ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม
อรรถกถาเล่มที่ ๕๕ ภาษาบาลีอักษรไทย ปญฺจ.อ. (ปรมตฺถที.)

                   ปญฺหาวารสฺส ฆฏเน อนุโลมคณนา
    [๔๓๙] อิทานิ เอตฺถ ยถาลทฺธานิ วิสฺสชฺชนานิ คณนาวเสน ทสฺเสตุํ เหตุยา
สตฺตาติอาทิ วุตฺตํ. ตตฺถ สตฺตาติ กุสเลน กุสลํ, อพฺยากตํ, กุสลาพฺยากตนฺติ
ตีณิ, ตถา อกุสเลน, อพฺยากเตนาพฺยากตเมวาติ เอวํ สตฺต. อารมฺมเณ นวาติ
เอกมูลเกกาวสานานิ นว. อธิปติยา ทสาติ กุสลํ กุสลสฺส สหชาตโต เจว
อารมฺมณโต จ, อกุสลสฺส อารมฺมณโตว, อพฺยากตสฺส สหชาตโต เจว อารมฺมณโต
จ, กุสลาพฺยากตสฺส สหชาตโตวาติ กุสลมูลกานิ จตฺตาริ. อกุสลํ อกุสลสฺส
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. วิปากปจฺจเย

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๑๘.

สหชาตโต เจว อารมฺมณโต จ, อพฺยากตสฺส สหชาตโตว, ตถา อกุสลาพฺยากตสฺสาติ อกุสลมูลกานิ ตีณิ. อพฺยากโต อพฺยากตสฺส สหชาตโต เจว อารมฺมณโต จ, กุสลสฺส อารมฺมณโตว, ตถา อกุสลสฺสาติ อพฺยากตมูลกานิ ตีณีติ เอวํ ทส. เอตฺถ ปน อารมฺมณาธิปติปิ สตฺตธา, สหชาตาธิปติปิ สตฺตธาว ลพฺภติ. อนนฺตเร สตฺตาติ กุสลมูลกานิ เทฺว, ตถา อกุสลมูลกานิ, อพฺยากตมูลกานิ ตีณีติ เอวํ สตฺต. สมนนฺตเรปิ เอตาเนว. สหชาเต นวาติ กุสลมูลกานิ ตีณิ, อกุสลมูลกานิ ตีณิ, อพฺยากตมูลกํ เอกํ, ตถา กุสลาพฺยากตมูลกํ, อกุสลาพฺยากต- มูลกญฺจาติ เอวํ นว. อญฺญมญฺเญ ตีณีติ กุสเลน กุสลํ, อกุสเลน อกุสลํ, อพฺยากเตน อพฺยากตนฺติ เอวํ ตีณิ. นิสฺสเย เตรสาติ สหชาตโตว กุสลมูลกานิ ตีณิ, ตถา อกุสลมูลกานิ, ตถา อพฺยากตมูลกานิ. เอตฺถ ปน ปุเรชาตมฺปิ ลพฺภติ. อพฺยากตญฺหิ อพฺยากตสฺส สหชาตมฺปิ โหติ ปุเรชาตมฺปิ, กุสลสฺส ปุเรชาตเมว, ตถา อกุสลสฺส, ปุน กุสลาพฺยากโต สหชาตปุเรชาตโต กุสลสฺส, สหชาตโตว อพฺยากตสฺส, ตถา อกุสลาพฺยากโตติ เอวํ เตรส. อุปนิสฺสเย นวาติ เอกมูลเกกาวสานา นว. เตสํ วิภงฺเค เตวีสติ เภทา ทสฺสิตา. เตสุ อารมฺมณูปนิสฺสเย สตฺต, อนนฺตรูปนิสฺสเย สตฺต, ปกตูปนิสฺสเย นว โหนฺติ. ปุเรชาเต ตีณีติ อพฺยากโต อพฺยากตสฺส, กุสลสฺส, อกุสลสฺสาติ เอวํ ตีณิ. ปจฺฉาชาเต ตีณีติ กุสโล อพฺยากตสฺส, อกุสโล อพฺยากตสฺส, อพฺยากโต อพฺยากตสฺสาติ เอวํ ตีณิ. อาเสวเน ตีณิ อญฺญมญฺญสทิสานิ. กมฺเม สตฺต เหตุสทิสานิ. ตตฺถ ทฺวีสุ วิสฺสชฺชเนสุ นานากฺขณิกกมฺมมฺปิ อาคตํ, ปญฺจสุ สหชาตเมว. วิปาเก เอกํ อพฺยากเตน อพฺยากตํ. อาหารินฺทฺริยฌานมคฺเคสุ สตฺต เหตุสทิสาเนว. อินฺทฺริยมฺปเนตฺถ สหชาตปุเรชาตวเสน อาคตํ. สมฺปยุตฺเต ตีณิ อญฺญมญฺญสทิสานิ. วิปฺปยุตฺเต ปญฺจาติ สหชาตปจฺฉาชาตโต กุสเลน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๑๙.

