อรรถกถาเล่มที่ ๔๑ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๗ วีสติ-จตฺตาฬีส

                       มหากปิชาตกํ
     พาราณสฺยํ อหุ ราชาติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
เทวทตฺตสฺส สิลาปวิชฺฌนํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     เตน หิ ธนุคฺคโห ปโยเชตฺวา อปรภาเค สิลาย ปวิทฺธาย
ภิกฺขูหิ เทวทตฺตสฺส อวณฺเณ กถิเต สตฺถา น ภิกฺขเว อิทาเนว
ปุพฺเพปิ เทวทตฺโต มยฺหํ สิลํ ปวิชฺฌิเยวาติ วตฺวา อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต กาสิกคามเก
เอโก กสฺสกพฺราหฺมโณ เขตฺตํ กสิตฺวา โคเณ วิสชฺเชตฺวา
กุทฺทาลกมฺมํ กาตุํ อารภิ ฯ โคณา เอกสฺมึ คจฺเฉ ปณฺณานิ ขาทนฺตา
อนุกฺกเมน อฏวึ ปวิสิตฺวา ปลายึสุ ฯ โส เวลํ สลฺลกฺเขตฺวา
กุทฺทาลํ เปตฺวา โคเณ โอโลเกนฺโต อทิสฺวา โทมนสฺสปฺปตฺโต
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๗๒.
ปริเยสนฺโต อนฺโตอฏวิยํ ปวิสิตฺวา อาหิณฺฑนฺโต หิมวนฺตํ ปาวิสิ ฯ
โส ตตฺถ ทิสา มุฬฺโห หุตฺวา สตฺตาหํ นิราหาโร วิจรนฺโต
เอกติณฺฑุกรุกฺขํ ทิสฺวา อภิรุยฺห ผลานิ ขาทนฺโต ติณฺฑุกรุกฺขโต
ปริคลิตฺวา สฏฺิหตฺเถน นรกปปาเต ปติ ฯ ตตฺถสฺส ทส ทิวสา
วีติวตฺตา ฯ ตทา โพธิสตฺโต กปิโยนิยํ นิพฺพตฺเตตฺวา ผลาผลานิ
ขาทนฺโต ตํ ปุริสํ ทิสฺวา สิลาย โยตฺตํ กตฺวา ตํ ปุริสํ อุทฺธริ ฯ
โส ตสฺส นิทฺทายนฺตสฺส สิลาย มตฺถกํ ปทาเลสิ ฯ มหาสตฺโต
ตสฺส ตํ กมฺมํ ตฺวา อุปฺปติตฺวา สาขาย นิสีทิตฺวา โภ ปุริส
ตฺวํ ภูมิยา คจฺฉ อหํ สาขคฺเคน ตุยฺหํ มคฺคํ อาจิกฺขนฺโต
คมิสฺสามีติ ตํ ปุริสํ อรญฺโต นีหริตฺวา มคฺเค เปตฺวา
ปพฺพตปาทเมว ปาวิสิ ฯ โส ปุริโส มหาสตฺเต อปรชฺฌิตฺวา กุฏฺี
หุตฺวา ทิฏฺธมฺเมเยว มนุสฺสเปโต อโหสิ ฯ โส สตฺต วสฺสานิ
ทุกฺขปีฬิโต วิจรนฺโต พาราณสิยํ มิคาชินอุยฺยานํ ปวิสิตฺวา
ปาการนฺตเร กทลิปณฺณํ อตฺถริตฺวา เวทนาปฺปตฺโต นิปชฺชิ ฯ ตทา
พาราณสิราชา ตํ อุยฺยานํ คนฺตฺวา ตตฺถ วิจรนฺโต ทิสฺวา โกสิ
ตฺวํ กึ วา กตฺวา อิมํ ทุกฺขํ ปตฺโตติ ปุจฺฉิ ฯ โสปิ สพฺพํ
วิตฺถารโต อาจิกฺขิ ฯ
     ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
        พาราณสฺยํ อหุ ราชา       กาสีนํ รฏฺวฑฺฒโน
        มิตฺตามจฺจปริพฺยุฬฺโห        อคมาสิ มิคาชินํ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๗๓.
