ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
   ฉบับหลวง   บาลีอักษรไทย   PaliRoman 
อ่านหัวข้อแรกอ่านหัวข้อที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหัวข้อถัดไปอ่านหัวข้อสุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม
พระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๓ ภาษาบาลี อักษรไทย พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๕ สุตฺต. ม. มชฺฌิมปณฺณาสกํ
                        ราชวคฺโค
                         ----
                       ฆฏิการสุตฺตํ
     [๔๐๓]   เอวมฺเม   สุตํ   เอกํ  สมยํ  ภควา  โกสเลสุ  จาริกํ
จรติ   มหตา   ภิกฺขุสงฺเฆน   สทฺธึ   ฯ   อถ   โข   ภควา   มคฺคา
โอกฺกมฺม    อญฺญตรสฺมึ   ปเทเส   สิตํ   ปาตฺวากาสิ   ฯ   อถ   โข
อายสฺมโต   อานนฺทสฺส   เอตทโหสิ   โก  นุ  โข  เหตุ  โก  ปจฺจโย
ภควโต    สิตสฺส    ปาตุกมฺมาย    น    อการเณน   ตถาคตา   สิตํ
ปาตุกโรนฺตีติ  ฯ  อถ  โข  อายสฺมา  อานนฺโท  เอกํสํ  อุตฺตราสงฺคํ ๑-
กริตฺวา    เยน   ภควา   เตนญฺชลิมฺปณาเมตฺวา   ภควนฺตํ   เอตทโวจ
โก   นุ  โข  ภนฺเต  เหตุ  โก  ปจฺจโย  ภควโต  สิตสฺส  ปาตุกมฺมาย
น อการเณน ตถาคตา สิตํ ปาตุกโรนฺตีติ ฯ
     [๔๐๔]   ภูตปุพฺพํ   อานนฺท  อิมสฺมึ  ปเทเส  เวภฬิคํ  ๒-  นาม
นิคโม  ๓-  อโหสิ  อิทฺโธ  เจว  ผีโต  จ  พหุชโน  อากิณฺณมนุสฺโส  ฯ
เวภฬิคํ   โข   อานนฺท   นิคมํ   กสฺสโป  ภควา  อรหํ  สมฺมาสมฺพุทฺโธ
อุปนิสฺสาย   วิหาสิ   ฯ  อิธ  สุทํ  อานนฺท  กสฺสปสฺส  ภควโต  อรหโต
สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส   อาราโม   อโหสิ   ฯ   อิธ   สุทํ  อานนฺท  กสฺสโป
ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ นิสินฺโน ภิกฺขุสงฺฆํ โอวทตีติ ฯ
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. จีวรํ ฯ  สี. ม. เวภฬิงฺคํ ฯ  ยุ. คามนิคโม ฯ
     [๔๐๕]   อถ    โข   อายสฺมา   อานนฺโท   จตุคุณํ   สงฺฆาฏึ
ปญฺญาเปตฺวา   ภควนฺตํ   เอตทโวจ   เตนหิ   ภนฺเต   ภควา   นิสีทตุ
เอวายํ   ภูมิปฺปเทโส   ทฺวีหิ   อรหนฺเตหิ   สมฺมาสมฺพุทฺเธหิ   ปริภุตฺโต
ภวิสฺสตีติ   ฯ   นิสีทิ   ภควา   ปญฺญตฺเต   อาสเน   ฯ   นิสชฺช  โข
ภควา   อายสฺมนฺตํ   อานนฺทํ   อามนฺเตสิ   ภูตปุพฺพํ   อานนฺท   อิมสฺมึ
ปเทเส  เวภฬิคํ  นาม  นิคโม  อโหสิ  อิทฺโธ  เจว  ผีโต  จ  พหุชโน
อากิณฺณมนุสฺโส   ฯ   เวภฬิคํ   โข   อานนฺท   นิคมํ   กสฺสโป  ภควา
อรหํ   สมฺมาสมฺพุทฺโธ   อุปนิสฺสาย   วิหาสิ   ฯ   อิธ   สุทํ   อานนฺท
กสฺสปสฺส   ภควโต   อรหโต   สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส   อาราโม   อโหสิ  ฯ
อิธ   สุทํ  อานนฺท  กสฺสโป  ภควา  อรหํ  สมฺมาสมฺพุทฺโธ  นิสินฺโน  ๑-
ภิกฺขุสงฺฆํ โอวทติ ฯ
     {๔๐๕.๑}   เวภฬิเค  ๒-  โข  อานนฺท  นิคเม  ฆฏิกาโร  นาม
กุมฺภกาโร   กสฺสปสฺส   ภควโต   อรหโต   สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส  อุปฏฺฐาโก
อโหสิ    อคฺคุปฏฺฐาโก   ฯ   ฆฏิการสฺส   โข   อานนฺท   กุมฺภการสฺส
โชติปาโล   นาม   มาณโว   สหาโย  อโหสิ  ปิยสหาโย  ฯ  อถ  โข
อานนฺท    ฆฏิกาโร    กุมฺภกาโร    โชติปาลํ    มาณวํ    อานนฺเตสิ
อายาม   สมฺม   โชติปาล   กสฺสปํ   ภควนฺตํ   อรหนฺตํ   สมฺมาสมฺพุทฺธํ
ทสฺสนาย    อุปสงฺกมิสฺสาม    สาธุสมฺมตญฺหิ    เม    ตสฺส    ภควโต
ทสฺสนํ อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสาติ ฯ
     [๔๐๖]   เอวํ   วุตฺเต   อานนฺท   โชติปาโล  มาณโว  ฆฏิการํ
กุมฺภการํ   เอตทโวจ   อลํ   สมฺม   ฆฏิการ  กึ  ปน  เตน  มุณฺฑเกน
@เชิงอรรถ:  ยุ. นิสินฺนโก ฯ  ยุ. เวภฬิงฺเค ฯ
สมณเกน   ทิฏฺเฐนาติ   ฯ   ทุติยมฺปิ   โข   อานนฺท   ฯเปฯ  ตติยมฺปิ
โข   อานนฺท   ฆฏิกาโร   กุมฺภกาโร   โชติปาลํ   มาณวํ   เอตทโวจ
อายาม   สมฺม   โชติปาล   กสฺสปํ   ภควนฺตํ   อรหนฺตํ   สมฺมาสมฺพุทฺธํ
ทสฺสนาย    อุปสงฺกมิสฺสาม    สาธุสมฺมตญฺหิ    เม    ตสฺส    ภควโต
ทสฺสนํ    อรหโต    สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสาติ   ฯ   ตติยมฺปิ   โข   อานนฺท
โชติปาโล    มาณโว    ฆฏิการํ   กุมฺภการํ   เอตทโวจ   อลํ   สมฺม
ฆฏิการ    กึ    ปน    เตน   มุณฺฑเกน   สมณเกน   ทิฏฺเฐนาติ   ฯ
เตนหิ   สมฺม   โชติปาล   โสตฺติสินานํ   ๑-   อาทาย  นทึ  คมิสฺสาม
สินายิตุนฺติ   ฯ   เอวํ   สมฺมาติ   โข   อานนฺท   โชติปาโล  มาณโว
ฆฏิการสฺส กุมฺภการสฺส ปจฺจสฺโสสิ ฯ
     [๔๐๗]   อถ  โข  อานนฺท  ฆฏิกาโร  จ  กุมฺภกาโร  โชติปาโล
จ   มาณโว   โสตฺติสินานํ   อาทาย   นทึ   อคมํสุ   สินายิตุํ  ฯ  อถ
โข   อานนฺท   ฆฏิกาโร   กุมฺภกาโร   โชติปาลํ   มาณวํ   อามนฺเตสิ
อยํ   สมฺม   โชติปาล   กสฺสปสฺส   ภควโต   อรหโต  สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส
อวิทูเร   อาราโม   อายาม  สมฺม  โชติปาล  กสฺสปํ  ภควนฺตํ  อรหนฺตํ
สมฺมาสมฺพุทฺธํ     ทสฺสนาย     อุปสงฺกมิสฺสาม     สาธุสมฺมตญฺหิ    เม
ตสฺส ภควโต ทสฺสนํ อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสาติ ฯ
     [๔๐๘]   เอวํ   วุตฺเต   อานนฺท   โชติปาโล  มาณโว  ฆฏิการํ
กุมฺภการํ   เอตทโวจ   อลํ   สมฺม   ฆฏิการ  กึ  ปน  เตน  มุณฺฑเกน
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. โสตฺตึ สินานึ ฯ
สมณเกน   ทิฏฺเฐนาติ   ฯ   ทุติยมฺปิ   โข   อานนฺท   ฯเปฯ  ตติยมฺปิ
โข   อานนฺท   ฆฏิกาโร   กุมฺภกาโร   โชติปาลํ   มาณวํ   เอตทโวจ
อยํ   สมฺม   โชติปาล   กสฺสปสฺส   ภควโต   อรหโต  สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส
อวิทูเร    อาราโม    อายาม    สมฺม   โชติปาล   กสฺสปํ   ภควนฺตํ
อรหนฺตํ    สมฺมาสมฺพุทฺธํ    ทสฺสนาย    อุปสงฺกมิสฺสาม    สาธุสมฺมตญฺหิ
เม   ตสฺส   ภควโต   ทสฺสนํ  อรหโต  สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสาติ  ฯ  ตติยมฺปิ
โข   อานนฺท   โชติปาโล  มาณโว  ฆฏิการํ  กุมฺภการํ  เอตทโวจ  อลํ
สมฺม ฆฏิการ กึ ปน เตน มุณฺฑเกน สมณเกน ทิฏฺเฐนาติ ฯ
     [๔๐๙]   อถ   โข   อานนฺท   ฆฏิกาโร   กุมฺภกาโร  โชติปาลํ
มาณวํ   โอวฏฺฏิกาย   ปรามสิตฺวา   เอตทโวจ   อยํ   สมฺม  โชติปาล
กสฺสปสฺส    ภควโต    อรหโต   สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส   อวิทูเร   อาราโม
อายาม   สมฺม   โชติปาล   กสฺสปํ   ภควนฺตํ   อรหนฺตํ   สมฺมาสมฺพุทฺธํ
ทสฺสนาย    อุปสงฺกมิสฺสาม    สาธุสมฺมตญฺหิ    เม    ตสฺส    ภควโต
ทสฺสนํ   อรหโต   สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสาติ  ฯ  อถ  โข  อานนฺท  โชติปาโล
มาณโว   โอวฏฺฏิกํ   วินิเวเฐตฺวา   ฆฏิการํ  กุมฺภการํ  เอตทโวจ  อลํ
สมฺม   ฆฏิการ   กึ   ปน   เตน   มุณฺฑเกน  สมณเกน  ทิฏฺเฐนาติ  ฯ
อถ   โข   อานนฺท   ฆฏิกาโร  กุมฺภกาโร  โชติปาลํ  มาณวํ  สีสนฺหาตํ
เกเสสุ   ปรามสิตฺวา   เอตทโวจ   อยํ   สมฺม   โชติปาล   กสฺสปสฺส
ภควโต    อรหโต    สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส    อวิทูเร   อาราโม   อายาม
สมฺม   โชติปาล   กสฺสปํ   ภควนฺตํ    อรหนฺตํ  สมฺมาสมฺพุทฺธํ  ทสฺสนาย
อุปสงฺกมิสฺสาม     สาธุสมฺมตญฺหิ     เม    ตสฺส    ภควโต    ทสฺสนํ
อรหโต    สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสาติ   ฯ   อถ   โข   อานนฺท   โชติปาลสฺส
มาณวสฺส   เอตทโหสิ   อจฺฉริยํ   วต   โภ   อพฺภูตํ   วต  โภ  ยตฺร
หิ   นามายํ   ฆฏิกาโร   กุมฺภกาโร   อิตฺตรชจฺโจ   สมาโน   อมฺหากํ
สีสนฺหาตานํ   เกเสสุ   ปรามสิตฺวา   ๑-   มญฺญิสฺสติ  น  วติทํ  โอรกํ
มญฺเญ   ภวิสฺสตีติ   ฯ   ฆฏิการํ   กุมฺภการํ   เอตทโวจ  ยาเวตโทหิปิ
สมฺม  ฆฏิการาติ  ฯ  ยาเวตโทหิปิ  สมฺม  โชติปาล  ตถา  หิ  ปน  เม
สาธุ   สมฺม  ตํ  ตสฺส  ภควโต  ทสฺสนํ  อรหโต  สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสาติ  ฯ
เตนหิ สมฺม ฆฏิการ มุญฺจ คมิสฺสามาติ ฯ
     [๔๑๐]   อถ  โข  อานนฺท  ฆฏิกาโร  จ  กุมฺภกาโร  โชติปาโล
จ   มาณโว  เยน  กสฺสโป  ภควา  อรหํ  สมฺมาสมฺพุทฺโธ  เตนุปสงฺกมึสุ
อุปสงฺกมิตฺวา    ฆฏิกาโร    กุมฺภกาโร    กสฺสปํ    ภควนฺตํ   อรหนฺตํ
สมฺมาสมฺพุทฺธํ    อภิวาเทตฺวา    เอกมนฺตํ    นิสีทิ    ฯ    โชติปาโล
ปน   มาณโว   กสฺสเปน   ภควตา   อรหตา   สมฺมาสมฺพุทฺเธน   สทฺธึ
สมฺโมทิ   สมฺโมทนียํ   กถํ  สาราณียํ  วีติสาเรตฺวา  เอกมนฺตํ  นิสีทิ  ฯ
เอกมนฺตํ   นิสินฺโน   โข   ๒-   ฆฏิกาโร  กุมฺภกาโร  กสฺสปํ  ภควนฺตํ
อรหนฺตํ  สมฺมาสมฺพุทฺธํ  เอตทโวจ  อยํ  เม  ภนฺเต  โชติปาโล  มาณโว
สหาโย ปิยสหาโย อิมสฺส ภควา ธมฺมํ เทเสตูติ ฯ
     [๔๑๑]   อถ  โข  อานนฺท  กสฺสโป  ภควา  อรหํ  สมฺมาสมฺพุทฺโธ
@เชิงอรรถ:  ยุ. ปรามสิตพฺพํ ฯ  ยุ. เอตฺถนฺตเร อานนฺทาติ อาลปนํ ทิสฺสติ ฯ
ฆฏิการญฺจ     กุมฺภการํ    โชติปาลญฺจ    มาณวํ    ธมฺมิยา    กถาย
สนฺทสฺเสสิ   สมาทเปสิ   สมุตฺเตเชสิ  สมฺปหํเสสิ  ฯ  อถ  โข  อานนฺท
ฆฏิกาโร   จ   กุมฺภกาโร   โชติปาโล  จ  มาณโว  กสฺสเปน  ภควตา
อรหตา    สมฺมาสมฺพุทฺเธน   ธมฺมิยา   กถาย   สนฺทสฺสิตา   สมาทปิตา
สมุตฺเตชิตา   สมฺปหํสิตา   กสฺสปสฺส   ภควโต  อรหโต  สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส
ภาสิตํ    อภินนฺทิตฺวา    อนุโมทิตฺวา   อุฏฺฐายาสนา   กสฺสปํ   ภควนฺตํ
อรหนฺตํ สมฺมาสมฺพุทฺธํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกมึสุ ฯ
     [๔๑๒]   อถ  โข  อานนฺท  โชติปาโล  มาณโว  ฆฏิการํ กุมฺภการํ
เอตทโวจ  อิมํ  นุ  ตฺวํ  สมฺม  ฆฏิการ  ธมฺมํ  สุณนฺโต  อถ  จ ปน ๑-
อคารสฺมา  อนคาริยํ  ปพฺพชสีติ  ฯ  นนุ  จ  มํ  สมฺม  โชติปาล ชานาสิ
อนฺเธ   ชิณฺเณ   มาตาปิตโร  โปเสมีติ  ฯ  เตนหิ  สมฺม  ฆฏิการ  อหํ
อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิสฺสามีติ ฯ
     [๔๑๓]   อถ  โข  อานนฺท  ฆฏิกาโร  จ  กุมฺภกาโร  โชติปาโล
จ   มาณโว  เยน  กสฺสโป  ภควา  อรหํ  สมฺมาสมฺพุทฺโธ  เตนุปสงฺกมึสุ
อุปสงฺกมิตฺวา      กสฺสปํ      ภควนฺตํ      อรหนฺตํ     สมฺมาสมฺพุทฺธํ
อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทึสุ   ฯ  เอกมนฺตํ  นิสินฺโน  โข  อานนฺท
ฆฏิกาโร    กุมฺภกาโร    กสฺสปํ    ภควนฺตํ    อรหนฺตํ   สมฺมาสมฺพุทฺธํ
เอตทโวจ   อยํ   เม  ภนฺเต  โชติปาโล  มาณโว  สหาโย  ปิยสหาโย
อิมํ    ภควา   ปพฺพาเชตูติ   ฯ   อลตฺถ   โข   อานนฺท   โชติปาโล
@เชิงอรรถ:  ยุ. เอตฺถนฺตเร นสทฺโท ทิสฺสติ ฯ
มาณโว    กสฺสปสฺส    ภควโต    อรหโต   สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส   สนฺติเก
ปพฺพชฺชํ   อลตฺถ   อุปสมฺปทํ   ฯ   อถ   โข  อานนฺท  กสฺสโป  ภควา
อรหํ     สมฺมาสมฺพุทฺโธ     อจิรูปสมฺปนฺเน     โชติปาเล     มาณเว
อฑฺฒมาสูปสมฺปนฺเน   เวภฬิเค   ยถาภิรนฺตํ   วิหริตฺวา   เยน  พาราณสี
เตน   จาริกํ   ปกฺกามิ   อนุปุพฺเพน   จาริกญฺจรมาโน  เยน  พาราณสี
ตทวสริ ฯ
     [๔๑๔]   ตตฺร  สุทํ  อานนฺท  กสฺสโป  ภควา  อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ
พาราณสิยํ  วิหรติ  อิสิปตเน  มิคทาเย  ฯ  อสฺโสสิ  โข อานนฺท กิกิ ๑-
กาสิราชา   กสฺสโป   กิร   ภควา   อรหํ   สมฺมาสมฺพุทฺโธ   พาราณสึ
อนุปฺปตฺโต   พาราณสิยํ   วิหรติ   อิสิปตเน   มิคทาเยติ   ฯ  อถ  โข
อานนฺท   กิกิ   กาสิราชา   ภทฺรานิ   ภทฺรานิ   ยานานิ  โยชาเปตฺวา
ภทฺรํ    ยานํ   อภิรูหิตฺวา   ภเทฺรหิ   ภเทฺรหิ   ยาเนหิ   พาราณสิยา
นิยฺยาสิ    มหจฺจราชานุภาเวน    ๒-    กสฺสปํ    ภควนฺตํ    อรหนฺตํ
สมฺมาสมฺพุทฺธํ   ทสฺสนาย   ยาวติกา   ยานสฺส   ภูมิ   ยาเนน  คนฺตฺวา
ยานา    ปจฺโจโรหิตฺวา    ปตฺติโกว   เยน   กสฺสโป   ภควา   อรหํ
สมฺมาสมฺพุทฺโธ     เตนุปสงฺกมิ     อุปสงฺกมิตฺวา     กสฺสปํ    ภควนฺตํ
อรหนฺตํ สมฺมาสมฺพุทฺธํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ
     [๔๑๕]   เอกมนฺตํ  นิสินฺนํ  โข  อานนฺท  กิกึ  กาสิราชานํ กสฺสโป
ภควา   อรหํ   สมฺมาสมฺพุทฺโธ   ธมฺมิยา  กถาย  สนฺทสฺเสสิ  สมาทเปสิ
สมุตฺเตเชสิ   สมฺปหํเสสิ   ฯ   อถ   โข   อานนฺท   กิกิ   กาสิราชา
@เชิงอรรถ:  ยุ. กิกี ฯ  ยุ. มหตา ราชานุภาเวน ฯ
กสฺสเปน    ภควตา    อรหตา    สมฺมาสมฺพุทฺเธน    ธมฺมิยา   กถาย
สนฺทสฺสิโต    สมาทปิโต    สมุตฺเตชิโต   สมฺปหํสิโต   กสฺสปํ   ภควนฺตํ
อรหนฺตํ   สมฺมาสมฺพุทฺธํ   เอตทโวจ   อธิวาเสตุ   เม   ภนฺเต  ภควา
สฺวาตนาย   ภตฺตํ   สทฺธึ   ภิกฺขุสงฺเฆนาติ  ฯ  อธิวาเสสิ  โข  อานนฺท
กสฺสโป   ภควา   อรหํ   สมฺมาสมฺพุทฺโธ   ตุณฺหีภาเวน   ฯ   อถ  โข
อานนฺท   กิกิ   กาสิราชา  กสฺสปสฺส  ภควโต  อรหโต  สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส
อธิวาสนํ     วิทิตฺวา    อุฏฺฐายาสนา    กสฺสปํ    ภควนฺตํ    อรหนฺตํ
สมฺมาสมฺพุทฺธํ     อภิวาเทตฺวา     ปทกฺขิณํ    กตฺวา    ปกฺกามิ    ฯ
อถ   โข   อานนฺท   กิกิ  กาสิราชา  ตสฺสา  รตฺติยา  อจฺจเยน  สเก
นิเวสเน   ปณีตํ   ขาทนียํ   โภชนียํ  ปฏิยาทาเปตฺวา  ปณฺฑุมุทิกสฺส  ๑-
สาลิโน    วิจิตกาฬกํ    อเนกสูปํ   อเนกพฺยญฺชนํ   กสฺสปสฺส   ภควโต
อรหโต    สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส    กาลํ    อาโรจาเปสิ    กาโล   ภนฺเต
นิฏฺฐิตํ ภตฺตนฺติ ฯ
     [๔๑๖]   อถ  โข  อานนฺท  กสฺสโป  ภควา  อรหํ  สมฺมาสมฺพุทฺโธ
ปุพฺพณฺหสมยํ      นิวาเสตฺวา     ปตฺตจีวรมาทาย     เยน     กิกิสฺส
กาสิรญฺโญ   นิเวสนํ   เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   ปญฺญตฺเต   อาสเน
นิสีทิ   สทฺธึ   ภิกฺขุสงฺเฆน   ฯ   อถ   โข   อานนฺท  กิกิ  กาสิราชา
พุทฺธปฺปมุขํ    ภิกฺขุสงฺฆํ    ปณีเตน    ขาทนีเยน   โภชนีเยน   สหตฺถา
สนฺตปฺเปสิ   สมฺปวาเรสิ  ฯ  อถ  โข  อานนฺท  กิกิ  กาสิราชา  กสฺสปํ
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. ปณฺฑุมุฏิกสฺส ฯ
ภควนฺตํ    อรหนฺตํ   สมฺมาสมฺพุทฺธํ   ภุตฺตาวึ   โอนีตปตฺตปาณึ   อญฺญตรํ
นีจํ   อาสนํ   คเหตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทิ  ฯ  เอกมนฺตํ  นิสินฺโน  โข
อานนฺท   กิกิ   กาสิราชา   กสฺสปํ   ภควนฺตํ   อรหนฺตํ   สมฺมาสมฺพุทฺธํ
เอตทโวจ   อธิวาเสตุ   เม   ภนฺเต   ภควา   พาราณสิยํ  วสฺสาวาสํ
เอวรูปํ   สงฺฆสฺส   อุปฏฺฐานํ   ภวิสฺสตีติ   ฯ  อลํ  มหาราช  อธิวุฏฺโฐ
เม   วสฺสาวาโสติ   ฯ   ทุติยมฺปิ   โข  อานนฺท  ฯเปฯ  ตติยมฺปิ  โข
อานนฺท   กิกิ   กาสิราชา   กสฺสปํ   ภควนฺตํ   อรหนฺตํ   สมฺมาสมฺพุทฺธํ
เอตทโวจ  อธิวาเสตุ  เม  ๑-  ภควา  พาราณสิยํ  วสฺสาวาสํ  เอวรูปํ
สงฺฆสฺส   อุปฏฺฐานํ   ภวิสฺสตีติ   ฯ   อลํ   มหาราช   อธิวุฏฺโฐ   เม
วสฺสาวาโสติ   ฯ   อถ   โข   อานนฺท   กิกิสฺส   กาสิรญฺโญ  น  เม
กสฺสโป    ภควา    อรหํ    สมฺมาสมฺพุทฺโธ    อธิวาเสสิ   พาราณสิยํ
วสฺสาวาสนฺติ   อหุเทว  อญฺญถตฺตํ  อหุ  โทมนสฺสํ  ฯ  อถ  โข  อานนฺท
กิกิ   กาสิราชา   กสฺสปํ   ภควนฺตํ   อรหนฺตํ  สมฺมาสมฺพุทฺธํ  เอตทโวจ
อตฺถิ นุ โข ภนฺเต อญฺโญ โกจิ มยา อุปฏฺฐากตโรติ ฯ
     [๔๑๗]   อตฺถิ  มหาราช  เวภฬิคํ  นาม  นิคโม  ตตฺถ  ฆฏิกาโร
นาม   กุมฺภกาโร   โส   เม   อุปฏฺฐาโก   อคฺคุปฏฺฐาโก   ตุยฺหํ  โข
ปน    มหาราช   น   เม   กสฺสโป   ภควา   อรหํ   สมฺมาสมฺพุทฺโธ
อธิวาเสสิ   ๒-   พาราณสิยํ   วสฺสาวาสนฺติ   อตฺเถว   ๓-  อญฺญถตฺตํ
อตฺถิ   โทมนสฺสํ   ตยิทํ   ฆฏิกาเร   กุมฺภกาเร  นตฺถิ  น  จ  ภวิสฺสติ
ฆฏิกาโร    โข   มหาราช   กุมฺภกาโร   พุทฺธํ   สรณํ   คโต   ธมฺมํ
@เชิงอรรถ:  ยุ. เอตฺถนฺตเร ภนฺเตติ ทิสฺสติ ฯ    ยุ. อธิวาเสติ ฯ    ยุ. อตฺถิ ฯ
สรณํ คโต สงฺฆํ สรณํ คโต
     {๔๑๗.๑}   ฆฏิกาโร   โข   มหาราช  กุมฺภกาโร  ปาณาติปาตา
ปฏิวิรโต    อทินฺนาทานา    ปฏิวิรโต    กาเมสุมิจฺฉาจารา   ปฏิวิรโต
มุสาวาทา      ปฏิวิรโต      สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานา     ปฏิวิรโต
ฆฏิกาโร    โข    มหาราช    กุมฺภกาโร   พุทฺเธ   อเวจฺจปฺปสาเทน
สมนฺนาคโต     ธมฺเม     อเวจฺจปฺปสาเทน     สมนฺนาคโต    สงฺเฆ
อเวจฺจปฺปสาเทน    สมนฺนาคโต    อริยกนฺเตหิ    สีเลหิ   สมนฺนาคโต
ฆฏิกาโร   โข   มหาราช   กุมฺภกาโร   ทุกฺเข  นิกฺกงฺโข  ทุกฺขสมุทเย
นิกฺกงฺโข    ทุกฺขนิโรเธ    นิกฺกงฺโข    ทุกฺขนิโรธคามินิยา    ปฏิปทาย
นิกฺกงฺโข    ฆฏิกาโร    โข    มหาราช    กุมฺภกาโร    เอกภตฺติโก
พฺรหฺมจารี     สีลวา    กลฺยาณธมฺโม    ฆฏิกาโร    โข    มหาราช
กุมฺภกาโร      นิกฺขิตฺตมณิสุวณฺโณ      อเปตชาตรูปรชโต     ฆฏิกาโร
โข  มหาราช  กุมฺภกาโร  น  มุสเลน  น  สหตฺถา  ปฐวิญฺจ  ๑-  ขนติ
ยํ  โหติ  กูลปลุคฺคํ  ๒-  วา  มูสิกุกฺกุโร  วา  ตํ กาเชน ๓- อาหริตฺวา
ภาชนํ    กริตฺวา   เอวมาห   เอตฺถ   โย   อิจฺฉติ   ตณฺฑุลปติภสฺตานิ
วา   มุคฺคปติภสฺตานิ   ๔-  วา  กาฬายปติภสฺตานิ  ๔-  วา  นิกฺขิปิตฺวา
ยํ   อิจฺฉติ   ตํ   หรตูติ   ฆฏิกาโร  โข  มหาราช  กุมฺภกาโร  อนฺเธ
