[๔๐๑] กถํ รสฺสํ อสฺสสนฺโต รสฺสํ อสฺสสามีติ ปชานาติ
รสฺสํ ปสฺสสนฺโต รสฺสํ ปสฺสสามีติ ปชานาติ ฯ รสฺสํ อสฺสาสํ
อิตฺตรสงฺขาเต อสฺสสติ รสฺสํ ปสฺสาสํ อิตฺตรสงฺขาเต ปสฺสสติ
รสฺสํ อสฺสาสปสฺสาสํ อิตฺตรสงฺขาเต อสฺสสติปิ ปสฺสสติปิ รสฺสํ
อสฺสาสปสฺสาสํ อิตฺตรสงฺขาเต อสฺสสโตปิ ปสฺสสโตปิ ฉนฺโท
อุปฺปชฺชติ ฉนฺทวเสน ตโต สุขุมตรํ รสฺสํ อสฺสาสํ อิตฺตรสงฺขาเต
อสฺสสติ ฉนฺทวเสน ตโต สุขุมตรํ รสฺสํ ปสฺสาสํ อิตฺตรสงฺขาเต
ปสฺสสติ ฉนฺทวเสน ตโต สุขุมตรํ รสฺสํ อสฺสาสปสฺสาสํ อิตฺตรสงฺขาเต
อสฺสสติปิ ปสฺสสติปิ ฉนฺทวเสน ตโต สุขุมตรํ รสฺสํ
อสฺสาสปสฺสาสํ อิตฺตรสงฺขาเต อสฺสสโตปิ ปสฺสสโตปิ ปามุชฺชํ
อุปฺปชฺชติ ปามุชฺชวเสน ตโต สุขุมตรํ รสฺสํ อสฺสาสํ อิตฺตรสงฺขาเต
อสฺสสติ ปามุชฺชวเสน ตโต สุขุมตรํ รสฺสํ ปสฺสาสํ อิตฺตรสงฺขาเต
ปสฺสสติ ปามุชฺชวเสน ตโต สุขุมตรํ รสฺสํ อสฺสาสปสฺสาสํ
อิตฺตรสงฺขาเต อสฺสสติปิ ปสฺสสติปิ ปามุชฺชวเสน ตโต
สุขุมตรํ รสฺสํ อสฺสาสปสฺสาสํ อิตฺตรสงฺขาเต อสฺสสโตปิ
ปสฺสสโตปิ รสฺสํ อสฺสาสปสฺสาสา จิตฺตํ วิวฏฺฏติ อุเปกฺขา สณฺาติ
อิเมหิ นวหากาเรหิ รสฺสํ อสฺสาสปสฺสาสกาโย อุปฏฺานํ สติ
อนุปสฺสนาาณํ กาโย อุปฏฺานํ โน สติ สติ อุปฏฺานํ เจว
สติ จ ตาย สติยา เตน าเณน ตํ กายํ อนุปสฺสตีติ เตน
วุจฺจติ กาเย กายานุปสฺสนา สติปฏฺานภาวนา ฯ
[๔๐๒] อนุปสฺสตีติ กถํ ตํ กายํ อนุปสฺสติ ฯเปฯ เอวนฺตํ
กายํ อนุปสฺสติ ฯ
{๔๐๒.๑} ภาวนาติ จตสฺโส ภาวนา ฯเปฯ อาเสวนฏฺเน ภาวนา
รสฺสํ อสฺสาสปสฺสาสวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตํ อวิกฺเขปํ ปชานโต
วิทิตา เวทนา อุปฺปชฺชนฺติ ฯเปฯ รสฺสํ อสฺสาสปสฺสาสวเสน จิตฺตสฺส
เอกคฺคตํ อวิกฺเขปํ ปชานนฺโต อินฺทฺริยานํ สโมธาเนติ ฯเปฯ เตน
วุจฺจติ สมตฺถญฺจ ปฏิวิชฺฌติ ฯ
[๔๐๓] กถํ สพฺพกายปฏิสํเวที อสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ
สพฺพกายปฏิสํเวที ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ฯ
{๔๐๓.๑} กาโยติ เทฺว กายา นามกาโย จ รูปกาโย จ ฯ กตโม
นามกาโย ฯ เวทนา สญฺา เจตนา ผสฺโส มนสิกาโร นามญฺจ
นามกาโย จ เย จ วุจฺจนฺติ จิตฺตสงฺขารา อยํ นามกาโย ฯ
กตโม รูปกาโย ฯ จตฺตาโร จ มหาภูตา จตุนฺนญฺจ มหาภูตานํ
อุปาทายรูปํ อสฺสาโส จ ปสฺสาโส จ นิมิตฺตญฺจ อุปนิพนฺธนา
เย จ วุจฺจนฺติ กายสงฺขารา อยํ รูปกาโย ฯ
[๔๐๔] กถนฺเต กายา ปฏิวิทิตา โหนฺติ ทีฆํ อสฺสาสวเสน
จิตฺตสฺส เอกคฺคตํ อวิกฺเขปํ ปชานโต สติ อุปฏฺิตา โหติ ตาย
สติยา เตน าเณน เต กายา ปฏิวิทิตา โหนฺติ ทีฆํ ปสฺสาสวเสน
จิตฺตสฺส เอกคฺคตํ อวิกฺเขปํ ปชานโต สติ อุปฏฺิตา
โหติ ตาย สติยา เตน าเณน เต กายา ปฏิวิทิตา โหนฺติ
รสฺสํ อสฺสาสวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตํ อวิกฺเขปํ ปชานโต สติ
อุปฏฺิตา โหติ ตาย สติยา เตน าเณน เต กายา ปฏิวิทิตา
โหนฺติ รสฺสํ ปสฺสาสวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตํ อวิกฺเขปํ
ปชานโต สติ อุปฏฺิตา โหติ ตาย สติยา เตน าเณน เต
กายา ปฏิวิทิตา โหนฺติ อาวชฺชโต เต กายา ปฏิวิทิตา โหนฺติ
{๔๐๔.๑} ชานโต เต กายา ปฏิวิทิตา โหนฺติ ปสฺสโต เต
กายา ปฏิวิทิตา โหนฺติ ปจฺจเวกฺขโต เต กายา ปฏิวิทิตา โหนฺติ
จิตฺตํ อธิฏฺหโต เต กายา ปฏิวิทิตา โหนฺติ สทฺธาย อธิมุจฺจโต
เต กายา ปฏิวิทิตา โหนฺติ วิริยํ ปคฺคณฺหโต เต กายา ปฏิวิทิตา
โหนฺติ สตึ อุปฏฺาปยโต เต กายา ปฏิวิทิตา โหนฺติ
จิตฺตํ สมาทหโต เต กายา ปฏิวิทิตา โหนฺติ ปญฺาย ปชานโต
เต กายา ปฏิวิทิตา โหนฺติ อภิญฺเยฺยํ อภิชานโต เต
กายา ปฏิวิทิตา โหนฺติ ปริญฺเยฺยํ ปริชานโต เต กายา ปฏิวิทิตา
โหนฺติ ปหาตพฺพํ ปชหโต เต กายา ปฏิวิทิตา โหนฺติ
ภาเวตพฺพํ ภาวยโต เต กายา ปฏิวิทิตา โหนฺติ สจฺฉิกาตพฺพํ
สจฺฉิกโรโต เต กายา ปฏิวิทิตา โหนฺติ เอวนฺเต กายา ปฏิวิทิตา
โหนฺติ สพฺพกายปฏิสํเวที อสฺสาสปสฺสาสกาโย อุปฏฺานํ
สติ อนุปสฺสนาาณํ กาโย อุปฏฺานํ โน สติ สติ อุปฏฺานํ
เจว สติ จ ตาย สติยา เตน าเณน ตํ กายํ อนุปสฺสตีติ
เตน วุจฺจติ กาเย กายานุปสฺสนา สติปฏฺานภาวนา ฯ
[๔๐๕] อนุปสฺสตีติ ฯเปฯ สพฺพกายปฏิสํเวที อสฺสาสปสฺสาสา ๑-
สํวรฏฺเน สีลวิสุทฺธิ อวิกฺเขปฏฺเน จิตฺตวิสุทฺธิ ทสฺสนฏฺเน
ทิฏฺิวิสุทฺธิ โย ตตฺถ สํวรฏฺโ อยํ อธิสีลสิกฺขา โย ตตฺถ
อวิกฺเขปฏฺโ อยํ อธิจิตฺตสิกฺขา โย ตตฺถ ทสฺสนฏฺโ
อยํ อธิปญฺาสิกฺขา อิมา ติสฺโส สิกฺขาโย อาวชฺชนฺโต
สิกฺขติ ชานนฺโต สิกฺขติ ปสฺสนฺโต สิกฺขติ ปจฺจเวกฺขนฺโต
สิกฺขติ จิตฺตํ อธิฏฺหนฺโต สิกฺขติ สทฺธาย อธิมุจฺจนฺโต
สิกขติ วิริยํ ปคฺคณฺหนฺโต สิกฺขติ สตึ อุปฏฺาเปนฺโต
สิกฺขติ จิตฺตํ สมาทหนฺโต สิกฺขติ ปญฺาย ปชานนฺโต สิกฺขติ
อภิญฺเยฺยํ อภิชานนฺโต สิกฺขติ ปริญฺเยฺยํ ปริชานนฺโต
สิกฺขติ ปหาตพฺพํ ปชหนฺโต สิกฺขติ ภาเวตพฺพํ ภาเวนฺโต
สิกฺขติ สจฺฉิกาตพฺพํ สจฺฉิกโรนฺโต สิกฺขติ สพฺพกายปฏิสํเวที
อสฺสาสปสฺสาสวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตํ อวิกฺเขปํ ปชานโต
วิทิตา เวทนา อุปฺปชฺชนฺติ ฯเปฯ สพฺพกายปฏิสํเวที อสฺสาส-
ปสฺสาสวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตํ อวิกฺเขปํ ปชานนฺโต อินฺทฺริยานิ
สโมธาเนติ ฯเปฯ เตน วุจฺจติ สมตฺถญฺจ ปฏิวิชฺฌตีติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อสฺสาสปสฺสาสานํ ฯ
[๔๐๖] กถํ ปสฺสมฺภยํ กายสงฺขารํ อสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ
ปสฺสมฺภยํ กายสงฺขารํ ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ฯ
{๔๐๖.๑} กตโม กายสงฺขาโร ฯ ทีฆํ อสฺสาสา กายิกา เอเต
ธมฺมา กายปฏิพทฺธา กายสงฺขารา เต กายสงฺขาเร ปสฺสมฺเภนฺโต
นิโรเธนฺโต วูปสเมนฺโต สิกฺขติ ทีฆํ ปสฺสาสา กายิกา เอเต ธมฺมา
กายปฏิพทฺธา กายสงฺขารา เต กายสงฺขาเร ปสฺสมฺเภนฺโต
นิโรเธนฺโต วูปสเมนฺโต สิกฺขติ รสฺสํ อสฺสาสา รสฺสํ ปสฺสาสา
สพฺพกายปฏิสํเวที อสฺสาสา กายิกา เอเต ธมฺมา กายปฏิพทฺธา
กายสงฺขารา เต กายสงฺขาเร ปสฺสมฺเภนฺโต นิโรเธนฺโต วูปสเมนฺโต
สิกฺขติ
{๔๐๖.๒} ยถารูเปหิ กายสงฺขาเรหิ ยา กายสฺส อานมนา
วินมนา สนฺนมนา ปณมนา อิญฺชนา ผนฺทนา จลนา กมฺปนา
ปสฺสมฺภยํ กายสงฺขารํ อสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ปสฺสมฺภยํ กายสงฺขารํ
ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ยถารูเปหิ กายสงฺขาเรหิ ยา กายสฺส
นอานมนา นวินมนา นสนฺนมนา นปฺปณมนา อนิญฺชนา นผนฺทนา
อจลนา อกมฺปนา สนฺตํ สุขุมํ ปสฺสมฺภยํ กายสงฺขารํ อสฺสสิสฺสามีติ
สิกฺขติ ปสฺสมฺภยํ กายสงฺขารํ ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ
{๔๐๖.๓} อิติ กิร ปสฺสมฺภยํ กายสงฺขารํ อสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ
ปสฺสมฺภยํ กายสงฺขารํ ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ เอวํ สนฺเต วาตูปลทฺธิยา
จ ปภาวนา น โหติ อสฺสาสปสฺสาสานญฺจ ปภาวนา น โหติ
อานาปานสฺสติยา จ ปภาวนา น โหติ อานาปานสฺสติสมาธิสฺส
จ ปภาวนา น โหติ น จ ตํ สมาปตฺตึ ปณฺฑิตา สมาปชฺชนฺติปิ
วุฏฺหนฺติปิ
{๔๐๖.๔} อิติ กิร ปสฺสมฺภยํ กายสงฺขารํ อสฺสสิสฺสามีติ
สิกฺขติ ปสฺสมฺภยํ กายสงฺขารํ ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ เอวํ สนฺเต
วาตูปลทฺธิยา จ ปภาวนา โหติ อสฺสาสปสฺสาสานญฺจ ปภาวนา
โหติ อานาปานสฺสติยา จ ปภาวนา โหติ อานาปานสฺสติสมาธิสฺส
จ ปภาวนา โหติ ตญฺจ นํ สมาปตฺตึ ปณฺฑิตา สมาปชฺชนฺติปิ
วุฏฺหนฺติปิ ยถากถํ วิย เสยฺยถาปิ กํเส อาโกฏิเต ปมํ โอฬาริกา
สทฺทา ปวตฺตนฺติ โอฬาริกานํ สทฺทานํ นิมิตฺตํ สุคฺคหิตตฺตา
สุมนสิกตตฺตา สูปธาริตตฺตา นิรุทฺเธปิ โอฬาริเก สทฺเท
{๔๐๖.๕} อถ ปจฺฉา สุขุมกา สทฺทา ปวตฺตนฺติ สุขุมกานํ
สทฺทานํ นิมิตฺตํ สุคฺคหิตตฺตา สุมนสิกตตฺตา สูปธาริตตฺตา
นิรุทฺเธปิ สุขุมเก สทฺเท อถ ปจฺฉา สุขุมนิมิตฺตารมฺมณตฺตาปิ
จิตฺตํ ปวตฺตติ เอวเมว ปมํ โอฬาริกา อสฺสาสปสฺสาสา ปวตฺตนฺติ
โอฬาริกานํ อสฺสาสปสฺสาสานํ นิมิตฺตํ สุคฺคหิตตฺตา สุมนสิกตตฺตา
สูปธาริตตฺตา นิรุทฺเธปิ โอฬาริเก อสฺสาสปสฺสาเส อถ ปจฺฉา
สุขุมกา อสฺสาสปสฺสาสา ปวตฺตนฺติ สุขุมกานํ อสฺสาสปสฺสาสานํ
นิมิตฺตํ สุคฺคหิตตฺตา สุมนสิกตตฺตา สูปธาริตตฺตา นิรุทฺเธปิ สุขุมเก
อสฺสาสปสฺสาเส อถ ปจฺฉา สุขุมกานํ อสฺสาสปสฺสาสานํ
นิมิตฺตารมฺมณตฺตาปิ จิตฺตํ น วิกฺเขปํ คจฺฉติ เอวํ สนฺเต
วาตูปลทฺธิยา จ ปภาวนา โหติ อสฺสาสปสฺสาสานญฺจ
ปภาวนา โหติ อานาปานสฺสติยา จ ปภาวนา โหติ
อานาปานสฺสติสมาธิสฺส จ ปภาวนา โหติ ตญฺจ นํ สมาปตฺตึ
ปณฺฑิตา สมาปชฺชนฺติปิ วุฏฺหนฺติปิ ปสฺสมฺภยํ กายสงฺขารํ
อสฺสาสปสฺสาสกาโย อุปฏฺานํ สติ อนุปสฺสนาาณํ กาโย
อุปฏฺานํ โน สติ สติ อุปฏฺานํ เจว สติ จ ตาย สติยา เตน
าเณน ตํ กายํ อนุปสฺสติ เตน วุจฺจติ กาเย กายานุปสฺสนา
สติปฏฺานภาวนา ฯ
[๔๐๗] อนุปสฺสตีติ กถํ ตํ กายํ อนุปสฺสติ ฯเปฯ เอวนฺตํ กายํ
อนุปสฺสติ ฯ
{๔๐๗.๑} ภาวนาติ จตสฺโส ภาวนา ฯเปฯ อาเสวนฏฺเน ภาวนา ฯ
ปสฺสมฺภยํ กายสงฺขารํ อสฺสาสปสฺสาสา ๑- สํวรฏฺเน สีลวิสุทฺธิ
อวิกฺเขปฏฺเน จิตฺตวิสุทฺธิ ทสฺสนฏฺเน ทิฏฺิวิสุทฺธิ โย ตตฺถ
สํวรฏฺโ อยํ อธิสีลสิกฺขา โย ตตฺถ อวิกฺเขปฏฺโ อยํ อธิจิตฺตสิกฺขา
โย ตตฺถ ทสฺสนฏฺโ อยํ อธิปญฺาสิกฺขา อิมา ติสฺโส สิกฺขาโย
อาวชฺชนฺโต สิกฺขติ ฯเปฯ สจฺฉิกาตพฺพํ สจฺฉิกโรนฺโต สิกฺขติ
ปสฺสมฺภยํ กายสงฺขารํ อสฺสาสปสฺสาสวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตํ
อวิกฺเขปํ ปชานโต วิทิตา เวทนา อุปฺปชฺชนฺติ ฯเปฯ ปสฺสมฺภยํ
กายสงฺขารํ อสฺสาสปสฺสาสวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตํ อวิกฺเขปํ
ปชานโต อินฺทฺริยานิ สโมธาเนติ ฯเปฯ เตน วุจฺจติ สมตฺถญฺจ
ปฏิวิชฺฌติ ๒- อฏฺ อนุปสฺสเน าณานิ อฏฺ จ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อสฺสาสปสฺสาสานํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ ๒ ม. ยุ. ปฏิวิชฺฌตีติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
อุปฏฺานานุสฺสติโย จตฺตาริ สุตฺตนฺติกวตฺถูนิ กาเย กายานุปสฺสนาย ฯ
ภาณวารํ ฯ
[๔๐๘] กถํ ปีติปฏิสํเวที อสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ปีติปฏิสํเวที
ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ฯ
{๔๐๘.๑} กตมา ปีติ ฯ ทีฆํ อสฺสาสวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตํ
อวิกฺเขปํ ปชานโต อุปฺปชฺชติ ปีติปามุชฺชํ ฯเปฯ ทีฆํ ปสฺสาสวเสน
จิตฺตสฺส เอกคฺคตํ อวิกฺเขปํ ปชานโต อุปฺปชฺชติ ปีติปามุชฺชํ ฯเปฯ
รสฺสํ อสฺสาสวเสน รสฺสํ ปสฺสาสวเสน สพฺพกายปฏิสํเวที
อสฺสาสวเสน สพฺพกายปฏิสํเวที ปสฺสาสวเสน ปสฺสมฺภยํ
กายสงฺขารํ อสฺสาสวเสน ปสฺสมฺภยํ กายสงฺขารํ ปสฺสาสวเสน
จิตฺตสฺส เอกคฺคตํ อวิกฺเขปํ ปชานโต อุปฺปชฺชติ ปีติปามุชฺชํ
ยา ปีติปามุชฺชํ อาโมทนา ปโมทนา หาโส ปหาโส จิตฺตสฺส โอทคฺยํ
อตฺตมนตา จิตฺตสฺส อยํ ปีติ [๑]- ปฏิวิทิตา โหติ ทีฆํ อสฺสาสวเสน
จิตฺตสฺส เอกคฺคตํ อวิกฺเขปํ ปชานโต สติ อุปฏฺิตา โหติ
{๔๐๘.๒} ตาย สติยา เตน าเณน สา ปีติ ปฏิวิทิตา โหติ
ทีฆํ ปสฺสาสวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตํ อวิกฺเขปํ ปชานโต สติ
อุปฏฺิตา โหติ ตาย สติยา เตน าเณน สา ปีติ ปฏิวิทิตา โหติ
รสฺสํ อสฺสาสวเสน รสฺสํ ปสฺสาสวเสน สพฺพกายปฏิสํเวที
อสฺสาสวเสน ปสฺสมฺภยํ กายสงฺขารํ อสฺสาสวเสน ปสฺสมฺภยํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อยํ ปีติ ฯ กถํ สา ปีติ ... ฯ
กายสงฺขารํ ปสฺสาสวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตํ อวิกฺเขปํ ปชานโต
สติ อุปฏฺิตา โหติ ตาย สติยา เตน าเณน สา ปีติ ปฏิวิทิตา
โหติ อาวชฺชโต สา ปีติ ปฏิวิทิตา โหติ ชานโต ... ปสฺสโต
ปจฺจเวกฺขโต จิตฺตํ อธิฏฺหโต สทฺธาย อธิมุจฺจโต วิริยํ
ปคฺคณฺหโต สตึ อุปฏฺาปยโต จิตฺตํ สมาทหโต ปญฺาย
ปชานโต อภิญฺเยฺยํ อภิชานโต ปริญฺเยฺยํ ปริชานโต
ปหาตพฺพํ ปชหโต ภาเวตพฺพํ ภาวยโต สจฺฉิกาตพฺพํ สจฺฉิกโรโต
สา ปีติ ปฏิวิทิตา โหติ เอวํ สา [๑]- ปีติปฏิสํเวที
อสฺสาสปสฺสาสวเสน เวทนา อุปฏฺานํ สติ อนุปสฺสนาาณํ
เวทนา อุปฏฺานํ โน สติ สติ อุปฏฺานํ เจว สติ จ ตาย
สติยา เตน าเณน ตํ เวทนํ อนุปสฺสตีติ เตน วุจฺจติ
เวทนาสุ เวทนานุปสฺสนา สติปฏฺานภาวนา ๒- ฯ
{๔๐๘.๓} อนุปสฺสตีติ กถํ ตํ เวทนํ อนุปสฺสติ ฯเปฯ
เอวนฺตํ เวทนํ อนุปสฺสติ ฯ
{๔๐๘.๔} ภาวนาติ จตสฺโส ภาวนา ฯเปฯ อาเสวนฏฺเน
ภาวนา ฯ ปีติปฏิสํเวที อสฺสาสปสฺสาสา สํวรฏฺเน สีลวิสุทฺธิ
ฯเปฯ ปีติปฏิสํเวที อสฺสาสปสฺสาสวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตํ อวิกฺเขปํ
ปชานโต ฯเปฯ ปชานนฺโต อินฺทฺริยานิ สโมธาเนติ เตน วุจฺจติ
สมตฺถญฺจ ปฏิวิชฺฌติ ฯ
[๔๐๙] กถํ สุขปฏิสํเวที ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ปีติ ปฏิวิทิตา โหติ ฯ ๒ ม. ยุ. ... ภาวนาติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
{๔๐๙.๑} สุขนฺติ เทฺว สุขานิ กายิกญฺจ สุขํ เจตสิกญฺจ สุขํ ฯ
{๔๐๙.๒} กตมํ กายิกํ สุขํ ฯ ยํ กายิกํ สาตํ กายิกํ สุขํ เวทยิตํ ๑-
กายสมฺผสฺสชา สาตา สุขา เวทนา อิทํ กายิกํ สุขํ ฯ กตมํ
เจตสิกํ สุขํ ฯ ยํ [๒]- เจตสิกํ สุขํ เจโตสมฺผสฺสชํ สาตํ สุขํ เวทยิตํ
เจโตสมฺผสฺสชา สาตา สุขา เวทนา อิทํ เจตสิกํ สุขํ ฯ
{๔๐๙.๓} กถํ เต สุขา ปฏิวิทิตา โหนฺติ ฯ ทีฆํ อสฺสาสวเสน
จิตฺตสฺส เอกคฺคตํ อวิกฺเขปํ ปชานโต สติ อุปฏฺิตา โหติ ตาย สติยา
เตน าเณน เต สุขา ปฏิวิทิตา โหนฺติ ทีฆํ ปสฺสาสวเสน
จิตฺตสฺส เอกคฺคตํ อวิกฺเขปํ ปชานโต สติ อุปฏฺิตา โหติ ตาย
สติยา เตน าเณน เต สุขา ปฏิวิทิตา โหนฺติ ฯเปฯ สจฺฉิกาตพฺพํ
สจฺฉิกโรโต เต สุขา ปฏิวิทิตา โหนฺติ เอวนฺเต สุขา ปฏิวิทิตา
โหนฺติ สุขปฏิสํเวที อสฺสาสปสฺสาสวเสน เวทนา อุปฏฺานํ สติ
อนุปสฺสนาาณํ เวทนา อุปฏฺานํ โน สติ สติ อุปฏฺานํ เจว
สติ จ ตาย สติยา เตน าเณน ตํ เวทนํ อนุปสฺสตีติ เตน วุจฺจติ
เวทนาสุ เวทนานุปสฺสนา สติปฏฺานภาวนา ฯ
{๔๐๙.๔} อนุปสฺสตีติ กถํ เวทนํ อนุปสฺสติ ฯ อนิจฺจโต
อนุปสฺสติ ฯเปฯ เอวนฺตํ เวทนํ อนุปสฺสติ ฯ
{๔๐๙.๕} ภาวนาติ จตสฺโส ภาวนา ฯเปฯ อาเสวนฏฺเน ภาวนา ฯ
สุขปฏิสํเวที อสฺสาสปสฺสาสา สํวรฏฺเน สีลวิสุทฺธิ ฯเปฯ สุขปฏิสํเวที
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ ๒ ม. ยุ. เจตสิกํ สาตํ .. ฯ
อสฺสาสปสฺสาสวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตํ อวิกฺเขปํ
ปชานโต ฯเปฯ ปชานนฺโต อินฺทฺริยานิ สโมธาเนติ เตน วุจฺจติ
สมตฺถญฺจ ปฏิวิชฺฌติ ฯ
[๔๑๐] กถํ จิตฺตสงฺขารปฏิสํเวที อสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ
จิตฺตสงฺขารปฏิสํเวที ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ฯ
{๔๑๐.๑} กตโม จิตฺตสงฺขาโร ฯ ทีฆํ อสฺสาสวเสน สญฺา จ
เวทนา จ เจตสิกา เอเต ธมฺมา จิตฺตปฏิพทฺธา จิตฺตสงฺขารา ทีฆํ
ปสฺสาสวเสน สญฺา จ เวทนา จ เจตสิกา เอเต ธมฺมา
จิตฺตปฏิพทฺธา จิตฺตสงฺขารา ฯเปฯ สุขปฏิสํเวที อสฺสาสวเสน
สุขปฏิสํเวที ปสฺสาสวเสน สญฺา จ เวทนา จ เจตสิกา เอเต
ธมฺมา จิตฺตปฏิพทฺธา จิตฺตสงฺขารา อยํ จิตฺตสงฺขาโร ฯ
{๔๑๐.๒} กถํ เต จิตฺตสงฺขารา ปฏิวิทิตา โหนฺติ ฯ ทีฆํ
อสฺสาสวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตํ อวิกฺเขปํ ปชานโต สติ อุปฏฺิตา