        ตตฺถ พฺราหฺมณมทฺทกฺขิ       เสตํ จิตฺรํ กิลาสินํ
        วิทฺธสฺตํ โกวิลารํว         กีสํ ธมนิสนฺถตํ ฯ
        ปรมการุญฺตํ ปตฺตํ         ทิสฺวา กิจฺฉคตํ นรํ
        อวจ พฺยมฺหิโต ราชา       ยกฺขานํ กตโมนุสิ ฯ
        หตฺถปาทา จ เต เสตา     ตโต เสตตรํ สิโร
        คตฺตํ กมฺมาสวณฺณนฺเต       กิลาสพหุโล จสิ ฯ
        วฏฺนาวลิสงฺกาสา         ปิฏฺิ เต นินฺนตุนฺนตา
        กาฬา ปพฺพา จ เต องฺคา   นาญฺ ปสฺสามิ เอทิสํ ฯ
        อุคฺฆฏฺปาโท ตสิโต        กีโส ธมนิสนฺถโต
        ฉาโต อาทิตฺตรูโปสิ        กุโตสิ กตฺถ คจฺฉสิ ฯ
        ทุทฺทสี อปฺปกาโรสิ         ทุพฺพณฺโณ ภีมทสฺสโน
        ชเนตฺติ ยาปิ เต มาตา     น ตํ อิจฺเฉยฺย ปสฺสิตุํ ฯ
        กึ กมฺมมกรา ปุพฺเพ        กึ อวชฺฌํ อฆาฏยิ
        กิพฺพิสํ ยํ กริตฺวาน         อิทํ ทุกฺขํ อุปาคมีติ ฯ
     ตตฺถ พาราณสฺยนฺติ พาราณสิยํ ฯ มิตฺตามจฺจปริพฺยุฬฺโหติ
มิตฺเตหิ จ ทฬฺหภตฺตีหิ จ อมจฺเจหิ จ ปริวุโต ฯ มิคาชินนฺติ
เอวํนามกํ อุยฺยานํ ฯ เสตนฺติ เสตกุฏฺเน เสตํ กวรกุฏฺเน
วิจิตฺรํ ปริภินฺเนน กณฺฑูยนกิลาสกุฏฺเน กิลาสินํ เวทนาปฺปตฺตํ
กทลิปณฺเณ นิปนฺนํ อทฺทส ฯ วิทฺธสฺตํ โกวิลารํวาติ วณมุเขหิ
ปคฺฆรนฺเตน มํเสน วิทฺธสฺตํ ปุปฺผิตโกวิลารสทิสํ ฯ กีสนฺติ เอกจฺเจสุ
ปเทเสสุ อฏฺิจมฺมมตฺตสรีรํ สิราชาลสนฺถตํ ฯ พฺยมฺหิโตติ ภีโต
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๗๔.
วิมฺหยมาปนฺโน วา ฯ ยกฺขานนฺติ ยกฺขานํ อนฺตเร ตฺวํ กตรยกฺโข
นามาติ ฯ วฏฺนาวลิสงฺกาสาติ ปิฏฺิกณฺฑุกฏฺาเน อาวุนิตฺวา
ปิตวฏฺนาวลิสทิสา ฯ องฺคาติ กาฬปพฺพวลฺลิสทิสานิ เต องฺคานิ ฯ
นาญฺนฺติ อญฺ ปุริสํ เอทิสํ น ปสฺสามิ ฯ อุคฺฆฏฺปาโทติ
รโชกิณฺณปาโท ฯ อาทิตฺตรูโปติ สุกฺกสรีโร ฯ ทุทฺทสีติ ทุกฺเขน
ปสฺสิตพฺโพ ฯ อปฺปกาโรสีติ สรีรปฺปการรหิโต ทุสฺสณฺาโนสีติ
อตฺโถ ฯ กึ กมฺมมกราติ อิโต ปุพฺเพ กึ กมฺมํ อกร อกาสีติ
อตฺโถ ฯ กิพฺพิสนฺติ ทารุณกมฺมํ ฯ
     ตโต ปรํ พฺราหฺมโณ อาห
        ตคฺฆ เต อหมกฺขิสฺสํ      ยถาปิ กุสโล ตถา
        สจฺจวาทึ หิ โลกสฺมึ      ปสํสนฺตีธ ปณฺฑิตา ฯ
        เอโก จรํ โคคเวโส     มุฬฺโห อจฺจสรึ วเน
        อรญฺเ อีริเณ วิวเน     นานากุญฺชรเสวิเต ฯ
        พาลมิคานุจริเต         วิปฺปนฏฺโสฺมิ กานเน
        อจรึ ตตฺถ สตฺตาหํ       ขุปฺปิปาสสมปฺปิโต ฯ
        ตตฺถ ติณฺฑุกมทฺทกฺขึ       วิสมตฺถพุภุกฺขิโต
        ปปาตมภิลมฺพนฺตํ         สมฺปนฺนผลธารินํ ฯ
        วาตสีตานิ ภกฺเขสึ       ตานิ รุจฺจึสุ เม ภุสํ
        อติตฺโต รุกฺขมารุยฺห      ตตฺถ เหสฺสามิ อสฺสิโต ฯ
        เอกํ เม ภกฺขิตํ อาสิ     ทุติยํ อภิปตฺถิตํ
        ตโต สา ภญฺชถ สาขา    ฉินฺนา ผรสุนา วิย ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๗๕.
