[๑๖๐] สุคโต วา ภิกฺขเว โลเก ติฏฺฐมาโน สุคตวินโย วา
ตทสฺส พหุชนหิตาย พหุชนสุขาย โลกานุกมฺปาย อตฺถาย หิตาย
สุขาย เทวมนุสฺสานํ กตโม จ ภิกฺขเว สุคโต อิธ ภิกฺขเว ตถาคโต
โลเก อุปฺปชฺชติ อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน สุคโต
โลกวิทู อนุตฺตโร ปุริสทมฺมสารถิ สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควา
อยํ ภิกฺขเว สุคโต ฯ
{๑๖๐.๑} กตโม จ ภิกฺขเว สุคตวินโย โส ธมฺมํ เทเสติ อาทิกลฺยาณํ
มชฺเฌกลฺยาณํ ปริโยสานกลฺยาณํ สาตฺถํ สพฺยญฺชนํ เกวลปริปุณฺณํ
ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ ปกาเสติ อยํ ภิกฺขเว สุคตวินโย ฯ เอวํ ๓-
สุคโต วา ภิกฺขเว โลเก ติฏฺฐมาโน สุคตวินโย วา ตทสฺส
พหุชนหิตาย พหุชนสุขาย โลกานุกมฺปาย อตฺถาย หิตาย
สุขาย เทวมนุสฺสานํ ๔- ฯ
จตฺตาโรเม ภิกฺขเว ธมฺมา สทฺธมฺมสฺส สมฺโมสาย อนฺตรธานาย
สํวตฺตนฺติ กตเม จตฺตาโร อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขู ทุคฺคหิตํ สุตฺตนฺตํ
ปริยาปุณนฺติ ทุนฺนิกฺขิตฺเตหิ ปทพฺยญฺชเนหิ ทุนฺนิกฺขิตฺตสฺส ภิกฺขเว
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. ตฺวํ ฯ ๒ โป. ม. ยุ. โย ฯ ๓ ยุ. เอวํสทฺโท นตฺถิ ฯ ๔ โป. ม.
@ เทวมนุสฺสานนฺติ ฯ
ปทพฺยญฺชนสฺส อตฺโถปิ ทุนฺนโย โหติ อยํ ภิกฺขเว ปฐโม ธมฺโม
สทฺธมฺมสฺส สมฺโมสาย อนฺตรธานาย สํวตฺตติ ฯ
{๑๖๐.๒} ปุน จปรํ ภิกฺขเว ภิกฺขู ทุพฺพจา โหนฺติ โทวจสฺสกรเณหิ
ธมฺเมหิ สมนฺนาคตา อกฺขมา อปฺปทกฺขิณคฺคาหิโน อนุสาสนึ อยํ
ภิกฺขเว ทุติโย ธมฺโม สทฺธมฺมสฺส สมฺโมสาย อนฺตรธานาย สํวตฺตติ ฯ
{๑๖๐.๓} ปุน จปรํ ภิกฺขเว เย เต ภิกฺขู พหุสฺสุตา อาคตาคมา
ธมฺมธรา วินยธรา มาติกาธรา เต น สกฺกจฺจํ สุตฺตนฺตํ ปรํ วาเจนฺติ
เตสํ อจฺจเยน ฉินฺนมูลโก สุตฺตนฺโต โหติ อปฺปฏิสฺสรโณ อยํ ภิกฺขเว
ตติโย ธมฺโม สทฺธมฺมสฺส สมฺโมสาย อนฺตรธานาย สํวตฺตติ ฯ
{๑๖๐.๔} ปุน จปรํ ภิกฺขเว เถรา ภิกฺขู พาหุลฺลิกา โหนฺติ
สาถลิกา โอกฺกมเน ปุพฺพงฺคมา ปวิเวเก นิกฺขิตฺตธุรา น วิริยํ
อารภนฺติ อปฺปตฺตสฺส ปตฺติยา อนธิคตสฺส อธิคมาย อสจฺฉิกตสฺส
สจฺฉิกิริยาย เตสํ ปจฺฉิมา ชนตา ทิฏฺฐานุคตึ อาปชฺชติ สาปิ
โหติ พาหุลฺลิกา สาถลิกา โอกฺกมเน ปุพฺพงฺคมา ปวิเวเก นิกฺขิตฺตธุรา
น วิริยํ อารภติ อปฺปตฺตสฺส ปตฺติยา อนธิคตสฺส อธิคมาย อสจฺฉิกตสฺส
สจฺฉิกิริยาย อยํ ภิกฺขเว จตุตฺโถ ธมฺโม สทฺธมฺมสฺส สมฺโมสาย
อนฺตรธานาย สํวตฺตติ ฯ อิเม โข ภิกฺขเว จตฺตาโร ธมฺมา สทฺธมฺมสฺส
สมฺโมสาย อนฺตรธานาย สํวตฺตนฺติ ๑- ฯ
{๑๖๐.๕} จตฺตาโรเม ภิกฺขเว ธมฺมา สทฺธมฺมสฺส ฐิติยา
อสมฺโมสาย อนนฺตรธานาย สํวตฺตนฺติ กตเม จตฺตาโร อิธ
ภิกฺขเว ภิกฺขู สุคฺคหิตํ สุตฺตนฺตํ ปริยาปุณนฺติ สุนิกฺขิตฺเตหิ
ปทพฺยญฺชเนหิ สุนิกฺขิตฺตสฺส ภิกฺขเว ปทพฺยญฺชนสฺส อตฺโถปิ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. ยุ. สํวตฺตนฺตีติ ฯ
สุนโย โหติ อยํ ภิกฺขเว ปฐโม ธมฺโม สทฺธมฺมสฺส ฐิติยา อสมฺโมสาย
อนนฺตรธานาย สํวตฺตติ ฯ
{๑๖๐.๖} ปุน จปรํ ภิกฺขเว ภิกฺขู สุวจา โหนฺติ โสวจสฺสกรเณหิ
ธมฺเมหิ สมนฺนาคตา ขมา ปทกฺขิณคฺคาหิโน อนุสาสนึ อยํ ภิกฺขเว
ทุติโย ธมฺโม สทฺธมฺมสฺส ฐิติยา อสมฺโมสาย อนนฺตรธานาย สํวตฺตติ ฯ
