ปญฺจตฺตยสุตฺตํ
[๒๘] เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ
เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม ฯ ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู
อามนฺเตสิ ภิกฺขโวติ ฯ ภทนฺเตติ เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ
[๒๙] ภควา เอตทโวจ สนฺติ ภิกฺขเว เอเก สมณพฺราหฺมณา
อปรนฺตกปฺปิกา อปรนฺตานุทิฏฺฐิโน อปรนฺตํ อารพฺภ อเนกวิหิตานิ
อธิมุตฺติปทานิ อภิวทนฺติ ฯ สญฺญี อตฺตา โหติ อโรโค ปรมฺมรณาติ
อิตฺเถเก อภิวทนฺติ ฯ อสญฺญี อตฺตา โหติ อโรโค ปรมฺมรณาติ
อิตฺเถเก อภิวทนฺติ ฯ เนวสญฺญี นาสญฺญี อตฺตา โหติ อโรโค
ปรมฺมรณาติ อิตฺเถเก อภิวทนฺติ ฯ สโต วา ปน สตฺตสฺส
อุจฺเฉทํ วินาสํ วิภวํ ปญฺญาเปนฺติ ฯ ทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานํ วา
ปเนเก อภิวทนฺติ ฯ อิติ สนฺตํ วา อตฺตานํ ปญฺญาเปนฺติ อโรคํ
ปรมฺมรณา ฯ สโต วา ปน สตฺตสฺส อุจฺเฉทํ วินาสํ วิภวํ
ปญฺญาเปนฺติ ฯ ทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานํ วา ปเนเก อภิวทนฺติ ฯ อิติ
อิมานิ ปญฺจ หุตฺวา ตีณิ โหนฺติ ตีณิ หุตฺวา ปญฺจ โหนฺติ ฯ
อยมุทฺเทโส ปญฺจตฺตยสฺส ฯ
[๓๐] ตตฺร ภิกฺขเว เย เต สมณพฺราหฺมณา สญฺญึ อตฺตานํ
ปญฺญาเปนฺติ อโรคํ ปรมฺมรณา รูปึ วา เต โภนฺโต
สมณพฺราหฺมณา สญฺญึ อตฺตานํ ปญฺญาเปนฺติ อโรคํ ปรมฺมรณา
อรูปึ วา เต โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา สญฺญึ อตฺตานํ
ปญฺญาเปนฺติ อโรคํ ปรมฺมรณา รูปิญฺจ อรูปิญฺจ วา เต โภนฺโต
สมณพฺราหฺมณา สญฺญึ อตฺตานํ ปญฺญาเปนฺติ อโรคํ ปรมฺมรณา
เนวรูปึ นารูปึ วา เต โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา สญฺญึ อตฺตานํ
ปญฺญาเปนฺติ อโรคํ ปรมฺมรณา เอกตฺตสญฺญึ วา เต โภนฺโต
สมณพฺราหฺมณา สญฺญึ อตฺตานํ ปญฺญาเปนฺติ อโรคํ ปรมฺมรณา
นานตฺตสญฺญึ วา เต โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา สญฺญึ อตฺตานํ
ปญฺญาเปนฺติ อโรคํ ปรมฺมรณา ปริตฺตสญฺญึ วา เต โภนฺโต
สมณพฺราหฺมณา สญฺญึ อตฺตานํ ปญฺญาเปนฺติ อโรคํ ปรมฺมรณา
อปฺปมาณสญฺญึ วา เต โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา สญฺญึ อตฺตานํ
ปญฺญาเปนฺติ อโรคํ ปรมฺมรณา เอตํ วา ปเนเตสํ อุปาติวตฺตตํ
วิญฺญาณกสิณเมเก อภิวทนฺติ อปฺปมาณํ อเนญฺชํ ๑- ฯ
{๓๐.๑} ตยิทํ ภิกฺขเว ตถาคโต ปชานาติ เย โข เต โภนฺโต
สมณพฺราหฺมณา สญฺญึ อตฺตานํ ปญฺญาเปนฺติ อโรคํ ปรมฺมรณา
รูปึ วา เต โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา สญฺญึ อตฺตานํ ปญฺญาเปนฺติ
อโรคํ ปรมฺมรณา อรูปึ วา เต โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา สญฺญึ อตฺตานํ
ปญฺญาเปนฺติ อโรคํ ปรมฺมรณา รูปิญฺจ อรูปิญฺจ วา เต โภนฺโต
สมณพฺราหฺมณา สญฺญึ อตฺตานํ ปญฺญาเปนฺติ อโรคํ ปรมฺมรณา
เนวรูปึ นารูปึ วา เต โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา สญฺญึ อตฺตานํ
ปญฺญาเปนฺติ อโรคํ ปรมฺมรณา เอกตฺตสญฺญึ วา เต โภนฺโต
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อาเนญฺชํ ฯ อญฺญตฺถ อีทิสเมว ฯ
สมณพฺราหฺมณา สญฺญึ อตฺตานํ ปญฺญาเปนฺติ อโรคํ ปรมฺมรณา
นานตฺตสญฺญึ วา เต โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา สญฺญึ อตฺตานํ
ปญฺญาเปนฺติ อโรคํ ปรมฺมรณา ปริตฺตสญฺญึ วา เต โภนฺโต
สมณพฺราหฺมณา สญฺญึ อตฺตานํ ปญฺญาเปนฺติ อโรคํ ปรมฺมรณา
อปฺปมาณสญฺญึ วา เต โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา สญฺญึ อตฺตานํ
ปญฺญาเปนฺติ อโรคํ ปรมฺมรณา ยา วา ปเนตาสํ สญฺญานํ
ปริสุทฺธา ปรมา อคฺคา อนุตฺตริยา อกฺขายติ ยทิ รูปสญฺญานํ ยทิ
อรูปสญฺญานํ ยทิ เอกตฺตสญฺญานํ ยทิ นานตฺตสญฺญานํ นตฺถิ
กิญฺจีติ อากิญฺจญฺญายตนเมเก อภิวทนฺติ อปฺปมาณํ อเนญฺชํ ตยิทํ
สงฺขตํ โอฬาริกํ อตฺถิ โข ปน สงฺขารานํ นิโรโธ อตฺเถตนฺติ
อิติ วิทิตฺวา ตสฺส นิสฺสรณทสฺสาวี ตถาคโต ตทุปาติวตฺโต ฯ
[๓๑] ตตฺร ภิกฺขเว เย เต สมณพฺราหฺมณา อสญฺญึ อตฺตานํ
ปญฺญาเปนฺติ อโรคํ ปรมฺมรณา รูปึ วา เต โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา
อสญฺญึ อตฺตานํ ปญฺญาเปนฺติ อโรคํ ปรมฺมรณา อรูปึ วา เต
โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา อสญฺญึ อตฺตานํ ปญฺญาเปนฺติ อโรคํ
ปรมฺมรณา รูปิญฺจ อรูปิญฺจ วา เต โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา
อสญฺญึ อตฺตานํ ปญฺญาเปนฺติ อโรคํ ปรมฺมรณา เนวรูปึ
นารูปึ วา เต โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา อสญฺญึ อตฺตานํ
ปญฺญาเปนฺติ อโรคํ ปรมฺมรณา ฯ ตตฺร ภิกฺขเว เย เต
สมณพฺราหฺมณา สญฺญึ อตฺตานํ ปญฺญาเปนฺติ อโรคํ ปรมฺมรณา
เตสเมเต ปฏิกฺโกสนฺติ ตํ กิสฺส เหตุ สญฺญา โรโค สญฺญา