        โสหํ สหาว สาขาหิ      อุทฺธํปาโท อวํสิโร
        อปฺปติฏฺเ อนาลมฺเพ     คิริทุคฺคสฺมิ ปาปตํ ฯ
        ยสฺมา จ วาริ คมฺภีรํ     ตสฺมา น สมปชฺชสึ
        ตตฺถ เสสึ นิรานนฺโท     อนาโถ ทสรตฺติโย ฯ
        อเถตฺถ กปิ มาคญฺฉิ      โคนงฺคุฏฺโ ทรีจโร
        สาขาหิ สาขํ วิจรนฺโต    ขาทมาโน ทุมปฺผลํ
        โส มํ ทิสฺวา กีสํ ปณฺฑุํ    การุญฺมกรมฺมยิ ฯ
        อมฺโภ โก นาม โส เอตฺถ เอวํ ทุกฺเขน อฏฺฏิโต
        มนุสฺโส อมนุสฺโส วา     อตฺตานมฺเม ปเวทย ฯ
        ตสฺสญฺชลึ ปณาเมตฺวา     อิทํ วจนมพฺรวึ
        มนุสฺโสหํ พฺยสมฺปตฺโต     สา เม นตฺถิ อิโต คติ
        ตํ โว วทามิ ภทฺทํ โว    ตฺวญฺจ เม สรณํ ภว ฯ
        ครุสิลํ คเหตฺวาน        วิจรํ ปพฺพเต กปิ
        สิลาย โยตฺตํ กตฺวาน     นิสโภ เอตทพฺรวิ ฯ
        เอหิ เม ปิฏฺิมารุยฺห     คีวํ คณฺหาหิ พาหุหิ
        อหนฺตํ อุทฺธริสฺสามิ       คิริทุคฺคต เวคสา ฯ
        ตสฺส ตํ วจนํ สุตฺวา      วานรินฺทสฺส สิรีมโต
        ตสฺสาหํ ปิฏฺิมารุยฺห      คีวํ พาหาหิ อคฺคหึ ฯ
        โส มํ ตโต สมุฏฺาสิ     เตชสี พลวา กปิ
        วิหญฺมาโน กิจฺเฉน      คิริทุคฺคต เวคสา ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๗๖.
        อุทฺธริตฺวาน มํ สนฺโต     นิสโภ เอตทพฺรวิ
        อิงฺฆ มํ สมฺม รกฺขสฺสุ     ปสฺสุปิสฺสํ มุหุตฺตกํ ฯ
        สีหา พฺยคฺฆา จ ทีปิ จ    อจฺฉโก กตรจฺฉโย
        เต มํ ปมตฺตํ หึเสยฺยุํ     เต ตฺวํ ทิสฺวา นิวารย ฯ
        เอวํ เม ปริตฺตาตูน      ปสฺสุปิ โส มุหุตฺตกํ
        ตทาหํ ปาปิกํ ทิฏฺึ       ปฏิลจฺฉึ อโยนิโส ฯ
        ภกฺโข อยํ มนุสฺสานํ      ยถา จญฺเ วเน มิคา
        ยนฺนูนิมํ วธิตฺวาน        ฉาโต ขาเทยฺย วานรํ ฯ
        อาสิโต จ คมิสฺสามิ      มํสมาทาย สมฺพลํ
        กนฺตารํ นิตฺถริสฺสามิ      ปาเถยฺยํ เม ภวิสฺสติ ฯ
        ตโต สิลํ คเหตฺวาน      มตฺถกํ สนฺนิตาฬยึ
        มม ภตฺตกิลนฺตสฺส        ปหาโร ทุพฺพโล อหุ ฯ
        โส จ เวเคนุทปฺปตฺโต    กปิ รุธิรมกฺขิโต
        อสฺสุปุณฺเณหิ เนตฺเตหิ     โรทนฺโต มํ อุทิกฺขติ ฯ
        มายฺโย มํ กริ ภทฺทนฺเต   ตฺวญฺจ นาเมทิสํ กริ
        ตฺวํ จ โข นาม ทีฆาวุ    อญฺเ วาเรตุมรหสิ ฯ
        อโห วต เร ปุริส       ตาว ทุกฺกรการก
        เอทิสา วิสมา ทุคฺคา     ปปาตา อุทฺธโต มยา ฯ
        อานีโต ปรโลกาว       ทุพฺเภยฺยํ มํ อมญฺถ
        ตนฺเตน ปาปธมฺเมน      ปาปํ ปาเปน จินฺติตํ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๗๗.