อพฺยากตํ, อกุสเลน อพฺยากตํ, สหชาตปุเรชาตปจฺฉาชาตโต อพฺยากเตน อพฺยากตํ, วตฺถุปุเรชาตโต อพฺยากเตน กุสลํ, ตถา อกุสลนฺติ เอกํ กุสลมูลํ, เอกํ อกุสลมูลํ, ตีณิ อพฺยากตมูลานีติ เอวํ ปญฺจ. อตฺถิยา เตรสาติ สหชาตโต กุสเลน กุสลํ, สหชาตปจฺฉาชาตโต กุสเลน อพฺยากตํ, สหชาตโตว กุสเลน กุสลาพฺยากตนฺติ กุสลมูลานิ ตีณิ, ตถา อกุสลมูลานิ, สหชาตปุเรชาตปจฺฉาชาตาหารินฺทฺริยโต ปน อพฺยากเตน อพฺยากตํ, วตฺถารมฺมณปุเรชาตโต อพฺยากเตน กุสลํ, ตถา อกุสลํ, สหชาตปุเรชาตโต กุสโล จ อพฺยากโต จ อกุสลสฺส, เสฺวว อพฺยากตสฺส สหชาตปจฺฉาชาตาหารินฺทฺริยโต สหชาตปุเรชาตโต จ กุสโล จ อพฺยากโต จ กุสลสฺส, เสฺวว อพฺยากตสฺส สหชาต- ปจฺฉาชาตาหารินฺทฺริยโตติ เอวํ เตรส. นตฺถิวิคเตสุ สตฺต อนนฺตรสมนนฺตรสทิสานิ. ๑- อวิคเต เตรส อตฺถิสทิสานีติ เอวเมตฺถ สตฺต คณนปริจฺเฉทา เอกํ ตีณิ ปญฺจ สตฺต นว ทส เตรสาติ. เตสุ วิปากวเสน เอกเมว เอกกํ, อญฺญมญฺญปุเรชาตปจฺฉาชาตา- เสวนสมฺปยุตฺตวเสน ปญฺจ ติกา, วิปฺปยุตฺตวเสน เอกเมว ปญฺจกํ, เหตานนฺตร- สมนนฺตรกมฺมาหารินฺทฺริยฌานมคฺคนตฺถิวิคตวเสน ทส สตฺตกา, อารมฺมณสหชาตูป- นิสฺสยวเสน ตโย นวกา, อธิปติวเสน เอกํ ทสกํ, นิสฺสยอตฺถิอวิคตวเสน ตโย เตรสกาติ เอวํ ตสฺมึ ตสฺมึ ปจฺจเย นิทฺทิฏฺฐวาเร คณนวเสน สาธุกํ สลฺลกฺเขตฺวา เตสํ วเสน ทุกติกาทีสุ ปจฺจยสํสนฺทเน คณนา เวทิตพฺพา. [๔๔๐] เย ปน ปจฺจยา เยสํ ปจฺจยานํ วิสภาคา วา วิรุทฺธา วา โหนฺติ, เต เตหิ สทฺธึ น โยเชตพฺพา. เสยฺยถีทํ:- เหตุปจฺจยสฺส ตาว อารมฺมณานนฺตร- สมนนฺตรูปนิสฺสยปุเรชาตปจฺฉาชาตกมฺมาเสวนาหารฌานนตฺถิวิคตาธิปติปจฺจเย จ ฐเปตฺวา วีมํสํ เสสาธิปติโน วิสภาคา, สหชาตาทโย ตสฺส ๒- สภาคา. กสฺมา? ตถา ภาวาภาวโต. เหตุปจฺจโย หิ เยสํ เหตุปจฺจโย โหติ, เตสํ @เชิงอรรถ: ฉ.ม. อนนฺตรสทิสานิ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๒๐.

สหชาตาทิปจฺจโยปิ โหติ, อารมฺมณาทิปจฺจโย ปน น โหตีติ อารมฺมณาทโย ตสฺส วิสภาคา นาม. ตสฺมา โส เตหิ เต วา เตน สทฺธึ น โยเชตพฺพา. ปุเรชาตปจฺฉาชาตสมฺปยุตฺตวิปฺปยุตฺตอตฺถินตฺถิวิคตาวิคตาปิ อญฺญมญฺญํ วิรุทฺธา, เตปิ อญฺญมญฺญํ น โยเชตพฺพา. ตตฺถ อโยชนีเย วชฺเชตฺวา โยชนีเยหิ โยเค เย วารา ลพฺภนฺติ, เต สงฺเขปโต ทสฺเสตุํ เหตุปจฺจยา อธิปติยา จตฺตารีติอาทิ วุตฺตํ. ตตฺถ กิญฺจาปิ เหตุปจฺจยสฺส อธิปตินา สํสนฺทเน อูนตรคณนวเสน สตฺตหิ วาเรหิ ภวิตพฺพํ, ยสฺมา ปน อธิปตีสุ วีมํสาว เหตุปจฺจโย โหติ, น อิตเร, ตสฺมา วิสภาเค วชฺเชตฺวา สภาควเสน "จตฺตารี"ติ วุตฺตํ. ตานิ เอวํ เวทิตพฺพานิ:- กุสโล ธมฺโม กุสลสฺส ธมฺมสฺส เหตุปจฺจเยน ปจฺจโย อธิปติปจฺจเยน ปจฺจโย, กุสลา วีมํสา สมฺปยุตฺตกานํ ขนฺธานํ, กุสโล ธมฺโม อพฺยากตสฺส ธมฺมสฺส เหตุปจฺจเยน ปจฺจโย อธิปติปจฺจเยน ปจฺจโย, กุสลา วีมํสา จิตฺตสมุฏฺฐานานํ รูปานํ, กุสโล ธมฺโม กุสลสฺส จ อพฺยากตสฺส จ ธมฺมสฺส เหตุปจฺจเยน ปจฺจโย อธิปติปจฺจเยน ปจฺจโย, กุสลา วีมํสา สมฺปยุตฺตกานํ ขนฺธานํ จิตฺตสมุฏฺฐานานญฺจ รูปานํ, อพฺยากโต ธมฺโม อพฺยากตสฺส ธมฺมสฺส เหตุปจฺจเยน ปจฺจโย อธิปติปจฺจเยน ปจฺจโย, วิปากาพฺยากตา กิริยาพฺยากตา วีมํสา สมฺปยุตฺตกานํ ขนฺธานํ จิตฺตสมุฏฺฐานานญฺจ รูปานนฺติ. เอตฺถ จ วิปากาพฺยากตา โลกุตฺตรโตว คเหตพฺพา. อารมฺมณปจฺจยอนนฺตรปจฺจยาทโย ปน วิสภาคตฺตา น โยชิตา. อิมินาว อุปาเยน สพฺพตฺถ ลพฺภมานญฺจ อลพฺภมานญฺจ ญตฺวา ลพฺภมานวเสน วารา อุทฺธริตพฺพา. สหชาเต สตฺตาติ เหตุยา ลทฺธาเนว. อญฺญมญฺเญ ตีณีติ สุทฺธิกอญฺญมญฺเญ ลทฺธาเนว. นิสฺสเย สตฺตาติ เหตุยา ลทฺธาเนว. วิปาเก เอกนฺติ สุทฺธิกวิปาเก ลทฺธเมว. อินฺทฺริยมคฺเคสุ จตฺตารีติ เหฏฺฐา วุตฺตนยาเนว. สมฺปยุตฺเต ตีณีติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๒๑.