ชิณฺเณ   มาตาปิตโร   โปเสติ   ฆฏิกาโร   โข   มหาราช  กุมฺภกาโร
ปญฺจนฺนํ     โอรมฺภาคิยานํ     สญฺโญชนานํ    ปริกฺขยา    โอปปาติโก
ตตฺถปรินิพฺพายี อนาวตฺติธมฺโม ตสฺมา โลกา ฯ
@เชิงอรรถ:  ยุ. จสทฺโท นตฺถิ ฯ  ม. กุลฺลปลุคฺคนฺติ ทิสฺสติ ฯ  สี. ยุ. กาเมน ฯ
@ ยุ. ...ปภิวตฺตานิ ฯ
     [๔๑๘]   เอกมิทาหํ   มหาราช   สมยํ   เวภฬิเค  นาม  นิคเม
วิหรามิ    ฯ    อถ    ขฺวาหํ   มหาราช   ปุพฺพณฺหสมยํ   นิวาเสตฺวา
ปตฺตจีวรมาทาย     เยน     ฆฏิการสฺส    กุมฺภการสฺส    มาตาปิตโร
เตนุปสงฺกมึ    อุปสงฺกมิตฺวา    ฆฏิการสฺส    กุมฺภการสฺส   มาตาปิตโร
เอตทโวจํ   หนฺท  โก  นุ  โข  อยํ  ภคโว  ๑-  คโตติ  ฯ  นิกฺขนฺโต
โข    เต   ภนฺเต   อุปฏฺฐาโก   อโต   กุมฺภิยา   โอทนํ   คเหตฺวา
ปริโยคา   สูปํ   คเหตฺวา   ปริภุญฺชาติ   ฯ   อถ   ขฺวาหํ   มหาราช
กุมฺภิยา   โอทนํ   คเหตฺวา   ปริโยคา   สูปํ   คเหตฺวา   ปริภุญฺชิตฺวา
อุฏฺฐายาสนา   ปกฺกามึ   ฯ   อถ  โข  มหาราช  ฆฏิกาโร  กุมฺภกาโร
เยน     มาตาปิตโร     เตนุปสงฺกมิ     อุปสงฺกมิตฺวา    มาตาปิตโร
เอตทโวจ   โก   กุมฺภิยา   โอทนํ  คเหตฺวา  ปริโยคา  สูปํ  คเหตฺวา
ปริภุญฺชิตฺวา   อุฏฺฐายาสนา   ปกฺกนฺโตติ   ฯ   กสฺสโป   ตาต   ภควา
อรหํ    สมฺมาสมฺพุทฺโธ   กุมฺภิยา   โอทนํ   คเหตฺวา   ปริโยคา   สูปํ
คเหตฺวา    ปริภุญฺชิตฺวา    อุฏฺฐายาสนา   ปกฺกนฺโตติ   ฯ   อถ   โข
มหาราช    ฆฏิการสฺส   กุมฺภการสฺส   เอตทโหสิ   ลาภา   วต   เม
สุลทฺธํ   วต   เม   ยสฺส   เม  กสฺสโป  ภควา  อรหํ  สมฺมาสมฺพุทฺโธ
เอวํ   อภิวิสฺสฏฺโฐติ   ฯ   อถ   โข   มหาราช   ฆฏิการํ   กุมฺภการํ
อฑฺฒมาสํ ปีติสุขํ น วิชหิ สตฺตาหํ มาตาปิตูนํ ฯ
     [๔๑๙]   เอกมิทาหํ   มหาราช   สมยํ  ตตฺเถว  เวภฬิเค  นาม
นิคเม   วิหรามิ   ฯ  อถ  ขวาหํ   มหาราช  ปุพฺพณฺหสมยํ  นิวาเสตฺวา
@เชิงอรรถ:  ยุ. ภคฺคโว ฯ
ปตฺตจีวรมาทาย     เยน     ฆฏิการสฺส    กุมฺภการสฺส    มาตาปิตโร
เตนุปสงฺกมึ    อุปสงฺกมิตฺวา    ฆฏิการสฺส    กุมฺภการสฺส   มาตาปิตโร
เอตทโวจํ   หนฺท  โก  นุ  โข  อยํ  ภคโว  ๑-  คโตติ  ฯ  นิกฺขนฺโต
โข   เต   ภนฺเต   อุปฏฺฐาโก   อโต   กโฬปิยา   กุมฺมาสํ  คเหตฺวา
ปริโยคา   สูปํ   คเหตฺวา   ปริภุญฺชาติ   ฯ   อถ   ขฺวาหํ   มหาราช
กโฬปิยา   กุมฺมาสํ   คเหตฺวา   ปริโยคา   สูปํ  คเหตฺวา  ปริภุญฺชิตฺวา
อุฏฺฐายาสนา   ปกฺกามึ   ฯ   อถ  โข  มหาราช  ฆฏิกาโร  กุมฺภกาโร
เยน     มาตาปิตโร     เตนุปสงฺกมิ     อุปสงฺกมิตฺวา    มาตาปิตโร
เอตทโวจ   โก  กโฬปิยา  กุมฺมาสํ  คเหตฺวา  ปริโยคา  สูปํ  คเหตฺวา
ปริภุญฺชิตฺวา   อุฏฺฐายาสนา   ปกฺกนฺโตติ   ฯ   กสฺสโป   ตาต   ภควา
อรหํ   สมฺมาสมฺพุทฺโธ   กโฬปิยา   กุมฺมาสํ   คเหตฺวา   ปริโยคา  สูปํ
คเหตฺวา    ปริภุญฺชิตฺวา    อุฏฺฐายาสนา   ปกฺกนฺโตติ   ฯ   อถ   โข
มหาราช    ฆฏิการสฺส   กุมฺภการสฺส   เอตทโหสิ   ลาภา   วต   เม
สุลทฺธํ   วต   เม   ยสฺส   เม  กสฺสโป  ภควา  อรหํ  สมฺมาสมฺพุทฺโธ
เอวํ   อภิวิสฺสฏฺโฐติ   ฯ   อถ   โข   มหาราช   ฆฏิการํ   กุมฺภการํ
อฑฺฒมาสํ ปีติสุขํ น วิชหิ สตฺตาหํ มาตาปิตูนํ ฯ
     [๔๒๐]   เอกมิทาหํ  มหาราช  สมยํ  ตตฺเถว  เวภฬิเค  ๒- นาม
นิคเม   วิหรามิ   ฯ  เตน  โข  ปน  สมเยน  กุฏิ  โอวสฺสติ  ฯ  อถ
ขฺวาหํ    มหาราช   ภิกฺขู   อามนฺเตสึ   คจฺฉถ   ภิกฺขเว   ฆฏิการสฺส
กุมฺภการสฺส   นิเวสเน   ติณํ   ชานาถาติ   ฯ  เอวํ  วุตฺเต  มหาราช
@เชิงอรรถ:  ยุ. ภคฺคโว ฯ    ยุ. เวภฬิงฺเค ฯ
เต   ภิกฺขู   มํ  เอตทโวจุํ  นตฺถิ  โข  ภนฺเต  ฆฏิการสฺส  กุมฺภการสฺส
นิเวสเน    ติณํ    อตฺถิ   จ   ขฺวาสฺส   อาเวสนํ   ติณจฺฉทนนฺติ   ฯ
คจฺฉถ     ภิกฺขเว    ฆฏิการสฺส    กุมฺภการสฺส    อาเวสนํ    อุตฺติณํ
กโรถาติ   ฯ   อถ  โข  เต  มหาราช  ภิกฺขู  ฆฏิการสฺส  กุมฺภการสฺส
อาเวสนํ    อุตฺติณมกํสุ    ฯ    อถ    โข    มหาราช    ฆฏิการสฺส
กุมฺภการสฺส    มาตาปิตโร   เต   ภิกฺขู   เอตทโวจุํ   เก   อาเวสนํ
อุตฺติณํ    กโรนฺตีติ   ฯ   ภิกฺขู   ภคินิ   กสฺสปสฺส   ภควโต   อรหโต
สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส กุฏิ โอวสฺสตีติ ฯ หรถ ภนฺเต หรถ ภทฺรมุขาติ ฯ
     {๔๒๐.๑}   อถ   โข   มหาราช   ฆฏิกาโร   กุมฺภกาโร  เยน
มาตาปิตโร   เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   มาตาปิตโร  เอตทโวจ  เก
อาเวสนํ   อุตฺติณมกํสูติ   ฯ   ภิกฺขู   ตาต   กสฺสปสฺส   กิร   ภควโต
อรหโต   สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส   กุฏิ   โอวสฺสตีติ   ฯ   อถ  โข  มหาราช
ฆฏิการสฺส   กุมฺภการสฺส   เอตทโหสิ   ลาภา   วต   เม  สุลทฺธํ  วต
เม    ยสฺส    เม   กสฺสโป   ภควา   อรหํ   สมฺมาสมฺพุทฺโธ   เอวํ
อภิวิสฺสฏฺโฐติ   ฯ   อถ   โข   มหาราช  ฆฏิการํ  กุมฺภการํ  อฑฺฒมาสํ
ปีติสุขํ   น   วิชหิ   สตฺตาหํ   มาตาปิตูนํ   ฯ  อถ  โข  ตํ  มหาราช
อาเวสนํ    สพฺพํ    เตมาสํ   อากาสจฺฉทนํ   อฏฺฐาสิ   น   จาติวสฺสิ
เอวรูโป   จ   มหาราช   ฆฏิกาโร   กุมฺภกาโรติ   ฯ  ลาภา  ภนฺเต
ฆฏิการสฺส    กุมฺภการสฺส    สุลทฺธํ   ภนฺเต   ฆฏิการสฺส   กุมฺภการสฺส
ยสฺส ภควา เอวํ อภิวิสฺสฏฺโฐติ ฯ
     [๔๒๑]  อถ  โข  อานนฺท  กิกิ  กาสิราชา ฆฏิการสฺส กุมฺภการสฺส
ปญฺจมตฺตานิ     ตณฺฑุลวาหสตานิ     ปาเหสิ    ปณฺฑุมุทิกสฺส    สาลิโน
ตทูปิยญฺจ   สูเปยฺยํ   ฯ   อถ   โข  เต  อานนฺท  ราชปุริสา  ฆฏิการํ
กุมฺภการํ  อุปสงฺกมิตฺวา  เอตทโวจุํ  อิมานิ  โว  ๑-  ภนฺเต ปญฺจมตฺตานิ
ตณฺฑุลวาหสตานิ     กิกินา     กาสิราเชน     ปหิตานิ    ปณฺฑุมุทิกสฺส
สาลิโน    ตทูปิยญฺจ    สูเปยฺยํ    ตานิ    ภนฺเต   ปฏิคฺคณฺหาตูติ   ฯ
ราชา โข พหุกิจฺโจ พหุกรณีโย อลมฺเม รญฺโญว โหตูติ ฯ
     [๔๒๒]   สิยา   โข   ปน  เต  อานนฺท  เอวมสฺส  อญฺโญ  นูน
เตน   สมเยน   โชติปาโล   มาณโว   อโหสีติ   ฯ   น  โข  ปเนตํ
อานนฺท   เอวํ   ทฏฺฐพฺพํ   อหํ   เตน   สมเยน   โชติปาโล  มาณโว
อโหสินฺติ ฯ
     อิทมโวจ    ภควา    อตฺตมโน   อายสฺมา   อานนฺโท   ภควโต
ภาสิตํ อภินนฺทีติ ฯ
                  ฆฏิการสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ปฐมํ ฯ
                      -----------
@เชิงอรรถ:  ยุ. เต ฯ
                       รฏฺฐปาลสุตฺตํ
     [๔๒๓]   เอวมฺเม  สุตํ  เอกํ  สมยํ  ภควา  กุรูสุ จาริกญฺจรมาโน
มหตา    ภิกฺขุสงฺเฆน    สทฺธึ    เยน    ถุลฺลโกฏฺฐิตํ    นาม   กุรูนํ
นิคโม   ตทวสริ   ฯ   อสฺโสสุํ   โข  ถุลฺลโกฏฺฐิตกา  พฺราหฺมณคหปติกา
สมโณ   ขลุ   โภ   โคตโม   สกฺยปุตฺโต   สกฺยกุลา   ปพฺพชิโต  กุรูสุ
จาริกํ   จรมาโน   มหตา   ภิกฺขุสงฺเฆน  สทฺธึ  ถุลฺลโกฏฺฐิตํ  อนุปฺปตฺโต
ตํ   โข   ปน   ภวนฺตํ   โคตมํ   เอวํกลฺยาโณ  กิตฺติสทฺโท  อพฺภุคฺคโต
อิติปิ   โส   ภควา   อรหํ   สมฺมาสมฺพุทฺโธ  วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน  สุคโต
โลกวิทู    อนุตฺตโร    ปุริสทมฺมสารถิ   สตฺถา   เทวมนุสฺสานํ   พุทฺโธ
ภควา  ๑-  โส  อิมํ  โลกํ  สเทวกํ  สมารกํ  สพฺรหฺมกํ สสฺสมณพฺราหฺมณึ
ปชํ   สเทวมนุสฺสํ   สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา   ปเวเทติ   โส  ธมฺมํ
เทเสติ     อาทิกลฺยาณํ    มชฺเฌกลฺยาณํ    ปริโยสานกลฺยาณํ    สาตฺถํ
สพฺยญฺชนํ    เกวลปริปุณฺณํ    ปริสุทฺธํ    พฺรหฺมจริยํ    ปกาเสติ   สาธุ
โข ปน ตถารูปานํ อรหตํ ทสฺสนํ โหตีติ ฯ
     [๔๒๔]   อถ   โข   ถุลฺลโกฏฺฐิตกา   พฺราหฺมณคหปติกา   เยน
ภควา     เตนุปสงฺกมึสุ     อุปสงฺกมิตฺวา     อปฺเปกจฺเจ     ภควนฺตํ
อภิวเทตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทึสุ   อปฺเปกจฺเจ  ภควตา  สทฺธึ  สมฺโมทึสุ
สมฺโมทนียํ     กถํ    สาราณียํ    วีติสาเรตฺวา    เอกมนฺตํ    นิสีทึสุ
อปฺเปกจฺเจ   เยน   ภควา   เตนญฺชลิมฺปณาเมตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทึสุ
@เชิงอรรถ:  ยุ. ภควาติ ฯ
อปฺเปกจฺเจ    ภควโต    สนฺติเก   นามโคตฺตํ   สาเวตฺวา   เอกมนฺตํ
นิสีทึสุ    อปฺเปกจฺเจ    ตุณฺหีภูตา   เอกมนฺตํ   นิสีทึสุ   ฯ   เอกมนฺตํ
นิสินฺเน    โข    ถุลฺลโกฏฺฐิตเก   พฺราหฺมณคหปติเก   ภควา   ธมฺมิยา
กถาย สนฺทสฺเสสิ สมาทเปสิ สมุตฺเตเชสิ สมฺปหํเสสิ ฯ
     [๔๒๕]   เตน   โข   ปน  สมเยน  รฏฺฐปาโล  นาม  กุลปุตฺโต
ตสฺมึเยว   ถุลฺลโกฏฺฐิเต   อคฺคกุลิกสฺส   ปุตฺโต  ติสฺสํ  ปริสายํ  นิสินฺโน
โหติ    ฯ   อถ   โข   รฏฺฐปาลสฺส   กุลปุตฺตสฺส   เอตทโหสิ   ยถา
ยถา   ขฺวาหํ   ภควตา   ธมฺมํ  เทสิตํ  อาชานามิ  นยิทํ  สุกรํ  อคารํ
อชฺฌาวสตา    เอกนฺตปริปุณฺณํ    เอกนฺตปริสุทฺธํ   สงฺขลิขิตํ   พฺรหฺมจริยํ
จริตุํ    ยนฺนูนาหํ    เกสมสฺสุํ    โอหาเรตฺวา    กาสายานิ   วตฺถานิ
อจฺฉาเทตฺวา    อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพเชยฺยนฺติ   ฯ   อถ   โข
ถุลฺลโกฏฺฐิตกา     พฺราหฺมณคหปติกา     ภควตา     ธมฺมิยา    กถาย
สนฺทสฺสิตา    สมาทปิตา    สมุตฺเตชิตา   สมฺปหํสิตา   ภควโต   ภาสิตํ
อภินนฺทิตฺวา    อนุโมทิตฺวา    อุฏฺฐายาสนา    ภควนฺตํ    อภิวาเทตฺวา
ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามึสุ ฯ
     {๔๒๕.๑}   อถ   โข   รฏฺฐปาโล   กุลปุตฺโต   อจิรปกฺกนฺเตสุ
ถุลฺลโกฏฺฐิตเกสุ    พฺราหฺมณคหปติเกสุ    เยน    ภควา    เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา   ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทิ  ฯ  เอกมนฺตํ
นิสินฺโน    โข    รฏฺฐปาโล   กุลปุตฺโต   ภควนฺตํ   เอตทโวจ   ยถา
ยถาหํ    ภนฺเต   ภควตา   ธมฺมํ   เทสิตํ   อาชานามิ   นยิทํ   สุกรํ
อคารํ        อชฺฌาวสตา        เอกนฺตปริปุณฺณํ       เอกนฺตปริสุทฺธํ
สงฺขลิขิตํ   พฺรหฺมจริยํ   จริตุํ  อิจฺฉามหํ  ภนฺเต  เกสมสฺสุํ  โอหาเรตฺวา
กาสายานิ      วตฺถานิ     อจฺฉาเทตฺวา     อคารสฺมา     อนคาริยํ
ปพฺพชิตุํ    ลเภยฺยาหํ   ภนฺเต   ภควโต   สนฺติเก   ปพฺพชฺชํ   ลเภยฺยํ
อุปสมฺปทนฺติ    ฯ    อนุญฺญาโตสิ    ปน   ตฺวํ   รฏฺฐปาล   มาตาปิตูหิ
อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพชฺชายาติ   ฯ  น  โขหํ  ภนฺเต  อนุญฺญาโต
มาตาปิตูหิ   อาคารสฺมา  อนคาริยํ  ปพฺพชฺชายาติ  ฯ  น  โข  รฏฺฐปาล
ตถาคตา   อนนุญฺญาตํ   มาตาปิตูหิ   ปุตฺตํ   ปพฺพาเชนฺตีติ   ฯ   สฺวาหํ
ภนฺเต    ตถา    กริสฺสามิ    ยถา   มํ   มาตาปิตโร   อนุชานิสฺสนฺติ
อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชฺชายาติ ฯ
     [๔๒๖]   อถ   โข  รฏฺฐปาโล  กุลปุตฺโต  อุฏฺฐายาสนา  ภควนฺตํ
อภิวาเทตฺวา    ปทกฺขิณํ    กตฺวา    เยน   มาตาปิตโร   เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา   มาตาปิตโร   เอตทโวจ   อมฺมตาต   ๑-  ยถา  ยถาหํ
ภควตา   ธมฺมํ   เทสิตํ   อาชานามิ   นยิทํ  สุกรํ  อคารํ  อชฺฌาวสตา
เอกนฺตปริปุณฺณํ     เอกนฺตปริสุทฺธํ     สงฺขลิขิตํ     พฺรหฺมจริยํ    จริตุํ
อิจฺฉามหํ   เกสมสฺสุํ   โอหาเรตฺวา   กาสายานิ  วตฺถานิ  อจฺฉาเทตฺวา
อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพชิตุํ   อนุชานาถ   มํ  อคารสฺมา  อนคาริยํ
ปพฺพชฺชายาติ ฯ
     [๔๒๗]   เอวํ   วุตฺเต   รฏฺฐปาลสฺส   กุลปุตฺตสฺส   มาตาปิตโร
รฏฺฐปาลํ   กุลปุตฺตํ   เอตทโวจุํ   ตฺวํ   โขสิ  ตาต  รฏฺฐปาล  อมฺหากํ
เอกปุตฺตโก  ปิโย  มนาโป  สุเขธิโต  ๒-  สุขปริหโต  ๓-  น ตฺวํ ตาต
@เชิงอรรถ:  ยุ. อมฺมตาตา ฯ    ยุ. สุเข ฐิโต ฯ    ยุ. สพฺพตฺถ สุขปริภโตติ ทิสฺสติ ฯ
รฏฺฐปาล   กิญฺจิ   ๑-   ทุกฺขสฺส   ชานาสิ  เอหิ  ตฺวํ  ตาต  รฏฺฐปาล
ภุญฺช   จ   ปิว   จ   ปริจาเรหิ  จ  ภุญฺชนฺโต  ปิวนฺโต  ปริจาเรนฺโต
กาเม   ๒-   ปริภุญฺชนฺโต   ปุญฺญานิ   กโรนฺโต  อภิรมสฺสุ  น  ตํ  มยํ
อนุชานาม   อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพชฺชาย   มรเณนปิ   เต   มยํ
อกามกา   วินา   ภวิสฺสาม   กึ   ปน   มยํ  ตํ  ชีวนฺตํ  อนุชานิสฺสาม
อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชฺชายาติ ฯ
     {๔๒๗.๑}   ทุติยมฺปิ  โข  ฯเปฯ  ตติยมฺปิ  โข รฏฺฐปาโล กุลปุตฺโต
มาตาปิตโร   เอตทโวจ  อมฺมตาต  ยถา  ยถาหํ  ภควตา  ธมฺมํ  เทสิตํ
อาชานามิ    นยิทํ    สุกรํ    อคารํ    อชฺฌาวสตา    เอกนฺตปริปุณฺณํ
เอกนฺตปริสุทฺธํ    สงฺขลิขิตํ    พฺรหฺมจริยํ   จริตุํ   อิจฺฉามหํ   เกสมสฺสุํ
โอหาเรตฺวา   กาสายานิ   วตฺถานิ  อจฺฉาเทตฺวา  อคารสฺมา  อนคาริยํ
ปพฺพชิตุํ อนุชานาถ มํ อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชฺชายาติ ฯ
     {๔๒๗.๒}   ตติยมฺปิ   โข   รฏฺฐปาลสฺส  กุลปุตฺตสฺส  มาตาปิตโร
รฏฺฐปาลํ   กุลปุตฺตํ   เอตทโวจุํ   ตฺวํ   โขสิ  ตาต  รฏฺฐปาล  อมฺหากํ
เอกปุตฺตโก   ปิโย   มนาโป  สุเขธิโต  ๓-  สุขปริหโต  น  ตฺวํ  ตาต
รฏฺฐปาล   กิญฺจิ   ๑-   ทุกฺขสฺส   ชานาสิ  เอหิ  ตฺวํ  ตาต  รฏฺฐปาล
ภุญฺช   จ   ปิว   จ   ปริจาเรหิ  จ  ภุญฺชนฺโต  ปิวนฺโต  ปริจาเรนฺโต
กาเม    ปริภุญฺชนฺโต   ปุญฺญานิ   กโรนฺโต   อภิรมสฺสุ   น   ตํ   มยํ
อนุชานาม      อคารสฺมา      อนคาริยํ     ปพฺพชฺชาย     มรเณนปิ
เต   มยํ   อกามกา   วินา   ภวิสฺสาม   กึ   ปน   มยํ   ตํ  ชีวนฺตํ
@เชิงอรรถ:  ยุ. สพฺพตฺถ กสฺสจีติ ทิสฺสติ ฯ    สี. กามานิ ฯ    ยุ. ฉสุ ฐาเนสุ สุเข
@ฐิโตติ ทิสฺสติ ฯ
อนุชานิสฺสาม อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชฺชายาติ ฯ
     [๔๒๘]   อถ  โข  รฏฺฐปาโล  กุลปุตฺโต  ๑-  น  มํ  มาตาปิตโร
อนุชานนฺติ      อคารสฺมา     อนคาริยํ     ปพฺพชฺชายาติ     ตตฺเถว
อนนฺตรหิตาย  ภูมิยา  นิปชฺชิ  อิธ  ๒-  วา  เม  มรณํ ภวิสฺสติ ปพฺพชฺชา
วาติ  ฯ  อถ  ๓-  โข  รฏฺฐปาโล  กุลปุตฺโต  เอกมฺปิ  ภตฺตํ  น  ภุญฺชิ
เทฺวปิ   ภตฺตานิ   น   ภุญฺชิ   ตีณิปิ   ภตฺตานิ   น   ภุญฺชิ   จตฺตาริปิ
ภตฺตานิ   น   ภุญฺชิ   ปญฺจปิ   ภตฺตานิ   น   ภุญฺชิ   ฉปิ  ภตฺตานิ  น
ภุญฺชิ สตฺตปิ ภตฺตานิ น ภุญฺชิ ฯ
     [๔๒๙]   อถ  โข  รฏฺฐปาลสฺส  กุลปุตฺตสฺส  มาตาปิตโร  รฏฺฐปาลํ
กุลปุตฺตํ  เอตทโวจุํ  ตฺวํ  โขสิ  ๔-  ตาต  รฏฺฐปาล อมฺหากํ เอกปุตฺตโก
ปิโย    มนาโป   สุเขธิโต   สุขปริหโต   น   ตฺวํ   ตาต   รฏฺฐปาล
กิญฺจิ    ทุกฺขสฺส    ชานาสิ    อุฏฺเฐหิ   ตาต   รฏฺฐปาล   ภุญฺช   จ
ปิว   จ   ปริจาเรหิ   จ   ภุญฺชนฺโต   ปิวนฺโต   ปริจาเรนฺโต  กาเม
ปริภุญฺชนฺโต   ปุญฺญานิ   กโรนฺโต   อภิรมสฺสุ   น   ตํ  มยํ  อนุชานาม
อคารสฺมา    อนคาริยํ   ปพฺพชฺชาย   มรเณนปิ   เต   มยํ   อกามกา
วินา  ภวิสฺสาม  กึ  ปน  มยํ  ๕-  ตํ  ชีวนฺตํ  อนุชานิสฺสาม  อคารสฺมา
อนคาริยํ    ปพฺพชฺชายาติ   ฯ   เอวํ   วุตฺเต   รฏฺฐปาโล   กุลปุตฺโต
ตุณฺหี   อโหสิ   ฯ   ทุติยมฺปิ  โข  รฏฺฐปาลสฺส  กุลปุตฺตสฺส  มาตาปิตโร
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. อิโต ปรํ มาตาปิตูสุ ปพฺพชฺชํ อลภมาโน ตตฺเถว อนนฺตรหิตาย ภูมิยา
@นิปชฺชีติ วจนํ ทิสฺสติ ฯ    ยุ. อิเธว ฯ    ยุ. อิโต ปรํ อถ โข ... ภุญฺชีติ
@วจนํ น ทิสฺสติ ฯ    ยุ. ตํ โข ฯ    ยุ. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
รฏฺฐปาลํ    กุลปุตฺตํ   เอตทโวจุํ   ฯเปฯ   ทุติยมฺปิ   โข   รฏฺฐปาโล
กุลปุตฺโต   ตุณฺหี   อโหสิ   ฯ   ตติยมฺปิ   โข  รฏฺฐปาลสฺส  กุลปุตฺตสฺส
มาตาปิตโร    รฏฺฐปาลํ    กุลปุตฺตํ    เอตทโวจุํ   ตฺวํ   โขสิ   ตาต
รฏฺฐปาล   อมฺหากํ   เอกปุตฺตโก   ปิโย  มนาโป  สุเขธิโต  สุขปริหโต
น   ตฺวํ   ตาต   รฏฺฐปาล   กิญฺจิ   ทุกฺขสฺส   ชานาสิ  อุฏฺเฐหิ  ตาต
รฏฺฐปาล   ภุญฺช   จ   ปิว   จ   ปริจาเรหิ   จ   ภุญฺชนฺโต  ปิวนฺโต
ปริจาเรนฺโต    กาเม    ปริภุญฺชนฺโต   ปุญฺญานิ   กโรนฺโต   อภิรมสฺสุ
น   ตํ   มยํ   อนุชานาม   อคารสฺมา  อนคาริยํ  ปพฺพชฺชาย  มรเณนปิ
เต   มยํ   อกามกา   วินา   ภวิสฺสาม   กึ   ปน   มยํ   ตํ  ชีวนฺตํ
อนุชานิสฺสาม      อคารสฺมา      อนคาริยํ      ปพฺพชฺชายาติ     ฯ
ตติยมฺปิ โข รฏฺฐปาโล กุลปุตฺโต ตุณฺหี อโหสิ ฯ
     [๔๓๐]   อถ  โข  รฏฺฐปาลสฺส  กุลปุตฺตสฺส  สหายกา  [๑]- เยน
รฏฺฐปาโล     กุลปุตฺโต     เตนุปสงฺกมึสุ    อุปสงฺกมิตฺวา    รฏฺฐปาลํ
กุลปุตฺตํ    เอตทโวจุํ    ตฺวํ    โขสิ    สมฺม   รฏฺฐปาล   มาตาปิตูนํ
เอกปุตฺตโก   ปิโย   มนาโป  สุเขธิโต  สุขปริหโต  ๒-  น  ตฺวํ  สมฺม
รฏฺฐปาล   กิญฺจิ  ๓-  ทุกฺขสฺส  ชานาสิ  อุฏฺเฐหิ  สมฺม  รฏฺฐปาล  ภุญฺช
จ   ปิว   จ   ปริจาเรหิ  จ  ภุญฺชนฺโต  ปิวนฺโต  ปริจาเรนฺโต  กาเม
ปริภุญฺชนฺโต    ปุญฺญานิ    กโรนฺโต   อภิรมสฺสุ   น   ตํ   มาตาปิตโร
อนุชานนฺติ  อคารสฺมา  อนคาริยํ  ปพฺพชฺชาย  มรเณนปิ  เต  มาตาปิตโร
อกามกา   วินา   ภวิสฺสนฺติ   กึ   ปน   เต  ตํ  ชีวนฺตํ  อนุชานิสฺสนฺติ
@เชิงอรรถ:  ยุ. รฏฺฐปาลสฺส กุลปุตฺตสฺส มาตาปิตูนํ ปฏิสุตฺวา ฯ    ยุ. สุขปริพฺภโต ฯ
@ ยุ. กสฺสจิ ทุกฺขสฺส ฯ
อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพชฺชายาติ   ฯ   เอวํ   วุตฺเต   รฏฺฐปาโล
กุลปุตฺโต   ตุณฺหี   อโหสิ   ฯ   ทุติยมฺปิ   โข   ฯเปฯ   ตติยมฺปิ  โข