คณฺโฑ สญฺญา สลฺลํ เอตํ สนฺตํ เอตํ ปณีตํ ยทิทํ อสญฺญนฺติ ฯ
{๓๑.๑} ตยิทํ ภิกฺขเว ตถาคโต ปชานาติ เย โข เต โภนฺโต
สมณพฺราหฺมณา อสญฺญึ อตฺตานํ ปญฺญาเปนฺติ อโรคํ ปรมฺมรณา
รูปึ วา เต โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา อสญฺญึ อตฺตานํ ปญฺญาเปนฺติ
อโรคํ ปรมฺมรณา อรูปึ วา เต โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา
อสญฺญึ อตฺตานํ ปญฺญาเปนฺติ อโรคํ ปรมฺมรณา รูปิญฺจ
อรูปิญฺจ วา เต โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา อสญฺญึ อตฺตานํ
ปญฺญาเปนฺติ อโรคํ ปรมฺมรณา เนวรูปึ นารูปึ วา เต โภนฺโต
สมณพฺราหฺมณา อสญฺญึ อตฺตานํ ปญฺญาเปนฺติ อโรคํ ปรมฺมรณา
โย หิ โกจิ ภิกฺขเว สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา เอวํ วเทยฺย
อหมญฺญตฺร รูปา อญฺญตฺร เวทนาย อญฺญตฺร สญฺญาย อญฺญตฺร
สงฺขาเรหิ อญฺญตฺร วิญฺญาณา ๑- อาคตึ วา คตึ วา จุตึ วา
อุปปตฺตึ วา วุทฺธึ วา วิรูฬฺหึ วา เวปุลฺลํ วา ปญฺญาเปสฺสามีติ
เนตํ ฐานํ วิชฺชติ ตยิทํ สงฺขตํ โอฬาริกํ อตฺถิ โข ปน
สงฺขารานํ นิโรโธ อตฺเถตนฺติ อิติ วิทิตฺวา ตสฺส นิสฺสรณทสฺสาวี
ตถาคโต ตทุปาติวตฺโต ฯ
[๓๒] ตตฺร ภิกฺขเว เย เต สมณพฺราหฺมณา เนวสญฺญึ
นาสญฺญึ อตฺตานํ ปญฺญาเปนฺติ อโรคํ ปรมฺมรณา รูปึ วา เต
โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา เนวสญฺญึ นาสญฺญึ อตฺตานํ ปญฺญาเปนฺติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. วิญฺญาณสฺส ฯ โป. วิญฺญาเณน ฯ
อโรคํ ปรมฺมรณา อรูปึ วา เต โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา
เนวสญฺญึ นาสญฺญึ อตฺตานํ ปญฺญาเปนฺติ อโรคํ ปรมฺมรณา
รูปิญฺจ อรูปิญฺจ วา เต โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา เนวสญฺญึ
นาสญฺญึ อตฺตานํ ปญฺญาเปนฺติ ๑- อโรคํ ปรมฺมรณา เนวรูปึ
นารูปึ วา เต โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา เนวสญฺญึ นาสญฺญึ
อตฺตานํ ปญฺญาเปนฺติ อโรคํ ปรมฺมรณา ฯ
{๓๒.๑} ตตฺร ภิกฺขเว เย เต สมณพฺราหฺมณา สญฺญึ อตฺตานํ
ปญฺญาเปนฺติ อโรคํ ปรมฺมรณา เตสเมเต ปฏิกฺโกสนฺติ เยปิ เต
โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา อสญฺญึ อตฺตานํ ปญฺญาเปนฺติ อโรคํ
ปรมฺมรณา เตสเมเต ปฏิกฺโกสนฺติ ตํ กิสฺส เหตุ สญฺญา โรโค
สญฺญา คณฺโฑ สญฺญา สลฺลํ อสญฺญา สมฺโมโห เอตํ สนฺตํ
เอตํ ปณีตํ ยทิทํ เนวสญฺญานาสญฺญาติ ฯ
{๓๒.๒} ตยิทํ ภิกฺขเว ตถาคโต อภิชานาติ ๒- เย โข เต
โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา เนวสญฺญึ นาสญฺญึ อตฺตานํ
ปญฺญาเปนฺติ อโรคํ ปรมฺมรณา รูปึ วา เต โภนฺโต
สมณพฺราหฺมณา เนวสญฺญึ นาสญฺญึ อตฺตานํ ปญฺญาเปนฺติ อโรคํ
ปรมฺมรณา อรูปึ วา เต โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา เนวสญฺญึ
นาสญฺญึ อตฺตานํ ปญฺญาเปนฺติ อโรคํ ปรมฺมรณา รูปิญฺจ
อรูปิญฺจ วา เต โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา เนวสญฺญึ นาสญฺญึ
อตฺตานํ ปญฺญาเปนฺติ อโรคํ ปรมฺมรณา เนวรูปึ นารูปึ วา เต
โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา เนวสญฺญึ นาสญฺญึ อตฺตานํ ปญฺญาเปนฺติ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. ปญฺญเปนฺติ ฯ สพฺพตฺถ อีทิสเมว ฯ ๒ กตฺถจิ ปชานาตีติ ทิสฺสติ ฯ
อโรคํ ปรมฺมรณา เย หิ เกจิ ภิกฺขเว สมณา วา พฺราหฺมณา วา
ทิฏฺฐสุตมุตวิญฺญาตพฺพสงฺขารมตฺเตน เอตสฺส อายตนสฺส อุปสมฺปทํ
ปญฺญาเปนฺติ พฺยสนํ เหตํ ภิกฺขเว อกฺขายติ เอตสฺส อายตนสฺส
อุปสมฺปทาย น เหตํ ภิกฺขเว อายตนํ สงฺขารสมาปตฺติ
ปตฺตพฺพมกฺขายติ สงฺขาราวเสสสมาปตฺติปตฺตพฺพเมตํ ภิกฺขเว
อายตนมกฺขายติ ฯ ตยิทํ สงฺขตํ โอฬาริกํ อตฺถิ โข ปน
สงฺขารานํ นิโรโธ อตฺเถตนฺติ อิติ วิทิตฺวา ตสฺส นิสฺสรณทสฺสาวี
ตถาคโต ตทุปาติวตฺโต ฯ
[๓๓] ตตฺร ภิกฺขเว เย เต สมณพฺราหฺมณา สโต สตฺตสฺส
อุจฺเฉทํ วินาสํ วิภวํ ปญฺญาเปนฺติ ตตฺร ภิกฺขเว เย เต
สมณพฺราหฺมณา สญฺญึ อตฺตานํ ปญฺญาเปนฺติ อโรคํ ปรมฺมรณา
เตสเมเต ปฏิกฺโกสนฺติ เยปิ เต โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา อสญฺญึ
อตฺตานํ ปญฺญาเปนฺติ อโรคํ ปรมฺมรณา เตสเมเต ปฏิกฺโกสนฺติ
เยปิ เต โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา เนวสญฺญึ นาสญฺญึ อตฺตานํ
ปญฺญาเปนฺติ อโรคํ ปรมฺมรณา เตสเมเต ปฏิกฺโกสนฺติ ตํ
กิสฺส เหตุ สพฺเพปิเม โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา อุทฺธํ ปรามสนฺติ ๑-
อาสตฺตึเยว อภิวทนฺติ อิติ เปจฺจ ภวิสฺสาม อิติ เปจฺจ
ภวิสฺสามาติ ฯ เสยฺยถาปิ นาม วานิชสฺส วานิชฺชาย คจฺฉโต
เอวํ โหติ อิโต เม อิทํ ภวิสฺสติ อิมินา อิทํ ลจฺฉามีติ เอวเมว