โหติ ตาย สติยา เตน าเณน เต จิตฺตสงฺขารา ปฏิวิทิตา โหนฺติ
ทีฆํ ปสฺสาสวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตํ อวิกฺเขปํ ปชานโต สติ
อุปฏฺิตา โหติ ตาย สติยา เตน าเณน เต จิตฺตสงฺขารา
ปฏิวิทิตา โหนฺติ ฯเปฯ สจฺฉิกาตพฺพํ สจฺฉิกโรโต เต จิตฺตสงฺขารา
ปฏิวิทิตา โหนฺติ เอวนฺเต จิตฺตสงฺขารา ปฏิวิทิตา โหนฺติ
จิตฺตสงฺขารปฏิสํเวที อสฺสาสปสฺสาสวเสน เวทนา อุปฏฺานํ สติ
อนุปสฺสนาาณํ เวทนา อุปฏฺานํ โน สติ สติ อุปฏฺานํ เจว
สติ จ ตาย สติยา เตน าเณน ตํ เวทนํ อนุปสฺสตีติ เตน
วุจฺจติ เวทนาสุ เวทนานุปสฺสนา สติปฏฺานภาวนา ฯ
{๔๑๐.๓} อนุปสฺสตีติ กถํ ตํ เวทนํ อนุปสฺสติ ฯ อนิจฺจโต
อนุปสฺสติ ฯเปฯ เอวนฺตํ เวทนํ อนุปสฺสติ ฯ
{๔๑๐.๔} ภาวนาติ จตสฺโส ภาวนา ฯเปฯ อาเสวนฏฺเน
ภาวนา ฯ จิตฺตสงฺขารปฏิสํเวที อสฺสาสปสฺสาสา สํวรฏฺเน
สีลวิสุทฺธิ ฯเปฯ จิตฺตสงฺขารปฏิสํเวที อสฺสาสปสฺสาสวเสน
จิตฺตสฺส เอกคฺคตํ อวิกฺเขปํ ปชานโต ฯเปฯ ปชานนฺโต อินฺทฺริยานิ
สโมธาเนติ เตน วุจฺจติ สมตฺถญฺจ ปฏิวิชฺฌติ ฯ
[๔๑๑] กถํ ปสฺสมฺภยํ จิตฺตสงฺขารํ อสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ
ปสฺสมฺภยํ จิตฺตสงฺขารํ ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ฯ
{๔๑๑.๑} กตโม จิตฺตสงฺขาโร ฯ ทีฆํ อสฺสาสวเสน สญฺา จ
เวทนา จ เจตสิกา เอเต ธมฺมา จิตฺตปฏิพทฺธา จิตฺตสงฺขารา เต
จิตฺตสงฺขาเร ปสฺสมฺเภนฺโต นิโรเธนฺโต วูปสเมนฺโต สิกฺขติ ทีฆํ
ปสฺสาสวเสน สญฺา จ เวทนา จ เจตสิกา เอเต ธมฺมา
จิตฺตปฏิพทฺธา จิตฺตสงฺขารา เต จิตฺตสงฺขาเร ปสฺสมฺเภนฺโต
นิโรเธนฺโต วูปสเมนฺโต สิกฺขติ จิตฺตสงฺขารปฏิสํเวที อสฺสาสวเสน
จิตฺตสงฺขารปฏิสํเวที ปสฺสาสวเสน สญฺา จ เวทนา จ เจตสิกา
เอเต ธมฺมา จิตฺตปฏิพทฺธา จิตฺตสงฺขารา เต จิตฺตสงฺขาเร
ปสฺสมฺเภนฺโต นิโรเธนฺโต วูปสเมนฺโต สิกฺขติ ปสฺสมฺภยํ จิตฺตสงฺขารํ
อสฺสาสปสฺสาสวเสน เวทนา อุปฏฺานํ สติ อนุปสฺสนาาณํ
เวทนา อุปฏฺานํ โน สติ สติ อุปฏฺานํ เจว สติ จ ตาย สติยา
เตน าเณน ตํ เวทนํ อนุปสฺสตีติ เตน วุจฺจติ เวทนาสุ
เวทนานุปสฺสนา สติปฏฺานภาวนา ฯ
{๔๑๑.๒} อนุปสฺสตีติ กถํ ตํ เวทนํ อนุปสฺสติ ฯเปฯ เอวนฺตํ
เวทนํ อนุปสฺสติ ฯ
{๔๑๑.๓} ภาวนาติ จตสฺโส ภาวนา ฯเปฯ อาเสวนฏฺเน
ภาวนา ฯ ปสฺสมฺภยํ จิตฺตสงฺขารํ อสฺสาสปสฺสาสา สํวรฏฺเน
สีลวิสุทฺธิ ฯเปฯ ปสฺสมฺภยํ จิตฺตสงฺขารํ อสฺสาสปสฺสาสวเสน จิตฺตสฺส
เอกคฺคตํ อวิกฺเขปํ ปชานโต ฯเปฯ ปชานนฺโต อินฺทฺริยานิ สโมธาเนติ
เตน วุจฺจติ สมตฺถญฺจ ปฏิวิชฺฌติ อฏฺ อนุปสฺสเน าณานิ
อฏฺ จ อุปฏฺานานุสฺสติโย จตฺตาริ สุตฺตนฺติกวตฺถูนิ เวทนาสุ
เวทนานุปสฺสนาย ฯ
ภาณวารํ ฯ
[๔๑๒] กถํ จิตฺตปฏิสํเวที อสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ จิตฺตปฏิสํเวที
ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ฯ
{๔๑๒.๑} กตมํ ตํ จิตฺตํ ฯ ทีฆํ อสฺสาสวเสน วิญฺาณจิตฺตํ ยํ
จิตฺตํ มโน มานสํ หทยํ ปณฺฑรํ [๑]- มนายตนํ มนินฺทฺริยํ วิญฺาณํ
วิญฺาณกฺขนฺโธ ตชฺชา มโนวิญฺาณธาตุ ทีฆํ ปสฺสาสวเสน
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. มโน ฯ เอวมุปริปิ ฯ ๒ สี. ยุ. ตชฺชมาโน ฯ เอวมุปริปิ ฯ
ฯเปฯ ปสฺสมฺภยํ จิตฺตสงฺขารํ อสฺสาสวเสน วิญฺาณจิตฺตํ ยํ
จิตฺตํ มโน มานสํ หทยํ ปณฺฑรํ มนายตนํ มนินฺทฺริยํ วิญฺาณํ
วิญฺาณกฺขนฺโธ ตชฺชา มโนวิญฺาณธาตุ อิทํ จิตฺตํ ฯ
{๔๑๒.๒} กถํ จิตฺตํ ปฏิวิทิตํ โหติ ฯ ทีฆํ อสฺสาสวเสน จิตฺตสฺส
เอกคฺคตํ อวิกฺเขปํ ปชานโต สติ อุปฏฺิตา โหติ ตาย สติยา
เตน าเณน ตํ จิตฺตํ ปฏิวิทิตํ โหติ ทีฆํ ปสฺสาสวเสน
จิตฺตสฺส เอกคฺคตํ อวิกฺเขปํ ปชานโต สติ อุปฏฺิตา โหติ ตาย
สติยา เตน าเณน จิตฺตํ ปฏิวิทิตํ โหติ ฯเปฯ สจฺฉิกาตพฺพํ
สจฺฉิกโรโต ตํ จิตฺตํ ปฏิวิทิตํ โหติ เอวนฺตํ จิตฺตํ ปฏิวิทิตํ
โหติ จิตฺตปฏิสํเวที อสฺสาสวเสน วิญฺาณจิตฺตํ อุปฏฺานํ
สติ อนุปสฺสนาาณํ จิตฺตํ อุปฏฺานํ โน สติ สติ อุปฏฺานํ
เจว สติ จ ตาย สติยา เตน าเณน ตํ จิตฺตํ อนุปสฺสตีติ
เตน วุจฺจติ จิตฺเต จิตฺตานุปสฺสนา สติปฏฺานภาวนา ฯ
{๔๑๒.๓} อนุปสฺสตีติ กถํ ตํ จิตฺตํ อนุปสฺสติ ฯเปฯ เอวนฺตํ
จิตฺตํ อนุปสฺสติ ฯ
{๔๑๒.๔} ภาวนาติ จตสฺโส ภาวนา ฯเปฯ อาเสวนฏฺเน ภาวนา ฯ
จิตฺตปฏิสํเวที อสฺสาสปสฺสาสา สํวรฏฺเน สีลวิสุทฺธิ ฯเปฯ
จิตฺตปฏิสํเวที อสฺสาสปสฺสาสวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตํ อวิกฺเขปํ
ปชานโต ฯเปฯ ปชานนฺโต อินฺทฺริยานิ สโมธาเนติ เตน วุจฺจติ
สมตฺถญฺจ ปฏิวิชฺฌติ ฯ
[๔๑๓] กถํ อภิปฺปโมทยํ จิตฺตํ อสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ อภิปฺปโมทยํ
จิตฺตํ ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ฯ
{๔๑๓.๑} กตโม จ ๑- จิตฺตสฺส อภิปฺปโมโท ฯ ทีฆํ อสฺสาสวเสน
จิตฺตสฺส เอกคฺคตํ อวิกฺเขปํ ปชานโต อุปฺปชฺชติ จิตฺตสฺส อภิปฺปโมโท
ยา จิตฺตสฺส อาโมทนา ปโมทนา หาโส ปหาโส จิตฺตสฺส โอทคฺยํ
อตฺตมนตา จิตฺตสฺส ทีฆํ ปสฺสาสวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตํ อวิกฺเขปํ