รฏฺฐปาลสฺส    กุลปุตฺตสฺส   สหายกา   รฏฺฐปาลํ   กุลปุตฺตํ   เอตทโวจุํ
ตฺวํ   โขสิ   สมฺม   รฏฺฐปาล   มาตาปิตูนํ  เอกปุตฺตโก  ปิโย  มนาโป
สุเขธิโต   สุขปริหโต   ฯเปฯ   อุฏฺเฐหิ   สมฺม   รฏฺฐปาล   ภุญฺช  จ
ปิว   จ   ปริจาเรหิ   จ   ภุญฺชนฺโต   ปิวนฺโต   ปริจาเรนฺโต  กาเม
ปริภุญฺชนฺโต    ปุญฺญานิ    กโรนฺโต   อภิรมสฺสุ   น   ตํ   มาตาปิตโร
อนุชานนฺติ  อคารสฺมา  อนคาริยํ  ปพฺพชฺชาย  มรเณนปิ  เต  มาตาปิตโร
อกามกา   วินา   ภวิสฺสนฺติ   กึ   ปน   เต  ตํ  ชีวนฺตํ  อนุชานิสฺสนฺติ
อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพชฺชายาติ   ฯ   ตติยมฺปิ   โข   รฏฺฐปาโล
กุลปุตฺโต ตุณฺหี อโหสิ ฯ
     {๔๓๐.๑}   อถ   โข   รฏฺฐปาลสฺส  กุลปุตฺตสฺส  สหายกา  เยน
รฏฺฐปาลสฺส    กุลปุตฺตสฺส    มาตาปิตโร   เตนุปสงฺกมึสุ   อุปสงฺกมิตฺวา
รฏฺฐปาลสฺส     กุลปุตฺตสฺส     มาตาปิตโร     เอตทโวจุํ    อมฺมตาต
เอโส    รฏฺฐปาโล    กุลปุตฺโต    ตตฺเถว     อนนฺตรหิตาย   ภูมิยา
นิปนฺโน   อิธ  วา   เม  มรณํ  ภวิสฺสติ  ปพฺพชฺชา  วาติ  สเจ  ตุเมฺห
รฏฺฐปาลํ      กุลปุตฺตํ      นานุชานิสฺสถ     อคารสฺมา     อนคาริยํ
ปพฺพชฺชาย   ตตฺเถว   มรณํ  ภวิสฺสติ  ๑-  สเจ  ปน  ตุเมฺห  รฏฺฐปาลํ
กุลปุตฺตํ      อนุชานิสฺสถ      อคารสฺมา     อนคาริยํ     ปพฺพชฺชาย
ปพฺพชิตํปิ   นํ   ทกฺขิสฺสถ   สเจ   รฏฺฐปาโล   กุลปุตฺโต   นาภิรมิสฺสติ
อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพชฺชาย   กา   ตสฺส   อญฺญา  คติ  ภวิสฺสติ
@เชิงอรรถ:  ยุ. อาคมิสฺสติ ฯ
อิเธว    ปจฺจาคมิสฺสติ    อนุชานาถ   รฏฺฐปาลํ   กุลปุตฺตํ   อคารสฺมา
อนคาริยํ ปพฺพชฺชายาติ ฯ
     [๔๓๑]   อนุชานาม   ตาตา   รฏฺฐปาลํ   กุลปุตฺตํ   อคารสฺมา
อนคาริยํ    ปพฺพชฺชาย    ปพฺพชิเตน    จ    ปน   เต   มาตาปิตโร
อุทฺทสฺเสตพฺพาติ   ฯ  อถ  โข  รฏฺฐปาลสฺส  กุลปุตฺตสฺส  สหายกา  เยน
รฏฺฐปาโล   กุลปุตฺโต   เตนุปสงฺกมึสุ   อุปสงฺกมิตฺวา  รฏฺฐปาลํ  กุลปุตฺตํ
เอตทโวจุํ    [๑]-   อนุญฺญาโตสิ   มาตาปิตูหิ   อคารสฺมา   อนคาริยํ
ปพฺพชฺชาย ปพฺพชิเตน จ ปน เต มาตาปิตโร อุทฺทสฺเสตพฺพาติ ฯ
     [๔๓๒]   อถ  โข รฏฺฐปาโล กุลปุตฺโต อุฏฺฐหิตฺวา พลํ คาเหตฺวา ๒-
เยน    ภควา    เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา
เอกมนฺตํ   นิสีทิ   ฯ   เอกมนฺตํ   นิสินฺโน   โข  รฏฺฐปาโล  กุลปุตฺโต
ภควนฺตํ   เอตทโวจ   อนุญฺญาโตมฺหิ  อหํ  ภนฺเต  มาตาปิตูหิ  อคารสฺมา
อนคาริยํ  ปพฺพชฺชาย  ปพฺพาเชตุ  มํ  ภควาติ  ฯ  อลตฺถ  โข รฏฺฐปาโล
กุลปุตฺโต  ภควโต  สนฺติเก  ปพฺพชฺชํ  อลตฺถ  อุปสมฺปทํ  ฯ อถ โข ภควา
อจิรูปสมฺปนฺเน      อายสฺมนฺเต      รฏฺฐปาเล     อฑฺฒมาสูปสมฺปนฺเน
ถุลฺลโกฏฺฐิเต   ยถาภิรนฺตํ   วิหริตฺวา   เยน   สาวตฺถี   เตน   จาริกํ
ปกฺกามิ อนุปุพฺเพน จาริกํ จรมาโน เยน สาวตฺถี ตทวสริ ฯ
     [๔๓๓]   ตตฺร  สุทํ  ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส
อาราเม   ฯ    อถ   โข   อายสฺมา   รฏฺฐปาโล  เอโก   วูปกฏฺโฐ
อปฺปมตฺโต      อาตาปี      ปหิตตฺโต      วิหรนฺโต      นจิรสฺเสว
@เชิงอรรถ:  ยุ. เอตฺถนฺตเร ตฺวํ โข สมฺม รฏฺฐปาล มาตาปิตุนฺนํ เอกปุตฺตโก ปิโย มนาโป
@สุเข ฐิโต สุขปริภโต; น ตฺวํ สมฺม รฏฺฐปาล กสฺสจิ ทุกฺขสฺส ชานาสิ. อุฏฺเฐหิ
@ภุญฺช จ ปิว จ ปริจาเรหิ จ, ภุญฺชนฺโต ปิวนฺโต ปริจาเรนฺโต กาเม ปริภุญฺชนฺโต
@ปุญฺญานิ กโรนฺโต อภิรมสฺสูติ ทิสฺสนฺติ ฯ    ยุ. คเหตฺวา ฯ
ยสฺสตฺถาย    กุลปุตฺตา    สมฺมเทว   อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพชนฺติ
ตทนุตฺตรํ    พฺรหฺมจริยปริโยสานํ    ทิฏฺเฐว    ธมฺเม    สยํ   อภิญฺญา
สจฺฉิกตฺวา    อุปสมฺปชฺช    วิหาสิ    ขีณา   ชาติ   วุสิตํ   พฺรหฺมจริยํ
กตํ    กรณียํ    นาปรํ    อิตฺถตฺตายาติ    อพฺภญฺญาสิ   ฯ   อญฺญตโร
โข ปนายสฺมา รฏฺฐปาโล อรหตํ อโหสิ ฯ
     [๔๓๔]   อถ  โข  อายสฺมา  รฏฺฐปาโล  เยน  ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา   ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทิ  ฯ  เอกมนฺตํ
นิสินฺโน   โข   อายสฺมา   รฏฺฐปาโล   ภควนฺตํ   เอตทโวจ  อิจฺฉามหํ
ภนฺเต   มาตาปิตโร  อุทฺทสฺเสตุํ  สเจ  มํ  ภควา  อนุชานาตีติ  ฯ  อถ
โข  [๑]-  อายสฺมโต  รฏฺฐปาลสฺส  เจตสา เจโต ปริจฺจ ๒- มนสากาสิ
ยถา   ๓-   ภควา  อญฺญาสิ  อภพฺโพ  โข  รฏฺฐปาโล  กุลปุตฺโต  สิกฺขํ
ปจฺจกฺขาย   หีนายาวตฺติตุนฺติ  ฯ  อถ  โข  ภควา  อายสฺมนฺตํ  รฏฺฐปาลํ
เอตทโวจ   ยสฺสิทานิ   ๔-   รฏฺฐปาล   กาลํ   มญฺญสีติ  ฯ  อถ  โข
อายสฺมา   รฏฺฐปาโล   อุฏฺฐายาสนา   ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา  ปทกฺขิณํ
กตฺวา   เสนาสนํ   สํสาเมตฺวา   ปตฺตจีวรมาทาย   เยน   ถุลฺลโกฏฺฐิตํ
เตน   จาริกํ  ปกฺกามิ  อนุปุพฺเพน  จาริกํ  จรมาโน  เยน  ถุลฺลโกฏฺฐิตํ
ตทวสริ ฯ
     [๔๓๕]   ตตฺร   สุทํ  อายสฺมา  รฏฺฐปาโล  ถุลฺลโกฏฺฐิเต  วิหรติ
รญฺโญ   โกรพฺยสฺส   มิคาจีเร   ฯ   อถ   โข   อายสฺมา  รฏฺฐปาโล
ปุพฺพณฺหสมยํ    นิวาเสตฺวา    ปตฺตจีวรมาทาย    ถุลฺลโกฏฺฐิตํ   ปิณฺฑาย
ปาวิสิ   ฯ   ถุลฺลโกฏฺฐิเต   สปทานํ   ปิณฺฑาย  จรมาโน  เยน  สกปิตุ
@เชิงอรรถ:  ยุ. เอตฺถนฺตเร ภควาติ ทิสฺสติ ฯ    ยุ. ปริวิตกฺกํ ฯ    ยุ.  ยทา ฯ
@ ยุ. ยสฺสทานิ ตฺวํ ฯ
นิเวสนํ    เตนุปสงฺกมิ   ฯ   เตน   โข   ปน   สมเยน   อายสฺมโต
รฏฺฐปาลสฺส    ปิตา    มชฺฌิมาย    ทฺวารสาลาย    อุลฺลิกฺขาเปติ   ฯ
อทฺทสา   โข   อายสฺมโต   รฏฺฐปาลสฺส   ปิตา   อายสฺมนฺตํ  รฏฺฐปาลํ
ทูรโตว   อาคจฺฉนฺตํ   ทิสฺวาน   เอตทโวจ  อิเมหิ  มุณฺฑเกหิ  สมณเกหิ
อมฺหากํ   เอกปุตฺตโก   ปิโย   มนาโป   ปพฺพาชิโตติ   ฯ   อถ   โข
อายสฺมา   รฏฺฐปาโล   สกปิตุ   นิเวสเน   เนว   ทานํ   อลตฺถ   น
ปจฺจกฺขานํ อญฺญทตฺถุํ ๑- อกฺโกสเมว อลตฺถ ฯ
     [๔๓๖]   เตน   โข   ปน   สมเยน   อายสฺมโต   รฏฺฐปาลสฺส
ญาติทาสี   อาภิโทสิกํ   กุมฺมาสํ   ฉฑฺเฑตุกามา   โหติ   ฯ   อถ  โข
อายสฺมา   รฏฺฐปาโล   ตํ   ญาติทาสึ   เอตทโวจ   สเจ   ตํ   ภคินิ
ฉฑฺฑนียธมฺมํ   อิธ   เม   ปตฺเต   อากีราติ   ฯ  อถ  โข  อายสฺมโต
รฏฺฐปาลสฺส     ญาติทาสี    ตํ    อาภิโทสิกํ    กุมฺมาสํ    อายสฺมโต
รฏฺฐปาลสฺส   ปตฺเต   อากีรนฺตี   หตฺถานญฺจ   ปาทานญฺจ   สรสฺส   จ
นิมิตฺตํ   อคฺคเหสิ   ฯ   อถ   โข   อายสฺมโต  รฏฺฐปาลสฺส  ญาติทาสี
เยนายสฺมโต     รฏฺฐปาลสฺส    มาตา    เตนุปสงฺกมิ    อุปสงฺกมิตฺวา
อายสฺมโต   รฏฺฐปาลสฺส   มาตรํ   เอตทโวจ   ยคฺฆยฺเย   ชาเนยฺยาสิ
อยฺยปุตฺโต   รฏฺฐปาโล   อนุปฺปตฺโตติ   ฯ   สเจ   เช   สจฺจํ   ภณสิ
อทาสึ  ๒-  ตํ  กโรมีติ  ๓-  ฯ  อถ  โข อายสฺมโต รฏฺฐปาลสฺส มาตา
เยนายสฺมโต     รฏฺฐปาลสฺส     ปิตา    เตนุปสงฺกมิ    อุปสงฺกมิตฺวา
@เชิงอรรถ:  ยุ. อญฺญทตฺถุ ฯ    สี. ยุ. วทสิ อทาสี ภวสิ ฯ
@ ยุ. ตํ กโรมีติ นตฺถิ ฯ ภวสีติ อิติ ทิสฺสติ ฯ
อายสฺมโต   รฏฺฐปาลสฺส   ปิตรํ  เอตทโวจ  ยคฺเฆ  คหปติ  ชาเนยฺยาสิ
รฏฺฐปาโล กิร กุลปุตฺโต อนุปฺปตฺโตติ ฯ
     [๔๓๗]   เตน   โข   ปน   สมเยน   อายสฺมา  รฏฺฐปาโล  ตํ
อาภิโทสิกํ   กุมฺมาสํ   ๑-   อญฺญตรํ  กุฑฺฑํ  นิสฺสาย  ปริภุญฺชติ  ฯ  อถ
โข  อายสฺมโต  รฏฺฐปาลสฺส  ปิตา  เยนายสฺมา  รฏฺฐปาโล  เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา    อายสฺมนฺตํ    รฏฺฐปาลํ    เอตทโวจ    อตฺถิ    นาม
ตาต    รฏฺฐปาล    อาภิโทสิกํ    กุมฺมาสํ   ปริภุญฺชิสฺสสิ   นนุ   ตาต
รฏฺฐปาล   สกํ   เคหํ   คนฺตพฺพนฺติ   ฯ   กุโต   โน  คหปติ  อมฺหากํ
เคหํ   อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพชิตานํ   อนคารา  ๒-  มยํ  คหปติ
อคมมฺหา   โข   เต   คหปติ  เคหํ  ตตฺถ  เนว  ทานํ  อลตฺถมฺหา  น
ปจฺจกฺขานํ    อญฺญทตฺถุํ   อกฺโกสเมว   อลตฺถมฺหาติ   ฯ   เอหิ   ตาต
รฏฺฐปาล  ฆรํ  คมิสฺสามาติ  ฯ  อลํ  คหปติ  กตํ เม อชฺช ภตฺตกิจฺจนฺติ ฯ
เตนหิ   ตาต  รฏฺฐปาล  อธิวาเสหิ  สฺวาตนาย  ภตฺตนฺติ  ฯ  อธิวาเสสิ
โข อายสฺมา รฏฺฐปาโล ตุณฺหีภาเวน ฯ
     [๔๓๘]   อถ   โข   อายสฺมโต   รฏฺฐปาลสฺส  ปิตา  อายสฺมโต
รฏฺฐปาลสฺส   อธิวาสนํ   วิทิตฺวา   เยน   สกํ   นิเวสนํ   เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา   หริเตน   โคมเยน   ปฐวิยา  อุปลิมฺเปตฺวา  ๓-  มหนฺตํ
@เชิงอรรถ:  สี. ปูติกุมฺมาสํ ฯ    ยุ. อนาคารา ฯ    อิโต ปรํ สี. ม. ยุ. มหนฺตํ
@หิรญฺญสุวณฺณสฺส ปุญฺชํ การาเปตฺวา เต ปุญฺเช กิลญฺเชหิ ปฏิจฺฉาเทตฺวา อายสฺมโต
@รฏฺฐปาลสฺส ปุราณทุติยิเก  อามนฺเตสีติ วจนํ ทิสฺสติ ฯ ยุ. หริเตน โคมเยน
@ปฐวิยา อุปลิมฺเปตฺวาติ นตฺถิ ฯ
หิรญฺญสุวณฺณสฺส    ปุญฺชํ    การาเปตฺวา   เทฺว   ปุญฺเช   การาเปตฺวา
เอกํ    หิรญฺญสฺส    เอกํ   สุวณฺณสฺส   มหนฺตา   ปุญฺชา   อเหสุํ   ฯ
โอรโต   ฐิโต   ปุริโส  ปารโต  ฐิตํ  ปุริสํ  น  ปสฺสติ  ตถา  ปารโต
ฐิโต   โอรโต   ฐิตํ   เต  ปุญฺเช  กิลญฺเชหิ  ปฏิจฺฉาทาเปตฺวา  มชฺเฌ
อาสนํ     ปญฺญาเปตฺวา     ติโรกรณียํ     ปริกฺขิปิตฺวา     อายสฺมโต
รฏฺฐปาลสฺส   ปุราณทุติยิเก   อามนฺเตสิ   เอถ   ตุเมฺห   วธุเก  เยน
อลงฺกาเรน   อลงฺกตา   ปุพฺเพ  ปุตฺตสฺส  ๑-  รฏฺฐปาลสฺส  ปิยา  โหถ
มนาปา   เตน   อลงฺกาเรน   อลงฺกโรถาติ   ฯ  อถ  โข  อายสฺมโต
รฏฺฐปาลสฺส   ปิตา   ตสฺสา   รตฺติยา  อจฺจเยน  สเก  นิเวสเน  ปณีตํ
ขาทนียํ    โภชนียํ   ปฏิยาทาเปตฺวา   อายสฺมโต   รฏฺฐปาลสฺส   กาลํ
อาโรเจสิ กาโล ตาต รฏฺฐปาล นิฏฺฐิตํ ภตฺตนฺติ ฯ
     {๔๓๘.๑}   อถ  โข  อายสฺมา  รฏฺฐปาโล ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา
ปตฺตจีวรมาทาย   เยน   สกปิตุ   นิเวสนํ   เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา
ปญฺญตฺเต   อาสเน   นิสีทิ  ฯ  อถ  โข  อายสฺมโต  รฏฺฐปาลสฺส  ปิตา
ตํ    หิรญฺญสุวณฺณสฺส    ปุญฺชํ    วิวราเปตฺวา    อายสฺมนฺตํ   รฏฺฐปาลํ
เอตทโวจ  อิทํ  เต  ตาต  รฏฺฐปาล  มตฺติกํ  ธนํ  อญฺญํ  เปตฺติกํ  อญฺญํ
เปตามหํ   สกฺกา   ตาต   รฏฺฐปาล   โภเค   จ  ภุญฺชิตุํ  ปุญฺญานิ  จ
กาตุํ   เอหิ   ตฺวํ   ตาต  รฏฺฐปาล  สิกฺขํ  ปจฺจกฺขาย  หีนายาวตฺติตฺวา
โภเค  จ  ภุญฺชสฺสุ  ปุญฺญานิ  จ  กโรหีติ  ฯ  สเจ  ๒-  เม ตฺวํ คหปติ
วจนํ   กเรยฺยาสิ   อิมํ   หิรญฺญสุวณฺณสฺส   ปุญฺชํ  สกเฏสุ  อาโรเปตฺวา
@เชิงอรรถ:  ยุ. รฏฺฐปาลสฺส กุลปุตฺตสฺส ฯ     ยุ. สเจ โข ฯ
นิพฺพาหาเปตฺวา   มชฺเฌ   คงฺคาย  นทิยา  โสเต  โอสีทาเปยฺยาสิ  ๑-
ตํ    กิสฺส    เหตุ    อุปฺปชฺชิสฺสนฺติ    หิ   เต   คหปติ   ตโตนิทานํ
โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสาติ     ฯ     อถ     โข    อายสฺมโต
รฏฺฐปาลสฺส   ปุราณทุติยิกา   ปจฺเจกํ   ปาเทสุ   คเหตฺวา   อายสฺมนฺตํ
รฏฺฐปาลํ    เอตทโวจุํ   กีทิสา   นาม   ตาต   อยฺยปุตฺต   อจฺฉราโย
ยาสํ  ตฺวํ  เหตุ  พฺรหฺมจริยํ  จรสีติ  ฯ  น  โข มยํ ภคินิ อจฺฉรานํ เหตุ
พฺรหฺมจริยํ   จรามาติ   ฯ   ภคินิวาเทน   โน   อยฺยปุตฺโต  รฏฺฐปาโล
สมุทาจรตีติ    ตตฺเถว   มุจฺฉิตา   ปปตึสุ   ฯ   อถ   โข   อายสฺมา
รฏฺฐปาโล   ปิตรํ   เอตทโวจ   สเจ   คหปติ   โภชนํ  ทาตพฺพํ  เทถ
มา   โน   วิเหเฐถาติ  ฯ  ภุญฺช  ตาต  รฏฺฐปาล  นิฏฺฐิตํ  ภตฺตนฺติ  ฯ
อถ    โข    อายสฺมโต   รฏฺฐปาลสฺส   ปิตา   อายสฺมนฺตํ   รฏฺฐปาลํ
ปณีเตน ขาทนีเยน โภชนีเยน สหตฺถา สนฺตปฺเปสิ สมฺปวาเรสิ ฯ
     [๔๓๙]   อถ  โข  อายสฺมา  รฏฺฐปาโล  ภุตฺตาวี  โอนีตปตฺตปาณี
ฐิตโกว อิมา คาถา อภาสิ
         ปสฺส จิตฺตกตํ พิมฺพํ          อรุกายํ สมุสฺสิตํ
         อาตุรํ พหุสงฺกปฺปํ             ยสฺส นตฺถิ ธุวํ ฐิติ
         ปสฺส จิตฺตกตํ รูปํ               มณินา กุณฺฑเลน จ
         อฏฺฐิตเจน ๒- โอนทฺธํ      สห วตฺเถภิ โสภติ
         อลตฺตกกตา ปาทา           มุขํ จุณฺณกมกฺขิตํ
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. โอปิลาเปยฺยาสิ ฯ    ยุ. อฏฺฐิตญฺเจน ฯ
         อลํ พาลสฺส โมหาย          โน จ ปารคเวสิโน
         อฏฺฐปาทกตา เกสา           เนตฺตา อญฺชนมกฺขิตา
         อลํ พาลสฺส โมหาย          โน จ ปารคเวสิโน
         อญฺชนีว นวา จิตฺตา          ปูติกาโย อลงฺกโต
         อลํ พาลสฺส โมหาย          โน จ ปารคเวสิโน
         โอทหิ มิคโว ปาสํ             นาสทา วากรํ มิโค
         ภุตฺวา นิวาปํ คจฺฉามิ    กนฺทนฺเต มิคพนฺธเกติ ฯ
อถ   โข   อายสฺมา   รฏฺฐปาโล   ฐิตโกว   อิมา   คาถา  ภาสิตฺวา
เยน    รญฺโญ    โกรพฺยสฺส    มิคาจีรํ    เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา
อญฺญตรสฺมึ รุกฺขมูเล ทิวาวิหารํ นิสีทิ ฯ
     [๔๔๐]   อถ  โข  ราชา  โกรโพฺย มิควํ อามนฺเตสิ โสเธหิ [๑]-
มิคว  มิคาจีรํ  อุยฺยานภูมึ  คจฺฉาม  สุภูมึ  ทสฺสนายาติ  ฯ  เอวํ เทวาติ
โข   มิคโว  รญฺโญ  โกรพฺยสฺส  ปฏิสฺสุตฺวา  มิคาจีรํ  โสเธนฺโต  อทฺทส
อายสฺมนฺตํ    รฏฺฐปาลํ    อญฺญตรสฺมึ    รุกฺขมูเล   ทิวาวิหารํ   นิสินฺนํ
ทิสฺวาน   เยน   ราชา   โกรโพฺย  เตนุปสงฺกมิ  อุปสงฺกมิตฺวา  ราชานํ
โกรพฺยํ   เอตทโวจ   สุทฺธํ   โข   เต   เทว  มิคาจีรํ  อตฺถิ  เจตฺถ
รฏฺฐปาโล   นาม   กุลปุตฺโต   อิมสฺมึเยว   ถุลฺลโกฏฺฐิเต   อคฺคกุลิกสฺส
ปุตฺโต   ยสฺส   ตฺวํ   อภิณฺหํ   กิตฺตยมาโน   อโหสิ   โส   อญฺญตรสฺมึ
รุกฺขมูเล   ทิวาวิหารํ   นิสินฺโนติ   ฯ  เตนหิ  สมฺม  มิคว  อลนฺทานชฺช
อุยฺยานภูมิยา   ตเมวทานิ   มยํ  ภวนฺตํ  รฏฺฐปาลํ  ปยิรุปาสิสฺสามาติ  ฯ
@เชิงอรรถ:  ยุ. เอตฺถนฺตเร สมฺมาติ ทิสฺสติ ฯ
อถ   โข   ราชา   โกรโพฺย   ยํ   ตตฺถ   ขาทนียํ  โภชนียํ  ปติยตฺตํ
ตํ    สพฺพํ    วิสชฺเชถาติ   วตฺวา   ภทฺรานิ   ยานานิ   โยชาเปตฺวา
ภทฺรํ   ยานํ   อภิรูหิตฺวา   ภเทฺรหิ   ภเทฺรหิ  ยาเนหิ  ถุลฺลโกฏฺฐิตมฺหา
นิยฺยาสิ    มหจฺจราชานุภาเวน   อายสฺมนฺตํ   รฏฺฐปาลํ   ทสฺสนาย   ฯ
ยาวติกา   ยานสฺส   ภูมิ   ยาเนน   คนฺตฺวา   ยานา   ปจฺโจโรหิตฺวา
ปตฺติโกว    อุสฺสฏาย    อุสฺสฏาย   ปริสาย   เยนายสฺมา   รฏฺฐปาโล
เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   อายสฺมตา   รฏฺฐปาเลน   สทฺธึ   สมฺโมทิ
สมฺโมทนียํ    กถํ   สาราณียํ   วีติสาเรตฺวา   เอกมนฺตํ   อฏฺฐาสิ   ฯ
เอกมนฺตํ  ฐิโต  โข  ราชา  โกรโพฺย  อายสฺมนฺตํ  รฏฺฐปาลํ  เอตทโวจ
อิธ  ภวํ  รฏฺฐปาโล  กฏฺฐตฺถเร  ๑-  นิสีทตูติ  ฯ  อลํ  มหาราช  นิสีท
ตฺวํ   นิสินฺโน   อหํ   สเก  อาสเนติ  ฯ  นิสีทิ  โข  ราชา  โกรโพฺย
ปญฺญตฺเต อาสเน ฯ
     [๔๔๑]   นิสชฺช   โข   ราชา   โกรโพฺย  อายสฺมนฺตํ  รฏฺฐปาลํ
เอตทโวจ   จตฺตารีมานิ  โภ  รฏฺฐปาล  ปาริชุญฺญานิ  เยหิ  ปาริชุญฺเญหิ
สมนฺนาคตา   อิเธกจฺเจ   เกสมสฺสุํ   โอหาเรตฺวา  กาสายานิ  วตฺถานิ
อจฺฉาเทตฺวา    อคารสฺมา    อนคาริยํ   ปพฺพชนฺติ   กตมานิ   จตฺตาริ
ชราปาริชุญฺญํ พฺยาธิปาริชุญฺญํ โภคปาริชุญฺญํ ญาติปาริชุญฺญํ ฯ
     [๔๔๒]   กตมํ   ๒-  โภ  รฏฺฐปาล  ชราปาริชุญฺญํ  ฯ  อิธ  โภ
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. หตฺถตฺถเร ฯ    ยุ. กตมญฺจ ฯ
รฏฺฐปาล    เอกจฺโจ    ชิณฺโณ   โหติ   วุฑฺโฒ   มหลฺลโก   อทฺธคโต
วโยอนุปฺปตฺโต   ฯ   โส   อิติ   ปฏิสญฺจิกฺขติ   อหํ   โขมฺหิ   เอตรหิ
ชิณฺโณ    วุฑฺโฒ    มหลฺลโก    อทฺธคโต    วโยอนุปฺปตฺโต   น   โข
ปน  มยา  สุกรํ  อนธิคตํ  วา  โภคํ  ๑-  อธิคนฺตุํ  อธิคตํ วา โภคํ ๒-
ผาตึ   กาตุํ   ยนฺนูนาหํ   เกสมสฺสุํ   โอหาเรตฺวา  กาสายานิ  วตฺถานิ
อจฺฉาเทตฺวา   อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพเชยฺยนฺติ   ฯ   โส   เตน
ชราปาริชุญฺเญน    สมนฺนาคโต   เกสมสฺสุํ    โอหาเรตฺวา   กาสายานิ
วตฺถานิ   อจฺฉาเทตฺวา   อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพชติ   อิทํ  วุจฺจติ
โภ   รฏฺฐปาล   ชราปาริชุญฺญํ   ฯ  ภวํ  โข  ปน  รฏฺฐปาโล  เอตรหิ
ทหโร   ยุวา   สุสุกาฬเกโส  ภเทฺรน  โยพฺพเนน  สมนฺนาคโต  ปฐเมน
วยสา   ตํ   โภโต   รฏฺฐปาลสฺส   ชราปาริชุญฺญํ   นตฺถิ   ฯ  กึ  ภวํ
รฏฺฐปาโล   ญตฺวา  วา  ทิสฺวา  วา  สุตฺวา  วา  อคารสฺมา  อนคาริยํ
ปพฺพชิโต ฯ
     [๔๔๓]   กตมญฺจ  ปน  ๓-  โภ  รฏฺฐปาล  พฺยาธิปาริชุญฺญํ  ฯ อิธ
โภ   รฏฺฐปาล   เอกจฺโจ  อาพาธิโก  โหติ  ทุกฺขิโต  พาฬฺหคิลาโน  ฯ
โส   อิติ   ปฏิสญฺจิกฺขติ   อหํ   โขมฺหิ   เอตรหิ   อาพาธิโก  ทุกฺขิโต
พาฬฺหคิลาโน  น  โข  ปน  มยา  สุกรํ  อนธิคตํ  วา  โภคํ ๔- อธิคนฺตุํ
อธิคตํ   วา  โภคํ  ๕-  ผาตึ  กาตุํ  ยนฺนูนาหํ  เกสมสฺสุํ  โอหาเรตฺวา
กาสายานิ  วตฺถานิ  อจฺฉาเทตฺวา  อคารสฺมา  อนคาริยํ  ปพฺพเชยฺยนฺติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑-๔ สี. ยุ. อนธิคตา วา โภคา ฯ   ๒-๕ สี. ยุ. อธิคตา วา โภคา ฯ
@ ยุ. ปนสทฺโท นตฺถิ ฯ
โส   เตน   พฺยาธิปาริชุญฺเญน   สมนฺนาคโต   เกสมสฺสุํ   โอหาเรตฺวา
กาสายานิ    วตฺถานิ   อจฺฉาเทตฺวา   อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพชติ
อิทํ  วุจฺจติ  โภ  รฏฺฐปาล  พฺยาธิปาริชุญฺญํ  ฯ  ภวํ  โข  ปน รฏฺฐปาโล