สุทฺธิกสมฺปยุตฺเต ลทฺธาเนว. วิปฺปยุตฺเต ตีณีติ กุสลาทิจิตฺตสมุฏฺฐานํ ๑- รูปํ ปจฺจยุปฺปนฺนํ กตฺวา เวทิตพฺพานิ. อตฺถิอวิคเตสุ สตฺตาติ เหตุยา ลทฺธาเนว. [๔๔๑-๔๔๓] เอวํ เยหิ อธิปติปจฺจยาทีหิ เอกาทสหิ ปจฺจเยหิ สทฺธึ เหตุปจฺจโย โยชนํ ลภติ, เตสํ วเสน ทุมูลกนเย คณนํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ ติมูลกาทีสุ ตสฺส ทสฺสนตฺถํ ลกฺขณํ ฐเปนฺโต เหตุสหชาตนิสฺสยอตฺถิอวิคตนฺติ สตฺตาติอาทิมาห. โปตฺถเกสุ ปน นิสฺสอุปนิสฺสอธิปาติ เอวํ ปริหีนกฺขรานิ ปจฺจยนามานิ ลิขนฺติ, ตํ สญฺญากรณมตฺตวเสน ลิขิตํ, ตสฺมา ตาทิเสสุ ฐาเนสุ ปริปุณฺณา ปาลิ กาตพฺพา. ยํ ปนิทํ ลกฺขณํ ฐปิตํ, เตน อิทํ ทีเปติ:- อยํ เหตุปจฺจโย สหชาตาทีหิ จตูหิ สทฺธึ สํสนฺทเน อตฺตโน วิภงฺเค ลทฺธานิ สตฺเตว วิสฺสชฺชนานิ ลภติ. สเจ ปเนตฺถ อญฺญมญฺญปจฺจโย ปวิสติ, อญฺญมญฺเญ ลทฺธานิ ตีณิ ลภติ. สเจ สมฺปยุตฺตปจฺจโย ปวิสติ, ตาเนว ตีณิ ลภติ. สเจ วิปฺปยุตฺต- ปจฺจโย ปวิสติ, เหตุวิปฺปยุตฺตทุเก ลทฺธานิ ตีณิ ลภติ. สเจ วิปากปจฺจโย ปวิสติ, สพฺเพหิ วิปากสภาเคหิ สทฺธึ สํสนฺทเน เอกเมว วิสฺสชฺชนํ ลภติ. สเจ ปเนตฺถ อินฺทฺริยมคฺคปจฺจยา ปวิสนฺติ, เตหิ สทฺธึ ทุมูลเก ลทฺธานิ จตฺตาริเยว ลภติ. สเจ เตหิ สทฺธึ อญฺญมญฺญปจฺจโย ปวิสติ, เหตาธิปติทุเก ทสฺสิเตสุ จตูสุ วิสฺสชฺชเนสุ "กุสโล ธมฺโม อพฺยากตสฺส, กุสโล ธมฺโม กุสลสฺส จ อพฺยากตสฺส จา"ติ เทฺว อปเนตฺวา เสสานิ เทฺว ลภติ. สเจปิ ตตฺถ สมฺปยุตฺตปจฺจโย ปวิสติ, ตาเนว เทฺว ลภติ. สเจ ปน วิปฺปยุตฺตปจฺจโย ปวิสติ, อิตรานิ เทฺว ลภติ. สเจ ปน เตสุ วิปากปจฺจโย ปวิสติ, สพฺพตฺเถกเมว ลภติ. อธิปตินา ปน สทฺธึ เหตาธิปติทุกโต อูนตรคณเนสุ อปวิสนฺเตสุ จตฺตาริเยว ลภติ. อูนตรคณเนสุ @เชิงอรรถ: สี.,ม. กุสลาทีนิ จิตฺตสมุฏฺฐานํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๒๒.

ปวิสนฺเตสุ เตสํ วเสน เทฺว เอกนฺติ ลภติ. เอวนฺเตสํ เตสํ ปจฺจยานํ สมาโยเค ลพฺภมานคณนํ วิทิตฺวา ติมูลกาทีสุ คณนา อุทฺธริตพฺพาติ. เอเตสุ ปน ฆฏเนสุ สพฺพปฐมานิ จตฺตาริ ฆฏนานิ สามญฺญโต นวนฺนมฺปิ เหตูนํ วเสน วุตฺตานิ อวิปากาเนว. ๑- อพฺยากเตนาพฺยากตวิสฺสชฺชเน ปเนตฺถ วิปากเหตุปิ ลภติ. ตโต ปรานิ ปญฺจ ฆฏนานิ วิปากเหตุวเสน วุตฺตานิ. ตตฺถ สพฺเพ สหชาตวิปากา เจว วิปากสหชาตรูปา จ. เตสุ ปฐมฆฏเน วิปากา เจว ตํสมุฏฺฐานรูปา จ ลพฺภนฺติ, ทุติเย วิปากา เจว ปฏิสนฺธิยญฺจ วตฺถุรูปํ. ตติเย อรูปธมฺมาว. จตุตฺเถ วิปากจิตฺตสมุฏฺฐานรูปเมว. ปญฺจเม วตฺถุรูปเมว ลพฺภติ. ตโต ปรานิ ปญฺจทส ฆฏนานิ อินฺทฺริยยุตฺตานิ ๒- อโมหเหตุวเสน วุตฺตานิ. ตตฺถ ปฐมานิ นว นิราธิปตีนิ, ปจฺฉิมานิ ฉ สาธิปตีนิ. นิราธิปติเกสุปิ ปฐมานิ จตฺตาริ สามญฺญโต สพฺพตฺถ อโมหวเสน วุตฺตานิ, ปจฺฉิมานิ ปญฺจ วิปากาโมหวเสน. ตตฺถ นิราธิปติเกสุ ปฐเม จตฺตารีติ เหฏฺฐา เหตาธิปติทุเก ทสฺสิตาเนว. ทุติเย จิตฺตสมุฏฺฐานรูปํ ปริหายติ. ตติเย วตฺถุรูปํ ปริหายติ. จตุตฺเถ กุสโล ธมฺโม จิตฺตสมุฏฺฐานานํ, อพฺยากโต ตํสมุฏฺฐานรูปเมว ๓- ลพฺภติ. ตโต ปรานิ วิปากยุตฺตานิ ปญฺจ เหฏฺฐา วุตฺตนยาเนว. สาธิปติเกสุ ปฐมานิ ตีณิ ฆฏนานิ สามญฺญโต วิปากาวิปากเหตุวเสน วุตฺตานิ. เตสุ ปฐเม จตฺตาริ วุตฺตนยาเนว. ทุติเย รูปํ ปริหายติ, ตติเย อรูปํ ปริหายติ. ตโต ปรานิ ตีณิ วิปากเหตุวเสน วุตฺตานิ. เตสุ ปฐเม รูปารูปํ ลพฺภติ, ทุติเย อรูปเมว, ตติเย รูปเมวาติ. เอวมฺปิ @เชิงอรรถ: ฉ.ม. อวิปากานิ ฉ.ม. อินฺทฺริยมคฺคยุตฺตานิ @ ฉ.ม. ตํสมุฏฺฐานานนฺติ รูปเมว

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๒๓.