โขเม โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา วานิชูปมํ มญฺเญ ปฏิภนฺติ อิติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อุทฺธํ สรํ อาสตฺตึเยว ฯ ยุ. อุทฺธํ สรา อาสตฺตึเยว ฯ
เปจฺจ ภวิสฺสาม อิติ เปจฺจ ภวิสฺสามาติ ฯ
{๓๓.๑} ตยิทํ ภิกฺขเว ตถาคโต อภิชานาติ เย โข เต โภนฺโต
สมณพฺราหฺมณา สโต สตฺตสฺส อุจฺเฉทํ วินาสํ วิภวํ ปญฺญาเปนฺติ
เต สกฺกายภยา สกฺกายปริเชคุจฺฉา สกฺกายญฺเญว อนุปริธาวนฺติ
อนุปริวตฺตนฺติ ฯ เสยฺยถาปิ นาม สา ๑- คทฺทลพนฺโธ ทเฬฺห ถมฺเภ
วา ขีเล วา อุปนิพนฺโธ ตเมว ถมฺภํ วา ขีลํ วา อนุปริธาวติ อนุปริวตฺตติ
เอวเมวิเม โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา สกฺกายภยา สกฺกายปริเชคุจฺฉา
สกฺกายญฺเญว อนุปริธาวนฺติ อนุปริวตฺตนฺติ ฯ ตยิทํ สงฺขตํ โอฬาริกํ
อตฺถิ โข ปน สงฺขารานํ นิโรโธ อตฺเถตนฺติ อิติ วิทิตฺวา ตสฺส
นิสฺสรณทสฺสาวี ตถาคโต ตทุปาติวตฺโต ฯ
[๓๔] เย หิ เกจิ ภิกฺขเว สมณา วา พฺราหฺมณา วา
อปรนฺตกปฺปิกา อปรนฺตานุทิฏฺฐิโน อปรนฺตํ อารพฺภ อเนกวิหิตานิ
อธิมุตฺติปทานิ อภิวทนฺติ สพฺเพ เต อิมาเนว ปญฺจายตนานิ
อภิวทนฺติ เอเตสํ วา อญฺญตรํ ฯ สนฺติ ภิกฺขเว เอเก สมณพฺราหฺมณา
ปุพฺพนฺตกปฺปิกา ปุพฺพนฺตานุทิฏฺฐิโน ปุพฺพนฺตํ อารพฺภ อเนกวิหิตานิ
อธิมุตฺติปทานิ อภิวทนฺติ ฯ
{๓๔.๑} สสฺสโต อตฺตา จ โลโก จ อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺติ
อิตฺเถเก อภิวทนฺติ ฯ อสฺสสฺสโต อตฺตา จ โลโก จ อิทเมว สจฺจํ
โมฆมญฺญนฺติ อิตฺเถเก อภิวทนฺติ ฯ สสฺสโต จ อสฺสสฺสโต จ อตฺตา
จ โลโก จ อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺติ อิตฺเถเก อภิวทนฺติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. คทฺทุลพทฺโธ ฯ ยุ. คทฺทูลพทฺโธ ฯ
เนวสสฺสโต นาสฺสสฺสโต อตฺตา จ โลโก จ อิทเมว สจฺจํ
โมฆมญฺญนฺติ อิตฺเถเก อภิวทนฺติ ฯ อนฺตวา อตฺตา จ โลโก จ
อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺติ อิตฺเถเก อภิวทนฺติ ฯ อนนฺตวา
อตฺตา จ โลโก จ อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺติ อิตฺเถเก
อภิวทนฺติ ฯ อนฺตวา จ อนนฺตวา จ อตฺตา จ โลโก จ
อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺติ อิตฺเถเก อภิวทนฺติ ฯ เนวนฺตวา
นานนฺตวา อตฺตา จ โลโก จ อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺติ
อิตฺเถเก อภิวทนฺติ ฯ เอกตฺตสญฺญี อตฺตา จ โลโก จ อิทเมว
สจฺจํ โมฆมญฺญนฺติ อิตฺเถเก อภิวทนฺติ ฯ นานตฺตสญฺญี อตฺตา จ
โลโก จ อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺติ อิตฺเถเก อภิวทนฺติ ฯ
ปริตฺตสญฺญี อตฺตา จ โลโก จ อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺติ
อิตฺเถเก อภิวทนฺติ ฯ อปฺปมาณสญฺญี อตฺตา จ โลโก จ อิทเมว
สจฺจํ โมฆมญฺญนฺติ อิตฺเถเก อภิวทนฺติ ฯ เอกนฺตสุขี อตฺตา จ
โลโก จ อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺติ อิตฺเถเก อภิวทนฺติ ฯ
เอกนฺตทุกฺขี อตฺตา จ โลโก จ อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺติ
อิตฺเถเก อภิวทนฺติ ฯ สุขทุกฺขี อตฺตา จ โลโก จ อิทเมว
สจฺจํ โมฆมญฺญนฺติ อิตฺเถเก อภิวทนฺติ ฯ อทุกฺขมสุขี อตฺตา จ
โลโก จ อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺติ อิตฺเถเก อภิวทนฺติ ฯ
[๓๕] ตตฺร ภิกฺขเว เย เต สมณพฺราหฺมณา เอวํวาทิโน
เอวํทิฏฺฐิโน สสฺสโต อตฺตา จ โลโก จ อิทเมว สจฺจํ
โมฆมญฺญนฺติ เตสํ วต อญฺญเตฺรว สทฺธาย อญฺญตฺร รุจิยา
อญฺญตฺร อนุสฺสวา อญฺญตฺร อาการปริวิตกฺกา อญฺญตฺร
ทิฏฺฐินิชฺฌานกฺขนฺติยา ปจฺจตฺตญฺเญว ญาณํ ภวิสฺสติ ปริสุทฺธํ
ปริโยทาตนฺติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติ ฯ ปจฺจตฺตํ โข ปน ภิกฺขเว
ญาเณ อสติ ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต ยทปิ เต โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา
ตตฺถ ญาณภาคมตฺตเมว ปริโยทเปนฺติ ตทปิ เตสํ ภวตํ
สมณพฺราหฺมณานํ อุปาทานมกฺขายติ ฯ ตยิทํ สงฺขตํ โอฬาริกํ
อตฺถิ โข ปน สงฺขารานํ นิโรโธ อตฺเถตนฺติ อิติ วิทิตฺวา ตสฺส
นิสฺสรณทสฺสาวี ตถาคโต ตทุปาติวตฺโต ฯ
[๓๖] ตตฺร ภิกฺขเว เย เต สมณพฺราหฺมณา เอวํวาทิโน
เอวํทิฏฺฐิโน อสฺสสฺสโต อตฺตา จ โลโก จ อิทเมว สจฺจํ
โมฆมญฺญนฺติ ฯเปฯ สสฺสโต จ อสฺสสฺสโต จ อตฺตา จ
โลโก จ ... เนวสสฺสโต จ นาสฺสสฺสโต จ อตฺตา จ โลโก จ ...
อนฺตวา อตฺตา จ โลโก จ ... อนนฺตวา อตฺตา จ โลโก จ ...
อนฺตวา จ อนนฺตวา จ อตฺตา จ โลโก จ ... เนวนฺตวา นานนฺตวา
อตฺตา จ โลโก จ ... เอกตฺตสญฺญี อตฺตา จ โลโก จ ...
นานตฺตสญฺญี อตฺตา จ โลโก จ ... ปริตฺตสญฺญี อตฺตา จ
โลโก จ ... อปฺปมาณสญฺญี อตฺตา จ โลโก จ ... เอกนฺตสุขี
อตฺตา จ โลโก จ ... เอกนฺตทุกฺขี อตฺตา จ โลโก จ ...