เอตรหิ     อปฺปาพาโธ     อปฺปาตงฺโก     สมเวปากินิยา    คหณิยา
สมนฺนาคโต    นาติสีตาย    นาจฺจุณฺหาย    ตํ    โภโต   รฏฺฐปาลสฺส
พฺยาธิปาริชุญฺญํ   นตฺถิ   ฯ   กึ   ภวํ   รฏฺฐปาโล  ญตฺวา  วา  ทิสฺวา
วา สุตฺวา วา อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิโต ฯ
     [๔๔๔]   กตมญฺจ   โภ  รฏฺฐปาล  โภคปาริชุญฺญํ  ฯ  อิธ  [๑]-
รฏฺฐปาล   เอกจฺโจ   อฑฺโฒ   โหติ   มหทฺธโน  มหาโภโค  ตสฺส  เต
โภคา   อนุปุพฺเพน   ปริกฺขยํ   คจฺฉนฺติ  ฯ  โส  อิติ  ปฏิสญฺจิกฺขติ  อหํ
โข   ปุพฺเพ   อฑฺโฒ   อโหสึ   มหทฺธโน   มหาโภโค  ตสฺส  เม  เต
โภคา   อนุปุพฺเพน  ปริกฺขยํ  คตา  น  โข  ปน  มยา  สุกรํ  อนธิคเต
วา  โภเค  ๒-  อธิคนฺตุํ  อธิคเต  วา  โภเค  ๓- ผาตึ กาตุํ ยนฺนูนาหํ
เกสมสฺสุํ   โอหาเรตฺวา   กาสายานิ  วตฺถานิ  อจฺฉาเทตฺวา  อคารสฺมา
อนคาริยํ   ปพฺพเชยฺยนฺติ   ฯ   โส  เตน  โภคปาริชุญฺเญน  สมนฺนาคโต
เกสมสฺสุํ   โอหาเรตฺวา   กาสายานิ  วตฺถานิ  อจฺฉาเทตฺวา  อคารสฺมา
อนคาริยํ   ปพฺพชติ   อิทํ  วุจฺจติ  โภ  รฏฺฐปาล  โภคปาริชุญฺญํ  ฯ  ภวํ
โข   ปน   รฏฺฐปาโล   อิมสฺมึเยว   ถุลฺลโกฏฺฐิเต  อคฺคกุลิกสฺส  ปุตฺโต
ตํ   โภโต   รฏฺฐปาลสฺส   โภคปาริชุญฺญํ  นตฺถิ  ฯ  กึ  ภวํ  รฏฺฐปาโล
ญตฺวา วา ทิสฺวา วา สุตฺวา วา อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิโต
@เชิงอรรถ:  ยุ. โภ ฯ    ยุ. อิธ เจว อญฺญตฺถ จ อนธิคตา วา โภคาติ ทิสฺสติ ฯ
@ ยุ. อธิคตา วา โภคา ฯ
     [๔๔๕]   กตมญฺจ   โภ   รฏฺฐปาล  ญาติปาริชุญฺญํ  ฯ  อิธ  โภ
รฏฺฐปาล    เอกจฺจสฺส    พหู    โหนฺติ   มิตฺตามจฺจา   ญาติสาโลหิตา
ตสฺส   เต   ญาตกา   อนุปุพฺเพน   ปริกฺขยํ   คจฺฉนฺติ   ฯ   โส  อิติ
ปฏิสญฺจิกฺขติ   มมํ  โข  ปุพฺเพ  พหู  อเหสุํ  มิตฺตามจฺจา  ญาติสาโลหิตา
ตสฺส   เม  เต  ๑-  ญาตกา  อนุปุพฺเพน  ปริกฺขยํ  คตา  น  โข  ปน
มยา  สุกรํ  อนธิคเต  วา  โภเค  ๒-  อธิคนฺตุํ  อธิคเต วา โภเค ๓-
ผาตึ   กาตุํ   ยนฺนูนาหํ   เกสมสฺสุํ   โอหาเรตฺวา  กาสายานิ  วตฺถานิ
อจฺฉาเทตฺวา   อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพเชยฺยนฺติ   ฯ   โส   เตน
ญาติปาริชุญฺเญน    สมนฺนาคโต    เกสมสฺสุํ   โอหาเรตฺวา   กาสายานิ
วตฺถานิ   อจฺฉาเทตฺวา   อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพชติ   อิทํ  วุจฺจติ
โภ   รฏฺฐปาล   ญาติปาริชุญฺญํ   ฯ   โภโต   โข   ปน   รฏฺฐปาลสฺส
อิมสฺมึเยว  ถุลฺลโกฏฺฐิเต  พหู  มิตฺตามจฺจา  ญาติสาโลหิตา  โภโต [๔]-
รฏฺฐปาลสฺส   ญาติปาริชุญฺญํ   นตฺถิ   ฯ   กึ   ภวํ   รฏฺฐปาโล  ญตฺวา
วา  ทิสฺวา  วา  สุตฺวา  วา  อคารสฺมา  อนคาริยํ  ปพฺพชิโต  ฯ อิมานิ
โข    [๕]-   รฏฺฐปาล   จตฺตาริ   ปาริชุญฺญานิ   เยหิ   ปาริชุญฺเญหิ
สมนฺนาคตา   อิเธกจฺเจ   เกสมสฺสุํ   โอหาเรตฺวา  กาสายานิ  วตฺถานิ
อจฺฉาเทตฺวา    อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพชนฺติ   ฯ   ตานิ   โภโต
รฏฺฐปาลสฺส   นตฺถิ   ฯ   กึ  ภวํ  รฏฺฐปาโล  ญตฺวา  วา  ทิสฺวา  วา
สุตฺวา วา อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิโตติ ฯ
     [๔๔๖]   อตฺถิ  โข  มหาราช  เตน  ภควตา  ชานตา  ปสฺสตา
@เชิงอรรถ:  ยุ. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ    ยุ. อนธิคตา วา โภคา ฯ     ยุ. อธิคตา วา โภคา ฯ
@ ยุ. เอตฺถนฺตเร ตนฺติ อตฺถิ ฯ   ยุ. เอตฺถนฺตเร โภติ อตฺถิ ฯ
อรหตา    สมฺมาสมฺพุทฺเธน   จตฺตาโร   ธมฺมุทฺเทสา   อุทฺทิฏฺฐา   ยมหํ
ญตฺวา   จ   ทิสฺวา  จ  สุตฺวา  จ  อคารสฺมา  อนคาริยํ  ปพฺพชิโต  ฯ
กตเม   จตฺตาโร   ฯ   อุปนียติ   โลโก   อทฺธุโวติ   โข   มหาราช
เตน   ภควตา   ชานตา   ปสฺสตา   อรหตา   สมฺมาสมฺพุทฺเธน  ปฐโม
ธมฺมุทฺเทโส   อุทฺทิฏฺโฐ   ยมหํ   ญตฺวา   จ   ทิสฺวา   จ   สุตฺวา  จ
อคารสฺมา    อนคาริยํ    ปพฺพชิโต    อตาโณ    โลโก   อนภิสฺสโรติ
โข    มหาราช    เตน    ภควตา    ชานตา    ปสฺสตา    อรหตา
สมฺมาสมฺพุทฺเธน    ทุติโย    ธมฺมุทฺเทโส    อุทฺทิฏฺโฐ    ยมหํ   ญตฺวา
จ  ทิสฺวา  จ  สุตฺวา  จ  อคารสฺมา  อนคาริยํ  ปพฺพชิโต อสฺสโก โลโก
สพฺพํ   ปหาย   คมนียนฺติ   โข   มหาราช   เตน   ภควตา   ชานตา
ปสฺสตา    อรหตา   สมฺมาสมฺพุทฺเธน   ตติโย   ธมฺมุทฺเทโส   อุทฺทิฏฺโฐ
ยมหํ  ญตฺวา  จ  ทิสฺวา  จ  สุตฺวา  จ  อคารสฺมา  อนคาริยํ  ปพฺพชิโต
อูโน   โลโก   อติตฺโต   ตณฺหาทาโสติ   โข  มหาราช  เตน  ภควตา
ชานตา    ปสฺสตา   อรหตา   สมฺมาสมฺพุทฺเธน   จตุตฺโถ   ธมฺมุทฺเทโส
อุทฺทิฏฺโฐ   ยมหํ   ญตฺวา   จ   ทิสฺวา   จ   สุตฺวา   จ   อคารสฺมา
อนคาริยํ ปพฺพชิโต ฯ
     {๔๔๖.๑}   อิเม  โข  มหาราช  เตน  ภควตา  ชานตา  ปสฺสตา
อรหตา     สมฺมาสมฺพุทฺเธน     จตฺตาโร     ธมฺมุทฺเทสา    อุทฺทิฏฺฐา
ยมหํ   ๑-   ญตฺวา   จ   ทิสฺวา  จ  สุตฺวา  จ  อคารสฺมา  อนคาริยํ
ปพฺพชิโตติ ฯ
     [๔๔๗]   อุปนียติ   โลโก   อทฺธุโวติ   ภวํ   รฏฺฐปาโล   อาห
@เชิงอรรถ:  ยุ. เย อหํ ฯ
อิมสฺส   ปน   โภ   รฏฺฐปาล   ภาสิตสฺส   กถํ  อตฺโถ  ทฏฺฐพฺโพติ  ฯ
ตํ    กึ    มญฺญสิ    มหาราช    อโหสิ    ตฺวํ    วีสติวสฺสุทฺเทสิโกปิ
ปณฺณวีสติวสฺสุทฺเทสิโกปิ      ๑-     หตฺถิสฺมึปิ     กตาวี     อสฺสสฺมึปิ
กตาวี   รถสฺมึปิ   กตาวี   ธนุสฺมึปิ   กตาวี   ถรุสฺมึปิ   กตาวี  อูรุพลี
พาหุพลี   อลมตฺโต   สงฺคามาวจโรติ   ฯ   อโหสิมหํ   โภ   รฏฺฐปาล
วีสติวสฺสุทฺเทสิโกปิ      ปณฺณวีสติวสฺสุทฺเทสิโกปิ      ๒-      หตฺถิสฺมึปิ
กตาวี   อสฺสสฺมึปิ   กตาวี   รถสฺมึปิ   กตาวี  ธนุสฺมึปิ  กตาวี  ถรุสฺมึปิ
กตาวี    อูรุพลี    พาหุพลี    อลมตฺโต   สงฺคามาวจโร   อปฺเปกทาหํ
โภ   รฏฺฐปาล   อิทฺธิมา   ๓-   มญฺเญ   น   อตฺตโน  พเลน  สมสมํ
สมนุปสฺสามีติ  ฯ
     {๔๔๗.๑}   ตํ  กึ  มญฺญสิ  มหาราช  เอวเมว  ตฺวํ  เอตรหิปิ ๔-
อูรุพลี  พาหุพลี  อลมตฺโต  สงฺคามาวจโรติ  ฯ  โน  หิทํ  โภ  รฏฺฐปาล
เอตรหิ   ชิณฺโณ   วุฑฺโฒ   มหลฺลโก  อทฺธคโต  วโยอนุปฺปตฺโต  อสีติโก
เม  วโย  ๕-  วตฺตติ  อปฺเปกทาหํ  โภ  รฏฺฐปาล  อิธ ปาทํ กริสฺสามีติ
อญฺเญเนว  ปาทํ  กโรมีติ  ฯ  อิทํ  โข ตํ มหาราช เตน ภควตา ชานตา
ปสฺสตา    อรหตา    สมฺมาสมฺพุทฺเธน    สนฺธาย    ภาสิตํ    อุปนียติ
โลโก   อทฺธุโวติ   ยมหํ  ญตฺวา  จ  ทิสฺวา  จ  สุตฺวา  จ  อคารสฺมา
อนคาริยํ    ปพฺพชิโตติ   ฯ   อจฺฉริยํ   โภ   รฏฺฐปาล   อพฺภูตํ   โภ
รฏฺฐปาล    ยาว    สุภาสิตญฺจิทํ   เตน   ภควตา   ชานตา   ปสฺสตา
อรหตา    สมฺมาสมฺพุทฺเธน    อุปนียติ    โลโก    อทฺธุโวติ   อุปนียติ
@เชิงอรรถ: ๑-๒ ยุ. ปณฺณุ... ฯ   สี. ยุ. อิทฺธิมาว มญฺเญติ ทิสฺสติ ฯ
@ ยุ. ปิสทฺโท นตฺถิ ฯ   ยุ. อาสีติโก วโย ฯ เมติ นตฺถิ ฯ
หิ  โภ  รฏฺฐปาล  โลโก  อทฺธุโว  สํวิชฺชนฺเต  โข  โภ รฏฺฐปาล อิมสฺมึ
ราชกุเล     หตฺถิกายาปิ     อสฺสกายาปิ    รถกายาปิ    ปตฺติกายาปิ
เย อมฺหากํ อาปทาสุ ปริโยทาย วตฺติสฺสนฺติ ฯ
     [๔๔๘]   อตาโณ  ๑-  โลโก  อนภิสฺสโรติ  ภวํ  รฏฺฐปาโล  อาห
อิมสฺส   ปน   โภ   รฏฺฐปาล   ภาสิตสฺส   กถํ  อตฺโถ  ทฏฺฐพฺโพติ  ฯ
ตํ   กึ   มญฺญสิ  มหาราช  อตฺถิ  เต  โกจิ  อนุสายิโก  อาพาโธติ  ฯ
อตฺถิ  เม  โภ  รฏฺฐปาล  อนุสายิโก  อาพาโธ  ๒-  อปฺเปกทา  มํ โภ
รฏฺฐปาล   มิตฺตามจฺจา   ญาติสาโลหิตา   ปริวาเรตฺวา   ฐิตา   โหนฺติ
อิทานิ   ราชา   โกรโพฺย   กาลํ   กริสฺสติ   อิทานิ  ราชา  โกรโพฺย
กาลํ กริสฺสตีติ ฯ
     {๔๔๘.๑}   ตํ  กึ  มญฺญสิ  มหาราช  ลภสิ  ตฺวํ  เต  มิตฺตามจฺเจ
ญาติสาโลหิเต   อายนฺตุ   เม   โภนฺโต   มิตฺตามจฺจา   ญาติสาโลหิตา
สพฺเพว   สนฺตา   อิมํ   เวทนํ   สํวิภชถ   ยถาหํ   ลหุกตริกํ   เวทนํ
เวทิเยยฺยนฺติ   อุทาหุ   ตฺวํเยว   [๓]-   เวทนํ   เวทิยสีติ  ฯ  นาหํ
โภ  รฏฺฐปาล  ลภามิ  เต  มิตฺตามจฺเจ  ญาติสาโลหิเต  [๔]-  สพฺเพว
สนฺตา   อิมํ   เวทนํ   สํวิภชถ  ยถาหํ  ลหุกตริกํ  เวทนํ  เวทิเยยฺยนฺติ
อถ   โข   อหเมว  ตํ  เวทนํ  เวทิยามีติ  ฯ  อิทํ  โข  ตํ  มหาราช
เตน   ภควตา   ชานตา   ปสฺสตา   อรหตา  สมฺมาสมฺพุทฺเธน  สนฺธาย
ภาสิตํ    อตาโณ   โลโก   อนภิสฺสโรติ   ยมหํ   ญตฺวา   จ   ทิสฺวา
จ   สุตฺวา   จ   อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพชิโตติ  ฯ  อจฺฉริยํ  โภ
รฏฺฐปาล   อพฺภูตํ   โภ   รฏฺฐปาล   ยาว  สุภาสิตญฺจิทํ  เตน  ภควตา
@เชิงอรรถ:  ยุ. อตฺตาโณ ฯ    วาตาพาโธ ฯ    ยุ. เอตฺถนฺตเร ตนฺติ ทิสฺสติ ฯ
@ ยุ. เอตฺถนฺตเร อายนฺตุ เม โภนฺโต มิตฺตามจฺจา ญาติสาโลหิตาติ ทิสฺสติ ฯ
ชานตา    ปสฺสตา    อรหตา    สมฺมาสมฺพุทฺเธน    อตาโณ    โลโก
อนภิสฺสโรติ   อตาโณ   หิ   โภ  รฏฺฐปาล  โลโก  อนภิสฺสโร  สํวิชฺชติ
โข   โภ   รฏฺฐปาล  อิมสฺมึ  ราชกุเล  ปหุตํ  หิรญฺญ  สุวณฺณํ  ภูมิคตญฺจ
เวหาสคตญฺจ ๑- ฯ
     [๔๔๙]   อสฺสโก  โลโก  สพฺพํ  ปหาย  คมนียนฺติ  ภวํ  รฏฺฐปาโล
อาห  อิมสฺส  ปน  โภ  รฏฺฐปาล  ภาสิตสฺส  กถํ  อตฺโถ  ทฏฺฐพฺโพติ  ฯ
ตํ   กึ   มญฺญสิ   มหาราช   ยถา   ตฺวํ   เอตรหิ  ปญฺจหิ  กามคุเณหิ
สมปฺปิโต   สมงฺคีภูโต   ปริจาเรสิ   ลจฺฉสิ  ตฺวํ  ปรตฺถาปิ  เอวเมวาหํ
อิเมเหว    ปญฺจหิ    กามคุเณหิ   สมปฺปิโต   สมงฺคีภูโต   ปริจาเรมีติ
อุทาหุ    อญฺเญ    อิมํ   โภคํ   ปฏิปชฺชิสฺสนฺติ   ตฺวํ   ปน   ยถากมฺมํ
คมิสฺสสีติ   ฯ   ยถาหํ   โภ   รฏฺฐปาล   เอตรหิ   ปญฺจหิ  กามคุเณหิ
สมปฺปิโต     สมงฺคีภูโต    ปริจาเรมิ    นาหํ    ลจฺฉามิ    ปรตฺถาปิ
เอวเมวาหํ    อิเมเหว    ปญฺจหิ   กามคุเณหิ   สมปฺปิโต   สมงฺคีภูโต
ปริจาเรมีติ    อถ    โข   อญฺเญ   อิมํ   โภคํ   ปฏิปชฺชิสฺสนฺติ   อหํ
ปน    ยถากมฺมํ   คมิสฺสามีติ   ฯ   อิทํ   โข   ตํ   มหาราช   เตน
ภควตา    ชานตา    ปสฺสตา    อรหตา    สมฺมาสมฺพุทฺเธน   สนฺธาย
ภาสิตํ    อสฺสโก   โลโก   สพฺพํ   ปหาย   คมนียนฺติ   ยมหํ   ญตฺวา
จ  ทิสฺวา  จ  สุตฺวา  จ  อคารสฺมา  อนคาริยํ  ปพฺพชิโตติ  ฯ  อจฺฉริยํ
โภ   รฏฺฐปาล   อพฺภูตํ   โภ   รฏฺฐปาล   ยาว   สุภาสิตญฺจิทํ   เตน
ภควตา    ชานตา    ปสฺสตา    อรหตา    สมฺมาสมฺพุทฺเธน   อสฺสโก
@เชิงอรรถ:  ยุ. เวหาสฏฺฐญฺจ ฯ
โลโก   สพฺพํ   ปหาย   คมนียนฺติ   อสฺสโก  หิ  โภ  รฏฺฐปาล  โลโก
สพฺพํ ปหาย คมนียํ ฯ
     [๔๕๐]   อูโน   โลโก   อติตฺโต  ตณฺหาทาโสติ  ภวํ  รฏฺฐปาโล
อาห  อิมสฺส  ปน  โภ  รฏฺฐปาล  ภาสิตสฺส  กถํ  อตฺโถ  ทฏฺฐพฺโพติ  ฯ
ตํ  กึ  มญฺญสิ  มหาราช  ผีตํ  กุรุํ  อชฺฌาวสสีติ  ฯ  เอวํ  โภ รฏฺฐปาล
ผีตํ   กุรุํ  อชฺฌาวสามีติ  ฯ  ตํ  กึ  มญฺญสิ  มหาราช  อิธ  เต  ปุริโส
อาคจฺเฉยฺย   ปุรตฺถิมาย   ทิสาย   สทฺธายิโก   ปจฺจยิโก   ฯ  โส  ตํ
อุปสงฺกมิตฺวา   เอวํ   วเทยฺย   ยคฺเฆ   มหาราช   ชาเนยฺยาสิ   อหํ
อาคจฺฉามิ   ปุรตฺถิมาย   ทิสาย   ตตฺถทฺทสํ   มหนฺตํ  ชนปทํ  อิทฺธญฺเจว
ผีตญฺจ    พหุชนํ    อากิณฺณมนุสฺสํ    พหุ    ๑-    ตตฺถ    หตฺถิกายา
อสฺสกายา   รถกายา   ปตฺติกายา   พหุ   ตตฺถ   ทนฺตาชินํ  พหุ  ตตฺถ
หิรญฺญสุวณฺณํ     อกตญฺเจว    กตญฺจ     พหุ    ตตฺถ    อิตฺถีปริคฺคโห
สกฺกาว   ๒-   ตาวตฺตเกน   พลตฺเถน  อภิวิชินิตุํ  อภิวิชิน  มหาราชาติ
กินฺติ   นํ   กเรยฺยาสีติ   ฯ   ตมฺปิ   มยํ   โภ   รฏฺฐปาล  อภิวิชฺชิย
อชฺฌาวเสยฺยามาติ   ฯ   ตํ   กึ   มญฺญสิ   มหาราช  อิธ  เต  ปุริโส
อาคจฺเฉยฺย   ปจฺฉิมาย  ทิสาย  ...  อุตฺตราย  ทิสาย  ...  ทกฺขิณาย
ทิสาย  ...  ปรสมุทฺทโต  สทฺธายิโก  ปจฺจยิโก  ฯ  โส ตํ อุปสงฺกมิตฺวา
เอวํ    วเทยฺย    ยคฺเฆ   มหาราช   ชาเนยฺยาสิ   อหํ   อาคจฺฉามิ
ปรสมุทฺทโต     ตตฺถทฺทสํ     มหนฺตํ    ชนปทํ    อิทฺธญฺเจว    ผีตญฺจ
พหุชนํ     อากิณฺณมนุสฺสํ     พหุ     ตตฺถ    หตฺถิกายา    อสฺสกายา
@เชิงอรรถ:  ยุ. พหู ฯ    ยุ. สกฺกา จ ฯ
รถกายา   ปตฺติกายา   พหุ   ตตฺถ   ทนฺตาชินํ  พหุ  ตตฺถ  หิรญฺญสุวณฺณํ
อกตญฺเจว   กตญฺจ   พหุ   ตตฺถ   อิตฺถีปริคฺคโห   สกฺกาว  ตาวตฺตเกน
พลตฺเถน   อภิวิชินิตุํ   อภิวิชิน   มหาราชาติ  กินฺติ  นํ  กเรยฺยาสีติ  ฯ
ตมฺปิ   มยํ   โภ   รฏฺฐปาล   อภิวิชฺชิย   อชฺฌาวเสยฺยามาติ   ฯ  อิทํ
โข    ตํ    มหาราช   เตน   ภควตา   ชานตา   ปสฺสตา   อรหตา
สมฺมาสมฺพุทฺเธน   สนฺธาย   ภาสิตํ  อูโน  โลโก  อติตฺโต  ตณฺหาทาโสติ
ยมหํ  ญตฺวา  จ  ทิสฺวา  จ  สุตฺวา  จ อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิโตติ ฯ
อจฺฉริยํ  โภ  รฏฺฐปาล  อพฺภูตํ  โภ  รฏฺฐปาล  ยาว  สุภาสิตญฺจิทํ  เตน
ภควตา   ชานตา   ปสฺสตา   อรหตา   สมฺมาสมฺพุทฺเธน   อูโน  โลโก
อติตฺโต   ตณฺหาทาโสติ   อูโน   หิ   โภ   รฏฺฐปาล   โลโก  อติตฺโต
ตณฺหาทาโสติ ฯ
     [๔๕๑]   อิทมโวจ   อายสฺมา   รฏฺฐปาโล  อิทํ  วตฺวา  อถาปรํ
เอตทโวจ
             ปสฺสามิ โลเก สธเน มนุสฺเส
             ลทฺธาน วิตฺตํ น ททนฺติ โมหา
             ลุทฺธา ธนํ สนฺนิจยํ กโรนฺติ
             ภิยฺโย จ กาเม อภิปตฺถยนฺติ
             ราชา ปสยฺห ๑- ปฐวึ วิชิตฺวา
             สสาครนฺตํ มหิมาวสนฺโต
             โอรํ สมุทฺทสฺส อติตฺตรูโป
@เชิงอรรถ:  ยุ. ปสยฺหา ฯ
             ปารํ สมุทฺทสฺสปิ ปตฺถเยถ
             ราชา จ อญฺเญ จ พหู มนุสฺสา
             อวีตตณฺหา มรณํ อุเปนฺติ
             อูนาว หุตฺวาน ชหนฺติ เทหํ หํ
             กาเมหิ โลกมฺหิ นหตฺถิ ติตฺติ
             กนฺทนฺติ นํ ญาติ ปกีริย เกเส
             อโห วตาโน อมราติ จาหุ
             วตฺเถน นํ ปารุตํ นีหริตฺวา
             จิตํ สมาทาย ตโต ฑหนฺติ
             โส ฑยฺหติ สูเลหิ ตุชฺชมาโน
             เอเกน วตฺเถน ปหาย โภเค
             น มิยฺยมานสฺส ภวนฺติ ตาณา
             ญาตี จ มิตฺตา อถ วา สหายา
             ทายาทกา ตสฺส ธนํ หรนฺติ
             สตฺโต ปน คจฺฉติ เยน กมฺมํ
             น มิยฺยมานํ ธนมนฺเวติ กิญฺจิ
             ปุตฺตา จ ทารา จ ธนญฺจ รฏฺฐํ
             น ทีฆมายุํ ลภเต ธเนน
             น จาปิ วิตฺเตน ชรํ วิหนฺติ
             อปฺปกญฺจิทํ ชีวิตมาหุ ธีรา
             อสฺสสฺสตํ วิปฺปริณามธมฺมํ
             อฑฺฒา ทลิทฺทา จ ผุสนฺติ ผสฺสํ
             พาโล จ ธีโร จ ตเถว ผุฏฺโฐ
             พาโล หิ พาลฺยา วธิโตว เสติ
             ธีโร จ น เวธติ ผสฺสผุฏฺโฐ
             ตสฺมา หิ ปญฺญา จ ธเนน เสยฺโย
             ยาย โวสานํ อิธาธิคจฺฉติ
             อโพฺยสิตตฺตา ๑- หิ ภวาภเวสุ
             ปาปานิ กมฺมานิ กโรนฺติ โมหา
             อุเปติ คพฺภญฺจ ปรญฺจ โลกํ
             สํสารมาปชฺช ปรมฺปราย
             ตสฺสปฺปปญฺโญ อภิสทฺทหนฺโต
             อุเปติ คพฺภญฺจ ปรญฺจ โลกํ
             โจโร ยถา สนฺธิมุเข คหิโต
             สกมฺมุนา หญฺญติ ปาปธมฺโม
             เอวํ ปชา เปจฺจ ปรมฺหิ โลเก
             สกมฺมุนา หญฺญติ ปาปธมฺมา ๒-
             กามา หิ จิตฺรา มธุรา มโนรมา
             วิรูปรูเปน มเถนฺติ จิตฺตํ
             อาทีนวํ กามคุเณสุ ทิสฺวา
@เชิงอรรถ:  ยุ. อโสสิตตฺตา ฯ    ยุ. ปาปธมฺโม ฯ
             ตสฺมาหํ ปพฺพชิโตมฺหิ ราช
             ทุมปฺผลาเนว ๑- ปตนฺติ มาณวา
             ทหรา จ วุฑฺฒา จ สรีรเภทา
             เอตํ ๒- วิทิตฺวา ปพฺพชิโตมฺหิ ราช
             อปณฺณกํ สามญฺญเมว เสยฺโยติ ฯ
                 รฏฺฐปาลสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ทุติยํ ฯ
                        -------
@เชิงอรรถ:  ยุ. นีว ฯ    ยุ. เอตํปิ ทิสฺวา ฯ
                       มฆเทวสุตฺตํ
     [๔๕๒]   เอวมฺเม   สุตํ   เอกํ   สมยํ  ภควา  มิถิลายํ  วิหรติ
มฆเทวมฺพวเน   ๑-   ฯ   อถ   โข  ภควา  อญฺญตรสฺมึ  ปเทเส  สิตํ
ปาตฺวากาสิ   ฯ   อถ   โข   อายสฺมโต   อานนฺทสฺส  เอตทโหสิ  โก
นุ   โข   เหตุ   โก   ปจฺจโย   ภควโต   สิตสฺส   ปาตุกมฺมาย   น
อการเณน   ตถาคตา   สิตํ   ปาตุกโรนฺตีติ   ฯ   อถ   โข  อายสฺมา
อานนฺโท   เอกํสํ   จีวรํ   กตฺวา   เยน  ภควา  เตนญฺชลิมฺปณาเมตฺวา
ภควนฺตํ   เอตทโวจ  โก  นุ  โข  ภนฺเต  เหตุ  โก  ปจฺจโย  ภควโต
สิตสฺส ปาตุกมฺมาย น อการเณน ตถาคตา สิตํ ปาตุกโรนฺตีติ ฯ
     [๔๕๓]   ภูตปุพฺพํ   อานนฺท  อิมิสฺสาเยว  มิถิลายํ  ราชา  อโหสิ
มฆเทโว  ๒-  นาม  ธมฺมิโก  ธมฺมราชา  ธมฺเม  ฐิโต  มหาราชา ธมฺมํ
จรติ   พฺราหฺมณคหปติเกสุ   เนคเมสุ   เจว  ชานปเทสุ  จ  อุโปสถญฺจ
อุปวสติ   จาตุทฺทสึ   ปญฺจทสึ   อฏฺฐมึ   จ   ปกฺขสฺส   ฯ   อถ   โข
อานนฺท   ราชา   มฆเทโว   พหูนํ   วสฺสานํ   พหูนํ   ๓-  วสฺสสตานํ
พหูนํ    วสฺสสหสฺสานํ    อจฺจเยน    กปฺปกํ   อามนฺเตสิ   ยทา   เม
สมฺม   กปฺปก   ปสฺเสยฺยาสิ   สิรสฺมึ   ปลิตานิ  ๔-  ชาตานิ  อถ  เม
อาโรเจยฺยาสีติ   ฯ   เอวํ   เทวาติ   โข   อานนฺท  กปฺปโก  รญฺโญ
มฆเทวสฺส   ปจฺจสฺโสสิ   ฯ   อทฺทสา   โข   อานนฺท   กปฺปโก  พหูนํ
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. มขาเทวมฺพวเน ฯ    สี. ยุ. มขาเทโว ฯ  ยุ. พหุนฺนํ ฯ
@ ยุ. สพฺพตฺถ ผลิตานีติ ทิสฺสติ ฯ