เตสํ เตสํ ปจฺจยานํ สมาโยเค ลพฺภมานคณนํ วิทิตฺวา ติมูลกาทีสุ คณนา อุทฺธริตพฺพาติ. เหตุมูลกํ นิฏฺฐิตํ. [๔๔๔] อารมฺมณมูลเกปิ อธิปติปจฺจยาทโย สตฺต อารมฺมเณน สภาคา, เสสา โสฬส วิสภาคาติ เต อโยเชตฺวา สตฺเตว โยชิตา. เตสุ อธิปติยา สตฺตาติ กุสโล ธมฺโม กุสลสฺส ธมฺมสฺส, อกุสลสฺส ธมฺมสฺส, อพฺยากตสฺสาติ เอวํ กุสลมูลานิ ตีณิ, อกุสลมูลํ เอกํ, อพฺยากตมูลานิ ตีณีติ สตฺต. นิสฺสเย ตีณีติ วตฺถุวเสน อพฺยากตมูลาเนว. อุปนิสฺสเย สตฺต เหฏฺฐิมาเนว. ปุเรชาเต ตีณีติ วตฺถารมฺมณวเสน อพฺยากตมูลานิ. วิปฺปยุตฺเต ตีณีติ วตฺถุวเสเนว. อตฺถิอวิคเตสุ ตีณีติ วตฺถารมฺมณวเสน. ยถา ปน เหตุมูลเก ลกฺขณทสฺสนตฺถํ ฆฏนานิ ฐปิตานิ, ตถา อารมฺมณมูลกาทีสุปิ. [๔๔๕] ตตฺถ ยานิ ตาว อิมสฺมึ อารมฺมณมูลเก ปญฺจ ฆฏนานิ ฐปิตานิ. ตตฺถ ปฐมํ อารมฺมณาธิปติวเสน สาธิปติกํ. ตตฺถ สตฺตาติ อารมฺมณาธิปติทุเก ลทฺธวิสฺสชฺชนาเนว. ทุติยํ นิราธิปติกํ. ตตฺถ ตีณีติ วตฺถารมฺมณวเสน อารมฺมณ- วเสเนว วา อพฺยากตมูลานิ. ตติยํ นิสฺสเย ยุตฺตํ. ๑- ตตฺถ ตีณีติ วตฺถุวเสน อพฺยากตมูลานิ. จตุตฺถปญฺจมานิ สาธิปติกานิ. เตสุ จตุตฺเถ เอกนฺติ วตฺถารมฺมณ- วเสน อารมฺมณวเสน วา อพฺยากตมูลํ อกุสลํ. ปญฺจเม เอกนฺติ นิสฺสยโต อพฺยากตมูลํ อกุสลํ. เอวมิธาปิ ลพฺภมานวเสน ติมูลกาทีสุ ๒- คณนา เวทิตพฺพา. ตถา อธิปติมูลกาทีสุปิ. อารมฺมณินฺทฺริยวิปากวเสน วิตฺถารโยชนํ ปน อวตฺวา ตตฺถ ตตฺถ วตฺตพฺพยุตฺตกมตฺตเมว ๓- วทามาติ. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. ตติยํ นิสฺสเยน วุตฺตํ ฉ.ม. ติกาทีสุ ฉ.ม. วตฺตพฺพยุตฺตกเมว

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๒๔.

[๔๔๖] อธิปติมูลเก สหชาเต สตฺตาติ สหชาตาธิปติวเสน กุสลมูลานิ ตีณิ, อกุสลมูลานิ ตีณิ, อพฺยากตมูลเมกํ. สหชาเตน ปน สทฺธึ อารมฺมณาธิปติ อารมฺมณาธิปตินา จ สทฺธึ สหชาตํ น ลพฺภติ. อญฺญมญฺเญ ตีณีติ สหชาตาธิปติ- วเสเนว. นิสฺสเย อฏฺฐาติ กุสลมูลานิ ตีณิ, อกุสลมูลานิ ตีณิ, อพฺยากตมูลานิ เทฺว. อพฺยากโต หิ อธิปติ อพฺยากตสฺส สหชาตโต เจว อารมฺมณโต จ นิสฺสโย โหติ, อกุสลสฺส อารมฺมณโตว. กุสลสฺส ปน อุภยถาปิ น โหตีติ อพฺยากตมูลานิ เทฺวเยวาติ เอวํ อฏฺฐ. อุปนิสฺสเย สตฺต อารมฺมณสทิสาเนว. ปุเรชาเต เอกนฺติ อพฺยากตาธิปติ อารมฺมณวเสน อกุสลสฺส. วิปาเก เอกํ อพฺยากเตน อพฺยากตํ โลกุตฺตรํ. อาหาราทีสุ สตฺต เหฏฺฐา เอกมูลเก ลทฺธาเนว. วิปฺปยุตฺเต จตฺตารีติ กุสเลน อพฺยากตํ, ตถา อกุสเลน, อพฺยากเตน อพฺยากตญฺจ กุสลญฺจ. อตฺถิอวิคเตสุ อฏฺฐ นิสฺสยสทิสาเนว. [๔๔๗-๔๕๒] ฆฏนานิ ปเนตฺถ ปฏิปาฏิยา อารมฺมณาทีหิ อโยเชตฺวา ปฐมํ อตฺถิอวิคเตหิ โยชิตานิ. กึการณาติ? อุภยาธิปติมิสฺสกตฺตา. ตตฺถ ปฐเม ฆฏเน อารมฺมณาธิปติวเสน วตฺถารมฺมณํ ลพฺภติ, ทุติเย นิสฺสยวเสน ครุํ กตฺวา อสฺสาเทนฺตสฺส วตฺถุเมว, ตติเย สหชาตาธิปติวเสน กุสลาทโย รูปานํ, อารมฺมณาธิปติวเสน วตฺถุ อกุสลสฺส. ตโต ปรานิ ตีณิ ฆฏนานิ อารมฺมณาธิปติวเสน วุตฺตานิ. ตตฺถ ปฐเม สตฺตาติ เหฏฺฐา วุตฺตาเนว. ทุติเย เอกนฺติ ปุเรชาตานิ วตฺถารมฺมณานิ อกุสลสฺส. ตติเย วตฺถุเมว อกุสลสฺส. ตโต ปรานิ ตีณิ ฆฏนานิ วิปากาวิปากสาธารณานิ สหชาตาธิปติวเสน วุตฺตานิ. ตตฺถ ปฐเม รูปารูปํ ลพฺภติ, ทุติเย อรูปเมว, ตติเย รูปเมว. ตโต ปรานิ ตีณิ วิปากาธิปติวเสน วุตฺตานิ. เตสุปิ ปฐเม รูปารูปํ ลพฺภติ, ทุติเย อรูปํ, ตติเย รูปเมว. ตโต ปรานิ ฉ ฆฏนานิ อาหารินฺทฺริยยุตฺตานิ จิตฺตาธิปติวเสน วุตฺตานิ. ตตฺถ ตีณิ อวิปากานิ, ตีณิ สวิปากานิ. เตสุ คณนา ปากฏาเยว. ตโต ปรานิ ฉ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๒๕.