สุขทุกฺขี อตฺตา จ โลโก จ ... อทุกฺขมสุขี อตฺตา จ โลโก จ
อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺติ เตสํ วต อญฺญเตฺรว สทฺธาย
อญฺญตฺร รุจิยา อญฺญตร อนุสฺสวา อญฺญตฺร อาการปริวิตกฺกา
อญฺญตฺร ทิฏฺฐินิชฺฌานกฺขนฺติยา ปจฺจตฺตญฺเญว ญาณํ ภวิสฺสติ
ปริสุทฺธํ ปริโยทาตนฺติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติ ฯ ปจฺจตฺตํ โข ปน
ภิกฺขเว ญาเณ อสติ ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต ยทปิ เต โภนฺโต
สมณพฺราหฺมณา ตตฺถ ญาณภาคมตฺตเมว ปริโยทเปนฺติ ตทปิ
เตสํ ภวตํ สมณพฺราหฺมณานํ อุปาทานมกฺขายติ ฯ ตยิทํ สงฺขตํ
โอฬาริกํ อตฺถิ โข ปน สงฺขารานํ นิโรโธ อตฺเถตนฺติ อิติ
วิทิตฺวา ตสฺส นิสฺสรณทสฺสาวี ตถาคโต ตทุปาติวตฺโต ฯ
[๓๗] อิธ ภิกฺขเว เอกจฺโจ สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา
ปุพฺพนฺตานุทิฏฺฐีนญฺจ ปฏินิสฺสคฺคา อปรนฺตานุทิฏฺฐีนญฺจ ปฏินิสฺสคฺคา
สพฺพโส กามสญฺโญชนานํ อนธิฏฺฐานา ปวิเวกํ ปีตึ อุปสมฺปชฺช
วิหรติ เอตํ สนฺตํ เอตํ ปณีตํ ยทิทํ ปวิเวกํ ปีตึ อุปสมฺปชฺช
วิหรามีติ ฯ ตสฺส สา ปวิเวกา ปีติ นิรุชฺฌติ ปวิเวกาย ปีติยา
นิโรธา อุปฺปชฺชติ โทมนสฺสํ โทมนสฺสสฺส นิโรธา อุปฺปชฺชติ
ปวิเวกา ปีติ ฯ เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว ยํ ฉายา ชหติ ตํ อาตโป
ผรติ ยํ อาตโป ชหติ ตํ ฉายา ผรติ เอวเมว โข ภิกฺขเว ปวิเวกาย
ปีติยา นิโรธา อุปฺปชฺชติ โทมนสฺสํ โทมนสฺสสฺส นิโรธา
อุปฺปชฺชติ ปวิเวกา ปีติ ฯ ตยิทํ ภิกฺขเว ตถาคโต ปชานาติ
อยํ โข ภวํ สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา ปุพฺพนฺตานุทิฏฺฐีนญฺจ
ปฏินิสฺสคฺคา อปรนฺตานุทิฏฺฐีนญฺจ ปฏินิสฺสคฺคา สพฺพโส
กามสญฺโญชนานํ อนธิฏฺฐานา ปวิเวกํ ปีตึ อุปสมฺปชฺช วิหรติ เอตํ
สนฺตํ เอตํ ปณีตํ ยทิทํ ปวิเวกํ ปีตึ อุปสมฺปชฺช วิหรามีติ ฯ ตสฺส
สา ปวิเวกา ปีติ นิรุชฺฌติ ปวิเวกาย ปีติยา นิโรธา อุปฺปชฺชติ
โทมนสฺสํ โทมนสฺสสฺส นิโรธา อุปฺปชฺชติ ปวิเวกา ปีติ ฯ ตยิทํ
สงฺขตํ โอฬาริกํ อตฺถิ โข ปน สงฺขารานํ นิโรโธ อตฺเถตนฺติ
อิติ วิทิตฺวา ตสฺส นิสฺสรณทสฺสาวี ตถาคโต ตทุปาติวตฺโต ฯ
[๓๘] อิธ ปน ภิกฺขเว เอกจฺโจ สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา
ปุพฺพนฺตานุทิฏฺฐีนญฺจ ปฏินิสฺสคฺคา อปรนฺตานุทิฏฺฐีนญฺจ
ปฏินิสฺสคฺคา สพฺพโส กามสญฺโญชนานํ อนธิฏฺฐานา ปวิเวกาย
ปีติยา สมติกฺกมา นิรามิสํ สุขํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ เอตํ สนฺตํ เอตํ
ปณีตํ ยทิทํ นิรามิสํ สุขํ อุปสมฺปชฺช วิหรามีติ ฯ ตสฺส ตํ นิรามิสํ สุขํ
นิรุชฺฌติ นิรามิสสฺส สุขสฺส นิโรธา อุปฺปชฺชติ ปวิเวกา ปีติ ปวิเวกาย
ปีติยา นิโรธา อุปฺปชฺชติ นิรามิสํ สุขํ ฯ เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว ยํ ฉายา
ชหติ ตํ อาตโป ผรติ ยํ อาตโป ชหติ ตํ ฉายา ผรติ เอวเมว โข ภิกฺขเว
นิรามิสสฺส สุขสฺส นิโรธา อุปฺปชฺชติ ปวิเวกา ปีติ ปวิเวกาย ปีติยา
นิโรธา อุปฺปชฺชติ นิรามิสํ สุขํ ฯ ตยิทํ ภิกฺขเว ตถาคโต ปชานาติ
อยํ โข ภวํ สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา ปุพฺพนฺตานุทิฏฺฐีนญฺจ ปฏินิสฺสคฺคา
อปรนฺตานุทิฏฺฐีนญฺจ ปฏินิสฺสคฺคา สพฺพโส กามสญฺโญชนานํ
อนธิฏฺฐานา ปวิเวกาย ปีติยา สมติกฺกมา นิรามิสํ สุขํ อุปสมฺปชฺช
วิหรติ เอตํ สนฺตํ เอตํ ปณีตํ ยทิทํ นิรามิสํ สุขํ อุปสมฺปชฺช
วิหรามีติ ฯ ตสฺส ตํ นิรามิสํ สุขํ นิรุชฺฌติ นิรามิสสฺส สุขสฺส
นิโรธา อุปฺปชฺชติ ปวิเวกา ปีติ ปวิเวกาย ปีติยา นิโรธา
อุปฺปชฺชติ นิรามิสํ สุขํ ฯ ตยิทํ สงฺขตํ โอฬาริกํ อตฺถิ โข ปน
สงฺขารานํ นิโรโธ อตฺเถตนฺติ อิติ วิทิตฺวา ตสฺส นิสฺสรณทสฺสาวี
ตถาคโต ตทุปาติวตฺโต ฯ
[๓๙] อิธ ปน ภิกฺขเว เอกจฺโจ สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา
ปุพฺพนฺตานุทิฏฺฐีนญฺจ ปฏินิสฺสคฺคา อปรนฺตานุทิฏฺฐีนญฺจ
ปฏินิสฺสคฺคา สพฺพโส กามสญฺโญชนานํ อนธิฏฺฐานา ปวิเวกาย
ปีติยา สมติกฺกมา นิรามิสสฺส สุขสฺส สมติกฺกมา อทุกฺขมสุขํ
เวทนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ เอตํ สนฺตํ เอตํ ปณีตํ ยทิทํ อทุกฺขมสุขํ
เวทนํ อุปสมฺปชฺช วิหรามีติ ฯ ตสฺส สา อทุกฺขมสุขา เวทนา
นิรุชฺฌติ อทุกฺขมสุขาย เวทนาย นิโรธา อุปฺปชฺชติ นิรามิสํ สุขํ
นิรามิสสฺส สุขสฺส นิโรธา อุปฺปชฺชติ อทุกฺขมสุขา เวทนา ฯ
เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว ยํ ฉายา ชหติ ตํ อาตโป ผรติ ยํ อาตโป ชหติ
ตํ ฉายา ผรติ เอวเมว โข ภิกฺขเว อทุกฺขมสุขาย เวทนาย นิโรธา
อุปฺปชฺชติ นิรามิสํ สุขํ นิรามิสสฺส สุขสฺส นิโรธา อุปฺปชฺชติ
อทุกฺขมสุขา เวทนา ฯ ตยิทํ ภิกฺขเว ตถาคโต ปชานาติ
อยํ โข ภวํ สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา ปุพฺพนฺตานุทิฏฺฐีนญฺจ
ปฏินิสฺสคฺคา อปรนฺตานุทิฏฺฐีนญฺจ ปฏินิสฺสคฺคา สพฺพโส
กามสญฺโญชนานํ อนธิฏฺฐานา ปวิเวกาย ปีติยา สมติกฺกมา
นิรามิสสฺส สุขสฺส สมติกฺกมา อทุกฺขมสุขํ เวทนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ
เอตํ สนฺตํ เอตํ ปณีตํ ยทิทํ อทุกฺขมสุขํ เวทนํ อุปสมฺปชฺช วิหรามีติ ฯ
ตสฺส สา อทุกฺขมสุขา เวทนา นิรุชฺฌติ อทุกฺขมสุขาย เวทนาย
นิโรธา อุปฺปชฺชติ นิรามิสํ สุขํ นิรามิสสฺส สุขสฺส นิโรธา
อุปฺปชฺชติ อทุกฺขมสุขา เวทนา ฯ ตยิทํ สงฺขตํ โอฬาริกํ อตฺถิ
โข ปน สงฺขารานํ นิโรโธ อตฺเถตนฺติ อิติ วิทิตฺวา ตสฺส