        มา เหว ตฺวํ อธมฺมตฺถ    เวทนํ กฏกํ ผุสิ
        มา เหว ปาปกมฺมนฺตํ     ผลํ เวฬุํว ตํ วธิ ฯ
        ตยิ เม นตฺถิ วิสฺสาโส    ปาปธมฺโม อสญฺโต
        เอหิ เม ปิฏฺิโต คจฺฉ    ทิสฺสมาโนว สนฺติเก ฯ
        มุตฺโตสิ หตฺถา พาลานํ    ปตฺโตสิ มานุสึ ปทํ
        เอส มคฺโค อธมฺมตฺถ     เตน คจฺฉ ยถาสุขํ ฯ
        อิทํ วตฺวา คิริจโร       รุหิรํ ปกฺขลฺย มตฺถกํ
        อสฺสูนิ สมฺปมชฺชิตฺวา      ตโต ปพฺพตมารุหิ ฯ
        โสหํ เตนาภิสตฺโตสฺมิ     ปริฬาเหน อทฺทิโต
        ทยฺหมาเนน คตฺเตน      วารึ ปาตุํ อุปาคมึ ฯ
        อคฺคินา วิย สนฺตตฺโต     รหโท รุธิรมกฺขิโต
        ปุพฺพโลหิตสงฺกาโส       สพฺโพ เม สมปชฺชถ ฯ
        ยาวนฺโต อุทพินฺทูนิ       กายสฺมึ นิปตึสุ เม
        ตาวนฺโต คณฺฑุ ชาเยถ    อฑฺฒเวลุวสาทิสา ฯ
        อภินฺนา ปคฺฆรึสุ เม      กุณปา ปุพฺพโลหิตา
        เยน เยน จ คจฺฉามิ     คาเมสุ นิคเมสุ จ ฯ
        ทณฺฑหตฺถา นิวาเรนฺติ     อิตฺถิโย ปุริสา จ มํ
        โอกิตฺตา ปูติคนฺเธน      มาสฺสุ โอเรน มาคมา ฯ
        เอตาทิสํ อิทํ ทุกฺขํ       สตฺตวสฺสานิ ทานิ เม
        อนุโภมิ สกกมฺมํ         ปุพฺเพ ทุกฺกฏมตฺตโน ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๗๘.