ฆฏนานิ ตเถว วิริยาธิปติวเสน วุตฺตานิ. นนุ จ อธิปติปฏิปาฏิยา ปฐมํ วิริยาธิปติวเสน วตฺตพฺพานิ สิยุํ, กสฺมา ตถา น วุตฺตานีติ? ปรโต เหตุวเสน วุตฺตฆฏเนหิ สทิสตฺตา. ปรโต หิ เหตุวเสน ฆฏนานิ อโมหสฺส วีมํสาธิปติตฺตา วีมํสาย จ สมฺมาทิฏฺฐิภาวโต มคฺคยุตฺตานิ. วิริยมฺปิ จ สมฺมาวายามมิจฺฉาวายาม- ภาเวน มคฺโคติ เตน สทฺธึ ฆฏนานิ ปรโต เหตุวเสน วุตฺตฆฏเนหิ สทิสานีติ ปรวตฺเตตฺวา วุตฺตานิ. เตสุปิ คณนา ปากฏาเยว. [๔๕๓-๔๕๖] อนนฺตรสมนนฺตรมูลเกสุ สตฺตาติ กุสโล กุสลสฺส อพฺยากตสฺส จ, ตถา อกุสโล, อพฺยากโต ติณฺณนฺนมฺปีติ เอวํ สตฺต. กมฺเม เอกนฺติ กุสลา มคฺคเจตนา อตฺตโน วิปากาพฺยากตสฺส. ฆฏนานิ ปเนเตสุ ตีณิ ตีณิเยว. ตานิ พหุวารปฏิปาฏิยา ยุตฺตานิ. ๑- [๔๕๗-๔๖๐] สหชาตอญฺญมญฺญนิสฺสยมูลเกสุ เย เย ทุกมูลเก ปจฺจยา วุตฺตา, เต เตเยว อาทิโต ฐิเตน สภาคา. ตสฺมา ทุกมูลเก คณนํ ญตฺวา เย อุปริ ปจฺจยา ฆฏิตา, เตสุ อูนตรคณนสฺส วเสน สพฺพตฺถ ฆฏเนสุ ๒- คณนา เวทิตพฺพา. ตตฺถ สหชาตมูลกานิ ๓- ทส ฆฏนานิ. เตสุ ปญฺจ อวิปากานิ, ปญฺจ สวิปากานิ. ตตฺถ อวิปาเกสุ ตาว ปฐเม กุสโล กุสลสฺส อพฺยากตสฺส กุสลาพฺยากตสฺส กุสลาพฺยากโต อพฺยากตสฺสาติ จตฺตาริ, ตถา อกุสโล, อพฺยากโต อพฺยากตสฺเสวาติ เอวํ นว. ตตฺถ กุสลากุสลาทิเกสุ อฏฺฐสุ วิสฺสชฺชเนสุ อรูปญฺเจว จิตฺตสมุฏฺฐานรูปญฺจ ลพฺภติ. อพฺยากเต วตฺถุรูปมฺปิ. ทุติเย ฆฏเน อพฺยากตวิสฺสชฺชเน รูเปสุ วตฺถุรูปเมว ๔- ลพฺภติ, ตติเย ตีสุปิ อรูปเมว, จตุตฺเถ จิตฺตสมุฏฺฐานรูปเมว, ปญฺจเม ปฏิสนฺธิยํ วตฺถุนา สทฺธึ อรูปธมฺมา. สวิปาเกสุ ปฐเม วิปากา เจว วิปากจิตฺตสมุฏฺฐานรูปญฺจ, ทุติเย วิปากา เจว @เชิงอรรถ: ฉ.ม. ตานิ พหุตรปฏิปาฏิยา วุตฺตานิ ฉ.ม. สพฺพฆฏเนสุ @ ฉ.ม. สหชาตมูลเก ฉ.ม. วตฺถุเมว

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๒๖.

วตฺถุรูปญฺจ, ตติเย วิปากเมว, จตุตฺเถ วิปากจิตฺตสมุฏฺฐานรูปเมว, ๑- ปญฺจเม วตฺถุรูปเมว ลพฺภติ. อญฺญมญฺญมูลเก ฉ ฆฏนานิ. เตสุ ปฐมานิ ตีณิ อวิปากานิ, ปจฺฉิมานิ ตีณิ สวิปากานิ. เตสุ คณนา ปากฏาเยว. [๔๖๑] นิสฺสยมูลเก นิสฺสยปจฺจยา อารมฺมเณ ตีณีติ วตฺถุมารมฺมณํ กตฺวา ปวตฺตกุสลาทิวเสน เวทิตพฺพานิ. อุปนิสฺสเย เอกนฺติ วตฺถุมารมฺมณูปนิสฺสยํ กตฺวา อุปฺปนฺนากุสลํ. เสสํ ทุมูลเก เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ. [๔๖๒-๔๖๔] อิมสฺมึ ปน นิสฺสยปจฺจเย วีสติ ฆฏนานิ. เตสุ ปุริมานิ ฉ ฆฏนานิ ปุเรชาตสหชาตวเสน วุตฺตานิ, ตโต จตฺตาริ ปุเรชาตวเสเนว, ตโต ทส สหชาตวเสเนว. ตตฺถ ปฐเม ฆฏเน เตรสาติ นิสฺสยปจฺจยวิภงฺเค วุตฺตาเนว. ทุติเย อฏฺฐาติ สหชาตาธิปติวเสน สตฺต, วตฺถุํ ครุํ กตฺวา อกุสลญฺจาติ อฏฺฐ. ตติเย สตฺต อินฺทฺริเย ลทฺธาเนว. จตุตฺเถ ปญฺจ วิปฺปยุตฺเต ลทฺธาเนว. ๒- ปญฺจเม จตฺตารีติ กุสลาทีนิ จิตฺตสมุฏฺฐานานํ วตฺถุ จ อกุสลสฺส. ฉฏฺเฐ ตีณีติ กุสลาทีนิ จิตฺตสมุฏฺฐานสฺส. ปุเรชาตวเสน จตูสุ ปฐเม ตีณีติ วตฺถุ กุสลาทีนํ จกฺขฺวาทีนิ จ อพฺยากตสฺส. ทุติเย วตฺถุเมว กุสลาทีนํ. ตติเย เอกนฺติ วตฺถุ อกุสลสฺส. จตุตฺเถ จกฺขฺวาทีนิ วิญฺญาณปญฺจกสฺส. สหชาตวเสน ทส สวิปากาวิปากวเสน ทฺวิธา ภินฺทิตฺวา สหชาตมูลเก วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพานิ. [๔๖๕] อุปนิสฺสยมูลเก อารมฺมเณ สตฺตาติ อารมฺมณูปนิสฺสเย ลทฺธาเนว. อธิปติยา สตฺตาติ ตาเนว. อนนฺตรสมนนฺตเรสุ อนนฺตรูปนิสฺสเย ลทฺธาเนว. นิสฺสเย เอกนฺติ วตฺถุ อกุสลสฺส. ปุเรชาเต เอกนฺติ ตสฺเสว วตฺถุํ วา อารมฺมณํ วา. อาเสวเน ตีณิ อนนฺตรูปนิสฺสยวเสน. กมฺเม เทฺว ปกตูปนิสฺสยวเสน. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. วิปากจิตฺตสมุฏฺฐานเมว ฉ.ม. ลทฺธานิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๒๗.