วสฺสานํ   พหูนํ   วสฺสสตานํ   พหูนํ   วสฺสสหสฺสานํ   อจฺจเยน   รญฺโญ
มฆเทวสฺส    สิรสฺมึ   ปลิตานิ   ชาตานิ   ทิสฺวาน   ราชานํ   มฆเทวํ
เอตทโวจ    ปาตุภูตา    โข   เทวสฺส   เทวทูตา   ทิสฺสนฺติ   สิรสฺมึ
ปลิตานิ   ชาตานีติ   ฯ   เตนหิ   สมฺม  กปฺปก  ตานิ  ปลิตานิ  สาธุกํ
สณฺฑาเสน    อุทฺธริตฺวา    มม   อญฺชลิสฺมึ   ปติฏฺฐาเปหีติ   ฯ   เอวํ
เทวาติ    โข    อานนฺท   กปฺปโก   รญฺโญ   มฆเทวสฺส   ปฏิสฺสุตฺวา
ตานิ   ปลิตานิ   สาธุกํ   สณฺฑาเสน   อุทฺธริตฺวา   รญฺโญ   มฆเทวสฺส
อญฺชลิสฺมึ ปติฏฺฐาเปสิ ฯ
     {๔๕๓.๑}   อถ   โข   อานนฺท   ราชา   มฆเทโว   กปฺปกสฺส
คามวรํ      ทตฺวา      เชฏฺฐปุตฺตํ      กุมารํ      อามนฺตาเปตฺวา
เอตทโวจ   ปาตุภูตา   โข   เม   ตาต   กุมาร   เทวทูตา  ทิสฺสนฺติ
สิรสฺมึ   ปลิตานิ   ชาตานิ   ภุตฺตา   โข   ปน  เม  มานุสกา  กามา
สมโย   ทิพฺเพ   กาเม  ปริเยสิตุํ  เอหิ  ตฺวํ  ตาต  กุมาร  อิมํ  รชฺชํ
ปฏิปชฺช    อหํ   ปน   เกสมสฺสุํ   โอหาเรตฺวา   กาสายานิ   วตฺถานิ
อจฺฉาเทตฺวา    อคารสฺมา    อนคาริยํ    ปพฺพชิสฺสามิ   เตนหิ   ตาต
กุมาร    ยทา   ตฺวํ   ปสฺเสยฺยาสิ   สิรสฺมึ   ปลิตานิ   ชาตานิ   อถ
กปฺปกสฺส  คามวรํ  ทตฺวา  เชฏฺฐปุตฺตํ  กุมารํ  สาธุกํ รชฺเช สมนุสาสิตฺวา
เกสมสฺสุํ     โอหาเรตฺวา     กาสายานิ     วตฺถานิ    อจฺฉาเทตฺวา
อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพเชยฺยาสิ   เยน   เม  อิทํ  กลฺยาณํ  วตฺตํ
นิหิตํ   อนุปฺปวตฺเตยฺยาสิ   มา   โข   เม   ตฺวํ   อนฺติมปุริโส  อโหสิ
ยสฺมึ   โข   ตาต  กุมาร  ปุริสยุเค  วตฺตมาเน  เอวรูปสฺส  กลฺยาณสฺส
วตฺตสฺส   สมุจฺเฉโท   โหติ  โส  เตสํ  อนฺติมปุริโส  โหติ  ฯ  ตนฺตาหํ
ตาต   กุมาร   เอวํ   วทามิ   เยน   เม  อิทํ  กลฺยาณํ  วตฺตํ  นิหิตํ
อนุปฺปวตฺเตยฺยาสิ มา โข เม ตฺวํ อนฺติมปุริโส อโหสีติ ฯ
     [๔๕๔]   อถ  โข  อานนฺท  ราชา  มฆเทโว  กปฺปกสฺส  คามวรํ
ทตฺวา   เชฏฺฐปุตฺตํ   กุมารํ   สาธุกํ   รชฺเช  สมนุสาสิตฺวา  อิมสฺมึเยว
มฆเทวมฺพวเน     เกสมสฺสุํ     โอหาเรตฺวา    กาสายานิ    วตฺถานิ
อจฺฉาเทตฺวา   อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพชิ  ฯ  โส  เมตฺตาสหคเตน
เจตสา  เอกํ  ทิสํ  ผริตฺวา  วิหาสิ  ฯ  ตถา  ทุติยํ  ตถา  ตติยํ  ตถา
จตุตฺถํ   ฯ   อิติ  อุทฺธมโธ  ติริยํ  สพฺพธิ  สพฺพตฺถตาย  ๑-  สพฺพาวนฺตํ
โลกํ    เมตฺตาสหคเตน   เจตสา   วิปุเลน   มหคฺคเตน   อปฺปมาเณน
อเวเรน   อพฺยาปชฺเฌน   ผริตฺวา   วิหาสิ  ฯ  กรุณาสหคเตน  เจตสา
ฯเปฯ   มุทิตาสหคเตน   เจตสา   ฯเปฯ   อุเปกฺขาสหคเตน   เจตสา
เอกํ  ทิสํ  ผริตฺวา  วิหาสิ  ฯ  ตถา  ทุติยํ  ตถา  ตติยํ  ตถา จตุตฺถํ ฯ
อิติ    อุทฺธมโธ    ติริยํ    สพฺพธิ    สพฺพตฺถตาย   สพฺพาวนฺตํ   โลกํ
อุเปกฺขาสหคเตน     เจตสา     วิปุเลน    มหคฺคเตน    อปฺปมาเณน
อเวเรน   อพฺยาปชฺเฌน   ผริตฺวา   วิหาสิ   ฯ  ราชา  โข  ปนานนฺท
มฆเทโว    จตุราสีติวสฺสสหสฺสานิ    กุมารกีฬิกํ    กีฬิ   จตุราสีติวสฺส-
สหสฺสานิ   อุปรชฺชํ  ๒-  กาเรสิ  จตุราสีติวสฺสสหสฺสานิ  รชฺชํ  กาเรสิ
จตุราสีติวสฺสสหสฺสานิ      อิมสฺมึเยว     มฆเทวมฺพวเน     อคารสฺมา
อนคาริยํ   ปพฺพชิโต   พฺรหฺมจริยํ  จริ  ฯ  โส  จตฺตาโร  พฺรหฺมวิหาเร
@เชิงอรรถ:  ยุ. สพฺพตฺถ สพฺพตฺตตายาติ ทิสฺสติ ฯ    ยุ. โอปรชฺชํ ฯ
ภาเวตฺวา กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา พฺรหฺมโลกูปโค อโหสิ ฯ
     [๔๕๕]   อถ   โข   อานนฺท   รญฺโญ  มฆเทวสฺส  ปุตฺโต  พหูนํ
วสฺสานํ   พหูนํ   วสฺสสตานํ   พหูนํ   วสฺสสหสฺสานํ   อจฺจเยน   กปฺปกํ
อามนฺเตสิ   ยทา   เม   สมฺม   กปฺปก   ปสฺเสยฺยาสิ  สิรสฺมึ  ปลิตานิ
ชาตานิ   อถ   เม   อาโรเจยฺยาสีติ  ฯ  เอวํ  เทวาติ  โข  อานนฺท
กปฺปโก    รญฺโญ    มฆเทวสฺส    ปุตฺตสฺส   ปจฺจสฺโสสิ   ฯ   อทฺทสา
โข    อานนฺท   กปฺปโก   พหูนํ   วสฺสานํ   พหูนํ   วสฺสสตานํ   พหูนํ
วสฺสสหสฺสานํ    อจฺจเยน    รญฺโญ    มฆเทวสฺส    ปุตฺตสฺส    สิรสฺมึ
ปลิตานิ    ชาตานิ   ทิสฺวาน   รญฺโญ   มฆเทวสฺส   ปุตฺตํ   เอตทโวจ
ปาตุภูตา  โข  เทวสฺส  เทวทูตา  ทิสฺสนฺติ  สิรสฺมึ  ปลิตานิ  ชาตานีติ ฯ
เตนหิ   สมฺม   กปฺปก   ตานิ   ปลิตานิ  สาธุกํ  สณฺฑาเสน  อุทฺธริตฺวา
มม    อญฺชลิสฺมึ   ปติฏฺฐาเปหีติ   ฯ   เอวํ   เทวาติ   โข   อานนฺท
กปฺปโก    รญฺโญ   มฆเทวสฺส   ปุตฺตสฺส   ปฏิสฺสุตฺวา   ตานิ   ปลิตานิ
สาธุกํ     สณฺฑาเสน    อุทฺธริตฺวา    รญฺโญ    มฆเทวสฺส    ปุตฺตสฺส
อญฺชลิสฺมึ ปติฏฺฐาเปสิ ฯ
     {๔๕๕.๑}   อถ  โข  อานนฺท  รญฺโญ  มฆเทวสฺส  ปุตฺโต กปฺปกสฺส
คามวรํ  ทตฺวา  เชฏฺฐปุตฺตํ  กุมารํ  อามนฺตาเปตฺวา  เอตทโวจ ปาตุภูตา
โข  เม  ตาต  กุมาร  เทวทูตา  ทิสฺสนฺติ  สิรสฺมึ ปลิตานิ ชาตานิ ภุตฺตา
โข  ปน  เม มานุสกา กามา สมโย ทิพฺเพ กาเม ปริเยสิตุํ เอหิ ตฺวํ ตาต
กุมาร  อิมํ  รชฺชํ  ปฏิปชฺช  อหํ  ปน  เกสมสฺสุํ  โอหาเรตฺวา กาสายานิ
วตฺถานิ    อจฺฉาเทตฺวา   อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพชิสฺสามิ   เตนหิ
ตาต   กุมาร   ยทา   ตฺวมฺปิ   ปสฺเสยฺยาสิ   สิรสฺมึ  ปลิตานิ  ชาตานิ
อถ   กปฺปกสฺส   คามวรํ   ทตฺวา   เชฏฺฐปุตฺตํ   กุมารํ  สาธุกํ  รชฺเช
สมนุสาสิตฺวา  เกสมสฺสุํ  โอหาเรตฺวา  กาสายานิ  วตฺถานิ  อจฺฉาเทตฺวา
อคารสฺมา    อนคาริยํ    ปพฺพเชยฺยาสิ    เยน   เม   อิทํ   กลฺยาณํ
วตฺตํ   นิหิตํ   อนุปฺปวตฺเตยฺยาสิ   มา   โข   เม   ตฺวํ   อนฺติมปุริโส
อโหสิ   ยสฺมึ   โข   ตาต   กุมาร   ปุริสยุเค  วตฺตมาเน  เอวรูปสฺส
กลฺยาณสฺส    วตฺตสฺส    สมุจฺเฉโท   โหติ   โส   เตสํ   อนฺติมปุริโส
โหติ   ฯ   ตนฺตาหํ   ตาต   กุมาร   เอวํ   วทามิ   เยน  เม  อิทํ
กลฺยาณํ    วตฺตํ    นิหิตํ    อนุปฺปวตฺเตยฺยาสิ   มา   โข   เม   ตฺวํ
อนฺติมปุริโส อโหสีติ ฯ
     [๔๕๖]   อถ  โข  อานนฺท  รญฺโญ  มฆเทวสฺส  ปุตฺโต  กปฺปกสฺส
คามวรํ   ทตฺวา   เชฏฺฐปุตฺตํ   กุมารํ   สาธุกํ   รชฺเช   สมนุสาสิตฺวา
อิมสฺมึเยว   มฆเทวมฺพวเน  เกสมสฺสุํ  โอหาเรตฺวา  กาสายานิ  วตฺถานิ
อจฺฉาเทตฺวา   อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพชิ  ฯ  โส  เมตฺตาสหคเตน
เจตสา  เอกํ  ทิสํ  ผริตฺวา  วิหาสิ  ฯ  ตถา  ทุติยํ  ตถา  ตติยํ  ตถา
จตุตฺถํ   ฯ   อิติ   อุทฺธมโธ   ติริยํ   สพฺพธิ   สพฺพตฺถตาย  สพฺพาวนฺตํ
โลกํ    เมตฺตาสหคเตน   เจตสา   วิปุเลน   มหคฺคเตน   อปฺปมาเณน
อเวเรน   อพฺยาปชฺเฌน   ผริตฺวา   วิหาสิ  ฯ  กรุณาสหคเตน  เจตสา
ฯเปฯ   มุทิตาสหคเตน   เจตสา   ฯเปฯ   อุเปกฺขาสหคเตน   เจตสา
เอกํ  ทิสํ  ผริตฺวา  วิหาสิ  ฯ  ตถา  ทุติยํ  ตถา  ตติยํ  ตถา จตุตฺถํ ฯ
อิติ     อุทฺธมโธ     ติริยํ     สพฺพธิ     สพฺพตฺถตาย     สพฺพาวนฺตํ
โลกํ   อุเปกฺขาสหคเตน   เจตสา   วิปุเลน   มหคฺคเตน   อปฺปมาเณน
อเวเรน   อพฺยาปชฺเฌน   ผริตฺวา   วิหาสิ   ฯ  รญฺโญ  โข  ปนานนฺท
มฆเทวสฺส     ปุตฺโต     จตุราสีติวสฺสสหสฺสานิ     กุมารกีฬิกํ     กีฬิ
จตุราสีติวสฺสสหสฺสานิ   อุปรชฺชํ   กาเรสิ   จตุราสีติวสฺสสหสฺสานิ   รชฺชํ
กาเรสิ   จตุราสีติวสฺสสหสฺสานิ    อิมสฺมึเยว  มฆเทวมฺพวเน  อคารสฺมา
อนคาริยํ   ปพฺพชิโต   พฺรหฺมจริยํ  จริ  ฯ  โส  จตฺตาโร  พฺรหฺมวิหาเร
ภาเวตฺวา กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา พฺรหฺมโลกูปโค อโหสิ ฯ
     [๔๕๗]   รญฺโญ   โข  ปนานนฺท  มฆเทวสฺส  ปุตฺตปปุตฺตกา  ตสฺส
ปรํปรา   จตุราสีติสหสฺสานิ   ๑-   อิมสฺมึเยว  มฆเทวมฺพวเน  เกสมสฺสุํ
โอหาเรตฺวา   กาสายานิ   วตฺถานิ  อจฺฉาเทตฺวา  อคารสฺมา  อนคาริยํ
ปพฺพชึสุ   ฯ   เต   เมตฺตาสหคเตน   เจตสา   เอกํ   ทิสํ   ผริตฺวา
วิหรึสุ   ฯ   ตถา  ทุติยํ  ตถา  ตติยํ  ตถา  จตุตฺถํ  ฯ  อิติ  อุทฺธมโธ
ติริยํ    สพฺพธิ    สพฺพตฺถตาย    สพฺพาวนฺตํ    โลกํ   เมตฺตาสหคเตน
เจตสา   วิปุเลน   มหคฺคเตน   อปฺปมาเณน   อเวเรน   อพฺยาปชฺเฌน
ผริตฺวา   วิหรึสุ   ฯ   กรุณาสหคเตน   เจตสา   ...  มุทิตาสหคเตน
เจตสา  ...  อุเปกฺขาสหคเตน  เจตสา  เอกํ  ทิสํ  ผริตฺวา  วิหรึสุ ฯ
ตถา  ทุติยํ  ตถา  ตติยํ  ตถา  จตุตฺถํ  ฯ  อิติ  อุทฺธมโธ  ติริยํ  สพฺพธิ
สพฺพตฺถตาย     สพฺพาวนฺตํ     โลกํ     อุเปกฺขาสหคเตน     เจตสา
@เชิงอรรถ:  ยุ. จตุราสีติ ขตฺติยสหสฺสานิ ฯ
วิปุเลน   มหคฺคเตน   อปฺปมาเณน   อเวเรน   อพฺยาปชฺเฌน   ผริตฺวา
วิหรึสุ     ฯ    [๑]-    จตุราสีติวสฺสสหสฺสานิ    กุมารกีฬิกํ    กีฬึสุ
จตุราสีติวสฺสสหสฺสานิ   อุปรชฺชํ   กาเรสุํ   จตุราสีติวสฺสสหสฺสานิ   รชฺชํ
กาเรสุํ   จตุราสีติวสฺสสหสฺสานิ   อิมสฺมึเยว   มฆเทวมฺพวเน  อคารสฺมา
อนคาริยํ   ปพฺพชิตา  พฺรหฺมจริยํ  จรึสุ  ฯ  เต  จตฺตาโร  พฺรหฺมวิหาเร
ภาเวตฺวา   กายสฺส   เภทา   ปรมฺมรณา   พฺรหฺมโลกูปคา  อเหสุํ   ฯ
นิมิ   เตสํ  ราชา  ปจฺฉิมโก  อโหสิ  ธมฺมิโก  ธมฺมราชา  ธมฺเม  ฐิโต
มหาราชา   ธมฺมํ  จรติ  พฺราหฺมณคหปติเกสุ  เนคเมสุ  เจว  ชานปเทสุ
จ อุโปสถญฺจ อุปวสติ จาตุทฺทสึ ปญฺจทสึ อฏฺฐมึ จ ปกฺขสฺส ฯ
     [๔๕๘]   ภูตปุพฺพํ    อานนฺท   เทวานํ   ตาวตึสานํ   สุธมฺมายํ
สภายํ    สนฺนิสินฺนานํ   สนฺนิปติตานํ   อยมนฺตรากถา   อุทปาทิ   ลาภา
วต  โภ  วิเทหานํ  สุลทฺธํ  วต  โภ  วิเทหานํ  เยสํ นิมิ ราชา ธมฺมิโก
ธมฺมราชา   ธมฺเม   ฐิโต   มหาราชา  ธมฺมํ  จรติ  พฺราหฺมณคหปติเกสุ
เนคเมสุ   เจว  ชานปเทสุ  จ  อุโปสถญฺจ  อุปวสติ  จาตุทฺทสึ  ปญฺจทสึ
อฏฺฐมึ จ ปกฺขสฺสาติ ฯ
     [๔๕๙]   อถ  โข  อานนฺท  สกฺโก  เทวานมินฺโท  เทเว ตาวตึเส
อามนฺเตสิ   อิจฺเฉยฺยาถ   โน   ตุเมฺห   มาริสา   นิมิราชานํ  ทฏฺฐุนฺติ
อิจฺฉาม   มยํ   มาริสา   นิมิราชานํ  ทฏฺฐุนฺติ  ฯ  เตน  โข  ปนานนฺท
สมเยน   นิมิ   ราชา   ตทหุโปสเถ   ปณฺณรเส  สีสนฺหาโต  อุโปสถิโก
@เชิงอรรถ:  ยุ. เอตฺถนฺตเร เตติ ทิสฺสติ ฯ
อุปริ   ปาสาทวรคโต   นิสินฺโน   โหติ   ฯ  อถ  โข  อานนฺท  สกฺโก
เทวานมินฺโท   เสยฺยถาปิ   นาม   พลวา  ปุริโส  สมฺมิญฺชิตํ  วา  พาหํ
ปสาเรยฺย    ปสาริตํ   วา   พาหํ   สมฺมิญฺเชยฺย   เอวเมว   เทเวสุ
ตาวตึเสสุ อนฺตรหิโต นิมิสฺส รญฺโญ สมฺมุเข ปาตุรโหสิ ฯ
     {๔๕๙.๑}   อถ  โข  อานนฺท  สกฺโก  เทวานมินฺโท  นิมึ  ราชานํ
เอตทโวจ  ลาภา  เต  มหาราช  สุลทฺธํ  เต  มหาราช เทวา มหาราช
ตาวตึสา    สุธมฺมายํ    สภายํ    กิตฺตยมานรูปา   สนฺนิสินฺนา   ลาภา
วต  โภ  วิเทหานํ  สุลทฺธํ  วต  โภ  วิเทหานํ  เยสํ นิมิ ราชา ธมฺมิโก
ธมฺมราชา   ธมฺเม   ฐิโต   มหาราชา  ธมฺมํ  จรติ  พฺราหฺมณคหปติเกสุ
เนคเมสุ   เจว  ชานปเทสุ  จ  อุโปสถญฺจ  อุปวสติ  จาตุทฺทสึ  ปญฺจทสึ
อฏฺฐมึ   จ   ปกฺขสฺสาติ   เทวา  เต  มหาราช  ตาวตึสา  ทสฺสนกามา
ตสฺส    เต    อหํ    มหาราช   สหสฺสยุตฺตํ   อาชญฺญรถํ   ปหิณิสฺสามิ
อภิรุเหยฺยาสิ  ๑-  มหาราช  ทิพฺพํ  ยานํ  อวิกมฺปมาโนติ  ฯ  อธิวาเสสิ
โข   อานนฺท   นิมิ  ราชา  ตุณฺหีภาเวน  ฯ  อถ  โข  อานนฺท  สกฺโก
เทวานมินฺโท  นิมิสฺส  รญฺโญ  อธิวาสนํ  วิทิตฺวา  เสยฺยถาปิ  นาม พลวา
ปุริโส  สมฺมิญฺชิตํ  วา  พาหํ  ปสาเรยฺย  ปสาริตํ  วา  พาหํ สมฺมิญฺเชยฺย
เอวเมว นิมิสฺส รญฺโญ สมฺมุเข อนฺตรหิโต เทเวสุ ตาวตึเสสุ ปาตุรโหสิ ฯ
     [๔๖๐]   อถ  โข  อานนฺท  สกฺโก  เทวานมินฺโท  มาตลึ สงฺคาหกํ
อามนฺเตสิ    เอหิ    ตฺวํ    สมฺม    มาตลิ   สหสฺสยุตฺตํ   อาชญฺญรถํ
@เชิงอรรถ:  ยุ. อภิรูเหยฺยาสิ ฯ
โยเชตฺวา  นิมึ  ราชานํ  อุปสงฺกมิตฺวา  เอวํ  วเทหิ  อยนฺเต  มหาราช
สหสฺสยุตฺโต  อาชญฺญรโถ  สกฺเกน  เทวานมินฺเทน  เปสิโต  อภิรูเหยฺยาสิ
มหาราช   ทิพฺพํ   ยานํ   อวิกมฺปมาโนติ   ฯ   เอวํ   ๑-  ภทนฺตวาติ
โข   อานนฺท   มาตลิ   สงฺคาหโก  สกฺกสฺส  เทวานมินฺทสฺส  ปฏิสฺสุตฺวา
สหสฺสยุตฺตํ    อาชญฺญรถํ    โยเชตฺวา    นิมึ   ราชานํ   อุปสงฺกมิตฺวา
เอตทโวจ   อยํ   เต   มหาราช   สหสฺสยุตฺโต   อาชญฺญรโถ  สกฺเกน
เทวานมินฺเทน   เปสิโต   อภิรูห   มหาราช  ทิพฺพํ  ยานํ  อวิกมฺปมาโน
อปิจ   มหาราช   กตเมน   ตํ  เนมิ  เยน  วา  ปาปกมฺมา  ปาปกานํ
กมฺมานํ   วิปากํ  ปฏิสํเวเทนฺติ  เยน  วา  กลฺยาณกมฺมา  กลฺยาณกมฺมานํ
วิปากํ  ปฏิสํเวเทนฺตีติ  ฯ  อุภเยเนว  มํ  มาตลิ  เนหีติ  ฯ สํปเวสิ ๒-
โข อานนฺท มาตลิ สงฺคาหโก นิมึ ราชานํ สุธมฺมายํ สภายํ ๓- ฯ
     {๔๖๐.๑}   อทฺทสา  โข  อานนฺท  สกฺโก เทวานมินฺโท นิมึ ราชานํ
ทูรโตว   อาคจฺฉนฺตํ   ทิสฺวา   นิมึ   ราชานํ   เอตทโวจ   เอหิ  โข
มหาราช    สฺวาคตํ    มหาราช   เทวา   เต   มหาราช   ตาวตึสา
สุธมฺมายํ    สภายํ    กิตฺตยมานรูปา   สนฺนิสินฺนา   ลาภา   วต   โภ
วิเทหานํ   สุลทฺธํ   วต   โภ   วิเทหานํ   เยสํ  นิมิ  ราชา  ธมฺมิโก
ธมฺมราชา   ธมฺเม   ฐิโต   มหาราชา  ธมฺมํ  จรติ  พฺราหฺมณคหปติเกสุ
เนคเมสุ    เจว    ชานปเทสุ   จ   อุโปสถญฺจ   อุปวสติ   จาตุทฺทสึ
ปญฺจทสึ   อฏฺฐมึ   จ   ปกฺขสฺสาติ   เทวา   เต   มหาราช  ตาวตึสา
@เชิงอรรถ:  ยุ. เอวํ โหตุ ภทฺทนฺตวาติ ฯ    สี. ยุ. สมฺปาเปสิ ฯ   สี. ยุ. สุธมฺมํ สภํ ฯ
ทสฺสนกามา   อภิรม   มหาราช   เทเวสุ   เทวานุภาเวนาติ   ฯ  อลํ
มาริส    ตตฺเถว    มํ    มิถิลํ   ปฏิเนตุ   ตถาหํ   ธมฺมํ   จริสฺสามิ
พฺราหฺมณคหปติเกสุ    เนคเมสุ    เจว    ชานปเทสุ   จ   อุโปสถญฺจ
อุปวสิสฺสามิ   จาตุทฺทสึ   ปญฺจทสึ   อฏฺฐมึ   จ   ปกฺขสฺสาติ   ฯ   อถ
โข   อานนฺท   สกฺโก   เทวานมินฺโท   มาตลึ    สงฺคาหกํ  อามนฺเตสิ
เอหิ   ตฺวํ   สมฺม   มาตลิ   สหสฺสยุตฺตํ   อาชญฺญรถํ   โยเชตฺวา  นิมึ
ราชานํ  ตตฺเถว  มิถิลํ  ปฏิเนหีติ  ฯ  เอวํ  ภทนฺตวาติ  ๑- โข อานนฺท
มาตลิ   สงฺคาหโก   สกฺกสฺส   เทวานมินฺทสฺส   ปฏิสฺสุตฺวา   สหสฺสยุตฺตํ
อาชญฺญรถํ โยเชตฺวา นิมึ ราชานํ ตตฺเถว มิถิลํ ปฏิเนสิ ฯ
     [๔๖๑]   ตตฺร   สุทํ   อานนฺท   มหาราชา   ๒-   ธมฺมํ   จรติ
พฺราหฺมณคหปติเกสุ   เนคเมสุ  เจว  ชานปเทสุ  จ  อุโปสถญฺจ  อุปวสติ
จาตุทฺทสึ   ปญฺจทสึ   อฏฺฐมึ  จ  ปกฺขสฺสาติ  ๓-  ฯ  อถ  โข  อานนฺท
นิมิ   ราชา   พหูนํ   วสฺสานํ   พหูนํ   วสฺสสตานํ  พหูนํ  วสฺสสหสฺสานํ
อจฺจเยน   กปฺปกํ   อามนฺเตสิ   ยทา   เม  สมฺม  กปฺปก  ปสฺเสยฺยาสิ
สิรสฺมึ  ปลิตานิ  ชาตานิ  อถ  เม  อาโรเจยฺยาสีติ  ฯ เอวํ เทวาติ โข
อานนฺท   กปฺปโก  นิมิสฺส  รญฺโญ  ปจฺจสฺโสสิ  ฯ  อทฺทสา  โข  อานนฺท
กปฺปโก    พหูนํ    วสฺสานํ   พหูนํ   วสฺสสตานํ   พหูนํ   วสฺสสหสฺสานํ
อจฺจเยน    นิมิสฺส    รญฺโญ    สิรสฺมึ    ปลิตานิ   ชาตานิ   ทิสฺวาน
นิมึ   ราชานํ   เอตทโวจ   ปาตุภูตา  โข  เทวสฺส  เทวทูตา  ทิสฺสนฺติ
สิรสฺมึ   ปลิตานิ   ชาตานีติ   ฯ   เตนหิ  สมฺม  กปฺปก  ตานิ  ปลิตานิ
@เชิงอรรถ:  ยุ. ภทฺทนฺตวาติ ฯ    ยุ. นิมิราชา ฯ   ยุ. ปกฺขสฺส ฯ
สาธุกํ   สณฺฑาเสน   อุทฺธริตฺวา  มม  อญฺชลิสฺมึ  ปติฏฺฐาเปหีติ  ฯ  เอวํ
เทวาติ   โข   อานนฺท   กปฺปโก   นิมิสฺส   รญฺโญ   ปฏิสฺสุตฺวา  ตานิ
ปลิตานิ   สาธุกํ   สณฺฑาเสน   อุทฺธริตฺวา   นิมิสฺส   รญฺโญ   อญฺชลิสฺมึ
ปติฏฺฐาเปสิ ฯ
     {๔๖๑.๑}   อถ  โข  อานนฺท  ราชา  ๑- กปฺปกสฺส คามวรํ ทตฺวา
เชฏฺฐปุตฺตํ   กุมารํ   อามนฺตาเปตฺวา   เอตทโวจ   ปาตุภูตา  โข  เม
ตาต   กุมาร   เทวทูตา   ทิสฺสนฺติ   สิรสฺมึ   ปลิตานิ  ชาตานิ  ภุตฺตา
โข   ปน   เม   มานุสกา   กามา   สมโย  ทิพฺเพ  กาเม  ปริเยสิตุํ
เอหิ   ตฺวํ   ตาต   กุมาร   อิมํ   รชฺชํ  ปฏิปชฺช  อหํ  ปน  เกสมสฺสุํ
โอหาเรตฺวา   กาสายานิ   วตฺถานิ  อจฺฉาเทตฺวา  อคารสฺมา  อนคาริยํ
ปพฺพชิสฺสามิ   เตนหิ   ๒-   กุมาร   ยทา  ตฺวมฺปิ  ปสฺเสยฺยาสิ  สิรสฺมึ
ปลิตานิ   ชาตานิ   อถ   กปฺปกสฺส  คามวรํ  ทตฺวา  เชฏฺฐปุตฺตํ  กุมารํ
สาธุกํ    รชฺเช   สมนุสาสิตฺวา   เกสมสฺสุํ   โอหาเรตฺวา   กาสายานิ
วตฺถานิ    อจฺฉาเทตฺวา   อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพเชยฺยาสิ   เยน
เม   อิทํ   กลฺยาณํ   วตฺตํ   นิหิตํ   อนุปฺปวตฺเตยฺยาสิ   มา  โข  เม
ตฺวํ    อนฺติมปุริโส    อโหสิ   ยสฺมึ   โข   ตาต   กุมาร   ปุริสยุเค
วตฺตมาเน   เอวรูปสฺส   กลฺยาณสฺส   วตฺตสฺส   สมุจฺเฉโท   โหติ  โส
เตสํ   อนฺติมปุริโส   โหติ   ฯ   ตนฺตาหํ   ตาต  กุมาร  เอวํ  วทามิ
เยน   เม   อิทํ   กลฺยาณํ   วตฺตํ   นิหิตํ  อนุปฺปวตฺเตยฺยาสิ  มา  โข
เม ตฺวํ อนฺติมปุริโส อโหสีติ ฯ
     [๔๖๒]   อถ   โข   อานนฺท   นิมิ   ราชา  กปฺปกสฺส  คามวรํ
@เชิงอรรถ:  ยุ. นิมิราชา ฯ    ยุ. ตาต กุมาร ฯ
ทตฺวา   เชฏฺฐปุตฺตํ   กุมารํ   สาธุกํ   รชฺเช  สมนุสาสิตฺวา  อิมสฺมึเยว
มฆเทวมฺพวเน     เกสมสฺสุํ     โอหาเรตฺวา    กาสายานิ    วตฺถานิ
อจฺฉาเทตฺวา   อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพชิ  ฯ  โส  เมตฺตาสหคเตน
เจตสา  เอกํ  ทิสํ  ผริตฺวา  วิหาสิ  ฯ  ตถา  ทุติยํ  ตถา  ตติยํ  ตถา
จตุตฺถํ   ฯ   อิติ   อุทฺธมโธ   ติริยํ   สพฺพธิ   สพฺพตฺถตาย  สพฺพาวนฺตํ
โลกํ    เมตฺตาสหคเตน   เจตสา   วิปุเลน   มหคฺคเตน   อปฺปมาเณน
อเวเรน  อพฺยาปชฺเฌน  ผริตฺวา  วิหาสิ  ฯ  กรุณาสหคเตน เจตสา ...
