ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย
อรรถกถาเล่มที่ ๕๕ ภาษาบาลีอักษรไทย ปญฺจ.อ. (ปรมตฺถที.)

หน้าที่ ๑๑๑.

๕. ปญฺจกนิทฺเทสวณฺณนา [๑๙๑] ปญฺจเก ตตฺราติ เตสุ "อารภติ จ วิปฺปฏิสารี จ โหตี"ติอาทินา นเยน เหฏฺา อุทฺทิฏฺปุคฺคเลสุ. ยฺวายนฺติ โย อยํ. อารภตีติ เอตฺถ อารมฺภสทฺโท กมฺมกิริยาหึสนวิริยโกปนาปตฺติวีติกฺกเมสุ วตฺตติ. ตถา เหส "ยงฺกิญฺจิ ทุกฺขํ สมฺโภติ, สพฺพํ อารมฺภปจฺจยา"ติ ๑- กมฺเม อาคโต, "มหายญฺา มหารมฺภา, น เต โหนฺติ มหปฺผลา"ติ ๒- กิริยายํ. "สมณํ โคตมํ อุทฺทิสฺส ปาณํ อารภนฺตี"ติ ๓- หึสเน, "อารพฺภถ ๔- นิกฺกมถ, ๕- ยุญฺชถ พุทฺธสาสเน"ติ วิริเย, ๖- "พีชคามภูตคามสมารมฺภา ปฏิวิรโต โหตี"ติ ๗- วิโกปเน, "อารภติ จ วิปฺปฏิสารี จ โหตี"ติ ๘- อยมฺปน อาปตฺติวีติกฺกเม อาคโต, ตสฺมา อาปตฺติวีติกฺกม- วเสน อารภติ เจว ตปฺปจฺจยา วิปฺปฏิสารี จ โหตีติ อยเมตฺถ อตฺโถ. ๙- เจโตวิมุตฺตินฺติ ผลสมาธึ. ปญฺาวิมุตฺตินฺติ ผลาณํ. ๙- ยถาภูตํ นปฺปชานาตีติ อนธิคตตฺตา ยถาสภาวโต นปฺปชานาติ. ยตฺถสฺสาติ ยสฺมึ อสฺส, ยํ านํ ปตฺวา เอตสฺส ปุคฺคลสฺส อุปฺปนฺนา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺตีติ อตฺโถ. กิมฺปน ปตฺวา เต นิรุชฺฌนฺตีติ. อรหตฺตมคฺคํ. ผลปฺปตฺตสฺส ปน นิรุทฺธา นาม โหนฺติ. เอวํ สนฺเตปิ อิธ มคฺคกิจฺจวเสน ผลเมว วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํ. อารมฺภชาติ อาปตฺติวีติกฺกมสมฺภวา. วิปฺปฏิสารชาติ วิปฺปฏิสารโต ชาตา. ปวฑฺฒนฺตีติ ปุนปฺปุนํ อุปฺปชฺชเนน วฑฺฒนฺติ. สาธูติ อายาจนสาธุ. อิทํ วุตฺตํ โหติ:- ยาว อปรทฺธญฺจ วต อายสฺมตา, เอวํ สนฺเตปิ มยํ อายสฺมนฺตํ ยาจาม "เทเสตพฺพยุตฺตกสฺส เทสนาย, วุฏฺาตพฺพยุตฺตกสฺส วุฏฺาเนน อาวิกาตพฺพ- ยุตฺตกสฺส อาวิกิริยาย, อารมฺภเช อาสเว ปหาย, สุทฺธนฺเต ิตภาวปจฺจเวกฺขเณน วิปฺปฏิสารเช อาสเว ปฏิวิโนเทตฺวา นีหริตฺวา วิปสฺสนาจิตฺตญฺเจว วิปสฺสนาปญฺญฺจ @เชิงอรรถ: ขุ.สุ. ๒๕/๗๔๙/๔๘๐ องฺ. จตุกฺก. ๒๑/๓๙/๔๗ ม.ม. ๑๓/๕๑-๒/๓๔ @ ฉ.ม. อารมฺภถ สี.,อิ. นิกฺขมถ สํ.ส. ๑๕/๑๘๕/๑๘๘ @ ที.สี. ๙/๑๐/๕, ม.มู. ๑๒/๒๙๓/๒๕๗ @ องฺ. ปญฺจก. ๒๒/๑๔๒/๑๘๕ (สฺยา) ๙-๙ ฉ.ม. อิเม ปาา น ทิสฺสนฺติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๒.