โลกุตฺตรกุสลเจตนา ปน อนนฺตรูปนิสฺสโยปิ โหติ. วิปฺปยุตฺเต เอกํ อารมฺมณูปนิสฺสย- วเสน, ตถา อตฺถิอวิคเตสุ. นตฺถิวิคเตสุ สตฺต อนนฺตรสมาเนว. [๔๖๖] อุปนิสฺสยมูลกานิ ปน สตฺต ฆฏนานิ โหนฺติ. ตตฺถ ปุริมานิ ตีณิ อารมฺมณูปนิสฺสยวเสน วุตฺตานิ. ตตฺถ ปฐเม สตฺตาติ กุสโล กุสลาทีนํ, ตถา อพฺยากโต, อกุสโล อกุสลสฺเสวาติ เอวํ สตฺต. ทุติเย เอกนฺติ จกฺขฺวาทิ- อพฺยากตํ อกุสลสฺส. ตติเย วตฺถุ อกุสลสฺส. ตโต ปรานิ เทฺว อนนฺตรูปนิสฺสยวเสน วุตฺตานิ. เตสุ คณนา ปากฏาเยว. ตโต เทฺว อนนฺตรปกตูปนิสฺสยวเสน วุตฺตานิ. ตตฺถ ปฐเม โลกิยกุสลากุสลเจตนา ปจฺจยภาวโต คเหตพฺพา, ทุติเย โลกุตฺตรกุสลาว. [๔๖๗-๔๖๘] ปุเรชาตมูลเก อารมฺมเณ ตีณีติ อพฺยากโต กุสลาทีนํ. อธิปติยา เอกนฺติ อพฺยากโต อกุสลสฺส. เสเสสุปิ เอเสว นโย. เอตฺถ ปน สตฺต ฆฏนานิ. เตสุ ปฐมํ วตฺถารมฺมณวเสน วุตฺตํ, ทุติยํ วตฺถุวเสน, ๑- ตติยํ อารมฺมณวเสน, จตุตฺถํ วตฺถุสฺส อารมฺมณกาลวเสน, ปญฺจมํ อารมฺมณาธิปติวเสน, ฉฏฺฐํ วตฺถุโน อารมฺมณาธิปติกาลวเสน, สตฺตมํ จกฺขฺวาทิวเสน. [๔๖๙-๔๗๒] ปจฺฉาชาตมูลเก วีสติ ปจฺจยา น ยุชฺชนฺติ, ตโยว โยชนํ ลภนฺติ. เอกเมเวตฺถ ฆฏนํ, ตํ กายสฺส กุสลาทีนํ วเสน เวทิตพฺพํ. อาเสวนมูลเกปิ เอกเมว ฆฏนํ. [๔๗๓-๔๗๗] กมฺมมูลเก อนนฺตเร เอกนฺติ มคฺคเจตนาวเสน วุตฺตํ. อญฺญมญฺเญ ตีณีติ เอตฺถ ปฏิสนฺธิยํ วตฺถุมฺปิ คเหตพฺพํ. อุปนิสฺสเย เทฺวติ อนนฺตรปกตูปนิสฺสยวเสน เหฏฺฐา วุตฺตาเนว. เอวํ เสสานิปิ เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพานิ. เอตฺถ ปน เอกาทส ฆฏนานิ. ตตฺถ ปฐมานิ เทฺว @เชิงอรรถ: ฉ.ม. วตฺถุวเสเนว

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๒๘.

ปกตูปนิสฺสยานนฺตรูปนิสฺสยวิภาคโต นานากฺขณิกกมฺมวเสน วุตฺตานิ. ตโต ปรานิ จตฺตาริ วิปากาวิปากโต เอกกฺขณิกกมฺมวเสน วุตฺตานิ. ตตฺถ ปฐเม อรูเปน สทฺธึ จิตฺตสมุฏฺฐานรูปํ ลพฺภติ, ทุติเย อรูเปน สทฺธึ วตฺถุ, ตติเย อรูปเมว, จตุตฺเถ จิตฺตสมุฏฺฐานรูปเมว. ปฏิสนฺธิยํ ปน กฏตฺตารูปํ ๑- ลพฺภติ. ตโต ปรานิ ปญฺจ สวิปากานิ, ตานิ เหฏฺฐา วุตฺตนยาเนว. วิปากมูลเก ปญฺจ ฆฏนานิ อุตฺตานตฺถาเนว. [๔๗๘-๔๘๓] อาหารมูลเก สตฺตาติอาทีนิ วุตฺตนยาเนว. ฆฏนานิ ปเนตฺถ จตุตฺตึส. เตสุ ปฐมานิ ปญฺจ วิปากาวิปากสามญฺญโต วุตฺตานิ. ตตฺถ ปฐเม จตฺตาโรปิ อาหารา ลพฺภนฺติ, ทุติเย ตโย อรูปาหาราว. ตติเย วตฺถุมฺปิ ปจฺจยุปฺปนฺนํ โหติ, จตุตฺเถ ตํ ปริหายติ. ปญฺจเม รูปเมว ปจฺจยุปฺปนฺนํ. ตโต ปรานิ ปญฺจ ฆฏนานิ, ๒- ตานิ เหฏฺฐา วุตฺตนยาเนว. ตโต ปรานิ นว ฆฏนานิ เจตนาหารวเสเนว วุตฺตานิ. ตโต ปรานิ นว นิราธิปติวิญฺญาณาหารวเสน. ตโต ปรานิ สาธิปติวิญฺญาณาหารวเสน ฉ ฆฏนานิ วุตฺตานิ. ตตฺถ ตีณิ วิปากาวิปากสามญฺญวเสน วุตฺตานิ, ตีณิ วิปากวเสเนว. ตตฺถ โลกิยวิปากานํ อภาวโต วตฺถุ ปริหายติ. [๔๘๔-๔๙๕] อินฺทฺริยมูลเก ปุเรชาเต เอกนฺติ จกฺขุนฺทฺริยาทีนํ วเสน อพฺยากเตน อพฺยากตํ. เสสํ ทุมูลกํ เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ. ฆฏนานิ ปเนตฺถ ฉสตฺตติ. ตตฺถ ปฐเม สพฺพานิปิ อินฺทฺริยานิ ปจฺจยฏฺเฐน ๓- ลพฺภนฺติ. ทุติเย รูปชีวิ- ตินฺทฺริยํ ปริหายติ. ๔- น หิ ตมฺปิ นิสฺสโย โหติ. ตติเย อรูปินฺทฺริยานิ รูปานํ. จตุตฺเถ จกฺขฺวาทีนิ จกฺขุวิญฺญาณาทีนํ. ตโต ปรานิ นว ฆฏนานิ สหชาตารูปินฺทฺริย- วเสน วุตฺตานิ, ตโต นว มคฺคภูตานํ อินฺทฺริยานํ วเสน, ตโต นว ฌานงฺคภูตานํ, @เชิงอรรถ: ฉ.ม. กฏตฺตารูปมฺปิ ฉ.ม. สวิปากฆฏนานิ @ ม. ปจฺจยตฺเตน ฉ.ม. หายติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๒๙.