มุทิตาสหคเตน  เจตสา  ...  อุเปกฺขาสหคเตน เจตสา เอกํ ทิสํ ผริตฺวา
วิหาสิ  ฯ  ตถา  ทุติยํ  ตถา  ตติยํ  ตถา  จตุตฺถํ  ฯ อิติ อุทฺธมโธ ติริยํ
สพฺพธิ    สพฺพตฺถตาย   สพฺพาวนฺตํ   โลกํ   อุเปกฺขาสหคเตน   เจตสา
วิปุเลน   มหคฺคเตน   อปฺปมาเณน   อเวเรน   อพฺยาปชฺเฌน   ผริตฺวา
วิหาสิ  ฯ  นิมิ  โข  ปนานนฺท ราชา จตุราสีติวสฺสสหสฺสานิ กุมารกีฬิกํ กีฬิ
จตุราสีติวสฺสสหสฺสานิ   อุปรชฺชํ   กาเรสิ   จตุราสีติวสฺสสหสฺสานิ   รชฺชํ
กาเรสิ   จตุราสีติวสฺสสหสฺสานิ   อิมสฺมึเยว   มฆเทวมฺพวเน  อคารสฺมา
อนคาริยํ   ปพฺพชิโต   พฺรหฺมจริยํ  จริ  ฯ  โส  จตฺตาโร  พฺรหฺมวิหาเร
ภาเวตฺวา กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา พฺรหฺมโลกูปโค อโหสิ ฯ
     [๔๖๓]   นิมิสฺส   โข   ปนานนฺท   รญฺโญ   กฬารชนโก   นาม
ปุตฺโต   อโหสิ   ฯ   โส   น   อคารสฺมา  อนคาริยํ  ปพฺพชิ  ฯ  โส
ตํ กลฺยาณํ วตฺตํ สมุจฺฉินฺทิ ฯ โส เตสํ อนฺติมปุริโส อโหสิ ฯ
     {๔๖๓.๑}   สิยา  โข  ปน  เต  อานนฺท เอวมสฺส อญฺโญ นูน เตน
สมเยน  ราชา  มฆเทโว  อโหสิ  เยน  ตํ  กลฺยาณํ  วตฺตํ นิหิตนฺติ ฯ น
โข   ปเนตํ   อานนฺท   เอวํ  ทฏฺฐพฺพํ  ฯ  อหํ  เตน  สมเยน  ราชา
มฆเทโว   อโหสึ   ฯ   อหํ   ตํ  กลฺยาณํ  วตฺตํ  นิหินึ  ๑-  มยา  ตํ
กลฺยาณํ   วตฺตํ   นิหิตํ   ปจฺฉิมา   ชนตา   อนุปฺปวตฺเตสิ   ฯ  ตํ  โข
ปนานนฺท   กลฺยาณํ   วตฺตํ   น   นิพฺพิทาย  น  วิราคาย  น  นิโรธาย
น   อุปสมาย   น   อภิญฺญาย   น  สมฺโพธาย  น  นิพฺพานาย  สํวตฺตติ
ยาวเทว    พฺรหฺมโลกูปปตฺติยา    ฯ   อิทํ   โข   ปนานนฺท   เอตรหิ
มยา   กลฺยาณํ   วตฺตํ   นิหิตํ   เอกนฺตนิพฺพิทาย   วิราคาย   นิโรธาย
อุปสมาย   อภิญฺญาย   สมฺโพธาย  นิพฺพานาย  สํวตฺตติ  ฯ  กตมญฺจานนฺท
เอตรหิ    มยา   กลฺยาณํ   วตฺตํ   นิหิตํ   เอกนฺตนิพฺพิทาย   วิราคาย
นิโรธาย อุปสมาย อภิญฺญาย สมฺโพธาย นิพฺพานาย สํวตฺตติ ฯ
     {๔๖๓.๒}   อยเมว  อริโย  อฏฺฐงฺคิโก  มคฺโค เสยฺยถีทํ สมฺมาทิฏฺฐิ
สมฺมาสงฺกปฺโป      สมฺมาวาจา      สมฺมากมฺมนฺโต      สมฺมาอาชีโว
สมฺมาวายาโม   สมฺมาสติ   สมฺมาสมาธิ   อิทํ   โข   อานนฺท  เอตรหิ
มยา   กลฺยาณํ   วตฺตํ   นิหิตํ   เอกนฺตนิพฺพิทาย   วิราคาย   นิโรธาย
อุปสมาย   อภิญฺญาย   สมฺโพธาย  นิพฺพานาย  สํวตฺตติ  ฯ  ตํ  โว  ๒-
อหํ   อานนฺท   เอวํ   วทามิ   เยน   เม  อิทํ  กลฺยาณํ  วตฺตํ  นิหิตํ
อนุปฺปวตฺเตยฺยาถ   มา   โข   เม   ตุเมฺห  อนฺติมปุริสา  ๓-  อหุวตฺถ
ยสฺมึ   โข   อานนฺท   ปุริสยุเค   วตฺตมาเน   เอวรูปสฺส   กลฺยาณสฺส
@เชิงอรรถ:  ยุ. นิหนึ ฯ  ยุ. ตํ โข อหํ ฯ  ยุ. อนฺติมปุริโส ฯ
วตฺตสฺส   สมุจฺเฉโท   โหติ  โส  เตสํ  อนฺติมปุริโส  โหติ  ฯ  ตํ  โว
อหํ   อานนฺท   เอวํ   วทามิ   เยน   เม  อิทํ  กลฺยาณํ  วตฺตํ  นิหิตํ
อนุปฺปวตฺเตยฺยาถ มา โข เม ตุเมฺห อนฺติมปุริสา อหุวตฺถาติ ฯ
     อิทมโวจ    ภควา    อตฺตมโน   อายสฺมา   อานนฺโท   ภควโต
ภาสิตํ อภินนฺทีติ ฯ
                  มฆเทวสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ตติยํ ฯ
                       --------
                        มธุรสุตฺตํ
     [๔๖๔]   เอวมฺเม   สุตํ   เอกํ   สมยํ  อายสฺมา  มหากจฺจาโน
มธุราย  วิหรติ  คุนฺธาวเน  ๑-  ฯ อสฺโสสิ โข ราชา มธุโร อวนฺติปุตฺโต
สมโณ  ขลุ  โภ  กจฺจาโน  มธุราย  วิหรติ  คุนฺธาวเน ตํ โข ปน ภวนฺตํ
กจฺจานํ   เอวํ  กลฺยาโณ  กิตฺติสทฺโท  อพฺภุคฺคโต  ปณฺฑิโต  วิยตฺโต  ๒-
เมธาวี   พหุสฺสุโต   จิตฺตกถี  กลฺยาณปฏิภาโณ  วุฑฺโฒ  เจว  อรหา  จ
สาธุ  โข  ปน  ตถารูปานํ  อรหตํ  ทสฺสนํ  โหตีติ  ฯ  อถ  โข  ราชา
มธุโร   อวนฺติปุตฺโต   ภทฺรานิ   ภทฺรานิ   ยานานิ  โยชาเปตฺวา  ภทฺรํ
ยานํ    อภิรูหิตฺวา    ภเทฺรหิ   ภเทฺรหิ   ยาเนหิ   มธุราย   นิยฺยาสิ
มหจฺจราชานุภาเวน    อายสฺมนฺตํ    มหากจฺจานํ   ทสฺสนาย   ยาวติกา
ยานสฺส   ภูมิ   ยาเนน   คนฺตฺวา   ยานา   ปจฺโจโรหิตฺวา   ปตฺติโกว
เยนายสฺมา    มหากจฺจาโน    เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   อายสฺมตา
มหากจฺจาเนน   สทฺธึ  สมฺโมทิ  สมฺโมทนียํ  กถํ  สาราณียํ  วีติสาเรตฺวา
เอกมนฺตํ  นิสีทิ  ฯ  เอกมนฺตํ  นิสินฺโน  โข  ราชา  มธุโร  อวนฺติปุตฺโต
อายสฺมนฺตํ  มหากจฺจานํ  เอตทโวจ  พฺราหฺมณา  โภ  กจฺจาน  เอวมาหํสุ
พฺราหฺมณาว    เสฏฺโฐ   วณฺโณ   หีโน   อญฺโญ   วณฺโณ   พฺราหฺมณาว
สุกฺโก    วณฺโณ    กโณฺห    อญฺโญ    วณฺโณ   พฺราหฺมณาว   สุชฺฌนฺติ
โน   อพฺราหฺมณา   พฺราหฺมณาว   พฺรหฺมุโน   ปุตฺตา   โอรสา   มุขโต
@เชิงอรรถ:  ยุ. คุนฺทาวเน ฯ    ยุ. วยตฺโต ฯ
ชาตา    พฺรหฺมชา   พฺรหฺมนิมฺมิตา   พฺรหฺมทายาทาติ   อิทํ   ๑-   ภวํ
กจฺจาโน กิมกฺขายีติ ๒- ฯ
     [๔๖๕]   โฆโสเยว  โข  เอโส  มหาราช  โลกสฺมึ  พฺราหฺมณาว
เสฏฺโฐ    วณฺโณ    หีโน    อญฺโญ    วณฺโณ    พฺราหฺมณาว   สุกฺโก
วณฺโณ    กโณฺห    อญฺโญ    วณฺโณ    พฺราหฺมณาว    สุชฺฌนฺติ    โน
อพฺราหฺมณา    พฺราหฺมณาว    พฺรหฺมุโน    ปุตฺตา    โอรสา    มุขโต
ชาตา    พฺรหฺมชา    พฺรหฺมนิมฺมิตา    พฺรหฺมทายาทาติ   อิมินาปิ   ๓-
โข  เอตํ  มหาราช  ปริยาเยน  เวทิตพฺพํ  ยถา  โฆโสเยเวโส โลกสฺมึ
พฺราหฺมณาว    เสฏฺโฐ    วณฺโณ    หีโน    อญฺโญ    วณฺโณ   ฯเปฯ
พฺรหฺมทายาทาติ   ตํ   กึ   มญฺญสิ  มหาราช  ขตฺติยสฺส  เจปิ  อิชฺเฌยฺย
ธเนน  วา  ธญฺเญน  วา  รชเตน  วา  ชาตรูเปน  วา ขตฺติโยปิสฺสาสฺส
ปุพฺพุฏฺฐายี ปจฺฉานิปาตี กึการปฏิสฺสาวี มนาปจารี ปิยวาทีติ ฯ
     {๔๖๕.๑}   พฺราหฺมโณปิสฺสาสฺส ... เวสฺโสปิสฺสาสฺส ... สุทฺโทปิสฺสาสฺส
ปุพฺพุฏฺฐายี    ปจฺฉานิปาตี   กึการปฏิสฺสาวี   มนาปจารี   ปิยวาทีติ   ฯ
ขตฺติยสฺส  เจปิ  โภ  กจฺจาน  อิชฺเฌยฺย  ธเนน  วา ธญฺเญน วา รชเตน
วา    ชาตรูเปน    วา    ขตฺติโยปิสฺสาสฺส   ปุพฺพุฏฺฐายี   ปจฺฉานิปาตี
กึการปฏิสฺสาวี    มนาปจารี   ปิยวาที   ฯ   พฺราหฺมโณปิสฺสาสฺส   ...
เวสฺโสปิสฺสาสฺส    ...    สุทฺโทปิสฺสาสฺส    ปุพฺพุฏฺฐายี    ปจฺฉานิปาตี
กึการปฏิสฺสาวี มนาปจารี ปิยวาทีติ ฯ
@เชิงอรรถ:  สี. อิติ ฯ ยุ. อิธ ฯ    สี. ยุ. กิมาหาติ ฯ    สี. ตทิมินาเปตํ ฯ ยุ.
@ตทมินาเปตํ ฯ
     [๔๖๖]   ตํ   กึ  มญฺญสิ  มหาราช  พฺราหฺมณสฺส  เจปิ  อิชฺเฌยฺย
ธเนน  วา  ธญฺเญน  วา  รชเตน  วา ชาตรูเปน วา พฺราหฺมโณปิสฺสาสฺส
ปุพฺพุฏฺฐายี    ปจฺฉานิปาตี    กึการปฏิสฺสาวี   มนาปจารี   ปิยวาที   ฯ
เวสฺโสปิสฺสาสฺส     ...    สุทฺโทปิสฺสาสฺส    ...    ขตฺติโยปิสฺสาสฺส
ปุพฺพุฏฺฐายี    ปจฺฉานิปาตี   กึการปฏิสฺสาวี   มนาปจารี   ปิยวาทีติ   ฯ
พฺราหฺมณสฺส   เจปิ   โภ  กจฺจาน  อิชฺเฌยฺย  ธเนน  วา  ธญฺเญน  วา
รชเตน    วา    ชาตรูเปน    วา    พฺราหฺมโณปิสฺสาสฺส   ปุพฺพุฏฺฐายี
ปจฺฉานิปาตี  กึการปฏิสฺสาวี  มนาปจารี  ปิยวาที  ฯ เวสฺโสปิสฺสาสฺส ...
สุทฺโทปิสฺสาสฺส    ...    ขตฺติโยปิสฺสาสฺส    ปุพฺพุฏฺฐายี    ปจฺฉานิปาตี
กึการปฏิสฺสาวี มนาปจารี ปิยวาทีติ ฯ
     [๔๖๗]   ตํ  กึ  มญฺญสิ  มหาราช  เวสฺสสฺส  เจปิ อิชฺเฌยฺย ธเนน
วา   ธญฺเญน   วา   รชเตน   วา   ชาตรูเปน  วา  เวสฺโสปิสฺสาสฺส
ปุพฺพุฏฺฐายี    ปจฺฉานิปาตี    กึการปฏิสฺสาวี   มนาปจารี   ปิยวาที   ฯ
สุทฺโทปิสฺสาสฺส    ...    ขตฺติโยปิสฺสาสฺส    ...   พฺราหฺมโณปิสฺสาสฺส
ปุพฺพุฏฺฐายี    ปจฺฉานิปาตี   กึการปฏิสฺสาวี   มนาปจารี   ปิยวาทีติ   ฯ
เวสฺสสฺส  เจปิ  โภ  กจฺจาน  อิชฺเฌยฺย  ธเนน  วา ธญฺเญน วา รชเตน
วา    ชาตรูเปน    วา    เวสฺโสปิสฺสาสฺส   ปุพฺพุฏฺฐายี   ปจฺฉานิปาตี
กึการปฏิสฺสาวี    มนาปจารี    ปิยวาที    ฯ    สุทฺโทปิสฺสาสฺส   ...
ขตฺติโยปิสฺสาสฺส       ...       พฺราหฺมโณปิสฺสาสฺส       ปุพฺพุฏฺฐายี
ปจฺฉานิปาตี กึการปฏิสฺสาวี มนาปจารี ปิยวาทีติ ฯ
     [๔๖๘]   ตํ   กึ   มญฺญสิ   มหาราช   สุทฺทสฺส  เจปิ  อิชฺเฌยฺย
ธเนน  วา  ธญฺเญน  วา  รชเตน  วา  ชาตรูเปน  วา  สุทฺโทปิสฺสาสฺส
ปุพฺพุฏฺฐายี    ปจฺฉานิปาตี    กึการปฏิสฺสาวี   มนาปจารี   ปิยวาที   ฯ
ขตฺติโยปิสฺสาสฺส    ...   พฺราหฺมโณปิสฺสาสฺส    ...   เวสฺโสปิสฺสาสฺส
ปุพฺพุฏฺฐายี    ปจฺฉานิปาตี   กึการปฏิสฺสาวี   มนาปจารี   ปิยวาทีติ   ฯ
สุทฺทสฺส   เจปิ   โภ   กจฺจาน   อิชฺเฌยฺย   ธเนน  วา  ธญฺเญน  วา
รชเตน   วา   ชาตรูเปน  วา  สุทฺโทปิสฺสาสฺส  ปุพฺพุฏฺฐายี  ปจฺฉานิปาตี
กึการปฏิสฺสาวี    มนาปจารี    ปิยวาที    ฯ   ขตฺติโยปิสฺสาสฺส   ...
พฺราหฺมโณปิสฺสาสฺส    ...   เวสฺโสปิสฺสาสฺส   ปุพฺพุฏฺฐายี   ปจฺฉานิปาตี
กึการปฏิสฺสาวี มนาปจารี ปิยวาทีติ ฯ
     [๔๖๙]   ตํ   กึ   มญฺญสิ   มหาราช  ยทิ   เอวํ  สนฺเต  อิเม
จตฺตาโร   วณฺณา   สมา  ๑-  โหนฺติ  โน  วา  กถํ  วา  เต  เอตฺถ
โหตีติ  ฯ  อทฺธา  โข  โภ  กจฺจาน  เอวํ  สนฺเต อิเม จตฺตาโร วณฺณา
สมสมา โหนฺติ นาหํ ๒- เอตฺถ กิญฺจิ นานากรณํ สมนุปสฺสามีติ ฯ
     [๔๗๐]   อิมินาปิ   โข   เอตํ   มหาราช  ปริยาเยน  เวทิตพฺพํ
ยถา   โฆโสเยเวโส   โลกสฺมึ   พฺราหฺมณาว   เสฏฺโฐ   วณฺโณ  หีโน
อญฺโญ   วณฺโณ   ฯเปฯ   พฺรหฺมทายาทาติ   ตํ   กึ   มญฺญสิ  มหาราช
อิธาสฺส     ขตฺติโย    ปาณาติปาตี    อทินฺนาทายี    กาเมสุมิจฺฉาจารี
มุสาวาที      ปิสุณวาโจ     ผรุสวาโจ     สมฺผปฺปลาปี     อภิชฺฌาลุ
พฺยาปนฺนจิตฺโต    มิจฺฉาทิฏฺฐี    กายสฺส    เภทา   ปรมฺมรณา   อปายํ
@เชิงอรรถ:  ยุ. สมสมา ฯ    ยุ. สพฺพตฺถ น สนฺตีติ ทิสฺสติ ฯ
ทุคฺคตึ   วินิปาตํ   นิรยํ   อุปปชฺเชยฺย  โน  วา  กถํ  วา  เต  เอตฺถ
โหตีติ   ฯ   ขตฺติโยปิ   หิ   โภ   กจฺจาน   ปาณาติปาตี  อทินฺนาทายี
กาเมสุ   มิจฺฉาจารี   มุสาวาที   ปิสุณวาโจ   ผรุสวาโจ   สมฺผปฺปลาปี
อภิชฺฌาลุ    พฺยาปนฺนจิตฺโต   มิจฺฉาทิฏฺฐี   กายสฺส   เภทา   ปรมฺมรณา
อปายํ   ทุคฺคตึ   วินิปาตํ   นิรยํ  อุปปชฺเชยฺย  เอวํ  เม  เอตฺถ  โหติ
เอวญฺจ ปน เม เอตํ อรหตํ สุตนฺติ ฯ
     [๔๗๑]   สาธุ  สาธุ  มหาราช  สาธุ  โข  เต  เอตํ  มหาราช
เอวํ   โหติ   สาธุ   จ   ปน  เต  เอตํ  อรหตํ  สุตํ  ตํ  กึ  มญฺญสิ
มหาราช   อิธาสฺส   พฺราหฺมโณ  ...  อิธาสฺส  เวสฺโส  ...  อิธาสฺส
สุทฺโท    ปาณาติปาตี    อทินฺนาทายี    ฯเปฯ    มิจฺฉาทิฏฺฐี   กายสฺส
เภทา   ปรมฺมรณา   อปายํ   ทุคฺคตึ   วินิปาตํ  นิรยํ  อุปปชฺเชยฺย  โน
วา  กถํ  วา  เต  เอตฺถ  โหตีติ  ฯ สุทฺโทปิ หิ โภ กจฺจาน ปาณาติปาตี
อทินฺนาทายี    ฯเปฯ    มิจฺฉาทิฏฺฐี    กายสฺส    เภทา    ปรมฺมรณา
อปายํ   ทุคฺคตึ   วินิปาตํ   นิรยํ  อุปปชฺเชยฺย  เอวํ  เม  เอตฺถ  โหติ
เอวญฺจ ปน เม เอตํ อรหตํ สุตนฺติ ฯ
     [๔๗๒]   สาธุ  สาธุ  มหาราช  สาธุ  โข  เต  เอตํ  มหาราช
เอวํ   โหติ   สาธุ   จ   ปน  เต  เอตํ  อรหตํ  สุตํ  ตํ  กึ  มญฺญสิ
มหาราช    ยทิ   เอวํ   สนฺเต   อิเม   จตฺตาโร   วณฺณา   สมสมา
โหนฺติ  โน  วา  กถํ  วา  เต  เอตฺถ  โหตีติ  ฯ  อทฺธา  โข กจฺจาน
เอวํ    สนฺเต    อิเม   จตฺตาโร   วณฺณา   สมสมา   โหนฺติ   นาหํ
เอตฺถ กิญฺจิ นานากรณํ สมนุปสฺสามีติ ฯ
     [๔๗๓]   อิมินาปิ   โข   เอตํ   มหาราช  ปริยาเยน  เวทิตพฺพํ
ยถา    โฆโสเยเวโส    โลกสฺมึ    พฺราหฺมณาว    เสฏฺโฐ    วณฺโณ
หีโน    อญฺโญ    วณฺโณ   ฯเปฯ   พฺรหฺมทายาทาติ   ตํ   กึ   มญฺญสิ
มหาราช   อิธาสฺส   ขตฺติโย   ปาณาติปาตา   ปฏิวิรโต   อทินฺนาทานา
ปฏิวิรโต     กาเมสุมิจฺฉาจารา    ปฏิวิรโต    มุสาวาทา    ปฏิวิรโต
ปิสุณาย   วาจาย   ปฏิวิรโต  ผรุสาย  วาจาย  ปฏิวิรโต  สมฺผปฺปลาปา
ปฏิวิรโต   อนภิชฺฌาลุ   อพฺยาปนฺนจิตฺโต   สมฺมาทิฏฺฐี   กายสฺส   เภทา
ปรมฺมรณา   สุคตึ   สคฺคํ   โลกํ   อุปปชฺเชยฺย   โน   วา   กถํ  วา
เต   เอตฺถ   โหตีติ   ฯ   ขตฺติโยปิ   หิ  โภ  กจฺจาน  ปาณาติปาตา
ปฏิวิรโต    อทินฺนาทานา    ปฏิวิรโต    กาเมสุมิจฺฉาจารา   ปฏิวิรโต
มุสาวาทา   ปฏิวิรโต   ปิสุณาย   วาจาย   ปฏิวิรโต  ผรุสาย  วาจาย
ปฏิวิรโต    สมฺผปฺปลาปา    ปฏิวิรโต    อนภิชฺฌาลุ    อพฺยาปนฺนจิตฺโต
สมฺมาทิฏฺฐี   กายสฺส  เภทา  ปรมฺมรณา  สุคตึ  สคฺคํ  โลกํ  อุปปชฺเชยฺย
เอวํ เม เอตฺถ โหติ เอวญฺจ ปน เม เอตํ อรหตํ สุตนฺติ ฯ
     [๔๗๔]   สาธุ  สาธุ  มหาราช  สาธุ  โข  เต  เอตํ  มหาราช
เอวํ   โหติ   สาธุ   จ   ปน  เต  เอตํ  อรหตํ  สุตํ  ตํ  กึ  มญฺญสิ
มหาราช   อิธาสฺส   พฺราหฺมโณ  ...  อิธาสฺส  เวสฺโส  ...  อิธาสฺส
สุทฺโท    ปาณาติปาตา    ปฏิวิรโต    ฯเปฯ    สมฺมาทิฏฺฐี    กายสฺส
เภทา   ปรมฺมรณา   สุคตึ   สคฺคํ   โลกํ   อุปปชฺเชยฺย  โน  วา  กถํ
วา   เต   เอตฺถ  โหตีติ  ฯ  สุทฺโทปิ  หิ  โภ  กจฺจาน  ปาณาติปาตา
ปฏิวิรโต    อทินฺนาทานา    ปฏิวิรโต    ฯเปฯ   สมฺมาทิฏฺฐี   กายสฺส
เภทา   ปรมฺมรณา   สุคตึ  สคฺคํ  โลกํ  อุปปชฺเชยฺย  เอวํ  เม  เอตฺถ
โหติ ฯ เอวญฺจ ปน เม เอตํ อรหตํ สุตนฺติ ฯ
     [๔๗๕]   สาธุ  สาธุ  มหาราช  สาธุ  โข  เต  เอตํ  มหาราช
เอวํ   โหติ   สาธุ   จ   ปน  เต  เอตํ  อรหตํ  สุตํ  ตํ  กึ  มญฺญสิ
มหาราช    ยทิ   เอวํ   สนฺเต   อิเม   จตฺตาโร   วณฺณา   สมสมา
โหนฺติ   โน   วา  กถํ  วา  เต  เอตฺถ  โหตีติ  ฯ  อทฺธา  โข  โภ
กจฺจาน   เอวํ   สนฺเต   อิเม   จตฺตาโร   วณฺณา   สมสมา   โหนฺติ
นาหํ เอตฺถ กิญฺจิ นานากรณํ สมนุปสฺสามีติ ฯ
     [๔๗๖]   อิมินาปิ  โข  เอตํ  มหาราช  ปริยาเยน  เวทิตพฺพํ ยถา
โฆโสเยเวโส    โลกสฺมึ    พฺราหฺมณาว    เสฏฺโฐ    วณฺโณ   ฯเปฯ
พฺรหฺมทายาทาติ   ตํ   กึ   มญฺญสิ   มหาราช  อิธ  ขตฺติโย  สนฺธึ  วา
ฉินฺเทยฺย  นิลฺโลปํ  วา  หเรยฺย  เอกาคาริกํ  วา  กเรยฺย ปริปนฺเถ วา
ติฏฺเฐยฺย  ปรทารํ  วา  คจฺเฉยฺย  ตญฺเจเต  ปุริสา  คเหตฺวา  ทสฺเสยฺยุํ
อยํ  เต  เทว  โจโร  อาคุํ  จารี  อิมสฺส  ยํ   อิจฺฉสิ ตํ ทณฺฑํ ปเณหีติ
กินฺติ  นํ  กเรยฺยาสีติ  ฯ  ฆาเตยฺยาม  วา  โภ กจฺจาน ผาเลยฺยาม ๑-
วา  ปพฺพาเชยฺยาม  วา  ยถาปจฺจยํ  วา   กเรยฺยาม  ตํ กิสฺส เหตุ ยา
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. ชาเปยฺยาม ฯ
หิสฺส   โภ   กจฺจาน   ปุพฺเพ   ขตฺติโยติ   สมญฺญา  สาสฺส  อนฺตรหิตา
โจโรเตฺวว สงฺขํ คจฺฉตีติ ฯ
     [๔๗๗]   ตํ   กึ   มญฺญสิ  มหาราช  อิธ  พฺราหฺมโณ  ...  อิธ
เวสฺโส  ...  อิธ  สุทฺโท  สนฺธึ  วา  ฉินฺเทยฺย  นิลฺโลปํ  วา  หเรยฺย
เอกาคาริกํ   วา   กเรยฺย   ปริปนฺเถ   วา   ติฏฺเฐยฺย  ปรทารํ  วา
คจฺเฉยฺย   ตญฺเจเต   ปุริสา   คเหตฺวา   ทสฺเสยฺยุํ   อยํ   เต  เทว
โจโร   อาคุํ   จารี   อิมสฺส   ยํ   อิจฺฉสิ   ตํ  ทณฺฑํ  ปเณหีติ  กินฺติ
นํ   กเรยฺยาสีติ   ฯ  ฆาเตยฺยาม  วา  โภ  กจฺจาน  ผาเลยฺยาม  วา
ปพฺพาเชยฺยาม   วา   ยถาปจฺจยํ   วา   กเรยฺยาม   ตํ   กิสฺส  เหตุ
ยา    หิสฺส    โภ    กจฺจาน    ปุพฺเพ   สุทฺโทติ   สมญฺญา   สาสฺส
อนฺตรหิตา โจโรเตฺวว สงฺขํ คจฺฉตีติ ฯ
     [๔๗๘]   ตํ   กึ   มญฺญสิ   มหาราช   ยทิ  เอวํ  สนฺเต  อิเม
จตฺตาโร   วณฺณา   สมสมา   โหนฺติ   โน  วา  กถํ  วา  เต  เอตฺถ
โหตีติ   ฯ   อทฺธา   โข  โภ  กจฺจาน  เอวํ  สนฺเต  อิเม  จตฺตาโร
วณฺณา     สมสมา    โหนฺติ    นาหํ    เอตฺถ    กิญฺจิ    นานากรณํ
สมนุปสฺสามีติ ฯ
     [๔๗๙]   อิมินาปิ   โข   เอตํ   มหาราช  ปริยาเยน  เวทิตพฺพํ
ยถา    โฆโสเยเวโส    โลกสฺมึ    พฺราหฺมณาว    เสฏฺโฐ    วณฺโณ
หีโน    อญฺโญ    วณฺโณ   ฯเปฯ   พฺรหฺมทายาทาติ   ตํ   กึ   มญฺญสิ
มหาราช   อิธ   ขตฺติโย   เกสมสฺสุํ  โอหาเรตฺวา  กาสายานิ  วตฺถานิ
อจฺฉาเทตฺวา     อคารสฺมา     อนคาริยํ     ปพฺพชิโต     อสฺสวิรโต
ปาณาติปาตา   วิรโต   อทินฺนาทานา   วิรโต   มุสาวาทา  เอกภตฺติโก
พฺรหฺมจารี    สีลวา    กลฺยาณธมฺโม    กินฺติ    นํ   กเรยฺยาสีติ   ฯ
อภิวาเทยฺยาม   วา   โภ  กจฺจาน  ปจฺจุฏฺเฐยฺยาม  วา  อาสเนน  วา
นิมนฺเตยฺยาม   อภินิมนฺเตยฺยาม   วา   ๑-   นํ  จีวรปิณฺฑปาตเสนาสน-
คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขาเรหิ    ธมฺมิกํ    วา   อสฺส   รกฺขาวรณคุตฺตึ
สํวิทเหยฺยาม   ตํ   กิสฺส   เหตุ   ยา   หิสฺส   โภ   กจฺจาน  ปุพฺเพ
ขตฺติโยติ     สมญฺญา     สาสฺส    อนฺตรหิตา    สมโณเตฺวว    สงฺขํ
คจฺฉตีติ ฯ
     [๔๘๐]   ตํ   กึ   มญฺญสิ  มหาราช  อิธ  พฺราหฺมโณ  ...  อิธ
เวสฺโส  ...  อิธ  สุทฺโท  เกสมสฺสุํ  โอหาเรตฺวา  กาสายานิ  วตฺถานิ
อจฺฉาเทตฺวา    อคารสฺมา    อนคาริยํ    ปพฺพชิโต    อสฺส    วิรโต
ปาณาติปาตา   วิรโต   อทินฺนาทานา   วิรโต   มุสาวาทา  เอกภตฺติโก
พฺรหฺมจารี    สีลวา    กลฺยาณธมฺโม    กินฺติ    นํ   กเรยฺยาสีติ   ฯ
อภิวาเทยฺยาม   วา   โภ  กจฺจาน  ปจฺจุฏฺเฐยฺยาม  วา  อาสเนน  วา
นิมนฺเตยฺยาม   อภินิมนฺเตยฺยาม   วา   ๒-   นํ  จีวรปิณฺฑปาตเสนาสน-
คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขาเรหิ    ธมฺมิกํ    วา   อสฺส   รกฺขาวรณคุตฺตึ
สํวิทเหยฺยาม  ตํ  กิสฺส  เหตุ  ยา  หิสฺส  โภ  กจฺจาน  ปุพฺเพ  สุทฺโทติ
สมญฺญา สาสฺส อนฺตรหิตา สมโณเตฺวว สงฺขํ คจฺฉตีติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑-๒ ยุ. ปิ  ฯ
     [๔๘๑]   ตํ  กึ  มญฺญสิ  มหาราช  ยทิ  เอวํ สนฺเต อิเม จตฺตาโร
วณฺณา  สมสมา  โหนฺติ  โน  วา  กถํ  วา  เต  เอตฺถ โหตีติ ฯ อทฺธา
โข  โภ  กจฺจาน  เอวํ  สนฺเต  อิเม  จตฺตาโร  วณฺณา  สมสมา โหนฺติ
นาหํ เอตฺถ กิญฺจิ นานากรณํ สมนุปสฺสามีติ ฯ
     [๔๘๒]   อิมินา  ๑-  โข  เอตํ  มหาราช  ปริยาเยน  เวทิตพฺพํ
ยถา   โฆโสเยเวโส   โลกสฺมึ   พฺราหฺมณาว   เสฏฺโฐ   วณฺโณ  หีโน
อญฺโญ    วณฺโณ    พฺราหฺมณาว    สุกฺโก    วณฺโณ    กโณฺห   อญฺโญ
วณฺโณ    พฺราหฺมณาว    สุชฺฌนฺติ    โน    อพฺราหฺมณา    พฺราหฺมณาว
พฺรหฺมุโน   ปุตฺตา   โอรสา   มุขโต   ชาตา   พฺรหฺมชา  พฺรหฺมนิมฺมิตา
พฺรหฺมทายาทาติ ฯ
     [๔๘๓]   เอวํ   วุตฺเต   ราชา  มธุโร  อวนฺติปุตฺโต  อายสฺมนฺตํ
มหากจฺจานํ    เอตทโวจ   อภิกฺกนฺตํ   โภ   กจฺจาน   อภิกฺกนฺตํ   โภ
กจฺจาน   เสยฺยถาปิ   [๒]-   กจฺจาน   นิกฺกุชฺชิตํ   วา   อุกฺกุชฺเชยฺย
ปฏิจฺฉนฺนํ  วา  วิวเรยฺย  มูฬฺหสฺส  วา  มคฺคํ  อาจิกฺเขยฺย อนฺธกาเร วา
เตลปชฺโชตํ   ธาเรยฺย   จกฺขุมนฺโต  รูปานิ  ทกฺขนฺตีติ  เอวเมว  โภตา
กจฺจาเนน    อเนกปริยาเยน    ธมฺโม    ปกาสิโต   เอสาหํ   ภวนฺตํ
กจฺจานํ    สรณํ    คจฺฉามิ    ธมฺมญฺจ    ภิกฺขุสงฺฆญฺจ    อุปาสกํ   มํ
ภวํ กจฺจาโน ธาเรตุ อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณงฺคตนฺติ ฯ
     [๔๘๔]   มา   โข   มํ   ตฺวํ  มหาราช  สรณํ  อคมาสิ  ตเมตํ
@เชิงอรรถ:  ยุ. อิมินาปิ ฯ    ยุ. เอตฺถนฺตเร โภติ ทิสฺสติ ฯ
ตฺวํ   ภควนฺตํ   สรณํ   คจฺฉ   ยมหํ   สรณํ  คโตติ  ฯ  กหํ  ปน  โภ
กจฺจาน   เอตรหิ   โส   ภควา   วิหรติ   อรหํ   สมฺมาสมฺพุทฺโธติ  ฯ
ปรินิพฺพุโต โข มหาราช เอตรหิ โส ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธติ ฯ
     [๔๘๕]   สเจ   หิ   มยํ  โภ  กจฺจาน  สุเณยฺยาม  ตํ  ภควนฺตํ
ทสสุ   โยชเนสุ   ทสปิ   มยํ   โยชนานิ   คจฺเฉยฺยาม   ตํ   ภควนฺตํ
ทสฺสนาย    อรหนฺตํ   สมฺมาสมฺพุทฺธํ   สเจ   หิ   มยํ   โภ   กจฺจาน
สุเณยฺยาม  ตํ  ภควนฺตํ  วีสติยา  โยชเนสุ  ...  ตึสาย  โยชเนสุ ...