ปชานโต อุปฺปชฺชติ จิตฺตสฺส อภิปฺปโมโท ยา จิตฺตสฺส อาโมทนา
ปโมทนา หาโส ปหาโส จิตฺตสฺส ๒- โอทคฺยํ อตฺตมนตา จิตฺตสฺส
ฯเปฯ จิตฺตปฏิสํเวที อสฺสาสวเสน จิตฺตปฏิสํเวที ปสฺสาสวเสน
จิตฺตสฺส เอกคฺคตํ อวิกฺเขปํ ปชานโต อุปฺปชฺชติ จิตฺตสฺส อภิปฺปโมโท
ยา จิตฺตสฺส อาโมทนา ปโมทนา หาโส ปหาโส จิตฺตสฺส โอทคฺยํ
อตฺตมนตา จิตฺตสฺส อยํ จิตฺตสฺส อภิปฺปโมโท ฯ อภิปฺปโมทยํ จิตฺตํ
อสฺสาสปสฺสาสวเสน วิญฺาณจิตฺตํ อุปฏฺานํ สติ อนุปสฺสนาาณํ
จิตฺตํ อุปฏฺานํ โน สติ สติ อุปฏฺานํ เจว สติ จ ตาย สติยา
เตน าเณน ตํ จิตฺตํ อนุปสฺสตีติ เตน วุจฺจติ จิตฺเต จิตฺตานุปสฺสนา
สติปฏฺานภาวนา ฯ
{๔๑๓.๒} อนุปสฺสตีติ กถํ ตํ จิตฺตํ อนุปสฺสติ ฯเปฯ เอวนฺตํ จิตฺตํ
อนุปสฺสติ ฯ
{๔๑๓.๓} ภาวนาติ จตสฺโส ภาวนา ฯเปฯ อาเสวนฏฺเน ภาวนา ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. จสทฺโท นตฺถิ ฯ ๒ ม. ยุ. วิตฺติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
อภิปฺปโมทยํ จิตฺตํ อสฺสาสปสฺสาสา สํวรฏฺเน สีลวิสุทฺธิ ฯเปฯ
อภิปฺปโมทยํ จิตฺตํ อสฺสาสปสฺสาสวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตํ
อวิกฺเขปํ ปชานโต ฯเปฯ ปชานนฺโต อินฺทฺริยานิ สโมธาเนติ เตน
วุจฺจติ สมตฺถญฺจ ปฏิวิชฺฌติ ฯ
[๔๑๔] กถํ สมาทหํ จิตฺตํ อสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ สมาทหํ
จิตฺตํ ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ฯ
{๔๑๔.๑} กตมญฺจ สมาธินฺทฺริยํ ๑- ฯ ทีฆํ อสฺสาสวเสน จิตฺตสฺส
เอกคฺคตา อวิกฺเขโป สมาธิ [๒]- ทีฆํ ปสฺสาสวเสน จิตฺตสฺส
เอกคฺคตา อวิกฺเขโป สมาธิ [๒]- สมาทหํ จิตฺตํ อสฺสาสวเสน [๓]-
จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิกฺเขโป สมาธิ ยา จิตฺตสฺส ิติ สณฺิติ
อธิฏฺิติ ๔- อวิสาหาโร อวิกฺเขโป จ ๕- อวิสาหตมานสตา สมโถ
สมาธินฺทฺริยํ สมาธิพลํ สมฺมาสมาธิ อยํ [๖]- สมาทหํ จิตฺตํ
อสฺสาสวเสน ๗- วิญฺาณจิตฺตํ อุปฏฺานํ สติ อนุปสฺสนาาณํ จิตฺตํ
อุปฏฺานํ โน สติ สติ อุปฏฺานํ เจว สติ จ ตาย สติยา
เตน าเณน ตํ จิตฺตํ อนุปสฺสตีติ เตน วุจฺจติ จิตฺเต
จิตฺตานุปสฺสนา สติปฏฺานภาวนา ฯ
{๔๑๔.๒} อนุปสฺสตีติ กถํ ตํ จิตฺตํ อนุปสฺสติ ฯเปฯ เอวนฺตํ จิตฺตํ
อนุปสฺสติ ฯ
{๔๑๔.๓} ภาวนาติ จตสฺโส ภาวนา ฯเปฯ อาเสวนฏฺเน ภาวนา ฯ
สมาทหํ จิตฺตํ อสฺสาสปสฺสาสา สํวรฏฺเน สีลวิสุทฺธิ ฯเปฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. กตโม สมาธิ ฯ ๒ ม. ยา จิตฺตสฺส ิติ ฯเปฯ สมาธิพลํ สมฺมาสมาธิ ฯ
@๓ ม. สมาทหํ จิตฺตํ ปสฺสาสวเสน ... ฯ ๔ ม. ยุ. อวฏฺิติ ฯ ๕ ม. ยุ. จสทฺโท
@นตฺถิ ฯ ๖ ม. สมาธิ ฯ ๗ ม. อสฺสาสปสฺสาสวเสน ฯ
สมาทหํ จิตฺตํ อสฺสาสวเสน ๑- จิตฺตสฺส เอกคฺคตํ อวิกฺเขปํ
ปชานโต ฯเปฯ ปชานนฺโต อินฺทฺริยานิ สโมธาเนติ เตน วุจฺจติ
สมตฺถญฺจ ปฏิวิชฺฌติ ฯ
[๔๑๕] กถํ วิโมจยํ จิตฺตํ อสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ วิโมจยํ
จิตฺตํ ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ฯ ราคโต วิโมจยํ จิตฺตํ อสฺสสิสฺสามีติ
สิกฺขติ ราคโต วิโมจยํ จิตฺตํ ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ โทสโต วิโมจยํ
จิตฺตํ อสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ โทสโต วิโมจยํ จิตฺตํ ปสฺสสิสฺสามีติ
สิกฺขติ โมหโต วิโมจยํ จิตฺตํ อสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ โมหโต วิโมจยํ
จิตฺตํ ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ฯเปฯ มานโต วิโมจยํ จิตฺตํ ทิฏฺิยา
วิโมจยํ จิตฺตํ วิจิกิจฺฉาย วิโมจยํ จิตฺตํ ถีนมิทฺธโต วิโมจยํ จิตฺตํ
อุทฺธจฺจโต วิโมจยํ จิตฺตํ อหิริกโต วิโมจยํ จิตฺตํ อโนตฺตปฺปโต
วิโมจยํ จิตฺตํ อสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ อโนตฺตปฺปโต วิโมจยํ
จิตฺตํ ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ วิโมจยํ จิตฺตํ อสฺสาสปสฺสาสวเสน
วิญฺาณจิตฺตํ อุปฏฺานํ สติ ฯเปฯ ฯ
{๔๑๕.๑} อนุปสฺสตีติ กถํ ตํ จิตฺตํ อนุปสฺสติ ฯเปฯ เอวนฺตํ
จิตฺตํ อนุปสฺสติ ฯ
{๔๑๕.๒} ภาวนาติ จตสฺโส ภาวนา ฯเปฯ อาเสวนฏฺเน
ภาวนา ฯ วิโมจยํ จิตฺตํ อสฺสาสปสฺสาสา สํวรฏฺเน สีลวิสุทฺธิ ฯเปฯ
วิโมจยํ จิตฺตํ อสฺสาสปสฺสาสวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตํ อวิกฺเขปํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อสฺสาสปสฺสาสวเสน ฯ
ปชานโต ฯเปฯ ปชานนฺโต อินฺทฺริยานิ สโมธาเนติ เตน วุจฺจติ
สมตฺถญฺจ ปฏิวิชฺฌติ ฯ อฏฺ อนุปสฺสเน าณานิ อฏฺ จ
อุปฏฺานานุสฺสติโย จตฺตาริ สุตนฺติกวตฺถูนิ จิตฺเต จิตฺตานุปสฺสนาย ฯ
[๔๑๖] กถํ อนิจฺจานุปสฺสี อสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ อนิจฺจานุปสฺสี
ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ฯ
{๔๑๖.๑} อนิจฺจนฺติ กึ อนิจฺจํ ฯ ปญฺจกฺขนฺธา อนิจฺจา ฯ เกนตฺเถน
อนิจฺจา ฯ อุปฺปาทวยฏฺเน อนิจฺจา ฯ ปญฺจนฺนํ ขนฺธานํ อุทยํ
ปสฺสนฺโต กติ ลกฺขณานิ ปสฺสติ วยํ ปสฺสนฺโต กติ ลกฺขณานิ