ตโต นว ฌานมคฺคภูตานํ, ตโต นว มนินฺทฺริยวเสเนว, ตโต สาธิปตีนิ ฉ, ตโต วิริยวีมํสาธิปติวเสน มคฺคยุตฺตานิ ๑- ฉ, ตโต อโมหเหตุวเสน นิราธิปตีนิ นว, สาธิปตีนิ ฉ. เตสุ สพฺเพสุ วิปากปจฺจเยน อยุตฺตานิ จ ยุตฺตานิ จ เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพานิ. [๔๙๖-๕๐๐] ฌานมูลเกปิ ทุมูลกํ เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ. ฆฏนานิ ปเนตฺถ ฉตฺตึส. เตสุ ปฐมานิ นว อินฺทฺริยมคฺคภาวํ อนามสิตฺวา สาธารณฌานงฺควเสน วุตฺตานิ. ตโต ปรานิ นว อินฺทฺริยภูตฌานงฺควเสน, ตโต ปรานิ นว มคฺคภูตฌานงฺควเสน, ตโต ปรานิ นว อินฺทฺริยมคฺคภูตฌานงฺควเสน. จตูสุปิ เจเตสุ นวเกสุ อาทิโต จตฺตาริ จตฺตาริ วิปากาวิปากสาธารณานิ. อวสาเน ปญฺจ ปญฺจ วิปากาเนว, ตานิ เหฏฺฐา วุตฺตนยาเนว. [๕๐๑-๕๐๘] มคฺคมูลเกปิ ทุมูลกํ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ. ฆฏนานิ ปเนตฺถ สตฺตปญฺญาส. เตสุ ปฐมานิ นว อินฺทฺริยฌานภาวํ อนามสิตฺวา สุทฺธิกมคฺคงฺควเสเนว ๒- วุตฺตานิ. ตโต นว อินฺทฺริยภูตมคฺควเสน, ตโต นว ฌานภูตมคฺควเสน, ตโต นว อินฺทฺริยฌานภูตมคฺควเสน, ตโต ฉ อธิปติภูต- มคฺควเสน, ตโต นว นิราธิปติมคฺคเหตุวเสน, ตโต ฉ สาธิปติมคฺคเหตุวเสน, ตตฺถ นวเกสุ ปญฺจ ปญฺจ ฉกฺเกสุ ตีณิ ตีณิ สวิปากานิ. ๓- เสสานิ สาธารณานิ, ตานิ เหฏฺฐา วุตฺตนยาเนว. [๕๐๙-๕๑๐] สมฺปยุตฺตมูลเก ทุมูลกํ อุตฺตานเมว. เอตฺถ ปน เทฺวเยว ฆฏนานิ. ตตฺถ เอกํ สาธารณวเสน, เอกํ วิปากวเสน วุตฺตํ. [๕๑๑-๕๑๔] วิปฺปยุตฺตมูลเกปิ ทุมูลกํ อุตฺตานเมว. ฆฏนานิ ปเนตฺถ เตรส. ตตฺถ ปฐเม ปญฺจาติ กุสโล อพฺยากตสฺส, ตถา อกุสโล, อพฺยากโต ปน ๔- ติณฺณนฺนมฺปิ. เอตฺถ จ อิเม วิปฺปยุตฺตาทโย สหชาตาปิ โหนฺติ @เชิงอรรถ: ฉ.ม. วีริยวเสน มคฺคสมฺปยุตฺตานิ ฉ.ม. สุทฺธิกมคฺควเสเนว @ ฉ.ม. วิปากานิ ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๓๐.

ปจฺฉาชาตปุเรชาตาปิ. ทุติเย ปุเรชาตสหชาตาว, ตติเย เตเยว อธิปติวเสน. ตตฺถ กุสโล อพฺยากตสฺส, ตถา อกุสโล, อพฺยากโต ปน อพฺยากตสฺส จ อารมฺมณาธิปติวเสน อกุสลสฺส จาติ เอวํ จตฺตาริ. จตุตฺเถ ตีณีติ กุสลาทีนิ อพฺยากตสฺส. อินฺทฺริยานิ ปเนตฺถ รูปานิปิ อรูปานิปิ. ปญฺจเม ปจฺจยา อรูปาว, ฉฏฺเฐ วตฺถุวเสน รูปาว, สตฺตเม กุสลาพฺยากตานํ วิปสฺสนาวเสน, อกุสลสฺส อสฺสาทนวเสน หทยวตฺถุเมว. ๑- อฏฺฐเม ตเทวากุสลสฺส, นวเม จกฺขฺวาทีนิ อพฺยากตสฺส, ทสเม กุสลาทโย จิตฺตสมุฏฺฐานานํ, เอกาทสเม ปฏิสนฺธิยํ วตฺถุ ขนฺธานํ, ทฺวาทสเม ปฏิสนฺธิยํ ขนฺธา กฏตฺตารูปานํ, เตรสเม ปฏิสนฺธิยํ ขนฺธา วตฺถุสฺส. [๕๑๕-๕๑๘] อตฺถิปจฺจยมูลเก อุปนิสฺสเย เอกนฺติ อารมฺมณูปนิสฺสยวเสน อพฺยากตํ อกุสลสฺส. เสสํ ทุมูลเก อุตฺตานเมว. ฆฏนานิ ปเนตฺถ เอกูนตฺตึส. เตสุ ปฐเม อรูปวตฺถารมฺมณมหาภูตินฺทฺริยาหารานํ วเสน สหชาตปุเรชาตปจฺฉาชาตปจฺจยา ลพฺภนฺติ. ทุติเย ปจฺฉาชาตกพฬิงฺการาหารรูปชีวิตินฺทฺริยานิ ลพฺภนฺติ. ๒- ปฐมทุติยฆฏนาเนว อธิปตินา สทฺธึ อุปริ ตติยจตุตฺถานิ กตานิ. ปุน ปฐมเมว จตูหิ อาหาเรหิ สทฺธึ ปญฺจมํ, รูปชีวิตินฺทฺริเยหิ สทฺธึ ฉฏฺฐํ, รูปารูปินฺทฺริเยหิ สทฺธึ สตฺตมํ กตํ. ทุติยเมว วา ปน อินฺทฺริเยหิ สทฺธึ สตฺตมํ กตํ. ปฐมทุติยาเนว วิปฺปยุตฺเตน ๓- สทฺธึ อฏฺฐมนวมานิ. เตสุ นวมํ อธิปตินา สทฺธึ ทสมํ กตํ. ตโต เอกาทสเม ปจฺจยวเสน วตฺถุ ปริหายติ. ๔- ทฺวาทสเม อรูปธมฺมาเยว ปจฺจยา, เตรสเม วตฺถารมฺมณา, จุทฺทสเม วตฺถุเมว, ปณฺณรสเม อารมฺมณเมว, โสฬสเม วตฺถุเมว อารมฺมณํ, สตฺตรสเม ปน ตเทว อารมฺมณาธิปติภาเวน, อฏฺฐารสเมปิ ตเทวารมฺมณูปนิสฺสยวเสน, เอกูนวีสติเม จกฺขฺวาทโยว ปจฺจยา. อิมานิ เอกูนวีสติ @เชิงอรรถ: ฉ.ม. วตฺถุเมว ฉ.ม. ปจฺฉาชาตกพฬีการาหารา น ลพฺภนฺติ @ ฉ.ม. วิปฺปยุตฺตปจฺจเยน ฉ.ม. หายติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๓๑.