        ตํ โว วทามิ ภทฺทํ โว    ยาวนฺเตตฺถ สมาคตา
        มาสฺสุํ มิตฺตาน ทุพฺภิตฺโถ   มิตฺตทุพฺโภ หิ ปาปโก ฯ
        กุฏฺี กิลาสี ภวติ        โย มิตฺตานํ อิธทฺทุภี
        กายสฺส เภทา มิตฺตทุพฺภิ   นิรยํ โส อุปปชฺชตีติ ฯ
     ตตฺถ กุสโลติ ยถา เฉโก กุสโล กเถสิ ตถา โว
กเถสฺสามิ ฯ โคคเวโสติ นฏฺเ โคเณ คเวสนฺโต ฯ อจฺจสรินฺติ
มนุสฺสปถํ อติกฺกมิตฺวา หิมวนฺตํ ปาวิสึ ฯ อรญฺเติ อราชเก
สุญฺเ ฯ อีริเนติ สุกฺขกนฺตาเร ฯ วิวเนติ วิวิตฺเต ฯ วิปฺปนฏฺโติ
มคฺคมุฬฺโห ฯ พุภุกฺขิโตติ สญฺชาตพุภุกฺโข ฉาตชฺฌตฺโต ฯ
ปปาตมภิลมฺพนฺตนฺติ ปปาตาภิมุขํ โอลมฺพนฺตํ ฯ สมฺปนฺนผลธารินนฺติ
มธุรผลธารินํ ฯ วาตสีตานีติ ปมํ ตาว วาตปติตานิ ฯ ตตฺถ
เหสฺสามีติ ตสฺมึ รุกฺเข สุหิโต ภวิสฺสามีติ อารุฬฺโหมฺหิ ฯ ตโต
สาติ ตสฺส อภิปตฺถิตสฺส อตฺถาย หตฺเถ ปสาริเต สา มยา
อภิรุฬฺหสาขา ผรสุนา ฉินฺนา วิย อภญฺชถ ฯ อนาลมฺเพติ
อนาลมฺพิตพฺพฏฺานรหิเต ฯ คิริทุคฺคสฺมินฺติ คิริวิสเม ฯ เสสินฺติ
สยิโตมฺหิ ฯ กปิ มาคญฺฉีติ กปิ อาคญฺฉิ ฯ โคนงฺคุฏฺโติ คุนฺนํ
นงฺคุฏฺสทิสนงฺคุฏฺโ ฯ นงฺคุฏฺโติปิ ปาโ ฯ โคนงฺคุลีติปิ ปนฺติ ฯ
อกรมฺมยีติ อกริ มยิ ฯ อมฺโภติ มหาราช โส กปิราชา ตสฺมึ
นรกปปาเต มม อุทกโปนสทฺทํ สุตฺวา มํ อมฺโภติ อาลปิตฺวา
โก นาเมโสติ ปุจฺฉิ ฯ พฺยสมฺปตฺโตติ พฺยสนํ ปตฺโต ฯ ปปาตสฺส
วสํ ปตฺโตติปิ ปาโ ฯ ภทฺทํ โวติ ตสฺมา ตุมฺเห วทามิ ภทฺทํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๗๙.
ตุมฺหากํ โหตูติ ฯ ครุสิลนฺติ มหาราช โส กปิราชา มยา เอวํ
วุตฺเต มา ภายีติ มํ อสฺสาเสตฺวา ปมํ ตาว ครุสิลํ คเหตฺวา
โยตฺตํ กโรนฺโต ปพฺพเต วิจริ ฯ นิสโภติ ปุริสนิสโภ
อุตฺตมวานรินฺโท ปพฺพตปปาเต ตฺวา มํ เอตทพฺรวิ ฯ พาหาหีติ ทฺวีหิ
พาหาหิ มม คีวํ สุคหิตํ คณฺห ฯ เวคสาติ เวเคน ฯ สิรีมโตติ
ปุญฺวนฺตสฺส ฯ อคฺคหินฺติ สฏฺิหตฺถนรกปปาตํ วาตเวเคน โอตริตฺวา
อุทกปิฏฺเ ิตสฺส อหํ เวเคน ปิฏฺึ อภิรุหิตฺวา อุโภหิ พาหาหิ
คีวํ อคฺคเหสึ ฯ วิหญฺมาโนติ กิลมนฺโต ฯ กิจฺเฉนาติ ทุกฺเขน
สนฺโต ปณฺฑิโต อถวา ปริเยสนฺโต กิลมนฺโต ฯ รกฺขสฺสูติ อหํ
ตํ อุทฺธรนฺโต กิลมนฺโต มุหุตฺตํ วิสฺสมนฺโต ปสฺสุปิสฺสํ ตสฺมา
มํ รกฺขาหิ ฯ ยถา จญฺเ วเน มิคาติ สีหาทีหิ อญฺเปิ เย
อิมสฺมึ วเน พาลมิคา ฯ ปาลิยํ ปน อจฺฉโก กตรจฺฉโยติ ลิขนฺติ ฯ
ปริตฺตาตูนาติ มหาราช เอวํ โส กปิราชา มํ อตฺตโน ปริตฺตาณํ
กตฺวา มุหุตฺตํ ปสฺสุปิ อโยนิโสมนสิกาเรน ฯ ภกฺโขติ ขาทิตพฺพยุตฺตโก ฯ
อาสิโตติ ธาโต สุหิโต ฯ สมฺพลนฺติ ปาเถยฺยํ ฯ มตฺถกํ
สนฺนิตาฬยินฺติ ตสฺส พานรินฺทสฺส มตฺถกํ ปหรึ ฯ สนฺนิตาฬยนฺติปิ
ปาโ ฯ ทุพฺพโล อหูติ น พลวา อาสิ ยถาธิปฺปายํ น อคมาสิ ฯ
เวเคนาติ มยา ปหตปาสาณเวเคน ฯ อุทปฺปตฺโตติ อุฏฺิโต ฯ
มายฺโยติ เตน มิตฺตทุพฺภิปุริเสน สิลาย ปวิทฺธาย มหาจมฺมํ ฉิชฺชิตฺวา
โอลมฺพิ รุหิรํ ปคฺฆริ ฯ มหาสตฺโต เวทนาปฺปตฺโต จินฺเตสิ
อิมสฺมึ าเน อญฺโ นตฺถิ อิทํ ภยํ อิมํ ปุริสํ นิสฺสาย
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๘๐.