ปสฺสติ อุทยพฺพยํ ปสฺสนฺโต กติ ลกฺขณานิ ปสฺสติ ฯ ปญฺจนฺนํ
ขนฺธานํ อุทยํ ปสฺสนฺโต ปญฺจวีสติ ลกฺขณานิ ปสฺสติ ฯเปฯ
ปญฺจนฺนํ ขนฺธานํ อุทยพฺพยํ ปสฺสนฺโต อิมานิ ปญฺาสํ
ลกฺขณานิ ปสฺสติ รูเป อนิจฺจานุปสฺสี อสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ รูเป
อนิจฺจานุปสฺสี ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ เวทนาย สญฺาย
สงฺขาเรสุ วิญฺาเณ จกฺขุสฺมึ ฯเปฯ ชรามรเณ อนิจฺจานุปสฺสี
อสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ชรามรเณ อนิจฺจานุปสฺสี ปสฺสสิสฺสามีติ
สิกฺขติ อนิจฺจานุปสฺสี อสฺสาสปสฺสาสวเสน ธมฺมา อุปฏฺานํ
สติ อนุปสฺสนาาณํ ธมฺมา อุปฏฺานํ โน สติ สติ อุปฏฺานํ
เจว สติ จ ตาย สติยา เตน าเณน เต ธมฺเม อนุปสฺสตีติ
เตน วุจฺจติ ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสนา สติปฏฺานภาวนา ฯ
{๔๑๖.๒} อนุปสฺสตีติ กถํ เต ธมฺเม อนุปสฺสติ ฯเปฯ เอวนฺเต
ธมฺเม อนุปสฺสติ ฯ
{๔๑๖.๓} ภาวนาติ จตสฺโส ภาวนา ฯเปฯ อาเสวนฏฺเน ภาวนา ฯ
อนิจฺจานุปสฺสี อสฺสาสปสฺสาสา สํวรฏฺเน สีลวิสุทฺธิ ฯเปฯ
อนิจฺจานุปสฺสี อสฺสาสปสฺสาสวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตํ อวิกฺเขปํ
ปชานโต ฯเปฯ ปชานนฺโต อินฺทฺริยานิ สโมธาเนติ เตน วุจฺจติ
สมตฺถญฺจ ปฏิวิชฺฌติ ฯ
[๔๑๗] กถํ วิราคานุปสฺสี อสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ วิราคานุปสฺสี
ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ฯ รูเป อาทีนวํ ทิสฺวา รูปวิราเค
ฉนฺทชาโต โหติ สทฺธาธิมุตฺโต จิตฺตํ จสฺส สฺวาธิฏฺิตํ รูเป
วิราคานุปสฺสี อสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ รูเป วิราคานุปสฺสี
ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ เวทนาย สญฺาย สงฺขาเรสุ วิญฺาเณ
จกฺขุสฺมึ ฯเปฯ ชรามรเณ อาทีนวํ ทิสฺวา ชรามรณวิราเค
ฉนฺทชาโต โหติ สทฺธาธิมุตฺโต จิตฺตํ จสฺส สฺวาธิฏฺิตํ ชรามรเณ
วิราคานุปสฺสี อสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ชรามรเณ วิราคานุปสฺสี
ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ วิราคานุปสฺสี อสฺสาสปสฺสาสวเสน
ธมฺมา อุปฏฺานํ สติ อนุปสฺสนาาณํ ธมฺมา อุปฏฺานํ
โน สติ สติ อุปฏฺานํ เจว สติ จ ตาย สติยา เตน าเณน เต
ธมฺเม อนุปสฺสตีติ เตน วุจฺจติ ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสนา
สติปฏฺานภาวนา ฯ
{๔๑๗.๑} อนุปสฺสตีติ กถํ เต ธมฺเม อนุปสฺสติ ฯเปฯ เอวนฺเต
ธมฺเม อนุปสฺสติ ฯ
{๔๑๗.๒} ภาวนาติ จตสฺโส ภาวนา ฯเปฯ อาเสวนฏฺเน ภาวนา ฯ
วิราคานุปสฺสี อสฺสาสปสฺสาสา สํวรฏฺเน สีลวิสุทฺธิ ฯเปฯ
วิราคานุปสฺสี อสฺสาสปสฺสาสวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตํ อวิกฺเขปํ
ปชานโต ฯเปฯ ปชานนฺโต อินฺทฺริยานิ สโมธาเนติ เตน วุจฺจติ
สมตฺถญฺจ ปฏิวิชฺฌติ ฯ
[๔๑๘] กถํ นิโรธานุปสฺสี อสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ นิโรธานุปสฺสี
ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ฯ รูเป อาทีนวํ ทิสฺวา รูปนิโรเธ
ฉนฺทชาโต โหติ สทฺธาธิมุตฺโต จิตฺตํ จสฺส สฺวาธิฏฺิตํ รูเป
นิโรธานุปสฺสี อสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ รูเป นิโรธานุปสฺสี
ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ เวทนาย สญฺาย สงฺขาเรสุ วิญฺาเณ
จกฺขุสฺมึ ฯเปฯ ชรามรเณ อาทีนวํ ทิสฺวา ชรามรณนิโรเธ
ฉนฺทชาโต โหติ สทฺธาธิมุตฺโต จิตฺตํ จสฺส สฺวาธิฏฺิตํ
ชรามรเณ นิโรธานุปสฺสี อสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ชรามรเณ
นิโรธานุปสฺสี ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ฯ
[๔๑๙] กติหากาเรหิ อวิชฺชาย อาทีนโว โหติ กติหากาเรหิ
อวิชฺชา นิรุชฺฌติ ฯ ปญฺจหากาเรหิ อวิชฺชาย อาทีนโว โหติ
อฏฺหากาเรหิ อวิชฺชา นิรุชฺฌติ ฯ
{๔๑๙.๑} กตเมหิ ปญฺจหากาเรหิ อวิชฺชาย อาทีนโว โหติ ฯ
อนิจฺจฏฺเน
อวิชฺชาย อาทีนโว โหติ ทุกฺขฏฺเน อวิชฺชาย อาทีนโว
โหติ อนตฺตฏฺเน อวิชฺชาย อาทีนโว โหติ สนฺตาปฏฺเน
อวิชฺชาย อาทีนโว โหติ วิปริณามฏฺเน อวิชฺชาย อาทีนโว
โหติ อิเมหิ ปญฺจหากาเรหิ อวิชฺชาย อาทีนโว โหติ ฯ
{๔๑๙.๒} กตเมหิ อฏฺหากาเรหิ อวิชฺชา นิรุชฺฌติ ฯ นิทานนิโรเธน
อวิชฺชา นิรุชฺฌติ สมุทยนิโรเธน อวิชฺชา นิรุชฺฌติ ชาตินิโรเธน
อวิชฺชา นิรุชฺฌติ อาหารนิโรเธน ๑- อวิชฺชา นิรุชฺฌติ เหตุนิโรเธน
อวิชฺชา นิรุชฺฌติ ปจฺจยนิโรเธน อวิชฺชา นิรุชฺฌติ าณุปฺปาเทน
อวิชฺชา นิรุชฺฌติ นิโรธุปฏฺาเนน อวิชฺชา นิรุชฺฌติ
อิเมหิ อฏฺหากาเรหิ อวิชฺชา นิรุชฺฌติ อิเมหิ ปญฺจหากาเรหิ
อวิชฺชาย อาทีนวํ ทิสฺวา อิเมหิ อฏฺหากาเรหิ อวิชฺชานิโรเธน
ฉนฺทชาโต โหติ สทฺธาธิมุตฺโต จิตฺตํ จสฺส สฺวาธิฏฺิตํ
อวิชฺชาย นิโรธานุปสฺสี อสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ อวิชฺชาย
นิโรธานุปสฺสี ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ฯ
[๔๒๐] กติหากาเรหิ สงฺขาเรสุ อาทีนโว โหติ กติหากาเรหิ