ภาเวตู"ติ. อมุนา ปญฺจเมน ปุคฺคเลนาติ เอเตน ปญฺจเมน ขีณาสวปุคฺคเลน. สมสโม ภวิสฺสตีติ โลกุตฺตรคุเณหิ สมภาเวเนว สโม ภวิสฺสตีติ เอวํ ขีณาสเวน โอวทิตพฺโพติ อตฺโถ. อารภติ น วิปฺปฏิสารี โหตีติ อาปตฺตึ อาปชฺชติ, ตมฺปน เทเสตุํ สภาคปุคฺคลํ ปริเยสติ, ตสฺมา น วิปฺปฏิสารี โหติ. องฺคุตฺตรฏฺกถายมฺปน "วุฏฺิตตฺตา น วิปฺปฏิสารี โหตี"ติ วุตฺตํ. น อารภติ วิปฺปฏิสารี โหตีติ อาปตฺตึ นาปชฺชติ, วินยปญฺตฺติยมฺปน อโกวิทตฺตา อนาปตฺติยํ อาปตฺติสญฺี หุตฺวา วิปฺปฏิสารี โหติ. องฺคุตฺตรฏฺกถายมฺปน "สกึ อาปตฺตึ อาปชฺชิตฺวา ตโต วุฏฺาย ปจฺฉา กิญฺจาปิ นาปชฺชติ, วิปฺปฏิสารมฺปน วิโนเทตุํ น สกฺโกตี"ติ วุตฺตํ. น อารภติ น วิปฺปฏิสารี โหตีติ เนว อาปตฺตึ อาปชฺชติ, น วิปฺปฏิสารี โหติ. กตโม ปเนส ปุคฺคโลติ. โอสฺสฏฺวิริยปุคฺคโล. โส หิ "กิมฺเม อิมสฺมึ พุทฺธกาเล ปรินิพฺพาเนน, อนาคเต เมตฺเตยฺยสมฺมาสมฺพุทฺธกาเล ปรินิพฺพายิสฺสามี"ติ วิสุทฺธสีโลปิ ปฏิปตฺตึ น ปูเรติ. โสปิ "กิมตฺถํ อายสฺมา ปมตฺโต วิหรติ? ปุถุชฺชนสฺส นาม คติ อนิพทฺธา, อายสฺมา หิ เมตฺเตยฺยสมฺมาสมฺพุทฺธสฺส สมฺมุขีภาวํ ลเภยฺยาปิ น ลเภยฺยาปีติ, อรหตฺตตฺถาย วิปสฺสนํ ภาเวหี"ติ โอวทิตพฺโพว. เสสํ สพฺพตฺถ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ. [๑๙๒] ทตฺวา อวชานาตีติอาทีสุ เอโก ภิกฺขุ มหาปุญฺโ จตุปจฺจยลาภี โหติ, โส จีวราทีนิ ลภิตฺวา อญฺ อปฺปปุญฺ อาปุจฺฉติ. โสปิ ตสฺมึ ปุนปฺปุนํ อาปุจฺฉนฺเตปิ คณฺหาติเยว. อถสฺส อิตโร โถกํ กุปิโต หุตฺวา มงฺกุภาวํ อุปฺปาเทตุกาโม วทติ "อยํ อตฺตโน ธมฺมตาย จีวราทีนิ น ลภติ, อเมฺห นิสฺสาย ลภตี"ติ. เอวํ ปุคฺคโล ทตฺวา อวชานาติ นาม. เอโก ปน เอเกน สทฺธึ เทฺว ตีณิ วสฺสานิ วสนฺโต ปุพฺเพ ตํ ปุคฺคลํ ครุํ กตฺวา ปจฺฉา คจฺฉนฺเต กาเล จิตฺตีการํ น กโรติ, อาสนาปิ น วุฏฺาติ, อุปฏฺานมฺปิ น คจฺฉติ. เอวํ ปุคฺคโล สํวาเสน อวชานาติ นาม.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๓.