อุปฺปนฺนนฺติ ฯ โส มรณภยภีโต โอลมฺพนฺตํ จมฺมพนฺธํ หตฺเถน
คเหตฺวา อุปฺปติตฺวา สาขํ อภิรุยฺห เตน ปาเปน สทฺธึ สลฺลปนฺโต
มายฺโย มนฺติ อาทิมาห ฯ ตตฺถ มายฺโย มํ ภทฺทนฺเตติ มา
อยฺโย มํ ภทฺทนฺเตติ ตํ นิวาเรติ ฯ ตฺวญฺจ นามาติ ตฺวํ นาม
เอวํ มยา ปปาตา อุทฺธโต เอทิสํ ผรุสกมฺมํ มยิ กริ อโห เต
อยุตฺตํ กตนฺติ ฯ อโห วตาติ ตํ ครหนฺโต เอวมาห ฯ ตาว
ทุกฺกรการกาติ มยิ อปรชฺฌเนน อติทุกฺกฏกมฺมการก ฯ ปรโลกาวาติ
ปรโลกโต วิย อานีโต ฯ ทุพฺเภยฺยนฺติ ทุพฺภิตพฺพํ วธิตพฺพํ ฯ
เวทนํ กฏุกนฺติ เอวํ สนฺเตปิ ตฺวํ อธมฺมตฺถ ยาทิสํ เวทนํ อหํ
ผุสามิ เอทิสํ เวทนํ กฏุกํ มา ผุสิ ตํ ปาปกมฺมํ ผลํ เวฬุว
ตํ มา วธิ อิติ มํ มหาราช ปิยปุตฺตกํ วิย อนุกมฺปิ ฯ อถ นํ อหํ
เอตทโวจํ อยฺย มยา กตํ มา กริ มา มํ อสปฺปุริสํ
เอวรูเป อรญฺเ มา นาสย อหํ ทิสามุฬฺโห มคฺคํ น ชานามิ
อตฺตนา กตกมฺมํ มา นาเสถ ชีวิตทานํ เม เทถ อรญฺา
นีหริตฺวา มนุสฺสปเถ เปถาติ ฯ เอวํ วุตฺเต โส มยา สทฺธึ
สลฺลปนฺโต ตยิ เม นตฺถิ วิสฺสาโสติ อาทิมาห ฯ ตตฺถ ตยีติ
อิโต ปฏฺาย มยฺหํ ตยิ วิสฺสาโส นตฺถิ ฯ เอหีติ โภ ปุริส
อหํ ตยา สทฺธึ มคฺเคน น คมิสฺสามิ ตฺวํ ปน เอหิ มม
ปิฏฺิโต อวิทูเร ทิสฺสมานสรีโรว คจฺฉ อหํ รุกฺขคฺเคเหว
คมิสฺสามีติ ฯ มุตฺโตสีติ อถ โส มํ มหาราช อรญฺา นีหริตฺวา โภ
ปุริส พาลมิคานํ หตฺถา มุตฺโตสิ ฯ มานุสึ ปทนฺติ มนุสฺสูปจารํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๘๑.