นิสฺสรณทสฺสาวี ตถาคโต ตทุปาติวตฺโต ฯ
[๔๐] อิธ ปน ภิกฺขเว เอกจฺโจ สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา
ปุพฺพนฺตานุทิฏฺฐีนญฺจ ปฏินิสฺสคฺคา อปรนฺตานุทิฏฺฐีนญฺจ ปฏินิสฺสคฺคา
สพฺพโส กามสญฺโญชนานํ อนธิฏฺฐานา ปวิเวกาย ปีติยา สมติกฺกมา
นิรามิสสฺส สุขสฺส สมติกฺกมา อทุกฺขมสุขาย เวทนาย สมติกฺกมา
สนฺโตหมสฺมิ นิพฺพุโตหมสฺมิ อนุปาทาโนหมสฺมีติ สมนุปสฺสติ ฯ
ตยิทํ ภิกฺขเว ตถาคโต ปชานาติ อยํ โข ภวํ สมโณ วา พฺราหฺมโณ
วา ปุพฺพนฺตานุทิฏฺฐีนญฺจ ปฏินิสฺสคฺคา อปรนฺตานุทิฏฺฐีนญฺจ
ปฏินิสฺสคฺคา สพฺพโส กามสญฺโญชนานํ อนธิฏฺฐานา ปวิเวกาย ปีติยา
สมติกฺกมา นิรามิสสฺส สุขสฺส สมติกฺกมา อทุกฺขมสุขาย เวทนาย
สมติกฺกมา สนฺโตหมสฺมิ นิพฺพุโตหมสฺมิ อนุปาทาโนหมสฺมีติ
สมนุปสฺสติ ฯ อทฺธา อยมายสฺมา นิพฺพานสปฺปายเมว
ปฏิปทํ อภิวทติ อถ [๑]- ปนายํ ภวํ สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา
ปุพฺพนฺตานุทิฏฺฐึ วา อุปาทิยมาโน อุปาทิยติ อปรนฺตานุทิฏฺฐึ วา
อุปาทิยมาโน อุปาทิยติ กามสญฺโญชนํ วา อุปาทิยมาโน อุปาทิยติ
ปวิเวกํ วา ปีตึ อุปาทิยมาโน อุปาทิยติ นิรามิสํ วา สุขํ อุปาทิยมาโน
อุปาทิยติ อทุกฺขมสุขํ วา เวทนํ อุปาทิยมาโน อุปาทิยติ ฯ ยญฺจ โข
อยมายสฺมา สนฺโตหมสฺมิ นิพฺพุโตหมสฺมิ อนุปาทาโนหมสฺมีติ
สมนุปสฺสติ ตทปิ อิมสฺส โภโต สมณพฺราหฺมณสฺส อุปาทานมกฺขายติ ฯ
ตยิทํ สงฺขตํ โอฬาริกํ อตฺถิ โข ปน สงฺขารานํ นิโรโธ อตฺเถตนฺติ อิติ
วิทิตฺวา ตสฺส นิสฺสรณทสฺสาวี ตถาคโต ตทุปาติวตฺโต ฯ
[๔๑] อิทํ โข ปน ภิกฺขเว ตถาคเตน อนุตฺตรํ สนฺตํ ๒- วรํ ปทํ
อภิสมฺพุทฺธํ ยทิทํ ฉนฺนํ ผสฺสายตนานํ สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ
อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ วิทิตฺวา อนุปาทาวิโมกฺโข ๓-
ตยิทํ ภิกฺขเว ตถาคเตน อนุตฺตรํ สนฺตํ วรํ ปทํ อภิสมฺพุทฺธํ ยทิทํ ฉนฺนํ
ผสฺสายตนานํ สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ
นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ วิทิตฺวา อนุปาทาวิโมกฺโขติ ฯ
อิทมโวจ ภควา อตฺตมนา เต ภิกฺขู ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทุนฺติ ฯ
ปญฺจตฺตยสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ทุติยํ ฯ
---------
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. จสทฺโท อตฺถิ ฯ ๒ ม. ยุ. สนฺติวรปทํ ฯ ๓ ม. วิโมกฺโขติ ฯ ตยิทํ
@ภิกฺขเว ... วิโมกฺโขติ อิเม ปาฐา นตฺถิ ฯ
กินฺติสุตฺตํ
[๔๒] เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา กุสินารายํ วิหรติ
พลิหรเณ วนสณฺเฑ ฯ ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ
ภิกฺขโวติ ฯ ภทนฺเตติ เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ ภควา
เอตทโวจ กินฺติ โว ภิกฺขเว มยิ โหติ จีวรเหตุ วา สมโณ
โคตโม ธมฺมํ เทเสติ ปิณฺฑปาตเหตุ วา สมโณ โคตโม ธมฺมํ
เทเสติ เสนาสนเหตุ วา สมโณ โคตโม ธมฺมํ เทเสติ อิติ
ภวาภวเหตุ วา สมโณ โคตโม ธมฺมํ เทเสตีติ ฯ น โข
โน ภนฺเต ภควติ เอวํ โหติ จีวรเหตุ วา สมโณ โคตโม
ธมฺมํ เทเสติ ปิณฺฑปาตเหตุ วา สมโณ โคตโม ธมฺมํ เทเสติ
เสนาสนเหตุ วา สมโณ โคตโม ธมฺมํ เทเสติ อิติ ภวาภวเหตุ
วา สมโณ โคตโม ธมฺมํ เทเสตีติ ฯ
[๔๓] น จ กิร โว ภิกฺขเว มยิ เอวํ โหติ จีวรเหตุ วา
สมโณ โคตโม ธมฺมํ เทเสติ ปิณฺฑปาตเหตุ วา สมโณ โคตโม
ธมฺมํ เทเสติ เสนาสนเหตุ วา สมโณ โคตโม ธมฺมํ เทเสติ
อิติ ภวาภวเหตุ วา สมโณ โคตโม ธมฺมํ เทเสตีติ อถ
กินฺติจรหิ ๑- โว ภิกฺขเว มยิ โหตีติ ฯ เอวํ โข โน ภนฺเต ภควติ
โหติ อนุกมฺปโก ภควา หิเตสี อนุกมฺปํ อุปาทาย ธมฺมํ เทเสตีติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. จรหีติ น ทิสฺสติ ฯ ม. กิญฺจรหีติ ทิสฺสติ ฯ
[๔๔] เอวญฺจ กิร โว ภิกฺขเว มยิ โหติ อนุกมฺปโก ภควา
หิเตสี อนุกมฺปํ อุปาทาย ธมฺมํ เทเสตีติ ตสฺมาติห ภิกฺขเว เย โว
มยา ธมฺมา อภิญฺญา เทสิตา เสยฺยถีทํ จตฺตาโร สติปฏฺฐานา
จตฺตาโร *- สมฺมปฺปธานา จตฺตาโร อิทฺธิปาทา ปญฺจินฺทฺริยานิ ปญฺจ
พลานิ สตฺต โพชฺฌงฺคา อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค ตตฺถ สพฺเพเหว
สมคฺเคหิ สมฺโมทมาเนหิ อวิวทมาเนหิ สิกฺขิตพฺพํ ฯ เตสญฺจ โว
ภิกฺขเว สมคฺคานํ สมฺโมทมานานํ อวิวทมานานํ สิกฺขตํ สิยุํ ๑- เทฺว
ภิกฺขู อภิธมฺเม นานาวาทา ฯ
[๔๕] ตตฺร เจ ตุมฺหากํ เอวมสฺส อิเมสํ โข อายสฺมนฺตานํ
อตฺถโต เจว นานํ พฺยญฺชนโต จ นานนฺติ ตตฺถ ยํ ภิกฺขุ สุวจตรํ
มญฺเญยฺยาถ โส อุปสงฺกมิตฺวา เอวมสฺส วจนีโย อายสฺมนฺตานํ
โข อตฺถโต เจว นานํ พฺยญฺชนโต จ นานํ ตทิมินาเปตํ
อายสฺมนฺโต ชานาถ ยถา อตฺถโต จ ๒- นานํ พฺยญฺชนโต
จ นานํ มา อายสฺมนฺโต วิวาทํ อาปชฺชิตฺถาติ ฯ อถาปเรสํ
เอกโตปกฺขิกานํ ภิกฺขูนํ ยํ ภิกฺขุํ สุวจตรํ มญฺเญยฺยาถ โส
อุปสงฺกมิตฺวา เอวมสฺส วจนีโย อายสฺมนฺตานํ โข อตฺถโต เจว
นานํ พฺยญฺชนโต จ นานํ ตทิมินาเปตํ อายสฺมนฺโต ชานาถ ยถา
อตฺถโต จ ๓- นานํ พฺยญฺชนโต จ นานํ มา อายสฺมนฺโต วิวาทํ
อาปชฺชิตฺถาติ ฯ อิติ ทุคฺคหิตํ ทุคฺคหิตโต ธาเรตพฺพํ [๔]- ทุคฺคหิตํ
ทุคฺคหิตโต ธาเรตฺวา [๔]- โย ธมฺโม โย วินโย โส ภาสิตพฺโพ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. สิยํสุ ฯ ๒-๓ ม. ยุ. เจว ฯ ๔ เอตฺถนฺตเร โป. สุคหิตํ ... ธาเรตพฺพํ
@สุคหิตํ ... ธาเรตฺวา ฯ ม. สุคหิตํ ... ธาเรตพฺพํ ทุคฺคหิตํ ... สุคหิตํ ...
