก เตสุ ฐาเนสุ นานาตรุณวนสุรภิ- กุสุมสญฺฉนฺนา ปุปฺผคจฺฉา เอเกกสฺส จงฺกมสฺส โกฏิยํ เอเกโก อุทกภริโต กูโป ตสฺส สนฺติเก เอเกโก ผลรุกฺโข โส เอโกว สพฺพผลานิ ผลติ ฯ อิทํ สพฺพํ เทวตานุภาเวน อโหสิ ฯ วิสฺสกมฺโม อสฺสมํ มาเปตฺวา ปณฺณสาลาย ปพฺพชิตปริกฺขาเร ฐเปตฺวา เยเกจิ ปพฺพชิตุกามา อิเม ปริกฺขาเร คณฺหนฺตูติ ชาติหิงฺคุลเกน ภิตฺติยา อกฺขรานิ ลิขิตฺวา อตฺตโน อานุภาเวน เภรวสทฺเท มิคปกฺขิโน ทุทฺทสิเก อมนุสฺเส จ ปฏิกฺกมาเปตฺวา สกฏฺฐานเมว คโต ฯ หตฺถิปาลกุมาโร เอกปทิกมคฺเคน สกฺกทตฺติยอสฺสมํ ปวิสิตฺวา อกฺขรานิ ทิสฺวา สกฺเกน มม มหาภินิกฺขมนํ นิกฺขนฺตภาโว ญาโต ภวิสฺสตีติ ทฺวารํ วิวริตฺวา ปณฺณสาลํ ปวิสิตฺวา อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา นิกฺขมิตฺวา จงฺกมํ โอตริตฺวา กติปเย วาเร อปราปรํ จงฺกมิตฺวา เสสชนกายํ ปพฺพาเชตฺวา อสฺสมปทํ วิจาเรนฺโต ตรุณปุตฺตานํ อิตฺถีนํ มชฺฌฏฺฐาเน ปณฺณสาลํ อทาสิ ฯ ตโต อนนฺตรํ มหลฺลิกิตฺถีนํ ตโต อนนฺตรํ มชฺฌิมิตฺถีนํ สมนฺตา ปริกฺขิปิตฺวา ปน ปุริสานํ อทาสิ ฯ อถ เอโก ราชา พาราณสิยํ กิร ราชา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๒.

นตฺถีติ อาคนฺตฺวา อลงฺกตปฏิยตฺตํ นครํ โอโลเกตฺวา ราชนิเวสนํ อารุยฺห ตตฺถ ตตฺถ รตนราสึ ทิสฺวา เอวรูปํ นครํ ปหาย ปพฺพชิตกาลโต ปฏฺฐาย ปพฺพชฺชา นาเมสา อุฬารา ภวิสฺสตีติ สุราโสณฺเฑ มคฺคํ ปุจฺฉิตฺวา หตฺถิปาลสฺส สนฺติกํ ปายาสิ ฯ หตฺถิปาโล ตสฺส วนนฺตรํ อาคตภาวํ ญตฺวา ปฏิมคฺคํ คนฺตฺวา อากาเส นิสินฺโน ปริสาย ธมฺมํ เทเสตฺวา อสฺสมปทํ เนตฺวา สพฺพปริสํ ปพฺพาเชสิ ฯ เอเตนูปาเยน อญฺเญปิ ฉ ราชาโน ปพฺพชึสุ ฯ สตฺต ราชาโน โภเค ฉฑฺฑยึสุ ฯ ฉตฺตึสโยชนิโก อสฺสโม นิรนฺตโร ปริปูริ ฯ โย กามวิตกฺกาทีสุ อญฺญตรํ วิตกฺเกสิ ฯ มหาปุริโส ตสฺส ธมฺมํ เทเสตฺวา พฺรหฺมวิหารภาวนญฺเจว กสิณภาวนญฺจ อาจิกฺขิ ฯ เต เยภุยฺเยน ฌานาภิญฺญา นิพฺพตฺเตตฺวา ตีสุ โกฏฺฐาเสสุ เทฺว โกฏฺฐาสา พฺรหฺมโลเก นิพฺพตฺตึสุ ฯ ตติยโกฏฺฐาสํ ติธา กตฺวา เอโก โกฏฺฐาโส พฺรหฺมโลเก นิพฺพตฺติ เอโก ฉกามสคฺเคสุ ฯ เอโก อิสีนํ ปาริจริยํ กตฺวา มนุสฺสโลเก ตีสุ กุลสมฺปตฺตีสุ นิพฺพตฺติ ฯ เอวํ หตฺถิปาลสฺส สาสนํ อปคตนิรยติรจฺฉานโยนิปิตฺติวิสยาสุรกายํ อโหสิ ฯ อิมสฺมึ ตมฺพปณฺณิทีเป ปฐวีจาลกธมฺมคุตฺตตฺเถโร กตกณฺฑการวาสี ผุสฺสเทวตฺเถโร อุปริกณฺฑกมาลกวาสี มหาสงฺฆรกฺขิตตฺเถโร มาลยมหาเทวตฺเถโร ภคฺคิริวาสี มหาเทวตฺเถโร คามนฺตปพฺภารวาสี มหาสิวตฺเถโร กาฬวลฺลิมหามณฺฑปวาสี มหานาคตฺเถโร กุทฺทาลสมาคโม มุคฺคผกฺกสมาคโม จุลฺลสุตฺตโสมสมาคโม

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๓.

อโยฆรปณฺฑิตสมาคโม หตฺถิปาลสมาคโม จ สพฺพปจฺฉา นิกฺขนฺตสทิสา อเหสุํ ฯ เตนาห ภควา อภิตฺถเรถ กลฺยาเณ ปาปา จิตฺตํ นิวารเย ทนฺธญฺหิ กโรโต ปุญฺญํ ปาปสฺมึ รมตี มโนติ ฯ กลฺยาณํ ตุริเตเนว กาตพฺพํ ฯ สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา เอวํ ภิกฺขเว ปุพฺเพปิ ตถาคโต มหาภิเนกฺขมฺมํ นิกฺขนฺโตเยวาติ วตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ตทา เอสุการี ราชา สุทฺโธทนมหาราชา อโหสิ เทวี มหามายา ปุโรหิโต กสฺสโป พฺราหฺมณี ภทฺทกาปิลานี อชปาโล อนุรุทฺโธ โคปาโล โมคฺคลฺลาโน อสฺสปาโล สารีปุตฺโต เสสปริสา พุทฺธปริสา หตฺถิปาโล ปน อหเมวาติ ฯ หตฺถิปาลชาตกํ นิฏฺฐิตํ ฯ เตรสมํ ฯ --------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๑ หน้า ๑๓๙-๑๖๓. http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=41&A=2856&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=41&A=2856&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=2245              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=8987              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=9551              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=9551              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ http://84000.org/tipitaka/read/?index_27

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]