ปตฺโต อาคโตสิ เอส เต มคฺโค เอเตน คจฺฉาติ อาห ฯ
คิริจโรติ คิริจารี วานโร ฯ ปกฺขลฺยาติ โธวิตฺวา ฯ เตนาภิสตฺโตสฺมีติ
โส อหํ มหาราช เตน วานเรน อภิสตฺโต ปาปกมฺเม ปริณเต
เตนาภิสตฺโตสฺมีติ มญฺมาโน เอวมาห ฯ อทฺทิโตติ อุปทฺทุโต ฯ
อุปาคมีติ เอกํ รหทํ อุปคโตสฺมิ ฯ สมปชฺชถาติ ชาโต เอวรูโป
หุตฺวา อุปฏฺาสิ ฯ ยาวนฺโตติ ยตฺตกานิ ฯ คณฺฑา ชาเยถาติ
คณฺฑา ชายึสุ ฯ โส กิร ปิปาสํ สณฺาเรตุํ อสกฺโกนฺโต อุทกญฺชลึ
อุกฺขิปิตฺวา โถกํ ปิวิตฺวา เสสํ สรีเร สิญฺจิ ฯ อถสฺส ตาวเทว
อุทกพินฺทุคณนาย อฑฺฒเวลุวปกฺกปฺปมาณา คณฺฑา อุฏฺหึสุ ตสฺมา
เอวมาห ฯ ปภินฺนาติ เต คณฺฑา ตํ ทิวสเมว ภิชฺชิตฺวา กุณปา
ปูติคนฺธิกา หุตฺวา ปุพฺพโลหิตานิ ปคฺฆรึสุ ฯ เยนาติ เยน เยน
มคฺเคน ฯ โอกิตฺตาติ ปูติคนฺเธน โอกิณฺณา ปุรกฺขตา ปริวาริตา ฯ
มาสฺสุ โอเรน อาคมาติ ทุฏฺสตฺตโอเรน มาสฺสุ อาคมา
อมฺหากํ สนฺติกํ มา อคมาสีติ เอวํ วทนฺตา นิวาเรนฺตีติปิ อตฺโถ ฯ
สตฺตวสฺสานิ ทานิ เมติ มหาราช ตโต ปฏฺาย อิทานิ สตฺต
วสฺสานิ มม เอตฺตกํ กาลํ สกกมฺมมนุโภมิ ฯ อิติ โส อตฺตโน
มิตฺตทุพฺภิกมฺมํ วิตฺถาเรตฺวา มหาราช มญฺเว โอโลเกตฺวา
เอวรูปํ กมฺมํ น เกนจิ กตฺตพฺพนฺติ วตฺวา ตํ โวติ อาทิมาห ฯ
ตตฺถ ตนฺติ ตสฺมา ฯ ยสฺมา เอวรูปํ กมฺมํ เอวํ ทุกฺขวิปากํ
ตสฺมาติ อตฺโถ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๘๒.
        กุฏฺี กิลาสี ภวติ          โย มิตฺตานํ อิธทฺทุภี
        กายสฺส เภทา มิตฺตทุพฺภิ     นิรยํ โส อุปปชฺชตีติ
อยํ อภิสมฺพุทฺธคาถา ฯ ภิกฺขเว โย อิธ โลเก มิตฺตานํ ทุพฺภติ
หึสติ โส เอวรูโป โหตีติ อตฺโถ ฯ
     ตสฺสาปิ ปุริสสฺส รญฺา สทฺธึ กเถนฺตสฺเสว ปวี วิวรํ
อทาสิ ฯ ตํ ขณญฺเว จวิตฺวา อวีจิมฺหิ นิพฺพตฺโต ฯ ราชา
ตสฺมึ ปวึ ปวิฏฺเ อุยฺยานา นิกฺขมิตฺวา นครํ ปวิฏฺโ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา น ภิกฺขเว อิทาเนว
ปุพฺเพปิ เทวทตฺโต มยฺหํ สิลํ ปวิชฺฌิเยวาติ วตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ
ตทา มิตฺตทุพฺภิปุริโส เทวทตฺโต อโหสิ กปิราชา อหเมวาติ ฯ
                   มหากปิชาตกํ นิฏฺิตํ ฯ
                         ฉฏฺ ฯ
                     ------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๑ หน้า ๒๗๑-๒๘๒.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=41&A=5582&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=41&A=5582&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=2370
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=9618
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=10388
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=10388
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27