@ธาเรตฺวา ฯ
@* มีการแก้ไขคำ จตฺตโร เป็น จตฺตาโร
[๔๖] ตตฺร เจ ตุมฺหากํ เอวมสฺส อิเมสํ โข อายสฺมนฺตานํ
อตฺถโต หิ โข นานํ พฺยญฺชนโต สเมตีติ ตตฺถ ยํ ภิกฺขุํ สุวจตรํ
มญฺเญยฺยาถ โส อุปสงฺกมิตฺวา เอวมสฺส วจีโย อายสฺมนฺตานํ
โข อตฺถโต หิ โข นานํ พฺยญฺชนโต สเมติ ตทิมินาเปตํ
อายสฺมนฺโต ชานาถ ยถา อตฺถโต หิ โข นานํ พฺยญฺชนโต สเมติ
มา อายสฺมนฺโต วิวาทํ อาปชฺชิตฺถาติ ฯ อถาปเรสํ เอกโตปกฺขิกานํ
ภิกฺขูนํ ยํ ภิกฺขุํ สุวจตรํ มญฺเญยฺยาถ โส อุปสงฺกมิตฺวา เอวมสฺส
วจนีโย อายสฺมนฺตานํ โข อตฺถโต หิ โข นานํ พฺยญฺชนโต สเมติ
ตทิมินาเปตํ อายสฺมนฺโต ชานาถ ยถา อตฺถโต หิ โข นานํ
พฺยญฺชนโต สเมติ มา อายสฺมนฺโต วิวาทํ อาปชฺชิตฺถาติ ฯ
อิติ ทุคฺคหิตํ ทุคฺคหิตโต ธาเรตพฺพํ สุคหิตํ สุคหิตโต ธาเรตพฺพํ
ทุคฺคหิตํ ทุคฺคหิตโต ธาเรตฺวา สุคหิตํ สุคหิตโต ธาเรตฺวา โย
ธมฺโม โย วินโย โส ภาสิตพฺโพ ฯ
[๔๗] ตตฺร เจ ตุมฺหากํ เอวมสฺส อิเมสํ โข อายสฺมนฺตานํ
อตฺถโต หิ โข สเมติ พฺยญฺชนโต นานนฺติ ฯ ตตฺถ ยํ ภิกฺขุํ สุวจตรํ
มญฺเญยฺยาถ โส อุปสงฺกมิตฺวา เอวมสฺส วจนีโย อายสฺมนฺตานํ
โข อตฺถโต หิ โข สเมติ พฺยญฺชนโต นานํ ตทิมินาเปตํ
อายสฺมนฺโต ชานาถ ยถา อตฺถโต หิ โข สเมติ พฺยญฺชนโต
นานํ อปฺปมตฺตกํ โข ปเนตํ ยทิทํ พฺยญฺชนํ มา อายสฺมนฺโต
อปฺปมตฺตเก ๑- วิวาทํ อาปชฺชิตฺถาติ ฯ อถาปเรสํ เอกโตปกฺขิกานํ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. อปฺปมตฺตเกหิ ฯ
ภิกฺขูนํ ยํ ภิกฺขุํ สุวจตรํ มญฺเญยฺยาถ โส อุปสงฺกมิตฺวา เอวมสฺส
วจนีโย อายสฺมนฺตานํ โข อตฺถโต หิ โข สเมติ พฺยญฺชนโต
นานํ ตทิมินาเปตํ อายสฺมนฺโต ชานาถ อตฺถโต หิ โข สเมติ
พฺยญฺชนโต นานํ อปฺปมตฺตกํ โข ปเนตํ ยทิทํ พฺยญฺชนํ มา
อายสฺมนฺโต อปฺปมตฺตเก วิวาทํ อาปชฺชิตฺถาติ ฯ อิติ สุคหิตํ
สุคหิตโต ธาเรตพฺพํ ทุคฺคหิตํ ทุคฺคหิตโต ธาเรตพฺพํ สุคหิตํ
สุคหิตโต ธาเรตฺวา ทุคฺคหิตํ ทุคฺคหิตโต ธาเรตฺวา โย ธมฺโม
โย วินโย โส ภาสิตพฺโพ ฯ
[๔๘] ตตฺร เจ ตุมฺหากํ เอวมสฺส อิเมสํ โข อายสฺมนฺตานํ
อตฺถโต เจว สเมติ พฺยญฺชนโต จ สเมตีติ ฯ ตตฺถ ยํ ภิกฺขุํ สุวจตรํ
มญฺเญยฺยาถ โส อุปสงฺกมิตฺวา เอวมสฺส วจนีโย อายสฺมนฺตานํ
โข อตฺถโต เจว สเมติ พฺยญฺชนโต จ สเมติ ตทิมินาเปตํ
อายสฺมนฺโต ชานาถ ยถา อตฺถโต เจว สเมติ พฺยญฺชนโต จ
สเมติ มา อายสฺมนฺโต วิวาทํ อาปชฺชิตฺถาติ ฯ อถาปเรสํ
เอกโตปกฺขิกานํ ภิกฺขูนํ ยํ ภิกฺขุํ สุวจตรํ มญฺเญยฺยาถ โส
อุปสงฺกมิตฺวา เอวมสฺส วจนีโย อายสฺมนฺตานํ โข อตฺถโต เจว
สเมติ พฺยญฺชนโต จ สเมติ ตทิมินาเปตํ อายสฺมนฺโต ชานาถ
ยถา อตฺถโต เจว สเมติ พฺยญฺชนโต จ สเมติ มา อายสฺมนฺโต
วิวาทํ อาปชฺชิตฺถาติ ฯ อิติ สุคหิตํ สุคหิตโต ธาเรตพฺพํ สุคหิตํ
สุคหิตโต ธาเรตฺวา โย ธมฺโม โย วินโย โส ภาสิตพฺโพ ฯ
[๔๙] เตสญฺจ โว ภิกฺขเว สมคฺคานํ สมฺโมทมานานํ อวิวทมานานํ
สิกฺขตํ สิยา อญฺญตรสฺส ภิกฺขุโน อาปตฺติ สิยา วีติกฺกโม ฯ
ตตฺร ภิกฺขเว น โจทนาย โจทิตพฺพํ ๑- ปุคฺคโล อุปปริกฺขิตพฺโพ
อิติ มยฺหญฺจ อวิเหสา ภวิสฺสติ ปรสฺส จ ปุคฺคลสฺส อนุปฆาโต
ปโร หิ ปุคฺคโล อกฺโกธโน อนุปนาหี อทฬฺหทิฏฺฐี ๒- สุปฏินิสฺสคฺคี
สกฺโกมิ จาหํ เอตํ ปุคฺคลํ อกุสลา วุฏฺฐาเปตฺวา กุสเล ปติฏฺฐาเปตุนฺติ ฯ
สเจ ภิกฺขเว เอวมสฺส กลฺลํ วจนาย ฯ สเจ ปน
ภิกฺขเว เอวมสฺส มยฺหํ โข อวิเหสา ภวิสฺสติ ปรสฺส จ ปุคฺคลสฺส
อุปฆาโต ปโร หิ ปุคฺคโล โกธโน อุปนาหี ทฬฺหทิฏฺฐี สุปฏินิสฺสคฺคี
สกฺโกมิ จาหํ เอตํ ปุคฺคลํ อกุสลา วุฏฺฐาเปตฺวา กุสเล
ปติฏฺฐาเปตุํ อปฺปมตฺตกํ โข ปเนตํ ยทิทํ ปรสฺส ปุคฺคลสฺส
อุปฆาโต อถ โข เอตเทว พหุตรํ สฺวาหํ สกฺโกมิ เอตํ
ปุคฺคลํ อกุสลา วุฏฺฐาเปตฺวา กุสเล ปติฏฺฐาเปตุนฺติ ฯ สเจ ภิกฺขเว
เอวมสฺส กลฺลํ วจนาย ฯ
{๔๙.๑} สเจ ปน ภิกฺขเว เอวมสฺส มยฺหํ โข วิเหสา ภวิสฺสติ ปรสฺส
ปุคฺคลสฺส อนุปฆาโต ปโร หิ ปุคฺคโล อกฺโกธโน อนุปนาหี ทฬฺหทิฏฺฐี
สุปฏินิสฺสคฺคี สกฺโกมิ จาหํ เอตํ ปุคฺคลํ อกุสลา วุฏฺฐาเปตฺวา กุสเล
ปติฏฺฐาเปตุํ อปฺปมตฺตกํ โข ปเนตํ ยทิทํ มยฺหํ วิเหสา อถ โข เอตเทว
พหุตรํ สฺวาหํ สกฺโกมิ เอตํ ปุคฺคลํ อกุสลา วุฏฺฐาเปตฺวา กุสเล
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ตริตพุพํ ฯ ๒ สี. อทนฺททิฏฺฐี ฯ ยุ. อทนฺธทิฏฺฐีติ ทิสฺสติ ฯ
ปติฏฺฐาเปตุนฺติ ฯ สเจ ภิกฺขเว เอวมสฺส กลฺลํ วจนาย ฯ
{๔๙.๒} สเจ ปน ภิกฺขเว เอวมสฺส มยฺหญฺจ โข วิเหสา ภวิสฺสติ