{๑๖๐.๗} ปุน จปรํ ภิกฺขเว เย เต ภิกฺขู พหุสฺสุตา อาคตาคมา
ธมฺมธรา วินยธรา มาติกาธรา เต สกฺกจฺจํ สุตฺตนฺตํ ปรํ วาเจนฺติ
เตสํ อจฺจเยน อจฺฉินฺนมูลโก สุตฺตนฺโต โหติ สปฺปฏิสฺสรโณ อยํ
ภิกฺขเว ตติโย ธมฺโม สทฺธมฺมสฺสฐิติยา อสมฺโมสาย อนนฺตรธานาย
สํวตฺตติ ฯ
{๑๖๐.๘} ปุน จปรํ ภิกฺขเว เถรา ภิกฺขู น พาหุลฺลิกา โหนฺติ น
สาถลิกา โอกฺกมเน นิกฺขิตฺตธุรา ปวิเวเก ปุพฺพงฺคมา วิริยํ
อารภนฺติ อปฺปตฺตสฺส ปตฺติยา อนธิคตสฺส อธิคมาย อสจฺฉิกตสฺส
สจฺฉิกิริยาย เตสํ ปจฺฉิมา ชนตา ทิฏฺฐานุคตึ อาปชฺชติ สาปิ โหติ
น พาหุลฺลิกา น สาถลิกา โอกฺกมเน นิกฺขิตฺตธุรา ปวิเวเก ปุพฺพงฺคมา
วิริยํ อารภติ อปฺปตฺตสฺส ปตฺติยา อนธิคตสฺส อธิคมาย อสจฺฉิกตสฺส
สจฺฉิกิริยาย อยํ ภิกฺขเว จตุตฺโถ ธมฺโม สทฺธมฺมสฺส ฐิติยา
อสมฺโมสาย อนนฺตรธานาย สํวตฺตติ ฯ อิเม โข ภิกฺขเว จตฺตาโร
ธมฺมา สทฺธมฺมสฺส ฐิติยา อสมฺโมสาย อนนฺตรธานาย สํวตฺตนฺตีติ ฯ
อินฺทฺริยวคฺโค ปฐโม
[๑]-
------------
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อินฺทฺริยานิ สทฺธา ปญฺญา สติสงฺขานปญฺจมํ
@ กปฺโป โรโค ปริหานิ ภิกฺขุนี สุคเตน จาติ ฯ
ปฏิปทาวคฺโค ทุติโย
[๑๖๑] จตสฺโส อิมา ภิกฺขเว ปฏิปทา กตมา จตสฺโส
ทุกฺขา ปฏิปทา ทนฺธาภิญฺญา ทุกฺขา ปฏิปทา ขิปฺปาภิญฺญา สุขา
ปฏิปทา ทนฺธาภิญฺญา สุขา ปฏิปทา ขิปฺปาภิญฺญา อิมา โข
ภิกฺขเว จตสฺโส ปฏิปทาติ ฯ
[๑๖๒] จตสฺโส อิมา ภิกฺขเว ปฏิปทา กตมา จตสฺโส ทุกฺขา
ปฏิปทา ทนฺธาภิญฺญา ทุกฺขา ปฏิปทา ขิปฺปาภิญฺญา สุขา ปฏิปทา
ทนฺธาภิญฺญา สุขา ปฏิปทา ขิปฺปาภิญฺญา ฯ
{๑๖๒.๑} กตมา จ ภิกฺขเว ทุกฺขา ปฏิปทา ทนฺธาภิญฺญา อิธ
ภิกฺขเว เอกจฺโจ ปุคฺคโล ปกติยาปิ ติพฺพราคชาติโก โหติ อภิกฺขณํ
ราคชํ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ ปกติยาปิ ติพฺพโทสชาติโก โหติ
อภิกฺขณํ โทสชํ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ ปกติยาปิ ติพฺพโมหชาติโก
โหติ อภิกฺขณํ โมหชํ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ ตสฺสิมานิ
ปญฺจินฺทฺริยานิ มุทูนิ ปาตุภวนฺติ สทฺธินฺทฺริยํ วิริยินฺทฺริยํ สตินฺทฺริยํ
สมาธินฺทฺริยํ ปญฺญินฺทฺริยํ โส อิเมสํ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ มุทุตฺตา
ทนฺธํ อนนฺตริยํ ๑- ปาปุณาติ อาสวานํ ขยาย อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว
ทุกฺขา ปฏิปทา ทนฺธาภิญฺญา ฯ
{๑๖๒.๒} กตมา จ ภิกฺขเว ทุกฺขา ปฏิปทา ขิปฺปาภิญฺญา อิธ
ภิกฺขเว เอกจฺโจ ปุคฺคโล ปกติยาปิ ติพฺพราคชาติโก โหติ อภิกฺขณํ
ราคชํ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ ปกติยาปิ ติพฺพโทสชาติโก โหติ
อภิกฺขณํ โทสชํ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ ปกติยาปิ ติพฺพโมหชาติโก
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อานนฺตริยํ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
โหติ อภิกฺขณํ โมหชํ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ ตสฺสิมานิ
ปญฺจินฺทฺริยานิ อธิมตฺตานิ ปาตุภวนฺติ สทฺธินฺทฺริยํ วิริยินฺทฺริยํ
สตินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ปญฺญินฺทฺริยํ โส อิเมสํ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ
อธิมตฺตตฺตา ขิปฺปํ อนนฺตริยํ ปาปุณาติ อาสวานํ ขยาย อยํ
วุจฺจติ ภิกฺขเว ทุกฺขา ปฏิปทา ขิปฺปาภิญฺญา ฯ
{๑๖๒.๓} กตมา จ ภิกฺขเว สุขา ปฏิปทา ทนฺธาภิญฺญา อิธ
ภิกฺขเว เอกจฺโจ ปุคฺคโล ปกติยาปิ น ติพฺพราคชาติโก โหติ น
อภิกฺขณํ ราคชํ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ ปกติยาปิ น ติพฺพโทสชาติโก
โหติ น อภิกฺขณํ โทสชํ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ ปกติยาปิ น
ติพฺพโมหชาติโก โหติ น อภิกฺขณํ โมหชํ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ
ตสฺสิมานิ ปญฺจินฺทฺริยานิ มุทูนิ ปาตุภวนฺติ สทฺธินฺทฺริยํ วิริยินฺทฺริยํ
สตินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ปญฺญินฺทฺริยํ โส อิเมสํ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ
มุทุตฺตา ทนฺธํ อนนฺตริยํ ปาปุณาติ อาสวานํ ขยาย อยํ วุจฺจติ
ภิกฺขเว สุขา ปฏิปทา ทนฺธาภิญฺญา ฯ
{๑๖๒.๔} กตมา จ ภิกฺขเว สุขา ปฏิปทา ขิปฺปาภิญฺญา อิธ
ภิกฺขเว เอกจฺโจ ปุคฺคโล ปกติยาปิ น ติพฺพราคชาติโก โหติ น
อภิกฺขณํ ราคชํ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ ปกติยาปิ น
ติพฺพโทสชาติโก โหติ น อภิกฺขณํ โทสชํ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ
ปฏิสํเวเทติ ปกติยาปิ น ติพฺพโมหชาติโก โหติ น อภิกฺขณํ
โมหชํ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ ตสฺสิมานิ ปญฺจินฺทฺริยานิ
อธิมตฺตานิ ปาตุภวนฺติ สทฺธินฺทฺริยํ วิริยินฺทฺริยํ สตินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ
ปญฺญินฺทฺริยํ โส อิเมสํ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ อธิมตฺตตฺตา ขิปฺปํ
อนนฺตริยํ ปาปุณาติ อาสวานํ ขยาย อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว สุขา
ปฏิปทา ขิปฺปาภิญฺญา ฯ อิมา โข ภิกฺขเว จตสฺโส ปฏิปทาติ ฯ
[๑๖๓] จตสฺโส อิมา ภิกฺขเว ปฏิปทา กตมา จตสฺโส
ทุกฺขา ปฏิปทา ทนฺธาภิญฺญา ทุกฺขา ปฏิปทา ขิปฺปาภิญฺญา สุขา
ปฏิปทา ทนฺธาภิญฺญา สุขา ปฏิปทา ขิปฺปาภิญฺญา ฯ
{๑๖๓.๑} กตมา จ ภิกฺขเว ทุกฺขา ปฏิปทา ทนฺธาภิญฺญา อิธ
ภิกฺขเว ภิกฺขุ อสุภานุปสฺสี กาเย วิหรติ อาหาเร ปฏิกฺกูลสญฺญี
สพฺพโลเก อนภิรตสญฺญี ๑- สพฺพสงฺขาเรสุ อนิจฺจานุปสฺสี มรณสญฺญา
โข ปนสฺส อชฺฌตฺตํ สุปฏฺฐิตา โหติ โส อิมานิ ปญฺจ เสกฺขพลานิ
อุปนิสฺสาย วิหรติ สทฺธาพลํ หิรีพลํ โอตฺตปฺปพลํ วิริยพลํ ปญฺญาพลํ
ตสฺสิมานิ ปญฺจินฺทฺริยานิ มุทูนิ ปาตุภวนฺติ สทฺธินฺทฺริยํ วิริยินฺทฺริยํ
สตินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ปญฺญินฺทฺริยํ โส อิเมสํ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ
มุทุตฺตา ทนฺธํ อนนฺตริยํ ปาปุณาติ อาสวานํ ขยาย อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว
ทุกฺขา ปฏิปทา ทนฺธาภิญฺญา ฯ
{๑๖๓.๒} กตมา จ ภิกฺขเว ทุกฺขา ปฏิปทา ขิปฺปาภิญฺญา อิธ
ภิกฺขเว ภิกฺขุ อสุภานุปสฺสี กาเย วิหรติ อาหาเร ปฏิกฺกูลสญฺญี สพฺพโลเก
อนภิรตสญฺญี สพฺพสงฺขาเรสุ อนิจฺจานุปสฺสี มรณสญฺญา โข ปนสฺส
อชฺฌตฺตํ สุปฏฺฐิตา โหติ โส อิมานิ ปญฺจ เสกฺขพลานิ อุปนิสฺสาย