อาเธยฺยมุโขติ อาทิโต เธยฺยมุโข, ปมวจนสฺมึเยว ปิตมุโขติ อตฺโถ. อธิมุจฺจิตา โหตีติ สทฺธาตา โหติ. ตตฺรายํ นโย:- เอโก ปุคฺคโล สารุปฺปํเยว ภิกฺขุํ "อสารุปฺโป เอโส"ติ กเถติ, ตํ สุตฺวา เอส นิฏฺ คจฺฉติ. ปุน อญฺเน สภาเคน ภิกฺขุนา "สารุปฺโป อยนฺ"ติ วุตฺโตปิ ๑- ตสฺส วจนํ น คณฺหาติ. "อสุเกน นาม `อสารุปฺโป อยนฺ'ติ อมฺหากํ กถิตนฺ"ติ ปุริมภิกฺขุโนว กถํ คณฺหาติ. อปโรปิสฺส ทุสฺสีลํ "สีลวา"ติ กเถติ, ตสฺส วจนํ สทฺทหิตฺวา ปุน อญฺเน "อสารุปฺโป เอส ภิกฺขุ, นายํ ตุมฺหากํ สนฺติกํ อุปสงฺกมิตุํ ยุตฺโต"ติ วุตฺโตปิ ตสฺส วจนํ อคฺคเหตฺวา ปุริมสฺเสว กถํ คณฺหาติ. อปโร วณฺณมฺปิ กถิตํ คณฺหาติ, อวณฺณมฺปิ กถิตํ คณฺหาติเยว, อยมฺปิ อาเธยฺยมุโขเยว นาม, อาธาตพฺพมุโข ยํ ยํ สุณาติ, ตตฺถ ตตฺถ ปิตมุโขติ อตฺโถ. โลโลติ สทฺธาทีนํ อิตฺตรกาลฏฺิติกตฺตา อสฺสทฺธิยาทีหิ ลุลิตภาเวน โลโล. อิตฺตรสทฺโธติ ปริตฺตสทฺโธ อปริปุณฺณสทฺโธ. เสเสสุปิ เอเสว นโย. เอตฺถ ปน ปุนปฺปุนํ ภชนวเสน สทฺธาว ภตฺติ. เปมํ สทฺธาเปมมฺปิ เคหสิตเปมมฺปิ วฏฺฏติ. ปสาโท สทฺธาปสาโทว. เอวํ ปุคฺคโล โลโล โหตีติ เอวํ อิตฺตรสทฺธาทิตาย ปุคฺคโล โลโล นาม โหติ, หลิทฺทิราโค วิย ถุสราสิมฺหิ โกฏฺฏิตขาณุโก วิย อสฺสปิฏฺิยํ ปิตกุมฺภณฺฑํ วิย จ อนิพนฺธฏฺาโน มุหุตฺเตน ปสีทติ, มุหุตฺเตน กุปฺปติ. มนฺโท โมมูโหติ อญฺาณภาเวน มนฺโท, อวิสทตาย โมมูโห, มหามูโฬฺหติ อตฺโถ. [๑๙๓] โยธาชีวูปเมสุ โยธาชีวาติ ยุทฺธูปชีวิโน. รชคฺคนฺติ หตฺถิอสฺสาทีนํ ปาทปฺปหารภินฺนาย ภูมิยา อุคฺคตํ รชกฺขนฺธํ. น สนฺถมฺภตีติ สนฺถมฺภิตฺวา าตุํ น สกฺโกติ. สหติ รชคฺคนฺติ รชกฺขนฺธํ ทิสฺวาปิ อธิวาเสติ. ธชคฺคนฺติ @เชิงอรรถ: ฉ.ม. วุตฺเตปิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๔.