จตฺตาฬีสาย   โยชเนสุ   ...   ปญฺญาสาย   โยชเนสุ  ปญฺญาสมฺปิ  มยํ
โยชนานิ   คจฺเฉยฺยาม   ตํ   ภควนฺตํ  ทสฺสนาย  อรหนฺตํ  สมฺมาสมฺพุทฺธํ
โยชนสเต  เจปิ  มยํ  โภ  กจฺจาน  สุเณยฺยาม  ตํ  ภควนฺตํ  โยชนสตํปิ
มยํ    คจฺเฉยฺยาม   ตํ   ภควนฺตํ   ทสฺสนาย   อรหนฺตํ   สมฺมาสมฺพุทฺธํ
ยโต  จ  โข  โภ  กจฺจาน  ปรินิพฺพุโต  โส ภควา ปรินิพฺพุตํปิ มยํ [๑]-
ภควนฺตํ        สรณํ       คจฺฉาม       ธมฺมญฺจ       ภิกฺขุสงฺฆญฺจ
อุปาสกํ    มํ    ภวํ    กจฺจาโน    ธาเรตุ    อชฺชตคฺเค   ปาณุเปตํ
สรณงฺคตนฺติ ฯ
                  มธุรสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ จตุตฺถํ ฯ
                      -----------
@เชิงอรรถ:  ยุ. เอตฺถนฺตเร ตนฺติ ทิสฺสติ ฯ
                     โพธิราชกุมารสุตฺตํ
     [๔๘๖]   เอวมฺเม   สุตํ   เอกํ   สมยํ  ภควา  ภคฺเคสุ  วิหรติ
สุํสุมารคิเร   เภสกฬาวเน   มิคทาเย   ฯ   เตน   โข  ปน  สมเยน
โพธิสฺส   ราชกุมารสฺส   โกกนุโท   ๑-   นาม  ปาสาโท  อจิรการิโต
โหติ   อนชฺฌาวุฏโฐ   สมเณน   วา   พฺราหฺมเณน   วา   เกนจิ  วา
มนุสฺสภูเตน   ฯ   อถ   โข   โพธิ   ราชกุมาโร  สญฺชิกาปุตฺตํ  มาณวํ
อามนฺเตสิ   เอหิ   ตฺวํ   สมฺม  สญฺชิกาปุตฺต  เยน  ภควา  เตนุปสงฺกม
อุปสงฺกมิตฺวา   มม   วจเนน  ภควโต  ปาเท  สิรสา  วนฺท  อปฺปาพาธํ
อปฺปาตงฺกํ   ลหุฏฺฐานํ  พลํ  ผาสุวิหารํ  ปุจฺฉ  โพธิ  ภนฺเต  ราชกุมาโร
ภควโต   ปาเท   สิรสา   วนฺทติ   อปฺปาพาธํ   อปฺปาตงฺกํ   ลหุฏฺฐานํ
พลํ  ผาสุวิหารํ  ปุจฺฉตีติ  เอวญฺจ  วเทหิ  อธิวาเสตุ  กิร  ภนฺเต ภควา
โพธิสฺส   ราชกุมารสฺส   สฺวาตนาย   ภตฺตํ   สทฺธึ   ภิกฺขุสงฺเฆนาติ  ฯ
เอวํ    โภติ   โข   สญฺชิกาปุตฺโต   มาณโว   โพธิสฺส   ราชกุมารสฺส
ปฏิสฺสุตฺวา   เยน   ภควา   เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา  ภควตา  สทฺธึ
โสมฺโมทิ สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ
     [๔๘๗]   เอกมนฺตํ  นิสินฺโน  โข  สญฺชิกาปุตฺโต  มาณโว  ภควนฺตํ
เอตทโวจ   โพธิ   โภ   โคตม  ราชกุมาโร  โภโต  โคตมสฺส  ปาเท
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. โกกนโท ฯ
สิรสา   วนฺทติ   อปฺปาพาธํ   อปฺปาตงฺกํ   ลหุฏฺฐานํ   พลํ   ผาสุวิหารํ
ปุจฺฉติ   เอวญฺจ   ปน   วเทติ  อธิวาเสตุ  กิร  ภวํ  โคตโม  โพธิสฺส
ราชกุมารสฺส     สฺวาตนาย     ภตฺตํ    สทฺธึ    ภิกฺขุสงฺเฆนาติ    ฯ
อธิวาเสสิ    ภควา    ตุณฺหีภาเวน    ฯ    อถ   โข   สญฺชิกาปุตฺโต
มาณโว    ภควโต   อธิวาสนํ   วิทิตฺวา   อุฏฺฐายาสนา   เยน   โพธิ
ราชกุมาโร   เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   โพธึ  ราชกุมารํ  เอตทโวจ
อโวจุมฺหา   โข   มยํ   โภโต  วจเนน  ตํ  ภวนฺตํ  โคตมํ  โพธิ  โภ
โคตม    ราชกุมาโร    โภโต    โคตมสฺส   ปาเท   สิรสา   วนฺทติ
อปฺปาพาธํ   อปฺปาตงฺกํ   ลหุฏฺฐานํ   พลํ   ผาสุวิหารํ   ปุจฺฉติ  เอวญฺจ
วเทติ  อธิวาเสตุ  กิร  ภวํ  โคตโม  โพธิสฺส  ราชกุมารสฺส  สฺวาตนาย
ภตฺตํ สทฺธึ ภิกฺขุสงฺเฆนาติ อธิวุตฺถญฺจ ปน สมเณน โคตเมนาติ ฯ
     {๔๘๗.๑}   อถ  โข  โพธิ  ราชกุมาโร  ตสฺสา  รตฺติยา อจฺจเยน
[๑]-   นิเวสเน   ปณีตํ  ขาทนียํ  โภชนียํ  ปฏิยาทาเปตฺวา  โกกนุทญฺจ
ปาสาทํ    โอทาเตหิ    ทุสฺเสหิ    สนฺถราเปตฺวา    ยาว    ปจฺฉิม-
โสปาณกเฬวรา   สญฺชิกาปุตฺตํ   มาณวํ   อามนฺเตสิ   เอหิ  ตฺวํ  สมฺม
สญฺชิกาปุตฺต    เยน    ภควา    เตนุปสงฺกม   อุปสงฺกมิตฺวา   ภควโต
กาลํ   อาโรเจหิ   กาโล   ภนฺเต   นิฏฺฐิตํ   ภตฺตนฺติ  ฯ  เอวํ  โภติ
โข    สญฺชิกาปุตฺโต    มาณโว    โพธิสฺส   ราชกุมารสฺส   ปฏิสฺสุตฺวา
เยน   ภควา   เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   ภควโต  กาลํ  อาโรเจสิ
กาโล โภ โคตม นิฏฺฐิตํ ภตฺตนฺติ ฯ
@เชิงอรรถ:  ยุ. เอตฺถนฺตเร สเกติ ทิสฺสติ ฯ
     [๔๘๘]   อถ  โข  ภควา  ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย
เยน    โพธิสฺส    ราชกุมารสฺส    นิเวสนํ   เตนุปสงฺกมิ   ฯ   เตน
โข   ปน   สมเยน   โพธิ  ราชกุมาโร  พหิทฺวารโกฏฺฐเก  ฐิโต  โหติ
ภควนฺตํ   อาคมยมาโน   ฯ   อทฺทสา  โข  โพธิ  ราชกุมาโร  ภควนฺตํ
ทูรโตว   อาคจฺฉนฺตํ   ทิสฺวาน   ปจฺจุคฺคนฺตฺวา   ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา
ปุรกฺขิตฺวา   เยน   โกกนุโท   ปาสาโท   เตนุปสงฺกมิ   ฯ   อถ  โข
ภควา   ปจฺฉิมํ   โสปาณกเฬวรํ   นิสฺสาย  อฏฺฐาสิ  ฯ  อถ  โข  โพธิ
ราชกุมาโร   ภควนฺตํ   เอตทโวจ   อภิรูหตุ   ภนฺเต   ภควา  ทุสฺสานิ
อภิรูหตุ   สุคโต  ทุสฺสานิ  ยํ  มม  อสฺส  ทีฆรตฺตํ  หิตาย  สุขายาติ  ฯ
เอวํ  วุตฺเต  ภควา  ตุณฺหี  อโหสิ  ฯ  ทุติยมฺปิ  โข  โพธิ  ราชกุมาโร
ภควนฺตํ    เอตทโวจ    อภิรูหตุ   ภนฺเต   ภควา   ทุสฺสานิ   อภิรูหตุ
สุคโต   ทุสฺสานิ   ยํ   มม  อสฺส  ทีฆรตฺตํ  หิตาย  สุขายาติ  ฯ  เอวํ
วุตฺเต   ๑-  ภควา  ตุณฺหี  อโหสิ  ฯ  ตติยมฺปิ  โข  โพธิ  ราชกุมาโร
ภควนฺตํ    เอตทโวจ    อภิรูหตุ   ภนฺเต   ภควา   ทุสฺสานิ   อภิรูหตุ
สุคโต ทุสฺสานิ ยํ มม อสฺส ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขายาติ ฯ
     {๔๘๘.๑}   อถ  โข  ภควา  อายสฺมนฺตํ  อานนฺทํ อปโลเกสิ ฯ อถ
โข  อายสฺมา  อานนฺโท  โพธึ  ราชกุมารํ  เอตทโวจ  สํหรตุ ราชกุมาร
ทุสฺสานิ   น   ภควา   เจลปฏิกํ   อกฺกมิสฺสติ   ปจฺฉิมํ  ชนตํ  ตถาคโต
อปโลเกตีติ  ฯ  อถ  โข  โพธิ  ราชกุมาโร  ทุสฺสานิ สํหราเปตฺวา อุปริ
โกกนุเท   [๒]-   อาสนานิ  ปญฺญาเปสิ  ฯ  อถ  โข  ภควา  โกกนุทํ
@เชิงอรรถ:  ยุ. เอวํ วุตฺเตติ นตฺถิ ฯ ทุติยมฺปิ โขติ ทิสฺสติ ฯ
@ ยุ. เอตฺถนฺตเร ปาสาเทติ ทิสฺสติ ฯ
ปาสาทํ   อภิรูหิตฺวา   ปญฺญตฺเต   อาสเน  นิสีทิ  สทฺธึ  ภิกฺขุสงฺเฆน  ฯ
อถ   โข  โพธิ  ราชกุมาโร  พุทฺธปฺปมุขํ  ภิกฺขุสงฺฆํ  ปณีเตน  ขาทนีเยน
โภชนีเยน   สหตฺถา   สนฺตปฺเปสิ   สมฺปวาเรสิ   ฯ   อถ   โข  โพธิ
ราชกุมาโร    ภควนฺตํ    ภุตฺตาวึ    โอนีตปตฺตปาณึ    อญฺญตรํ    นีจํ
อาสนํ   คเหตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทิ  ฯ  เอกมนฺตํ  นิสินฺโน  โข  โพธิ
ราชกุมาโร   ภควนฺตํ   เอตทโวจ   มยฺหํ   โข   ภนฺเต   เอวํ  โหติ
น โข สุเขน สุขํ อธิคนฺตพฺพํ ทุกฺเขน โข สุขํ อธิคนฺตพฺพนฺติ ฯ
     [๔๘๙]   มยฺหมฺปิ  โข  ราชกุมาร  ปุพฺเพว สมฺโพธา อนภิสมฺพุทฺธสฺส
โพธิสตฺตสฺเสว  สโต  เอตทโหสิ  น  โข  สุเขน  สุขํ อธิคนฺตพฺพํ ทุกฺเขน
โข  สุขํ  อธิคนฺตพฺพนฺติ  ฯ  โส  โข  อหํ  ราชกุมาร  อปเรน  สมเยน
ทหโรว    สมาโน   สุสุกาฬเกโส   ภเทฺรน   โยพฺพเนน   สมนฺนาคโต
ปฐเมน    วยสา    อกามกานํ    มาตาปิตูนํ   อสฺสุมุขานํ   โรทนฺตานํ
เกสมสฺสุํ   โอหาเรตฺวา   กาสายานิ  วตฺถานิ  อจฺฉาเทตฺวา  อคารสฺมา
อนคาริยํ  ปพฺพชึ  ฯ  โส  เอวํ  ปพฺพชิโต  สมาโน  กึกุสลคเวสี อนุตฺตรํ
สนฺติวรปทํ    ปริเยสมาโน   เยน   อาฬาโร   กาลาโม   เตนุปสงฺกมึ
อุปสงฺกมิตฺวา   อาฬารํ  กาลามํ  เอตทโวจํ  อิจฺฉามหํ  อาวุโส  กาลาม
อิมสฺมึ   ธมฺมวินเย   พฺรหฺมจริยํ   จริตุนฺติ  ฯ  เอวํ  วุตฺเต  ราชกุมาร
อาฬาโร   กาลาโม  มํ  เอตทโวจ  วิหรตายสฺมา  ตาทิโส  อยํ  ธมฺโม
ยตฺถ  วิญฺญู  ปุริโส  นจิรสฺเสว  สกํ  อาจริยกํ  สยํ  อภิญฺญา  สจฺฉิกตฺวา
อุปสมฺปชฺช วิหเรยฺยาติ ฯ
โส  โข  อหํ  ราชกุมาร  นจิรสฺเสว  ขิปฺปเมว  ตํ  ธมฺมํ  ปริยาปุณึ  ฯ
โส    โข    อหํ    ราชกุมาร    ตาวตฺตเกเนว    โอฏฺฐปหตมตฺเตน
ลปิตลาปนมตฺเตน     ญาณวาทญฺจ     วทามิ    เถรวาทญฺจ    ชานามิ
ปสฺสามีติ  จ  ปฏิชานามิ  อหญฺเจว  อญฺโญ  จ  ฯ  ตสฺส มยฺหํ ราชกุมาร
เอตทโหสิ  น  โข  อาฬาโร  กาลาโม  อิมํ  ธมฺมํ เกวลํ สทฺธามตฺตเกน
สยํ    อภิญฺญา    สจฺฉิกตฺวา   อุปสมฺปชฺช   วิหรามีติ   ปเวเทติ   ๑-
อทฺธา อาฬาโร กาลาโม อิมํ ธมฺมํ ชานํ ปสฺสํ วิหรตีติ ฯ
     {๔๘๙.๑}   อถ ขฺวาหํ ราชกุมาร เยน อาฬาโร กาลาโม เตนุปสงฺกมึ
อุปสงฺกมิตฺวา   อาฬารํ   กาลามํ   เอตทโวจํ  กิตฺตาวตา  โน  อาวุโส
กาลาม    อิมํ    ธมฺมํ    สยํ    อภิญฺญา    สจฺฉิกตฺวา    อุปสมฺปชฺช
ปเวเทสีติ    ฯ    เอวํ    วุตฺเต   ราชกุมาร   อาฬาโร   กาลาโม
อากิญฺจญฺญายตนํ   ปเวเทสิ   ฯ   ตสฺส   มยฺหํ   ราชกุมาร  เอตทโหสิ
น   โข   อาฬารสฺเสว   กาลามสฺส   อตฺถิ   สทฺธา  มยฺหํปตฺถิ  สทฺธา
น   โข   อาฬารสฺเสว   กาลามสฺส   อตฺถิ   วิริยํ   มยฺหํปตฺถิ   วิริยํ
น  โข  อาฬารสฺเสว  กาลามสฺส  อตฺถิ  สติ  ...  สมาธิ  ... ปญฺญา
มยฺหํปตฺถิ   ปญฺญา   ยนฺนูนาหํ   ยํ   ธมฺมํ   อาฬาโร   กาลาโม   สยํ
อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา   อุปสมฺปชฺช   วิหรามีติ   ปเวเทติ  ตสฺส  ธมฺมสฺส
สจฺฉิกิริยาย   ปทเหยฺยนฺติ   ฯ   โส   โข  อหํ  ราชกุมาร  นจิรสฺเสว
ขิปฺปเมว ตํ ธมฺมํ สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหาสึ ฯ
@เชิงอรรถ:  สี. ปเวเทสิ ฯ
     {๔๘๙.๒}   อถ   ขฺวาหํ   ราชกุมาร  เยน  อาฬาโร  กาลาโม
เตนุปสงฺกมึ   อุปสงฺกมิตฺวา   อาฬารํ   กาลามํ  เอตทโวจํ  เอตฺตาวตา
โน   อาวุโส  กาลาม  อิมํ  ธมฺมํ  สยํ  อภิญฺญา  สจฺฉิกตฺวา  อุปสมฺปชฺช
ปเวเทสีติ  ฯ  เอตฺตาวตา  โข  อหํ  อาวุโส  อิมํ  ธมฺมํ  สยํ  อภิญฺญา
สจฺฉิกตฺวา    อุปสมฺปชฺช    ปเวเทมีติ    ฯ    อหํปิ    โข   อาวุโส
เอตฺตาวตา    อิมํ    ธมฺมํ    สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา   อุปสมฺปชฺช
วิหรามีติ   ฯ   ลาภา   โน   อาวุโส  สุลทฺธํ  โน  อาวุโส  เย  มยํ
อายสฺมนฺตํ    ตาทิสํ    สพฺรหฺมจารึ    ปสฺสาม    อิติ    ยาหํ   ธมฺมํ
สยํ    อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา   อุปสมฺปชฺช   ปเวเทมิ   ตํ   ตฺวํ   ธมฺมํ
สยํ    อภิญฺญา    สจฺฉิกตฺวา    อุปสมฺปชฺช   วิหาสิ   ยํ   ตฺวํ   ธมฺมํ
สยํ    อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา   อุปสมฺปชฺช   วิหาสิ   ตมหํ   ธมฺมํ   สยํ
อภิญฺญา    สจฺฉิกตฺวา    อุปสมฺปชฺช    ปเวเทมิ    อิติ   ยาหํ   ธมฺมํ
ชานามิ   ตํ   ตฺวํ  ธมฺมํ  ชานาสิ  ยํ  ตฺวํ  ธมฺมํ  ชานาสิ  ตมหํ  ธมฺมํ
ชานามิ   อิติ   ยาทิโส   อหํ   ตาทิโส   ตุวํ   ยาทิโส  ตุวํ  ตาทิโส
อหํ ฯ เอหิทานิ อาวุโส อุโภ วสนฺตา อิมํ คณํ ปริหรามาติ ฯ
     {๔๘๙.๓}   อิติ  โข  ราชกุมาร  อาฬาโร  กาลาโม อาจริโย เม
สมาโน  อนฺเตวาสึ  มํ  สมานํ  อตฺตโน  สมสมํ  ฐเปสิ  อุฬาราย  จ มํ
ปูชาย  ปูเชสิ  ฯ  ตสฺส  มยฺหํ ราชกุมาร เอตทโหสิ นายํ ธมฺโม นิพฺพิทาย
น  วิราคาย  น  นิโรธาย  น  อุปสมาย  น  อภิญฺญาย  น สมฺโพธาย น
นิพฺพานาย     สํวตฺตติ     ยาวเทว    อากิญฺจญฺญายตนูปปตฺติยาติ    ฯ
โส  โข  อหํ  ราชกุมาร  ตํ  ธมฺมํ  อนลงฺกริตฺวา  ตสฺมา ธมฺมา นิพฺพิชฺช
อปกฺกมึ ฯ
     [๔๙๐]   โส  โข  อหํ  ราชกุมาร  กึกุสลคเวสี อนุตฺตรํ สนฺติวรปทํ
ปริเยสมาโน   เยน   อุทฺทโก   รามปุตฺโต   เตนุปสงฺกมึ  อุปสงฺกมิตฺวา
อุทฺทกํ       รามปุตฺตํ       เอตทโวจํ       อิจฺฉามหํ      อาวุโส
ราม   อิมสฺมึ   ธมฺมวินเย   พฺรหฺมจริยํ   จริตุนฺติ   ฯ   เอวํ   วุตฺเต
ราชกุมาร    อุทฺทโก    รามปุตฺโต    มํ    เอตทโวจ   วิหรตายสฺมา
ตาทิโส   อยํ   ธมฺโม   ยตฺถ  วิญฺญู  ปุริโส  นจิรสฺเสว  สกํ  อาจริยกํ
สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา   อุปสมฺปชฺช   วิหเรยฺยาติ   ฯ   โส   โข
อหํ   ราชกุมาร   นจิรสฺเสว   ขิปฺปเมว   ตํ  ธมฺมํ  ปริยาปุณึ  ฯ  โส
โข  อหํ  ราชกุมาร  ตาวตฺตเกเนว  โอฏฺฐปหตมตฺเตน  ลปิตลาปนมตฺเตน
ญาณวาทญฺจ      วทามิ      เถรวาทญฺจ      ชานามิ      ปสฺสามีติ
จ   ปฏิชานามิ   อหญฺเจว   อญฺโญ   จ   ฯ   ตสฺส  มยฺหํ  ราชกุมาร
เอตทโหสิ   น   โข   ราโม   อิมํ  ธมฺมํ  เกวลํ  สทฺธามตฺตเกน  สยํ
อภิญฺญา    สจฺฉิกตฺวา    อุปสมฺปชฺช    วิหรามีติ    ปเวเทติ    อทฺธา
ราโม อิมํ ธมฺมํ ชานํ ปสฺสํ วิหรตีติ ฯ
     {๔๙๐.๑}   อถ   ขฺวาหํ   ราชกุมาร  เยน  อุทฺทโก  รามปุตฺโต
เตนุปสงฺกมึ      อุปสงฺกมิตฺวา     อุทฺทกํ     รามปุตฺตํ     เอตทโวจํ
กิตฺตาวตา   โน   อาวุโส   ราม  อิมํ  ธมฺมํ  สยํ  อภิญฺญา  สจฺฉิกตฺวา
อุปสมฺปชฺช    ปเวเทสีติ    ฯ    เอวํ   วุตฺเต   ราชกุมาร   อุทฺทโก
รามปุตฺโต         เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ        ปเวเทสิ        ฯ
ตสฺส   มยฺหํ   ราชกุมาร   เอตทโหสิ   น   โข   รามสฺเสว   อโหสิ
สทฺธา   มยฺหํปตฺถิ   สทฺธา   น   โข  รามสฺเสว  อโหสิ  วิริยํ  ฯเปฯ
สติ   ...   สมาธิ   ...   ปญฺญา   มยฺหํปตฺถิ   ปญฺญา  ยนฺนูนาหํ  ยํ
ธมฺมํ    ราโม    สยํ    อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา   อุปสมฺปชฺช   วิหรามีติ
ปเวเทสิ   ตสฺส   ธมฺมสฺส   สจฺฉิกิริยาย   ปทเหยฺยนฺติ   ฯ   โส  โข
อหํ    ราชกุมาร   นจิรสฺเสว   ขิปฺปเมว   ตํ   ธมฺมํ   สยํ   อภิญฺญา
สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหาสึ ฯ
     {๔๙๐.๒}   อถ   ขฺวาหํ   ราชกุมาร  เยน  อุทฺทโก  รามปุตฺโต
เตนุปสงฺกมึ      อุปสงฺกมิตฺวา     อุทฺทกํ     รามปุตฺตํ     เอตทโวจํ
เอตฺตาวตา   โน   อาวุโส  ราม  อิมํ  ธมฺมํ  สยํ  อภิญฺญา  สจฺฉิกตฺวา
อุปสมฺปชฺช   ปเวเทสีติ   ฯ  เอตฺตาวตา  โข  อหํ  อาวุโส  อิมํ  ธมฺมํ
สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา   อุปสมฺปชฺช   ปเวเทมีติ   ฯ   อหํปิ   โข
อาวุโส   เอตฺตาวตา   อิมํ  ธมฺมํ  สยํ  อภิญฺญา  สจฺฉิกตฺวา  อุปสมฺปชฺช
วิหรามีติ   ฯ   ลาภา   โน   อาวุโส  สุลทฺธํ  โน  อาวุโส  เย  มยํ
อายสฺมนฺตํ   ตาทิสํ   สพฺรหฺมจารึ   ปสฺสาม   อิติ   ยํ   ธมฺมํ   ราโม
สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา   อุปสมฺปชฺช   ปเวเทสิ  ตํ  ตฺวํ  ธมฺมํ  สยํ
อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา   อุปสมฺปชฺช   วิหาสิ  ยํ  ตฺวํ  ธมฺมํ  สยํ  อภิญฺญา
สจฺฉิกตฺวา    อุปสมฺปชฺช   วิหาสิ   ตํ   ธมฺมํ   ราโม   สยํ   อภิญฺญา
สจฺฉิกตฺวา   อุปสมฺปชฺช   ปเวเทสิ  อิติ  ยํ  ธมฺมํ  ราโม  อภิญฺญาสิ  ตํ
ตฺวํ  ธมฺมํ  ชานาสิ  ยํ  ตฺวํ  ธมฺมํ  ชานาสิ  ตํ  ธมฺมํ  ราโม  อภิญฺญาสิ
อิติ   ยาทิโส   ราโม   อโหสิ   ตาทิโส   ตุวํ  ยาทิโส  ตุวํ  ตาทิโส
ราโม   อโหสิ   เอหิทานิ   อาวุโส   ตุวํ   อิมํ   คณํ   ปริหราติ  ฯ
อิติ   โข   ราชกุมาร   อุทฺทโก  รามปุตฺโต  สพฺรหฺมจารี  เม  สมาโน
อาจริยฏฺฐาเนว  ๑-  มํ  ฐเปสิ  อุฬาราย  จ  มํ  ปูชาย ปูเชสิ ฯ ตสฺส
มยฺหํ   ราชกุมาร   เอตทโหสิ   นายํ   ธมฺโม  นิพฺพิทาย  น  วิราคาย
น  นิโรธาย  น  อุปสมาย  น  อภิญฺญาย  น  สมฺโพธาย  น  นิพฺพานาย
สํวตฺตติ    ยาวเทว   เนวสญฺญานาสญฺญายตนูปปตฺติยาติ   ฯ   โส   โข
อหํ   ราชกุมาร   ตํ   ธมฺมํ   อนลงฺกริตฺวา   ตสฺมา   ธมฺมา  นิพฺพิชฺช
อปกฺกมึ ฯ
     [๔๙๑]   โส  โข  อหํ  ราชกุมาร  กึกุสลคเวสี อนุตฺตรํ สนฺติวรปทํ