วิหรติ สทฺธาพลํ หิรีพลํ โอตฺตปฺปพลํ วิริยพลํ ปญฺญาพลํ ตสฺสิมานิ
ปญฺจินฺทฺริยานิ อธิมตฺตานิ ปาตุภวนฺติ สทฺธินฺทฺริยํ วิริยินฺทฺริยํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อนภิรติสญฺญี ฯ
สตินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ปญฺญินฺทฺริยํ โส อิเมสํ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ
อธิมตฺตตฺตา ขิปฺปํ อนนฺตริยํ ปาปุณาติ อาสวานํ ขยาย อยํ วุจฺจติ
ภิกฺขเว ทุกฺขา ปฏิปทา ขิปฺปาภิญฺญา ฯ
{๑๖๓.๓} กตมา จ ภิกฺขเว สุขา ปฏิปทา ทนฺธาภิญฺญา อิธ
ภิกฺขเว ภิกฺขุ วิวิจฺเจว กาเมหิ วิวิจฺจ อกุสเลหิ ธมฺเมหิ สวิตกฺกํ สวิจารํ
วิเวกชํ ปีติสุขํ ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา
อชฺฌตฺตํ สมฺปสาทนํ เจตโส เอโกทิภาวํ อวิตกฺกํ อวิจารํ สมาธิชํ
ปีติสุขํ ทุติยํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ปีติยา จ วิราคา อุเปกฺขโก จ
วิหรติ สโต จ สมฺปชาโน สุขญฺจ กาเยน ปฏิสํเวเทติ ยนฺตํ อริยา
อาจิกฺขนฺติ อุเปกฺขโก สติมา สุขวิหารีติ ตติยํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ
สุขสฺส จ ปหานา ทุกฺขสฺส จ ปหานา ปุพฺเพว โสมนสฺสโทมนสฺสานํ
อตฺถงฺคมา อทุกฺขมสุขํ อุเปกฺขาสติปาริสุทฺธึ จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช
วิหรติ โส อิมานิ ปญฺจ เสกฺขพลานิ อุปนิสฺสาย วิหรติ สทฺธาพลํ
หิรีพลํ โอตฺตปฺปพลํ วิริยพลํ ปญฺญาพลํ ตสฺสิมานิ ปญฺจินฺทฺริยานิ
มุทูนิ ปาตุภวนฺติ สทฺธินฺทฺริยํ วิริยินฺทฺริยํ สตินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ
ปญฺญินฺทฺริยํ โส อิเมสํ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ มุทุตฺตา ทนฺธํ อนนฺตริยํ
ปาปุณาติ อาสวานํ ขยาย อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว สุขา ปฏิปทา
ทนฺธาภิญฺญา ฯ
{๑๖๓.๔} กตมา จ ภิกฺขเว สุขา ปฏิปทา ขิปฺปาภิญฺญา อิธ
ภิกฺขเว ภิกฺขุ วิวิจฺเจว กาเมหิ ฯเปฯ ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช
วิหรติ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา ฯเปฯ ทุติยํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช
วิหรติ ปีติยา จ วิราคา ฯเปฯ ตติยํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ
สุขสฺส จ ปหานา ทุกฺขสฺส จ ปหานา ฯเปฯ จตุตฺถํ ฌานํ
อุปสมฺปชฺช วิหรติ โส อิมานิ ปญฺจ เสกฺขพลานิ อุปนิสฺสาย
วิหรติ สทฺธาพลํ หิรีพลํ โอตฺตปฺปพลํ วิริยพลํ ปญฺญาพลํ
ตสฺสิมานิ ปญฺจินฺทฺริยานิ อธิมตฺตานิ ปาตุภวนฺติ สทฺธินฺทฺริยํ
วิริยินฺทฺริยํ สตินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ปญฺญินฺทฺริยํ โส อิเมสํ ปญฺจนฺนํ
อินฺทฺริยานํ อธิมตฺตตฺตา ขิปฺปํ อนนฺตริยํ ปาปุณาติ อาสวานํ ขยาย
อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว สุขา ปฏิปทา ขิปฺปาภิญฺญา ฯ อิมา โข ภิกฺขเว
จตสฺโส ปฏิปทาติ ฯ
[๑๖๔] จตสฺโส อิมา ภิกฺขเว ปฏิปทา กตมา จตสฺโส
อกฺขมา ปฏิปทา ขมา ปฏิปทา ทมา ปฏิปทา สมา ปฏิปทา ฯ
กตมา จ ภิกฺขเว อกฺขมา ปฏิปทา อิธ ภิกฺขเว เอกจฺโจ ปุคฺคโล
อกฺโกสนฺตํ ปจฺจกฺโกสติ โรสนฺตํ ปฏิโรสติ ภณฺฑนฺตํ ปฏิภณฺฑติ
อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว อกฺขมา ปฏิปทา ฯ
{๑๖๔.๑} กตมา จ ภิกฺขเว ขมา ปฏิปทา อิธ ภิกฺขเว เอกจฺโจ
ปุคฺคโล อกฺโกสนฺตํ น ปจฺจกฺโกสติ โรสนฺตํ น ปฏิโรสติ ภณฺฑนฺตํ
น ปฏิภณฺฑติ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ขมา ปฏิปทา ฯ
{๑๖๔.๒} กตมา จ ภิกฺขเว ทมา ปฏิปทา อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ
จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา น นิมิตฺตคฺคาหี โหติ นานุพฺยญฺชนคฺคาหี
ยตฺวาธิกรณเมนํ จกฺขุนฺทฺริยํ อสํวุตํ วิหรนฺตํ อภิชฺฌาโทมนสฺสา
ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อนฺวาสฺสเวยฺยุํ ตสฺส
สํวราย ปฏิปชฺชติ รกฺขติ จกฺขุนฺทฺริยํ จกฺขุนฺทฺริเย สํวรํ
อาปชฺชติ โสเตน สทฺทํ สุตฺวา ... ฆาเนน คนฺธํ ฆายิตฺวา ...
ชิวฺหาย รสํ สายิตฺวา ... กาเยน โผฏฺฐพฺพํ ผุสิตฺวา ... มนสา
ธมฺมํ วิญฺญาย น นิมิตฺตคฺคาหี โหติ นานุพฺยญฺชนคฺคาหี
ยตฺวาธิกรณเมนํ มนินฺทฺริยํ อสํวุตํ วิหรนฺตํ อภิชฺฌาโทมนสฺสา
ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อนฺวาสฺสเวยฺยุํ ตสฺส สํวราย ปฏิปชฺชติ
รกฺขติ มนินฺทฺริยํ มนินฺทฺริเย สํวรํ อาปชฺชติ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว
ทมา ปฏิปทา ฯ
{๑๖๔.๓} กตมา จ ภิกฺขเว สมา ปฏิปทา อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ
อุปฺปนฺนํ กามวิตกฺกํ นาธิวาเสติ ปชหติ วิโนเทติ สเมติ พฺยนฺตีกโรติ
อนภาวํ คเมติ อุปฺปนฺนํ พฺยาปาทวิตกฺกํ ... อุปฺปนฺนํ วิหึสาวิตกฺกํ ...
อุปฺปนฺนุปฺปนฺเน ปาปเก อกุสเล ธมฺเม นาธิวาเสติ ปชหติ วิโนเทติ
สเมติ พฺยนฺตีกโรติ อนภาวํ คเมติ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว สมา ปฏิปทา ฯ
อิมา โข ภิกฺขเว จตสฺโส ปฏิปทาติ ฯ
[๑๖๕] จตสฺโส อิมา ภิกฺขเว ปฏิปทา กตมา จตสฺโส
อกฺขมา ปฏิปทา ขมา ปฏิปทา ทมา ปฏิปทา สมา ปฏิปทา ฯ
{๑๖๕.๑} กตมา จ ภิกฺขเว อกฺขมา ปฏิปทา อิธ ภิกฺขเว เอกจฺโจ
ปุคฺคโล อกฺขโม โหติ สีตสฺส อุณฺหสฺส ชิฆจฺฉาย ปิปาสาย ฑํสมกสวาตาตป-
สิรึสปสมฺผสฺสานํ ทุรุตฺตานํ ทุราคตานํ วจนปถานํ อุปฺปนฺนานํ
สารีริกานํ เวทนานํ ทุกฺขานํ ติพฺพานํ ขรานํ กฏุกานํ อสาตานํ อมนาปานํ
ปาณหรานํ อนธิวาสกชาติโก โหติ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว อกฺขมา
ปฏิปทา ฯ
{๑๖๕.๒} กตมา จ ภิกฺขเว ขมา ปฏิปทา อิธ ภิกฺขเว เอกจฺโจ
ปุคฺคโล ขโม โหติ สีตสฺส อุณฺหสฺส ชิฆจฺฉาย ปิปาสาย ฑํสมกสวา-
ตาตปสิรึสปสมฺผสฺสานํ ทุรุตฺตานํ ทุราคตานํ วจนปถานํ อุปฺปนฺนานํ
สารีริกานํ เวทนานํ ทุกฺขานํ ติพฺพานํ ขรานํ กฏุกานํ อสาตานํ
อมนาปานํ ปาณหรานํ อธิวาสกชาติโก โหติ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว
ขมา ปฏิปทา ฯ
{๑๖๕.๓} กตมา จ ภิกฺขเว ทมา ปฏิปทา อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ
จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา น นิมิตฺตคฺคาหี โหติ นานุพฺยญฺชนคฺคาหี
ยตฺวาธิกรณเมนํ จกฺขุนฺทฺริยํ อสํวุตํ วิหรนฺตํ อภิชฺฌาโทมนสฺสา
ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อนฺวาสฺสเวยฺยุํ ตสฺส สํวราย ปฏิปชฺชติ
รกฺขติ จกฺขุนฺทฺริยํ จกฺขุนฺทฺริเย สํวรํ อาปชฺชติ โสเตน สทฺทํ