ปกิณฺณกฆฏนานิ นาม สหชาตํ อคฺคเหตฺวา วุตฺตานิ. ตโต ปรานิ ทส สหชาตวเสน วุตฺตานิ. [๕๑๙] นตฺถิวิคตมูลเกสุ อนนฺตรสมนนฺตรมูลเกสุ วิย อุปนิสฺสยาเสวนกมฺมวเสน ตีเณว ฆฏนานิ, อวิคตมูลกํ อตฺถิมูลกสทิสเมวาติ. ยานิ ปเนตานิ อิมสฺมึ ปญฺหาวาเร ฆฏนานิ วุตฺตานิ, ตานิ สพฺพานิปิ ทุวิธานิเยว ปกิณฺณกโต สหชาตโต จ. ตตฺถ สพฺเพสมฺปิ อารมฺมณมูลกาทีนํ อาทิโต สหชาตํ อคฺคเหตฺวา วุตฺตานิ ปกิณฺณกานิ นาม. ตานิ อารมฺมณมูลเกปิ ปญฺจ, อธิปติมูลเก ฉ, อนนฺตรมูลเก ตีณิปิ, ตถา สมนนฺตรมูลเก, นิสฺสยมูลเก ทส, อุปนิสฺสยมูลเก สตฺต, ปุเรชาตมูลเก สตฺต, ปจฺฉาชาตมูลเก เอกเมว, ตถา อาเสวนมูลเก, กมฺมมูลเก เทฺว, อาหารมูลเก เอกํ, อินฺทฺริยมูลเก จตฺตาริ, วิปฺปยุตฺตมูลเก นว, อตฺถิมูลเก เอกูนวีสติ, นตฺถิมูลเก ตีณิ, ตถา วิคตมูลเกปิ. อวิคตมูลเก เอกูนวีสตีติ สพฺพานิปิ สตญฺเจว ตีณิ จ โหนฺติ. สหชาตนิยมาภาเวน ๑- ปเนตานิ ปกิณฺณกานีติ วุตฺตานิ. ยานิ ปน สหชาตํ ลภนฺติ, ตานิ สหชาตฆฏนานิ นามาติ วุจฺจนฺติ. ตานิ อารมฺมณมูลเก อนนฺตรสมนนฺตรูปนิสฺสยปุเรชาตปจฺฉาชาตาเสวนนตฺถิวิคตมูลเกสุ น ลพฺภนฺติ. น หิ เต ปจฺจยา สหชาตานํ ปจฺจยา โหนฺติ. ยถา จ เต ๒- สหชาตานํ น โหนฺติ, ตถา เหตุสหชาตอญฺญมญฺญวิปากฌานมคฺคสมฺปยุตฺตปจฺจยา ๓- อสหชาตานนฺติ เหตุมูลเก สพฺพานิ จตุวีสติปิ ฆฏนานิ สหชาตฆฏนาเนว. ตถา อธิปติมูลเก จตุวีสติ, สหชาตมูลเก ทสปิ, อญฺญมญฺญมูลเก ฉปิ, นิสฺสยมูลเก ทสปิ, กมฺมมูลเก นวปิ, วิปากมูลเก ปญฺจปิ, อาหารมูลเก เตตฺตึสติปิ, ๔- อินฺทฺริยมูลเก ทฺวาสตฺตติปิ, ฌานมูลเก ฉตฺตึสติปิ, ๕- มคฺคมูลเก @เชิงอรรถ: ฉ.ม. สหชาตนิสฺสยภาเวน ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ @ สี......มคฺคสมฺปยุตฺตปจฺจยานํ ฉ.ม. เตตฺตึส ฉ.ม. ฉตฺตึสาปิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๓๒.

สตฺตปญฺญาสมฺปิ, สมฺปยุตฺตมูลเก เทฺวปิ, วิปฺปยุตฺตมูลเก จตฺตาริปิ, อตฺถิมูลเก ทสปิ, อวิคตมูลเก ทสปีติ ๑- สพฺพานิ ตีณิ สตานิ ทฺวาทส จ โหนฺติ. อิติ ปุริมานิ สตํ ตีณิ จ อิมานิ จ ทฺวาทสุตฺตรานิ ตีณิ สตานีติ สพฺพานิปิ ปญฺจทสาธิกานิ จตฺตาริ ฆฏนสตานิ ปญฺหาวาเร อาคตานิ. เตสุ เย เย ปจฺจยธมฺมา นามวเสน น ปากฏา หุตฺวา ปญฺญายนฺติ, เตปิ เหตุมูลกาทีนํ นยานํ อาทิโต วิปากาวิปากสามญฺญโต วุตฺเตสุ ฆฏเนสุ ทสฺเสตพฺพา. ทฺวาทเสว หิ เหตู ฉ อารมฺมณา จตฺตาโร อธิปตโย จตฺตาโร อาหารา วีสตินฺทฺริยานิ สตฺต ฌานงฺคานิ ทฺวาทส มคฺคงฺคานีติ เอเต ปจฺจยธมฺมา นาม. เตสุ เย เย ธมฺมา เอกนฺเตน กุสลา เอกนฺเตเนวากุสลา เอกนฺเตน กุสลวิปากา เอกนฺเตเนวา- กุสลวิปากา เอกนฺเตเนว วิปากา เอกนฺเตเนวาวิปากา, เต เต สาธุกํ สลฺลกฺเขตฺวา เย ตตฺถ วิปากา, เตปิ ๒- วิปากฆฏเนสุ, เย อวิปากา, เต อวิปากฆฏเนสุ ยถาโยคํ โยเชตพฺพาติ. ปญฺหาวารสฺส ฆฏเน อนุโลมคณนา นิฏฺฐิตา. -----------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้า ๕๑๗-๕๓๒. http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=55&A=11692&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=55&A=11692&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=40&i=625              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=40&A=6773              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=40&A=3999              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=40&A=3999              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_40

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]