ปรสฺส จ ปุคฺคลสฺส อุปฆาโต ปโร หิ ปุคฺคโล โกธโน อุปนาหี
ทฬฺหทิฏฺฐี ทุปฺปฏินิสฺสคฺคี สกฺโกมิ จาหํ เอตํ ปุคฺคลํ อกุสลา
วุฏฺฐาเปตฺวา กุสเล ปติฏฺฐาเปตุํ อปฺปมตฺตกํ โข ปเนตํ ยทิทํ
มยฺหญฺจ วิเหสา [๑]- ปรสฺส จ ปุคฺคลสฺส อุปฆาโต อถ โข เอตเทว
พหุตรํ สฺวาหํ สกฺโกมิ เอตํ ปุคฺคลํ อกุสลา วุฏฺฐาเปตฺวา
กุสเล ปติฏฺฐาเปตุนฺติ ฯ สเจ ภิกฺขเว เอวมสฺส กลฺลํ วจนาย ฯ
สเจ ปน ภิกฺขเว เอวมสฺส มยฺหญฺจ โข วิเหสา ภวิสฺสติ ปรสฺส
จ ปุคฺคลสฺส อุปฆาโต ปโร หิ ปุคฺคโล โกธโน อุปนาหี
ทฬฺหทิฏฺฐี ทุปฺปฏินิสฺสคฺคี น จาหํ สกฺโกมิ เอตํ ปุคฺคลํ อกุสลา
วุฏฺฐาเปตฺวา กุสเล ปติฏฺฐาเปตุนฺติ ฯ เอวรูเป [๒]- ปุคฺคเล
อุเปกฺขา นาติมญฺญิตพฺพา ฯ
[๕๐] เตสญฺจ โว ภิกฺขเว สมคฺคานํ สมฺโมทมานานํ อวิวทมานานํ
สิกฺขตํ อญฺญมญฺญสฺส วจีสงฺขาโร ๓- อุปฺปชฺเชยฺย ทิฏฺฐิปฬาโส
เจตโส อาฆาโต อปฺปจฺจโย อนภิรทฺธิ ฯ ตตฺถ เอกโตปกฺขิกานํ
ภิกฺขูนํ ยํ ภิกฺขุํ สุวจตรํ มญฺเญยฺยาถ โส อุปสงฺกมิตฺวา เอวมสฺส
วจนีโย ยนฺโน อาวุโส อมฺหากํ สมคฺคานํ สมฺโมทมานานํ
อวิวทมานานํ สิกฺขตํ อญฺญมญฺญสฺส ๓- วจีสงฺขาโร อุปฺปนฺโน
ทิฏฺฐิปฬาโส เจตโส อาฆาโต อปฺปจฺจโย อนภิรทฺธิ ตํ ชานมาโน
สมโณ ครเหยฺยาติ ฯ สมฺมา พฺยากรมาโน ภิกฺขเว ภิกฺขุ เอวํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. เอตฺถนฺตเร ภวิสฺสตีติ ทิสฺสติ ฯ ๒ ม. ยุ. เอตฺถนฺตเร ภิกฺขเวติ
@อาลปนํ ทิสฺสติ ฯ ๓ ม. สพฺพตฺถ วจีสงฺขาโร ฯ
พฺยากเรยฺย ยนฺโน อาวุโส อมฺหากํ สมคฺคานํ สมฺโมทมานานํ
อวิวทมานานํ สิกฺขตํ อญฺญมญฺญสฺส วจีสงฺขาโร อุปฺปนฺโน ทิฏฺฐิปฬาโส
เจตโส อาฆาโต อปฺปจฺจโย อนภิรทฺธิ ตํ ชานมาโน
สมโณ ครเหยฺยาติ ฯ เอตมฺปนาวุโส ธมฺมํ อปฺปหาย นิพฺพานํ
สจฺฉิกเรยฺยาติ ฯ สมฺมา พฺยากรมาโน ภิกฺขเว ภิกฺขุ เอวํ พฺยากเรยฺย
เอตํ โข อาวุโส ธมฺมํ อปฺปหาย น นิพฺพานํ สจฺฉิกเรยฺยาติ ฯ
{๕๐.๑} อถาปเรสํ เอกโตปกฺขิกานํ ภิกฺขูนํ ยํ ภิกฺขุํ สุวจตรํ
มญฺเญยฺยาถ โส อุปสงฺกมิตฺวา เอวมสฺส วจนีโย ยนฺโน อาวุโส
อมฺหากํ สมคฺคานํ สมฺโมทมานานํ อวิวทมานานํ สิกฺขตํ อญฺญมญฺญสฺส
วจีสงฺขาโร อุปฺปนฺโน ทิฏฺฐิปฬาโส เจตโส อาฆาโต อปฺปจฺจโย
อนภิรทฺธิ ตํ ชานมาโน สมโณ ครเหยฺยาติ ฯ สมฺมา พฺยากรมาโน
ภิกฺขเว ภิกฺขุ เอวํ พฺยากเรยฺย ยนฺโน อาวุโส อมฺหากํ สมคฺคานํ
สมฺโมทมานานํ อวิวทมานานํ สิกฺขตํ อญฺญมญฺญสฺส
วจีสงฺขาโร อุปฺปนฺโน ทิฏฺฐิปฬาโส เจตโส อาฆาโต อปฺปจฺจโย
อนภิรทฺธิ ตํ ชานมาโน สมโณ ครเหยฺยาติ ฯ
{๕๐.๒} เอตมฺปนาวุโส ธมฺมํ อปฺปหาย [๑]- นิพฺพานํ สจฺฉิกเรยฺยาติ
สมฺมา พฺยากรมาโน ภิกฺขเว ภิกฺขุ เอวํ พฺยากเรยฺย เอตํ โข อาวุโส
ธมฺมํ อปฺปหาย น นิพฺพานํ สจฺฉิกเรยฺยาติ ฯ ตญฺเจ ภิกฺขเว ภิกฺขุํ
ปเร เอวํ ปุจฺเฉยฺยุํ อายสฺมตา โน เอเต ภิกฺขู อกุสลา วุฏฺฐาเปตฺวา
กุสเล ปติฏฺฐาปิตาติ ฯ สมฺมา พฺยากรมาโน ภิกฺขเว ภิกฺขุ เอวํ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ยุ. อิโตปรํ นสทฺโท ทิสฺสติ ฯ
พฺยากเรยฺย อิธาหํ อาวุโส เยน ภควา เตนุปสงฺกมึ ตสฺส เม
ภควา ธมฺมํ เทเสติ ๑- ตสฺสาหํ ๒- ธมฺมํ สุตฺวา เตสํ ภิกฺขูนํ อภาสึ
ตํ เต ภิกฺขู ธมฺมํ สุตฺวา อกุสลา วุฏฺฐหึสุ กุสเล ปติฏฺฐหึสูติ ฯ
เอวํ พฺยากรมาโน โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ น เจวตฺตานุกฺกํเสติ น ปรํ
วมฺเภติ ธมฺมสฺส จานุธมฺมํ พฺยากโรติ น จ โกจิ สหธมฺมิโก
วาทานุวาโท คารยฺหฏฺฐานํ อาคจฺฉตีติ ฯ
อิทมโวจ ภควา อตฺตมนา เต ภิกฺขู ภควโต ภาสิตํ
อภินนฺทุนฺติ ฯ
กินฺติสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ตติยํ ฯ
---------
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. เทเสสิ ฯ ๒ ม. ยุ. ตาหํ ฯ
สามคามสุตฺตํ
[๕๑] เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา สกฺเกสุ วิหรติ
สามคาเม ฯ เตน โข ปน สมเยน นิคนฺโถ นาฏปุตฺโต ปาวายํ
อธุนา กาลกโต โหติ ฯ ตสฺส กาลกิริยาย ภินฺนา นิคนฺถา
เทฺวฬฺหกชาตา ภณฺฑนชาตา กลหชาตา วิวาทาปนฺนา อญฺญมญฺญํ
มุขสตฺตีหิ วิตุทนฺตา วิหรนฺติ น ตฺวํ อิมํ ธมฺมวินยํ อาชานาสิ
อหํ อิมํ ธมฺมวินยํ อาชานามิ กึ ตฺวํ อิมํ ธมฺมวินยํ อาชานิสฺสสิ
มิจฺฉาปฏิปนฺโน ตฺวมสิ อหมสฺมิ สมฺมาปฏิปนฺโน สหิตมฺเม
อสหิตนฺเต ปุเร วจนียํ ปจฺฉา อวจ ปจฺฉา วจนียํ ปุเร อวจ
อธิจิณฺณํ เต วิปราวตฺตํ อาโรปิโต เต วาโท นิคฺคหิโตปิ จร