หตฺถิอสฺสาทิปิฏฺเสุ วา รเถสุ วา อุสฺสาปิตานํ ธชานํ อคฺคํ. อุสฺสาทนนฺติ ๑- หตฺถิอสฺสรถาทีนญฺเจว พลกายสฺส จ อุจฺจาสทฺทมหาสทฺทํ. สมฺปหาเรติ สมาคเต อปฺปมตฺตเกปิ ปหาเร. หญฺตีติ วิหญฺติ วิฆาตํ อาปชฺชติ. พฺยาปชฺชตีติ วิปตฺตึ อาปชฺชติ ปกติภาวํ ปชหติ. สหติ สมฺปหารนฺติ เทฺว ตโย ปหาเร ปตฺวาปิ สหติ อธิวาเสติ. ตเมว สงฺคามสีสนฺติ ตํเยว ชยขนฺธาวารฏฺานํ. อชฺฌาวสตีติ สตฺตาหมตฺตํ อภิภวิตฺวา อาวสติ. กึการณา? ลทฺธปฺปหารานํ ปหารชคฺคนตฺถญฺเจว กตกมฺมานํ วิเสสํ ตฺวา านนฺตรทานตฺถญฺจ อิสฺสริยสุขานุภวนตฺถญฺจ. [๑๙๔] อิทานิ ยสฺมา สตฺถุ โยธาชีเวหิ กิจฺจํ นตฺถิ, อิมสฺมึ ปน สาสเน ตถารูเป ปญฺจ ปุคฺคเล ทสฺเสตุํ อิทํ โอปมฺมํ อาภตํ, ตสฺมา เต ปุคฺคเล ทสฺเสนฺโต เอวเมวนฺติอาทิมาห. ตตฺถ สํสีทตีติ มิจฺฉาวิตกฺกสฺมึ วิสีทติ อนุปวิสติ. น สกฺโกติ พฺรหฺมจรียํ สนฺตาเนตุนฺติ ๒- พฺรหฺมจริยวาสํ อนุปจฺฉิชฺชมานํ โคเปตุํ น สกฺโกติ. สิกฺขา- ทุพฺพลฺยํ อาวิกตฺวาติ สิกฺขาย ทุพฺพลภาวํ ปกาเสตฺวา. กิมสฺส รชคฺคสฺมินฺติ กินฺตสฺส ปุคฺคลสฺส รชคฺคนฺนามาติ วทติ. อภิรูปาติ อภิรูปวตี. ทสฺสนียาติ ทสฺสนโยคฺคา. ปาสาทิกาติ ทสฺสเนเนว จิตฺตสฺส ปสาทาวหา. ปรมายาติ อุตฺตมาย. วณฺณโปกฺขรตายาติ สรีรวณฺเณน เจว องฺคสณฺาเนน จ. [๑๙๖] อูสหตีติ อวสหติ. อุลฺลปตีติ กเถติ. อุชฺชคฺฆตีติ ปาณึ ปหริตฺวา มหาหสิตํ หสติ. อุปฺผณฺเฑตีติ อุปฺผณฺฑนกถํ กเถติ. [๑๙๗] อภินิสีทตีติ อภิภวิตฺวา สนฺติเก วา เอกาสเน วา นิสีทติ. ทุติยปเทปิ เอเสว นโย. อชฺโฌตฺถรตีติ อวตฺถรติ. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. อุสฺสารณนฺติ ฉ.ม. สนฺธาเรตุนฺติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๕.