สงฺขารา นิรุชฺฌนฺติ ฯเปฯ กติหากาเรหิ วิญฺาเณ อาทีนโว โหติ
กติหากาเรหิ วิญฺาณํ นิรุชฺฌติ กติหากาเรหิ นามรูเป อาทีนโว
โหติ กติหากาเรหิ นามรูปํ นิรุชฺฌติ กติหากาเรหิ สฬายตเน
อาทีนโว โหติ กติหากาเรหิ สฬายตนํ นิรุชฺฌติ กติหากาเรหิ
ผสฺเส อาทีนโว โหติ กติหากาเรหิ ผสฺโส นิรุชฺฌติ กติหากาเรหิ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ภวนิโรเธน ฯ
เวทนาย อาทีนโว โหติ กติหากาเรหิ เวทนา นิรุชฺฌติ
กติหากาเรหิ ตณฺหาย อาทีนโว โหติ กติหากาเรหิ ตณฺหา
นิรุชฺฌติ กติหากาเรหิ อุปาทาเน อาทีนโว โหติ กติหากาเรหิ
อุปาทานํ นิรุชฺฌติ กติหากาเรหิ ภเว อาทีนโว โหติ กติหากาเรหิ
ภโว นิรุชฺฌติ กติหากาเรหิ ชาติยา อาทีนโว โหติ กติหากาเรหิ
ชาติ นิรุชฺฌติ กติหากาเรหิ ชรามรเณ อาทีนโว โหติ
กติหากาเรหิ ชรามรณํ นิรุชฺฌติ ฯ ปญฺจหากาเรหิ ชรามรเณ
อาทีนโว โหติ อฏฺหากาเรหิ ชรามรณํ นิรุชฺฌติ ฯ
{๔๒๐.๑} กตเมหิ ปญฺจหากาเรหิ ชรามรเณ อาทีนโว โหติ ฯ
อนิจฺจฏฺเน ชรามรเณ อาทีนโว โหติ ทุกฺขฏฺเน อนตฺตฏฺเน
สนฺตาปฏฺเน วิปริณามฏฺเน ชรามรเณ อาทีนโว โหติ อิเมหิ
ปญฺจหากาเรหิ ชรามรเณ อาทีนโว โหติ ฯ
{๔๒๐.๒} กตเมหิ อฏฺหากาเรหิ ชรามรณํ นิรุชฺฌติ ฯ
นิทานนิโรเธน ชรามรณํ นิรุชฺฌติ สมุทยนิโรเธน ชาตินิโรเธน
ภวนิโรเธน ๑- เหตุนิโรเธน ปจฺจยนิโรเธน าณุปฺปาเทน นิโรธุปฏฺาเนน
ชรามรณํ นิรุชฺฌติ อิเมหิ อฏฺหากาเรหิ ชรามรณํ นิรุชฺฌติ
อิเมหิ ปญฺจหากาเรหิ ชรามรเณ อาทีนวํ ทิสฺวา อิเมหิ อฏฺหากาเรหิ
ชรามรณนิโรเธ ฉนฺทชาโต โหติ สทฺธาธิมุตฺโต จิตฺตํ จสฺส
สฺวาธิฏฺิตํ ชรามรเณ นิโรธานุปสฺสี อสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ
ชรามรเณ นิโรธานุปสฺสี ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ นิโรธานุปสฺสี
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ปภวนิโรเธน ฯ
อสฺสาสปสฺสาสวเสน ธมฺมา อุปฏฺานํ สติ อนุปสฺสนาาณํ
ธมฺมา อุปฏฺานํ โน สติ สติ อุปฏฺานํ เจว สติ จ ตาย
สติยา เตน าเณน เต ธมฺเม อนุปสฺสตีติ เตน วุจฺจติ
ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสนา สติปฏฺานภาวนา ฯ
{๔๒๐.๓} อนุปสฺสตีติ กถนฺเต ธมฺเม อนุปสฺสติ ฯเปฯ เอวนฺเต
ธมฺเม อนุปสฺสติ ฯ
{๔๒๐.๔} ภาวนาติ จตสฺโส ภาวนา ฯเปฯ อาเสวนฏฺเน ภาวนา ฯ
นิโรธานุปสฺสี อสฺสาสปสฺสาสา สํวรฏฺเน สีลวิสุทฺธิ ฯเปฯ
นิโรธานุปสฺสี อสฺสาสปสฺสาสวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตํ อวิกฺเขปํ
ปชานโต ฯเปฯ ปชานนฺโต อินฺทฺริยานิ สโมธาเนติ เตน วุจฺจติ
สมตฺถญฺจ ปฏิวิชฺฌติ ฯ
[๔๒๑] กถํ ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี อสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ
ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ฯ เทฺว ปฏินิสฺสคฺคา
ปริจฺจาคปฏินิสฺสคฺโค จ ปกฺขนฺทนปฏินิสฺสคฺโค จ ฯ รูปํ ปริจฺจชตีติ
ปฏิจฺจาคปฏินิสฺสคฺโค รูปนิโรเธ นิพฺพาเน จิตฺตํ ปกฺขนฺทตีติ
ปกฺขนฺทนปฏินิสฺสคฺโค ฯ รูเป ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี อสฺสสิสฺสามีติ
สิกฺขติ รูเป ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ เวทนํ
สญฺ สงฺขาเร วิญฺาณํ จกฺขุํ ฯเปฯ ชรามรณํ ปริจฺจชตีติ
ปริจฺจาคปฏินิสฺสคฺโค ชรามรณนิโรเธ นิพฺพาเน จิตฺตํ ปกฺขนฺทตีติ
ปกฺขนฺทนปฏินิสฺสคฺโค ฯ ชรามรเณ ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี
อสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ชรามรเณ ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี
ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี อสฺสาสปสฺสาสวเสน
ธมฺมา อุปฏฺานํ สติ อนุปสฺสนาาณํ ธมฺมา อุปฏฺานํ โน
สติ สติ อุปฏฺานํ เจว สติ จ ตาย สติยา เตน าเณน
เต ธมฺเม อนุปสฺสตีติ เตน วุจฺจติ ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสนา
สติปฏฺานภาวนา ฯ
{๔๒๑.๑} อนุปสฺสตีติ กถนฺเต ธมฺเม อนุปสฺสติ ฯ อนิจฺจโต
อนุปสฺสติ โน นิจฺจโต ฯเปฯ ปฏินิสฺสชฺชติ โน อาทิยติ อนิจฺจโต
อนุปสฺสนฺโต นิจฺจสญฺ ปชหติ ฯเปฯ ปฏินิสฺสชฺชนฺโต อาทานํ
ปชหติ เอวนฺเต ธมฺเม อนุปสฺสติ ฯ
{๔๒๑.๒} ภาวนาติ จตสฺโส ภาวนา ตตฺถ ชาตานํ ธมฺมานํ
อนติวตฺตนฏฺเน ภาวนา ฯเปฯ อาเสวนฏฺเน ภาวนา ฯ
ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี อสฺสาสปสฺสาสา สํวรฏฺเน สีลวิสุทฺธิ
อวิกฺเขปฏฺเน จิตฺตวิสุทฺธิ ทสฺสนฏฺเน ทิฏฺิวิสุทฺธิ โย ตตฺถ
สํวรฏฺโ อยํ อธิสีลสิกฺขา โย ตตฺถ อวิกฺเขปฏฺโ อยํ
อธิจิตฺตสิกฺขา โย ตตฺถ ทสฺสนฏฺโ อยํ อธิปญฺาสิกฺขา
อิมา ติสฺโส สิกฺขาโย อาวชฺชนฺโต สิกฺขติ ชานนฺโต สิกฺขติ
ฯเปฯ สจฺฉิกาตพฺพํ สจฺฉิกโรนฺโต สิกฺขติ ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี
อสฺสาสปสฺสาสวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตํ อวิกฺเขปํ ปชานโต วิทิตา
เวทนา อุปฺปชฺชนฺติ วิทิตา อุปฏฺหนฺติ [๑]- อพฺภตฺถํ คจฺฉนฺติ ฯเปฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. วิทิตา ฯ
ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี อสฺสาสปสฺสาสวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตํ
อวิกฺเขปํ ปชานโต ฯเปฯ ปชานนฺโต อินฺทฺริยานิ สโมธาเนติ
โคจรญฺจ ปชานาติ สมตฺถญฺจ ปฏิวิชฺฌติ พลานิ สโมธาเนติ
โพชฺฌงฺเค สโมธาเนติ มคฺคํ สโมธาเนติ ธมฺเม สโมธาเนติ
โคจรญฺจ ปชานาติ สมตฺถญฺจ ปฏิวิชฺฌติ ฯ
{๔๒๑.๓} อินฺทฺริยานิ สโมธาเนตีติ กถํ อินฺทฺริยานิ สโมธาเนติ ฯ
อธิโมกฺขฏฺเน สทฺธินฺทฺริยํ สโมธาเนติ ฯเปฯ เตน วุจฺจติ
สมตฺถญฺจ ปฏิวิชฺฌติ อฏฺ อนุปสฺสเน าณานิ อฏฺ จ
อุปฏฺานานุสฺสติโย จตฺตาริ สุตฺตนฺติกวตฺถูนิ ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสนาย
อิมานิ พตฺตึสํ สโตการีสุ าณานิ ฯ
[๔๒๒] กตมานิ จตุวีสติ สมาธิวเสน าณานิ ฯ ทีฆํ
อสฺสาสวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิกฺเขโป สมาธิ ทีฆํ
ปสฺสาสวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิกฺเขโป สมาธิ ฯเปฯ
วิโมจยํ จิตฺตํ อสฺสาสวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิกฺเขโป สมาธิ
อิมานิ จตุวีสติ สมาธิวเสน าณานิ ฯ
{๔๒๒.๑} กตมานิ เทฺวสตฺตติ วิปสฺสนาวเสน าณานิ ฯ ทีฆํ
อสฺสาสํ อนิจฺจโต อนุปสฺสนฏฺเน วิปสฺสนา ทุกฺขโต อนุปสฺสนฏฺเน
วิปสฺสนา อนตฺตโต อนุปสฺสนฏฺเน วิปสฺสนา ทีฆํ ปสฺสาสํ
อนิจฺจโต อนุปสฺสนฏฺเน วิปสฺสนา ทุกฺขโต อนุปสฺสนฏฺเน
วิปสฺสนา อนตฺตโต อนุปสฺสนฏฺเน วิปสฺสนา ฯเปฯ วิโมจยํ
จิตฺตํ อสฺสาสํ วิโมจยํ จิตฺตํ ปสฺสาสํ อนิจฺจโต อนุปสฺสนฏฺเน
วิปสฺสนา ทุกฺขโต อนุปสฺสนฏฺเน วิปสฺสนา อนตฺตโต อนุปสฺสนฏฺเน
วิปสฺสนา อิมานิ เทฺวสตฺตติ วิปสฺสนาวเสน าณานิ ฯ
{๔๒๒.๒} กตมานิ อฏฺ นิพฺพิทาาณานิ ฯ อนิจฺจานุปสฺสี อสฺสาสํ
ยถาภูตํ ชานาติ ปสฺสตีติ นิพฺพิทาาณํ อนิจฺจานุปสฺสี ปสฺสาสํ
ยถาภูตํ ชานาติ ปสฺสตีติ นิพฺพิทาาณํ ฯเปฯ ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี
อสฺสาสํ ยถาภูตํ ชานาติ ปสฺสตีติ นิพฺพิทาาณํ ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี
ปสฺสาสํ ยถาภูตํ ชานาติ ปสฺสตีติ นิพฺพิทาาณํ อิมานิ
อฏฺ นิพฺพิทาาณานิ ฯ
{๔๒๒.๓} กตมานิ อฏฺ นิพฺพิทานุโลเม าณานิ ฯ อนิจฺจานุปสฺสี
อสฺสาสํ ภยตุปฏฺาเน ปญฺา นิพฺพิทานุโลเม าณํ อนิจฺจานุปสฺสี
ปสฺสาสํ ภยตุปฏฺาเน ปญฺา นิพฺพิทานุโลเม าณํ ฯเปฯ
ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี อสฺสาสํ ภยตุปฏฺาเน ปญฺา นิพฺพิทานุโลเม
าณํ ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี ปสฺสาสํ ภยตุปฏฺาเน ปญฺา
นิพฺพิทานุโลเม าณํ อิมานิ อฏฺ นิพฺพิทานุโลเม าณานิ ฯ
{๔๒๒.๔} กตมานิ อฏฺ นิพฺพิทาปฏิปฺปสฺสทฺธิาณานิ ฯ
อนิจฺจานุปสฺสี อสฺสาสํ ปฏิสงฺขา สนฺติฏฺนา ปญฺา นิพฺพิทา-
ปฏิปฺปสฺสทฺธิาณํ อนิจฺจานุปสฺสี ปสฺสาสํ ปฏิสงฺขา สนฺติฏฺนา
ปญฺา นิพฺพิทาปฏิปฺปสฺสทฺธิาณํ ฯเปฯ อิมานิ อฏฺ นิพฺพิทา-
ปฏิปฺปสฺสทฺธิาณานิ ฯ
{๔๒๒.๕} กตมานิ เอกวีสติ วิมุตฺติสุเข าณานิ ฯ โสตาปตฺติมคฺเคน
สกฺกายทิฏฺิยา ปหีนตฺตา สมุจฺฉินฺนตฺตา อุปฺปชฺชติ วิมุตฺติสุเข
าณํ วิจิกิจฺฉาย ปหีนตฺตา สมุจฺฉินฺนตฺตา อุปฺปชฺชติ วิมุตฺติสุเข
าณํ สีลพฺพตปรามาสสฺส ทิฏฺานุสยสฺส วิจิกิจฺฉานุสยสฺส
ปหีนตฺตา สมุจฺฉินฺนตฺตา อุปฺปชฺชติ วิมุตฺติสุเข าณํ สกทาคามิมคฺเคน
โอฬาริกสฺส กามราคสญฺโชนสฺส ปฏิฆสญฺโชนสฺส
โอฬาริกสฺส กามราคานุสยสฺส ปฏิฆานุสยสฺส ปหีนตฺตา สมุจฺฉินฺนตฺตา
อุปฺปชฺชติ วิมุตฺติสุเข าณํ อนาคามิมคฺเคน อณุสหคตสฺส
กามราคสญฺโชนสฺส ปฏิฆสญฺโชนสฺส อณุสหคตสฺส
กามราคานุสยสฺส ปฏิฆานุสยสฺส ปหีนตฺตา สมุจฺฉินฺนตฺตา อุปฺปชฺชติ
วิมุตฺติสุเข าณํ อรหตฺตมคฺเคน รูปราคสฺส อรูปราคสฺส
มานสฺส อุทฺธจฺจสฺส อวิชฺชาย มานานุสยสฺส จ ภวราคานุสยสฺส
อวิชฺชานุสยสฺส ปหีนตฺตา สมุจฺฉินฺนตฺตา อุปฺปชฺชติ วิมุตฺติสุเข
าณํ อิมานิ เอกวีสติ วิมุตฺติสุเข าณานิ โสฬสวตฺถุกํ
อานาปานสฺสติสมาธึ ภาวยโต สมาธิกานิ อิมานิ เทฺว าณสตานิ
อุปฺปชฺชนฺติ ฯ
อานาปานกถา สมตฺตา ๑- ฯ
----------
เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๑ หน้าที่ ๒๗๔-๓๐๐.
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=31&item=401&items=22
อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :-
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=31&item=401&items=22&mode=bracket
อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :-
https://84000.org/tipitaka/read/roman_item.php?book=31&item=401&items=22
อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :-
https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=31&item=401&items=22
ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=31&i=401
สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๑
https://84000.org/tipitaka/read/?index_31
https://84000.org/tipitaka/english/?index_31
บันทึก ๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]