สุตฺวา ... ฆาเนน คนฺธํ ฆายิตฺวา ... ชิวฺหาย รสํ สายิตฺวา ... กาเยน
โผฏฺฐพฺพํ ผุสิตฺวา ... มนสา ธมฺมํ วิญฺญาย น นิมิตฺตคฺคาหี โหติ
นานุพฺยญฺชนคฺคาหี ยตฺวาธิกรณเมนํ มนินฺทฺริยํ อสํวุตํ วิหรนฺตํ
อภิชฺฌาโทมนสฺสา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อนฺวาสฺสเวยฺยุํ ตสฺส
สํวราย ปฏิปชฺชติ รกฺขติ มนินฺทฺริยํ มนินฺทฺริเย สํวรํ อาปชฺชติ
อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ทมา ปฏิปทา ฯ
{๑๖๕.๔} กตมา จ ภิกฺขเว สมา ปฏิปทา อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ
อุปฺปนฺนํ กามวิตกฺกํ นาธิวาเสติ ปชหติ วิโนเทติ สเมติ
พฺยนฺตีกโรติ อนภาวํ คเมติ อุปฺปนฺนํ พฺยาปาทวิตกฺกํ ...
อุปฺปนฺนํ วิหึสาวิตกฺกํ อุปฺปนฺนุปฺปนฺเน ปาปเก อกุสเล ธมฺเม
นาธิวาเสติ ปชหติ วิโนเทติ สเมติ พฺยนฺตีกโรติ อนภาวํ คเมติ
อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว สมา ปฏิปทา ฯ อิมา โข ภิกฺขเว จตสฺโส
ปฏิปทาติ ฯ
[๑๖๖] จตสฺโส อิมา ภิกฺขเว ปฏิปทา กตมา ตสฺโส ทุกฺขา
ปฏิปทา ทนฺธาภิญฺญา ทุกฺขา ปฏิปทา ขิปฺปาภิญฺญา สุขา
ปฏิปทา ทนฺธาภิญฺญา สุขา ปฏิปทา ขิปฺปาภิญฺญา ฯ ตตฺร ภิกฺขเว
ยายํ ปฏิปทา ทุกฺขา ทนฺธาภิญฺญา อยํ ภิกฺขเว ปฏิปทา อุภเยเนว
หีนา อกฺขายติ ยมฺปายํ ปฏิปทา ทุกฺขา อิมินาปายํ หีนา
อกฺขายติ ยมฺปายํ ปฏิปทา ทนฺธา อิมินาปายํ หีนา อกฺขายติ
อยํ ภิกฺขเว ปฏิปทา อุภเยเนว หีนา อกฺขายติ ฯ ตตฺร ภิกฺขเว
ยายํ ปฏิปทา ทุกฺขา ขิปฺปาภิญฺญา อยํ ภิกฺขเว ปฏิปทา ทุกฺขตฺตา
หีนา อกฺขายติ ฯ ตตฺร ภิกฺขเว ยายํ ปฏิปทา สุขา ทนฺธาภิญฺญา
อยํ ภิกฺขเว ปฏิปทา ทนฺธตฺตา หีนา อกฺขายติ ฯ ตตฺร ภิกฺขเว ยายํ
ปฏิปทา สุขา ขิปฺปาภิญฺญา อยํ ภิกฺขเว ปฏิปทา อุภเยเนว
ปณีตา อกฺขายติ ยมฺปายํ ปฏิปทา สุขา อิมินาปายํ ปณีตา
อกฺขายติ ยมฺปายํ ปฏิปทา ขิปฺปา อิมินาปายํ ปณีตา อกฺขายติ
อยํ ภิกฺขเว ปฏิปทา อุภเยเนว ปณีตา อกฺขายติ ฯ อิมา โข ภิกฺขเว
จตสฺโส ปฏิปทาติ ฯ
[๑๖๗] อถโข อายสฺมา สารีปุตฺโต เยนายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมตา มหาโมคฺคลฺลาเนน สทฺธึ
สมฺโมทิ สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ
นิสีทิ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา สารีปุตฺโต อายสฺมนฺตํ
มหาโมคฺคลฺลานํ เอตทโวจ จตสฺโส อิมา อาวุโส โมคฺคลฺลาน
ปฏิปทา กตมา จตสฺโส ทุกฺขา ปฏิปทา ทนฺธาภิญฺญา ทุกฺขา
ปฏิปทา ขิปฺปาภิญฺญา สุขา ปฏิปทา ทนฺธาภิญฺญา สุขา ปฏิปทา
ขิปฺปาภิญฺญา อิมา โข อาวุโส จตสฺโส ปฏิปทา อิมาสํ อาวุโส
จตสฺสนฺนํ ปฏิปทานํ กตมํ เต ปฏิปทํ อาคมฺม อนุปาทาย อาสเวหิ
จิตฺตํ วิมุตฺตนฺติ ฯ จตสฺโส อิมา อาวุโส สารีปุตฺต ปฏิปทา กตมา
จตสฺโส ทุกฺขา ปฏิปทา ทนฺธาภิญฺญา ทุกฺขา ปฏิปทา
ขิปฺปาภิญฺญา สุขา ปฏิปทา ทนฺธาภิญฺญา สุขา ปฏิปทา
ขิปฺปาภิญฺญา อิมา โข อาวุโส จตสฺโส ปฏิปทา อิมาสํ อาวุโส
จตสฺสนฺนํ ปฏิปทานํ ยายํ ปฏิปทา ทุกฺขา ขิปฺปาภิญฺญา อิมํ เม
ปฏิปทํ อาคมฺม อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตํ วิมุตฺตนฺติ ฯ
[๑๖๘] อถโข อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน เยนายสฺมา