[๑๙๘] วินิเวเตฺวา วินิโมเจตฺวาติ คหิตฏฺานโต ตสฺส หตฺถํ วินิเวเตฺวา เจว โมเจตฺวา จ. เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมว. [๑๙๙] ปิณฺฑปาติเกสุ มนฺทตฺตา โมมูหตฺตาติ เนว สมาทานํ ชานาติ, น อานิสํสํ, อตฺตโน ปน มนฺทตฺตา โมมูหตฺตา อญฺาเณเนว ปิณฺฑปาติโก โหติ. ปาปิจฺโฉ อิจฺฉาปกโตติ "ปิณฺฑปาติกสฺส เม สโต `อยํ ปิณฺฑปาติโก'ติ จตุปจฺจยสกฺการํ กริสฺสนฺติ, ลชฺชี อปฺปิจฺโฉติอาทีหิ จ คุเณหิ สมฺภาเวสฺสนฺตี"ติ เอวํ ปาปิกาย อิจฺฉาย ตฺวา ตาย ปาปิจฺฉาย อภิภูโต หุตฺวา ปิณฺฑปาติโก โหติ. อุมฺมาทวเสน ปิณฺฑาย จรนฺโต ปน อุมฺมาทา จิตฺตวิกฺเขปา ปิณฺฑปาติโก นาม โหติ. วณฺณิตนฺติ "อิทํ ปิณฺฑปาติกงฺคํ นาม พุทฺเธหิ จ พุทฺธสาวเกหิ จ วณฺณิตํ ปสฏฺนฺ"ติ ปิณฺฑปาติโก โหติ. อปฺปิจฺฉตํเยว นิสฺสายาติอาทีสุ "อิติ อปฺปิจฺโฉ ภวิสฺสามิ, อิทํ เม ปิณฺฑปาติกงฺคํ อปฺปิจฺฉตาย สํวตฺติสฺสติ, อิติ สนฺตุฏฺโ ภวิสฺสามิ, อิทํ เม ปิณฺฑปาติกงฺคํ สนฺตุฏฺิยา สํวตฺติสฺสติ, อิติ กิเลเส สลฺเลขิสฺสามิ, อิทํ เม ปิณฺฑปาติกงฺคํ กิเลสสลฺเลขนตฺถาย สํวตฺติสฺสตี"ติ ปิณฺฑปาติโก โหติ. อิทมตฺถิตนฺติ อิมาย กลฺยาณาย ปฏิปตฺติยา อตฺถิกภาวํ, อิมินา วา ปิณฺฑปาตมตฺเตน อตฺถิกภาวํ, ยํ ยํ ลทฺธํ, เตน เตเนว ยาปนภาวํ นิสฺสายาติ อตฺโถ. อคฺโคติ เชฏฺโก. เสสานิ ตสฺเสว เววจนานิ. ควา ขีรนฺติ คาวิโต ขีรํ นาม โหติ, น วินา คาวิยา. ขีรมฺหา ทธีติอาทีสุปิ เอเสว นโย. เอวเมวนฺติ ยถา เอเตสุ ปญฺจสุ โครเสสุ สปฺปิมณฺโฑ อคฺโค, เอวเมวํ อิเมสุ ปญฺจสุ ปิณฺฑปาติเกสุ ยฺวายํ อปฺปิจฺฉตาทีนิ นิสฺสาย ปิณฺฑปาติโก โหติ, อยํ อคฺโค จ เชฏฺโ ๑- จ ปาโมกฺโข จ อุตฺตโม จ ปวโร จ. อิเมสุ ปน ปญฺจสุ ปิณฺฑปาติเกสุ เทฺว ชนา ปิณฺฑปาติกา, ตโย น @เชิงอรรถ: ฉ.ม. เสฏฺโ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๖.

ปิณฺฑปาติกา. นามมตฺเตน ปน ปิณฺฑปาติกาติ เวทิตพฺพา. ขลุปจฺฉาภตฺติกาทีสุปิ เอเสว นโย. ปญฺจกนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺิตา. --------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้า ๑๑๑-๑๑๖. http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=55&A=2487&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=55&A=2487&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=36&i=656              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=36&A=4545              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=36&A=4434              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=36&A=4434              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_36

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]