วาทปฺปโมกฺขาย นิพฺเพเธหิ วา สเจ ปโหสีติ ฯ เต ๑- อญฺญมญฺญํ
กลหํ กรึสุ ฯ วโธเยเวโก มญฺเญ นิคนฺเถสุ นาฏปุตฺติเยสุ วตฺตติ ฯ
เยปิ นิคนฺถสฺส นาฏปุตฺตสฺส สาวกา คิหี โอทาตวสนา ฯ เตปิ
นิคนฺเถสุ นาฏปุตฺติเยสุ นิพฺพินฺทรูปา วิรตฺตรูปา ปฏิวานรูปา
ยถาตํ ทุรกฺขาเต ธมฺมวินเย ทุปฺปเวทิเต อนิยฺยานิเก อนุปสมสํวตฺตนิเก
อสมฺมาสมฺพุทฺธปฺปเวทิเต ภินฺนถูเป อปฺปฏิสรเณ ฯ
[๕๒] อถ โข จุนฺโท สมณุทฺเทโส ปาวายํ วสฺสํ วุตฺโถ
เยน สามคาโม เยนายสฺมา อานนฺโท เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา
อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ
@เชิงอรรถ: ๑ เยภุยฺเยน โปตฺถเกสุ เต ... กรึสูติ นตฺถิ ฯ
นิสินฺโน โข จุนฺโท สมณุทฺเทโส อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ เอตทโวจ
นิคนฺโถ ภนฺเต นาฏปุตฺโต ปาวายํ อธุนา กาลกโต ตสฺส
กาลกิริยาย ภินฺนา นิคนฺถา เทฺวฬฺหกชาตา ฯเปฯ ภินฺนถูเป
อปฺปฏิสรเณติ ฯ เอวํ วุตฺเต อายสฺมา อานนฺโท จุนฺทํ สมณุทฺเทสํ
เอตทโวจ อตฺถิ โข อิทํ อาวุโส จุนฺท กถาปาภฏํ ภควนฺตํ
ทสฺสนาย อายามาวุโส จุนฺท เยน ภควา เตนุปสงฺกมิสฺสาม
อุปสงฺกมิตฺวา เอตมตฺถํ ภควโต อาโรเจสฺสามาติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ
โข จุนฺโท สมณุทฺเทโส อายสฺมโต อานนฺทสฺส ปจฺจสฺโสสิ ฯ
[๕๓] อถ โข อายสฺมา จ อานนฺโท จุนฺโท จ สมณุทฺเทโส
เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา
เอกมนฺตํ นิสีทึสุ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา อานนฺโท
ภควนฺตํ เอตทโวจ อยํ ภนฺเต จุนฺโท สมณุทฺเทโส เอวมาห
นิคนฺโถ ภนฺเต นาฏปุตฺโต ปาวายํ อธุนา กาลกโต ตสฺส
กาลกิริยาย ภินฺนา นิคนฺถา เทฺวฬฺหกชาตา ภณฺฑนชาตา กลหชาตา
วิวาทาปนฺนา อญฺญมญฺญํ มุขสตฺตีหิ วิตุทนฺตา วิหรนฺติ น ตฺวํ
อิมํ ธมฺมวินยํ อาชานาสิ อหํ อิมํ ธมฺมวินยํ อาชานามิ ฯเปฯ
ภินฺนถูเป อปฺปฏิสรเณติ ตสฺส มยฺหํ ภนฺเต เอวํ โหติ มา
เหว ภควโต อจฺจเยน สงฺเฆ วิวาโท อุปฺปชฺชิ สฺวาสฺส วิวาโท
พหุชนาหิตาย พหุชนาสุขาย พหุโน ชนสฺส อนตฺถาย อหิตาย
ทุกฺขาย เทวมนุสฺสานนฺติ ฯ
[๕๔] ตํ กึ มญฺญสิ อานนฺท เย โว มยา ธมฺมา อภิญฺญา
เทสิตา เสยฺยถีทํ จตฺตาโร สติปฏฺฐานา จตฺตาโร สมฺมปฺปธานา
จตฺตาโร อิทฺธิปาทา ปญฺจินฺทฺริยานิ ปญฺจ พลานิ สตฺต โพชฺฌงฺคา
อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค ปสฺสสิ โน ตฺวํ อานนฺท อิเมสุ ธมฺเมสุ
เทฺวปิ ภิกฺขู นานาวาเทติ ฯ เย โน ๑- ภนฺเต ธมฺมา ภควตา อภิญฺญา
เทสิตา เสยฺยถีทํ จตฺตาโร สติปฏฺฐานา จตฺตาโร สมฺมปฺปธานา
จตฺตาโร อิทฺธิปาทา ปญฺจินฺทฺริยานิ ปญฺจ พลานิ สตฺต โพชฺฌงฺคา
อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค นาหํ ปสฺสามิ อิเมสุ ธมฺเมสุ เทฺวปิ ภิกฺขู
นานาวาเท สนฺติ ๒- จ โข ภนฺเต ปุคฺคลา ภควนฺตํ ปติสฺสยมานรูปา
วิหรนฺติ เต ภควโต อจฺจเยน สงฺเฆ วิวาทํ ชเนยฺยุํ อชฺฌาชีเว วา
อธิปาติโมกฺเข วา สฺวาสฺส วิวาโท พหุชนาหิตาย พหุชนาสุขาย
พหุโน ชนสฺส อนตฺถาย อหิตาย ทุกฺขาย เทวมนุสฺสานนฺติ ฯ
อปฺปมตฺตโก โย ๓- อานนฺท วิวาโท ยทิทํ อชฺฌาชีเว วา อธิปาติโมกฺเข
วา มคฺเค วาปิ อานนฺท ปฏิปทาย วา สงฺเฆ วิวาโท
อุปฺปชฺชมาโน อุปฺปชฺเชยฺย สฺวาสฺส วิวาโท พหุชนาหิตาย พหุชนาสุขาย
พหุโน ชนสฺส อนตฺถาย อหิตาย ทุกฺขาย เทวมนุสฺสานนฺติ ฯ
เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๔ หน้าที่ ๒๗-๕๑.
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=14&item=28&items=27
อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :-
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=14&item=28&items=27&mode=bracket
อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :-
https://84000.org/tipitaka/read/roman_item.php?book=14&item=28&items=27
อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :-
https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=14&item=28&items=27
ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=14&i=28
สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๔
https://84000.org/tipitaka/read/?index_14
https://84000.org/tipitaka/english/?index_14
บันทึก ๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]