สารีปุตฺโต เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมตา สารีปุตฺเตน สทฺธึ
สมฺโมทิ สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ
เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน อายสฺมนฺตํ
สารีปุตฺตํ เอตทโวจ จตสฺโส อิมา อาวุโส สารีปุตฺต ปฏิปทา กตมา
จตสฺโส ทุกฺขา ปฏิปทา ทนฺธาภิญฺญา ทุกฺขา ปฏิปทา ขิปฺปาภิญฺญา
สุขา ปฏิปทา ทนฺธาภิญฺญา สุขา ปฏิปทา ขิปฺปาภิญฺญา
อิมา โข อาวุโส จตสฺโส ปฏิปทา อิมาสํ อาวุโส จตสฺสนฺนํ
ปฏิปทานํ กตมํ เต ปฏิปทํ อาคมฺม อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตํ
วิมุตฺตนฺติ ฯ จตสฺโส อิมา อาวุโส โมคฺคลฺลาน ปฏิปทา กตมา
จตสฺโส ทุกฺขา ปฏิปทา ทนฺธาภิญฺญา ทุกฺขา ปฏิปทา ขิปฺปาภิญฺญา
สุขา ปฏิปทา ทนฺธาภิญฺญา สุขา ปฏิปทา ขิปฺปาภิญฺญา
อิมา โข อาวุโส จตสฺโส ปฏิปทา อิมาสํ อาวุโส จตสฺสนฺนํ
ปฏิปทานํ ยายํ ปฏิปทา สุขา ขิปฺปาภิญฺญา อิมํ เม ปฏิปทํ
อาคมฺม อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตํ วิมุตฺตนฺติ ฯ
[๑๖๙] จตฺตาโรเม ภิกฺขเว ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมึ
กตเม จตฺตาโร อิธ ภิกฺขเว เอกจฺโจ ปุคฺคโล ทิฏฺเฐว ธมฺเม
สสงฺขารปรินิพฺพายี โหติ อิธ ปน ภิกฺขเว เอกจฺโจ ปุคฺคโล
กายสฺส เภทา สสงฺขารปรินิพฺพายี โหติ อิธ ปน ภิกฺขเว เอกจฺโจ
ปุคฺคโล ทิฏฺเฐว ธมฺเม อสงฺขารปรินิพฺพายี โหติ อิธ ปน ภิกฺขเว
เอกจฺโจ ปุคฺคโล กายสฺส เภทา อสงฺขารปรินิพฺพายี โหติ ฯ
{๑๖๙.๑} กถญฺจ ภิกฺขเว ปุคฺคโล ทิฏฺเฐว ธมฺเม สสงฺขารปรินิพฺพายี
โหติ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ อสุภานุปสฺสี กาเย วิหรติ อาหาเร ปฏิกฺกูลสญฺญี
สพฺพโลเก อนภิรตสญฺญี สพฺพสงฺขาเรสุ อนิจฺจานุปสฺสี มรณสญฺญา
โข ปนสฺส อชฺฌตฺตํ สุปฏฺฐิตา โหติ โส อิมานิ ปญฺจ เสกฺขพลานิ
อุปนิสฺสาย วิหรติ สทฺธาพลํ หิรีพลํ โอตฺตปฺปพลํ วิริยพลํ
ปญฺญาพลํ ตสฺสิมานิ ปญฺจินฺทฺริยานิ อธิมตฺตานิ ปาตุภวนฺติ
สทฺธินฺทฺริยํ วิริยินฺทฺริยํ สตินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ปญฺญินฺทฺริยํ โส
อิเมสํ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ อธิมตฺตตฺตา ทิฏฺเฐว ธมฺเม
สสงฺขารปรินิพฺพายี โหติ เอวํ โข ภิกฺขเว ปุคฺคโล ทิฏฺเฐว
ธมฺเม สสงฺขารปรินิพฺพายี โหติ ฯ
{๑๖๙.๒} กถญฺจ ภิกฺขเว ปุคฺคโล กายสฺส เภทา สสงฺขารปรินิพฺพายี
โหติ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ อสุภานุปสฺสี กาเย วิหรติ อาหาเร ปฏิกฺกูลสญฺญี
สพฺพโลเก อนภิรตสญฺญี สพฺพสงฺขาเรสุ อนิจฺจานุปสฺสี มรณสญฺญา
โข ปนสฺส อชฺฌตฺตํ สุปฏฺฐิตา โหติ โส อิมานิ ปญฺจ เสกฺขพลานิ
อุปนิสฺสาย วิหรติ สทฺธาพลํ หิรีพลํ โอตฺตปฺปพลํ วิริยพลํ ปญฺญาพลํ
ตสฺสิมานิ ปญฺจินฺทฺริยานิ มุทูนิ ปาตุภวนฺติ สทฺธินฺทฺริยํ วิริยินฺทฺริยํ
สตินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ปญฺญินฺทฺริยํ โส อิเมสํ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ
มุทุตฺตา กายสฺส เภทา สสงฺขารปรินิพฺพายี โหติ เอวํ โข ภิกฺขเว
ปุคฺคโล กายสฺส เภทา สสงฺขารปรินิพฺพายี โหติ ฯ
{๑๖๙.๓} กถญฺจ ภิกฺขเว ปุคฺคโล ทิฏฺเฐว ธมฺเม อสงฺขารปรินิพฺพายี
โหติ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ วิวิจฺเจว กาเมหิ ฯเปฯ ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช
วิหรติ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา ฯเปฯ ทุติยํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ
ปีติยา จ วิราคา ฯเปฯ ตติยํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุขสฺส จ
ปหานา ทุกฺขสฺส จ ปหานา ฯเปฯ จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ
โส อิมานิ ปญฺจ เสกฺขพลานิ อุปนิสฺสาย วิหรติ สทฺธาพลํ หิรีพลํ
โอตฺตปฺปพลํ วิริยพลํ ปญฺญาพลํ ตสฺสิมานิ ปญฺจินฺทฺริยานิ
อธิมตฺตานิ ปาตุภวนฺติ สทฺธินฺทฺริยํ วิริยินฺทฺริยํ สตินฺทฺริยํ
สมาธินฺทฺริยํ ปญฺญินฺทฺริยํ โส อิเมสํ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ
อธิมตฺตตฺตา ทิฏฺเฐว ธมฺเม อสงฺขารปรินิพฺพายี โหติ เอวํ โข
ภิกฺขเว ปุคฺคโล ทิฏฺเฐว ธมฺเม อสงฺขารปรินิพฺพายี โหติ ฯ
{๑๖๙.๔} กถญฺจ ภิกฺขเว ปุคฺคโล กายสฺส เภทา อสงฺขารปรินิพฺพายี
โหติ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ วิวิจฺเจว กาเมหิ ฯเปฯ ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช
วิหรติ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา ฯเปฯ ทุติยํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ
ปีติยา จ วิราคา ฯเปฯ ตติยํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุขสฺส จ
ปหานา ทุกฺขสฺส จ ปหานา ฯเปฯ จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ
โส อิมานิ ปญฺจ เสกฺขพลานิ อุปนิสฺสาย วิหรติ สทฺธาพลํ หิรีพลํ
โอตฺตปฺปพลํ วิริยพลํ ปญฺญาพลํ ตสฺสิมานิ ปญฺจินฺทฺริยานิ มุทูนิ
ปาตุภวนฺติ สทฺธินฺทฺริยํ วิริยินฺทฺริยํ สตินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ
ปญฺญินฺทฺริยํ โส อิเมสํ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ มุทุตฺตา กายสฺส
เภทา อสงฺขารปรินิพฺพายี โหติ เอวํ โข ภิกฺขเว ปุคฺคโล
กายสฺส เภทา อสงฺขารปรินิพฺพายี โหติ ฯ อิเม โข ภิกฺขเว
จตฺตาโร ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมินฺติ ฯ
เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๑ หน้าที่ ๑๙๗-๒๑๑.
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=21&item=160&items=10
อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :-
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=21&item=160&items=10&mode=bracket
อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :-
https://84000.org/tipitaka/read/roman_item.php?book=21&item=160&items=10
อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :-
https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=21&item=160&items=10
ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=21&i=160
สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๑
https://84000.org/tipitaka/read/?index_21
https://84000.org/tipitaka/english/?index_21
บันทึก ๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]