ปริเยสมาโน   มคเธสุ   อนุปุพฺเพน   จาริกํ  จรมาโน  เยน  อุรุเวฬา
เสนานิคโม   ตทวสรึ   ฯ   ตตฺถทฺทสํ   รมณียํ   ภูมิภาคํ   ปาสาทิกญฺจ
วนสณฺฑํ     นทิญฺจ    สนฺทนฺตึ    สีโตทกํ    ๒-    สุปติตฺถํ    รมณียํ
สมนฺตา   จ   โคจรคามํ   ฯ   ตสฺส   มยฺหํ   ราชกุมาร   เอตทโหสิ
รมณีโย   วต   ภูมิภาโค   ปาสาทิโก   จ   วนสณฺโฑ  นที  จ  สนฺทติ
สีโตทกา   สุปติตฺถา   รมณียา   สมนฺตา   จ   โคจรคาโม  อลํ  วติทํ
กุลปุตฺตสฺส   ปธานตฺถิกสฺส   ปธานายาติ   ฯ  โส  โข  อหํ  ราชกุมาร
ตตฺเถว นิสีทึ อลมิทํ ปธานายาติ ฯ
     [๔๙๒]   อปิสฺสุ  มํ  ราชกุมาร  ติสฺโส  อุปมา  ปฏิภํสุ  อนจฺฉริยา
@เชิงอรรถ:  สี. จ ฯ    สี. ยุ. เสตกํ ฯ
ปุพฺเพ  อสฺสุตปุพฺพา  ฯ  เสยฺยถาปิ  ราชกุมาร  อลฺลํ  กฏฺฐํ  สเสฺนหํ ๑-
อุทเก   นิกฺขิตฺตํ   ฯ   อถ   ปุริโส   อาคจฺเฉยฺย  อุตฺตรารณึ  อาทาย
อคฺคึ   อภินิพฺพตฺเตสฺสามิ   เตโช   ปาตุกริสฺสามีติ   ฯ   ตํ  กึ  มญฺญสิ
ราชกุมาร   อปิ   นุ   โส   ปุริโส  อมุํ  อลฺลํ  กฏฺฐํ  สเสฺนหํ  อุทเก
นิกฺขิตฺตํ    อุตฺตรารณึ    อาทาย   อภิมตฺถนฺโต   อคฺคึ   อภินิพฺพตฺเตยฺย
เตโช   ปาตุกเรยฺยาติ   ฯ   โน   เหตํ   ภนฺเต   ตํ   กิสฺส   เหตุ
อทุญฺหิ   ภนฺเต   อลฺลํ   กฏฺฐํ   สเสฺนหํ   ตญฺจ   ปน  อุทเก  นิกฺขิตฺตํ
ยาวเทว จ ปน โส ปุริโส กิลมถสฺส วิฆาตสฺส ภาคี อสฺสาติ ฯ
     {๔๙๒.๑}   เอวเมว โข ราชกุมาร เย หิ เกจิ สมณา วา พฺราหฺมณา
วา  กาเยน  เจว  กาเมหิ  อวูปกฏฺฐา  วิหรนฺติ  โย  จ  เนสํ กาเมสุ
กามจฺฉนฺโท    กามเสฺนโห    กามมุจฺฉา    กามปิปาสา   กามปริฬาโห
โส  จ  อชฺฌตฺตํ  น  สุปหีโน  โหติ  น  สุปฏิปฺปสฺสทฺโธ  ฯ  โอปกฺกมิกา
เจปิ   เต   โภนฺโต   สมณพฺราหฺมณา   ทุกฺขา  ติปฺปา  กฏุกา  เวทนา
เวทิยนฺติ   อภพฺพาว  เต  ญาณาย  ทสฺสนาย  อนุตฺตราย  สมฺโพธาย  ฯ
โน   เจปิ   เต   โภนฺโต  สมณพฺราหฺมณา  โอปกฺกมิกา  ทุกฺขา  ติปฺปา
กฏุกา    เวทนา    เวทิยนฺติ   อภพฺพาว   เต   ญาณาย    ทสฺสนาย
อนุตฺตราย   สมฺโพธาย   ฯ   อยํ   โข  มํ  ราชกุมาร  ปฐมา  อุปมา
ปฏิภาสิ อนจฺฉริยา ปุพฺเพ อสฺสุตปุพฺพา ฯ
     [๔๙๓]   อปราปิ   โข   มํ  ราชกุมาร  ทุติยา  อุปมา  ปฏิภาสิ
@เชิงอรรถ:  สี. สสฺสิเนหํ ฯ
อนจฺฉริยา   ปุพฺเพ   อสฺสุตปุพฺพา   ฯ   เสยฺยถาปิ   ราชกุมาร   อลฺลํ
กฏฺฐํ   สเสฺนหํ   อารกา   อุทกา   ถเล   นิกฺขิตฺตํ   ฯ   อถ  ปุริโส
อาคจฺเฉยฺย    อุตฺตรารณึ   อาทาย   อคฺคึ   อภินิพฺพตฺเตสฺสามิ   เตโช
ปาตุกริสฺสามีติ   ฯ   ตํ   กึ   มญฺญสิ  ราชกุมาร  อปิ  นุ  โส  ปุริโส
อมุํ   อลฺลํ   กฏฺฐํ  สเสฺนหํ  อารกา  อุทกา  ถเล  นิกฺขิตฺตํ  อุตฺตรารณึ
อาทาย   อภิมตฺถนฺโต   อคฺคึ  อภินิพฺพตฺเตยฺย  เตโช  ปาตุกเรยฺยาติ  ฯ
โน  เหตํ  ภนฺเต  ตํ  กิสฺส  เหตุ  อทุญฺหิ  ภนฺเต  อลฺลํ  กฏฺฐํ  สเสฺนหํ
กิญฺจาปิ  อารกา  อุทกา  ถเล  นิกฺขิตฺตํ  ยาวเทว  จ  ปน  โส  ปุริโส
กิลมถสฺส วิฆาตสฺส ภาคี อสฺสาติ ฯ
     {๔๙๓.๑}   เอวเมว โข ราชกุมาร เย หิ เกจิ สมณา วา พฺราหฺมณา
วา กาเยน เจว กาเมหิ วูปกฏฺฐา วิหรนฺติ โย จ เนสํ กาเมสุ กามจฺฉนฺโท
กามเสฺนโห   กามมุจฺฉา   กามปิปาสา   กามปริฬาโห  โส  จ  อชฺฌตฺตํ
น   สุปหีโน   โหติ   น   สุปฏิปฺปสฺสทฺโธ   ฯ  โอปกฺกมิกา  เจปิ  เต
โภนฺโต   สมณพฺราหฺมณา   ทุกฺขา   ติปฺปา   กฏุกา   เวทนา  เวทิยนฺติ
อภพฺพาว   เต   ญาณาย   ทสฺสนาย   อนุตฺตราย   สมฺโพธาย  ฯ  โน
เจปิ    เต   โภนฺโต   สมณพฺราหฺมณา   โอปกฺกมิกา   ทุกฺขา   ติปฺปา
กฏุกา    เวทนา    เวทิยนฺติ    อภพฺพาว   เต   ญาณาย   ทสฺสนาย
อนุตฺตราย   สมฺโพธาย   ฯ   อยํ   โข  มํ  ราชกุมาร  ทุติยา  อุปมา
ปฏิภาสิ อนจฺฉริยา ปุพฺเพ อสฺสุตปุพฺพา ฯ
     [๔๙๔]   อปราปิ   โข   มํ  ราชกุมาร  ตติยา  อุปมา  ปฏิภาสิ
อนจฺฉริยา   ปุพฺเพ   อสฺสุตปุพฺพา   ฯ   เสยฺยถาปิ   ราชกุมาร   สุกฺขํ
กฏฺฐํ   โกฬาปํ   อารกา   อุทกา   ถเล   นิกฺขิตฺตํ   ฯ   อถ  ปุริโส
อาคจฺเฉยฺย    อุตฺตรารณึ   อาทาย   อคฺคึ   อภินิพฺพตฺเตสฺสามิ   เตโช
ปาตุกริสฺสามีติ   ฯ   ตํ   กึ   มญฺญสิ  ราชกุมาร  อปิ  นุ  โส  ปุริโส
อมุํ   สุกฺขํ   กฏฺฐํ  โกฬาปํ  อารกา  อุทกา  ถเล  นิกฺขิตฺตํ  อุตฺตรารณึ
อาทาย   อภิมตฺถนฺโต   อคฺคึ  อภินิพฺพตฺเตยฺย  เตโช  ปาตุกเรยฺยาติ  ฯ
เอวํ  ภนฺเต  ตํ  กิสฺส  เหตุ  อทุญฺหิ  ภนฺเต  สุกฺขํ  กฏฺฐํ  โกฬาปํ ตญฺจ
ปน อารกา อุทกา ถเล นิกฺขิตฺตนฺติ ฯ
     {๔๙๔.๑}   เอวเมว โข ราชกุมาร เย หิ เกจิ สมณา วา พฺราหฺมณา
วา กาเยน เจว กาเมหิ วูปกฏฺฐา วิหรนฺติ โย จ เนสํ กาเมสุ กามจฺฉนฺโท
กามเสฺนโห   กามมุจฺฉา   กามปิปาสา   กามปริฬาโห  โส  จ  อชฺฌตฺตํ
สุปหีโน   โหติ   สุปฏิปฺปสฺสทฺโธ   ฯ   โอปกฺกมิกา  เจปิ  เต  โภนฺโต
สมณพฺราหฺมณา   ทุกฺขา   ติปฺปา   กฏุกา   เวทนา   เวทิยนฺติ  ภพฺพาว
เต   ญาณาย   ทสฺสนาย   อนุตฺตราย   สมฺโพธาย  ฯ  โน  เจปิ  เต
โภนฺโต    สมณพฺราหฺมณา    โอปกฺกมิกา    ทุกฺขา    ติปฺปา    กฏุกา
เวทนา    เวทิยนฺติ   ภพฺพาว   เต   ญาณาย   ทสฺสนาย   อนุตฺตราย
สมฺโพธาย   ฯ   อยํ   โข   มํ   ราชกุมาร   ตติยา  อุปมา  ปฏิภาสิ
อนจฺฉริยา   ปุพฺเพ   อสฺสุตปุพฺพา  ฯ  อิมา  โข  มํ  ราชกุมาร  ติสฺโส
อุปมา ปฏิภํสุ ๑- อนจฺฉริยา ปุพฺเพ อสฺสุตปุพฺพา ฯ
@เชิงอรรถ:  สี. ปฏิภาสุํ ฯ
     [๔๙๕]   ตสฺส   มยฺหํ  ราชกุมาร  เอตทโหสิ  ยนฺนูนาหํ  ทนฺเตภิ
ทนฺตมาธาย   ชิวฺหาย   ตาลุํ   อาหจฺจ   เจตสา  จิตฺตํ  อภินิคฺคเณฺหยฺยํ
อภินิปฺปีเฬยฺยํ    อภิสนฺตาเปยฺยนฺติ    ฯ   โส   โข   อหํ   ราชกุมาร
ทนฺเตภิ  ทนฺตมาธาย  ชิวฺหาย  ตาลุํ  อาหจฺจ  เจตสา จิตฺตํ อภินิคฺคณฺหามิ
อภินิปฺปีเฬมิ     อภิสนฺตาเปมิ     ฯ     ตสฺส     มยฺหํ    ราชกุมาร
ทนฺเตภิ  ทนฺตมาธาย  ชิวฺหาย  ตาลุํ  อาหจฺจ  เจตสา จิตฺตํ อภินิคฺคณฺหโต
อภิปฺปีฬยโต อภิสนฺตาปยโต กจฺเฉหิ เสทา มุจฺจนฺติ ฯ
     {๔๙๕.๑}   เสยฺยถาปิ   ราชกุมาร   พลวา   ปุริโส   ทุพฺพลตรํ
ปุริสํ  สีเส  วา คเหตฺวา ขนฺเธ วา คเหตฺวา อภินิคฺคเณฺหยฺย อภินิปฺปีเฬยฺย
อภิสนฺตาเปยฺย   เอวเมว   โข   เม  ราชกุมาร  ทนฺเตภิ  ทนฺตมาธาย
ชิวฺหาย   ตาลุํ   อาหจฺจ   เจตสา   จิตฺตํ  อภินิคฺคณฺหโต  อภินิปฺปีฬยโต
อภิสนฺตาปยโต   กจฺเฉหิ   เสทา   มุจฺจนฺติ  ฯ  อารทฺธํ  โข  ปน  เม
ราชกุมาร   วิริยํ   โหติ   อสลฺลีนํ   อุปฏฺฐิตา   สติ  อปฺปมฺมุฏฺฐา  ๑-
สารทฺโธ   จ   ปน   เม   กาโย   โหติ   อปฺปฏิปฺปสฺสทฺโธ   เตเนว
ทุกฺขปฺปธาเนน ปธานาภิตุนฺนสฺส สโต ฯ
     [๔๙๖]   ตสฺส  มยฺหํ  ราชกุมาร  เอตทโหสิ  ยนฺนูนาหํ  อปฺปานกํ
ฌานํ   ฌาเยยฺยนฺติ   ฯ  โส  โข  อหํ  ราชกุมาร  มุขโต  จ  นาสโต
จ   อสฺสาสปสฺสาเส   อุปรุนฺธึ   ฯ   ตสฺส   มยฺหํ   ราชกุมาร  มุขโต
จ     นาสโต    จ    อสฺสาสปสฺสาเสสุ    อุปรุทฺเธสุ    กณฺณโสเตหิ
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. อสมฺมุฏฺฐา ฯ
วาตานํ   นิกฺขนฺตานํ   อธิมตฺโต   สทฺโท   โหติ   ฯ  เสยฺยถาปิ  นาม
กมฺมารคคฺคริยา   ๑-   ธมมานาย   อธิมตฺโต   สทฺโท  โหติ  เอวเมว
โข   เม   ราชกุมาร   มุขโต   จ   นาสโต   จ   อสฺสาสปสฺสาเสสุ
อุปรุทฺเธสุ    กณฺณโสเตหิ    วาตานํ    นิกฺขนฺตานํ   อธิมตฺโต   สทฺโท
โหติ   ฯ   อารทฺธํ   โข   ปน  เม  ราชกุมาร  วิริยํ  โหติ  อสลฺลีนํ
อุปฏฺฐิตา   สติ   อปฺปมฺมุฏฺฐา   สารทฺโธ   จ   ปน  เม  กาโย  โหติ
อปฺปฏิปฺปสฺสทฺโธ เตเนว ทุกฺขปฺปธาเนน ปธานาภิตุนฺนสฺส สโต ฯ
     [๔๙๗]   ตสฺส  มยฺหํ  ราชกุมาร  เอตทโหสิ ยนฺนูนาหํ อปฺปานกํเยว
ฌานํ   ฌาเยยฺยนฺติ   ฯ  โส  โข  อหํ  ราชกุมาร  มุขโต  จ  นาสโต
จ   กณฺณโสตโต   จ   ๒-   อสฺสาสปสฺสาเส  อุปรุนฺธึ  ฯ  ตสฺส  มยฺหํ
ราชกุมาร   มุขโต   จ  นาสโต  จ  กณฺณโสตโต  จ  อสฺสาสปสฺสาเสสุ
อุปรุทฺเธสุ    อธิมตฺตา   วาตา   มุทฺธานํ   โอหนนฺติ   ฯ   เสยฺยถาปิ
ราชกุมาร   พลวา   ปุริโส   ติเณฺหน   สิขเรน   มุทฺธานํ  อภิมตฺเถยฺย
เอวเมว   โข   เม   ราชกุมาร  มุขโต  จ  นาสโต  จ  กณฺณโสตโต
จ    อสฺสาสปสฺสาเสสุ    อุปรุทฺเธสุ    อธิมตฺตา    วาตา    มุทฺธานํ
โอหนนฺติ   ฯ  อารทฺธํ  โข  ปน  เม  ราชกุมาร  วิริยํ  โหติ  อสลฺลีนํ
อุปฏฺฐิตา   สติ   อปฺปมฺมุฏฺฐา   สารทฺโธ   จ   ปน  เม  กาโย  โหติ
อปฺปฏิปฺปสฺสทฺโธ เตเนว ทุกฺขปฺปธาเนน ปธานาภิตุนฺนสฺส สโต ฯ
@เชิงอรรถ:  สี. คคฺคาริยา ฯ    สี. ยุ. กณฺณโต จาติ เอวํ สพฺพตฺถ ญาตพฺพํ ฯ
     [๔๙๘]   ตสฺส    มยฺหํ    ราชกุมาร    เอตทโหสิ   ยนฺนูนาหํ
อปฺปานกํเยว   ฌานํ  ฌาเยยฺยนฺติ  ฯ  โส  โข  อหํ  ราชกุมาร  มุขโต
จ   นาสโต   จ   กณฺณโสตโต  จ  อสฺสาสปสฺสาเส  อุปรุนฺธึ  ฯ  ตสฺส
มยฺหํ  ราชกุมาร  มุขโต  จ  นาสโต  จ กณฺณโสตโต จ อสฺสาสปสฺสาเสสุ
อุปรุทฺเธสุ    อธิมตฺตา    สีเส   สีสเวทนา   โหนฺติ   ฯ   เสยฺยถาปิ
ราชกุมาร   พลวา   ปุริโส   ทเฬฺหน  วรตฺตกฺขนฺเธน  สีเส  สีสเวฏฺฐนํ
ทเทยฺย  เอวเมว  โข  เม  ราชกุมาร  มุขโต จ นาสโต จ กณฺณโสตโต
จ    อสฺสสาสปสฺสาเสสุ    อุปรุทฺเธสุ    อธิมตฺตา   สีเส   สีสเวทนา
โหนฺติ   ฯ   อารทฺธํ   โข  ปน  เม  ราชกุมาร  วิริยํ  โหติ  อสลฺลีนํ
อุปฏฺฐิตา   สติ   อปฺปมฺมุฏฺฐา   สารทฺโธ   จ  ปน  เม  กาโย   โหติ
อปฺปฏิปฺปสฺสทฺโธ เตเนว ทุกฺขปฺปธาเนน ปธานาภิตุนฺนสฺส สโต ฯ
     [๔๙๙]   ตสฺส  มยฺหํ  ราชกุมาร  เอตทโหสิ ยนฺนูนาหํ อปฺปานกํเยว
ฌานํ   ฌาเยยฺยนฺติ   ฯ  โส  โข  อหํ  ราชกุมาร  มุขโต  จ  นาสโต
จ    กณฺณโสตโต   จ   อสฺสาสปสฺสาเส   อุปรุนฺธึ   ฯ   ตสฺส   มยฺหํ
ราชกุมาร   มุขโต   จ  นาสโต  จ  กณฺณโสตโต  จ  อสฺสาสปสฺสาเสสุ
อุปรุทฺเธสุ    อธิมตฺตา    วาตา   กุจฺฉึ   ปริกนฺตนฺติ   ฯ   เสยฺยถาปิ
ราชกุมาร   ทกฺโข   โคฆาตโก   วา   โคฆาตกนฺเตวาสี  วา  ติเณฺหน
โควิกนฺตเนน   กุจฺฉึ   ปริกนฺเตยฺย   เอวเมว   โข  ราชกุมาร  มุขโต
จ    นาสโต    จ   กณฺณโสตโต   จ   อสสาสปสฺสาเสสุ   อุปรุทฺเธสุ
อธิมตฺตา   วาตา   กุจฺฉึ   ปริกนฺตนฺติ   ฯ   อารทฺธํ   โข   ปน  เม
ราชกุมาร    วิริยํ    โหติ    อสลฺลีนํ   อุปฏฺฐิตา   สติ   อปฺปมฺมุฏฺฐา
สารทฺโธ   จ   ปน   เม   กาโย   โหติ   อปฺปฏิปฺปสฺสทฺโธ   เตเนว
ทุกฺขปฺปธาเนน ปธานาภิตุนฺนสฺส สโต ฯ
     [๕๐๐]   ตสฺส  มยฺหํ  ราชกุมาร  เอตทโหสิ ยนฺนูนาหํ อปฺปานกํเยว
ฌานํ   ฌาเยยฺยนฺติ   ฯ  โส  โข  อหํ  ราชกุมาร  มุขโต  จ  นาสโต
จ    กณฺณโสตโต   จ   อสฺสาสปสฺสาเส   อุปรุนฺธึ   ฯ   ตสฺส   มยฺหํ
ราชกุมาร   มุขโต   จ  นาสโต  จ  กณฺณโสตโต  จ  อสฺสาสปสฺสาเสสุ
อุปรุทฺเธสุ    อธิมตฺโต    กายสฺมึ    ฑาโห    โหติ   ฯ   เสยฺยถาปิ
ราชกุมาร   เทฺว   พลวนฺโต   ปุริสา   ทุพฺพลตรํ   ปุริสํ  นานาพาหาสุ
คเหตฺวา   องฺคารกาสุยา   สนฺตาเปยฺยุํ   สํปริตาเปยฺยุํ   เอวเมว  โข
เม  ราชกุมาร  มุขโต  จ  นาสโต  จ  กณฺณโสตโต จ อสฺสาสปสฺสาเสสุ
อุปรุทฺเธสุ  อธิมตฺโต  กายสฺมึ  ฑาโห  โหติ  ฯ  อารทฺธํ  โข  ปน  เม
ราชกุมาร    วิริยํ    โหติ    อสลฺลีนํ   อุปฏฺฐิตา   สติ   อปฺปมฺมุฏฺฐา
สารทฺโธ   จ   ปน   เม   กาโย   โหติ   อปฺปฏิปฺปสฺสทฺโธ   เตเนว
ทุกฺขปฺปธาเนน ปธานาภิตุนฺนสฺส สโต ฯ
     [๕๐๑]   อปิสฺสุ   มํ   ราชกุมาร   เทวตา   ทิสฺวา  เอวมาหํสุ
กาลกโต   สมโณ   โคตโมติ   ฯ   เอกจฺจา   เทวตา  เอวมาหํสุ  น
กาลกโต    สมโณ   โคตโม   อปิจ   กาลํ   กโรตีติ   ฯ   เอกจฺจา
เทวตา    เอวมาหํสุ   น   กาลกโต   สมโณ   โคตโม   นปิ   กาลํ
กโรติ    อรหํ    สมโณ   โคตโม   วิหาโร   เตฺวว   โส   อรหโต
เอวรูโป โหตีติ ฯ
     [๕๐๒]   ตสฺส   มยฺหํ  ราชกุมาร  เอตทโหสิ  ยนฺนูนาหํ  สพฺพโส
อาหารุปจฺเฉทาย   ปฏิปชฺเชยฺยนฺติ   ฯ   อถ   โข  มํ  ราชกุมาร  ตา
เทวตา   อุปสงฺกมิตฺวา   เอตทโวจุํ   มา   โข   ตฺวํ  มาริส  สพฺพโส
อาหารุปจฺเฉทาย   ปฏิปชฺชิ   ฯ   สเจ   โข   ตฺวํ   มาริส   สพฺพโส
อาหารุปจฺเฉทาย    ปฏิปชฺชิสฺสสิ    ตสฺส    เต    มยํ   ทิพฺพํ   โอชํ
โลมกูเปหิ    อชฺโฌหริสฺสาม    ตาย    ตฺวํ   ยาเปสฺสสีติ   ฯ   ตสฺส
มยฺหํ    ราชกุมาร    เอตทโหสิ    อหํ   เจว   โข   ปน   สพฺพโส
อชทฺธุกํ   ปฏิชาเนยฺยํ   อิมา   จ   โข   เม   เทวตา   ทิพฺพํ  โอชํ
โลมกูเปหิ   อชฺโฌหเรยฺยุํ   ตาย   จาหํ   ยาเปยฺยํ   ตํ   มม   อสฺส
มุสาติ   ฯ   โส   โข   อหํ   ราชกุมาร  ตา  เทวตา  ปจฺจาจิกฺขามิ
อลนฺติ วทามิ ฯ
     {๕๐๒.๑}   ตสฺส    มยฺหํ   ราชกุมาร   เอตทโหสิ   ยนฺนูนาหํ
โถกํ   โถกํ   อาหารํ   อาหาเรยฺยํ   ปสตํ   ปสตํ  ยทิ  วา  มุคฺคยูสํ
ยทิ  วา  กุลตฺถยูสํ  ยทิ  วา  กฬายยูสํ  ๑-  ยทิ  วา  หเรณุกยูสนฺติ ฯ
โส   โข   อหํ   ราชกุมาร   โถกํ   โถกํ  อาหารํ  อาหาเรสึ  ปสตํ
ปสตํ   ยทิ   วา   มุคฺคยูสํ   ยทิ   วา  กุลตฺถยูสํ  ยทิ  วา  กฬายยูสํ
ยทิ   วา   หเรณุกยูสนฺติ   ฯ   ตสฺส   มยฺหํ   ราชกุมาร  โถกํ  โถกํ
อาหารํ   อาหารยโต   ปสตํ   ปสตํ   ยทิ   วา   มุคฺคยูสํ   ยทิ  วา
@เชิงอรรถ:  สี. กาฬยูสํ ฯ
กุลตฺถยูสํ   ยทิ   วา   กฬายยูสํ   ยทิ  วา  หเรณุกยูสํ  อธิมตฺตกสิมานํ
ปตฺโต กาโย โหติ ฯ
     [๕๐๓]   เสยฺยถาปิ   นาม  อสีติกปพฺพานิ  วา  กาลปพฺพานิ  วา
เอวเมวสฺสุ    เม   องฺคปจฺจงฺคานิ   ภวนฺติ   ตาเยวปฺปาหารตาย   ฯ
เสยฺยถาปิ    นาม    โอฏฺฐปทํ    เอวเมวสฺสุ   เม   อานิสทํ   โหติ
ตาเยวปฺปาหารตาย   ฯ   เสยฺยถาปิ   นาม   วฏฺฏนาวฬี   เอวเมวสฺสุ
เม    ปิฏฺฐิกณฺฏโก    อุณฺณตาวณโต    โหติ   ตาเยวปฺปาหารตาย   ฯ
เสยฺยถาปิ    นาม   ชชฺชรสาลาย   ๑-   โคปาณสิโย   โอลุคฺควิลุคฺคา
ภวนฺติ     เอวเมวสฺสุ    เม    ผาสุฬิโย    โอลุคฺควิลุคฺคา    ภวนฺติ
ตาเยวปฺปาหารตาย    ฯ    เสยฺยถาปิ    นาม    คมฺภีเร   อุทปาเน
อุทกตารกา    คมฺภีรคตา    โอกฺขายิกา   ทิสฺสนฺติ   เอวเมวสฺสุ   เม
อกฺขิกูเปสุ     อกฺขิตารกา     คมฺภีรคตา     โอกฺขายิกา     ทิสฺสนฺติ
ตาเยวปฺปาหารตาย ฯ
     {๕๐๓.๑}   เสยฺยถาปิ  นาม  ติตฺติกาลาวุ อามกจฺฉินฺโน วาตาตเปน
สํผุสิโต   โหติ   สมฺมิลาโต   เอวเมวสฺสุ  เม  สีสจฺฉวิ  สํผุสิตา  โหติ
สมฺมิลาตา    ตาเยวปฺปาหารตาย    ฯ   โส   โข   อหํ   ราชกุมาร
อุทรจฺฉวึ        ปริมสิสฺสามีติ       ปิฏฺฐิกณฺฏกํเยว       ปริคฺคณฺหามิ
ปิฏฺฐิกณฺฏกํ      ปริมสิสฺสามีติ     อุทรจฺฉวึเยว     ปริคฺคณฺหามิ     ฯ
ยาวสฺสุ    เม    ราชกุมาร   อุทรจฺฉวิ   ปิฏฺฐิกณฺฏกํ   อลฺลีนา   โหติ
ตาเยวปฺปาหารตาย  ฯ  โส  โข  อหํ  ราชกุมาร  วจฺจํ  วา  มุตฺตํ วา
กริสฺสามีติ   ตตฺเถว   อวกุชฺโช   ปปตามิ  ตาเยวปฺปาหารตาย  ฯ  โส
@เชิงอรรถ:  ยุ. ชรสาลาย ฯ
โข   อหํ   ราชกุมาร   อิมเมว  กายํ  อสฺสาเสนฺโต  ปาณินา  คตฺตานิ
อนุมชฺชามิ   ฯ   ตสฺส   มยฺหํ  ราชกุมาร  ปาณินา  คตฺตานิ  อนุมชฺชโต
ปูติมูลานิ    โลมานิ    กายสฺมา    ปปตนฺติ   ตาเยวปฺปาหารตาย   ฯ
อปิสฺสุ   มํ   ราชกุมาร   มนุสฺสา   ทิสฺวา   เอวมาหํสุ  กาโฬ  สมโณ
โคตโมติ   ฯ   เอกจฺเจ   มนุสฺสา   เอวมาหํสุ   น   กาโฬ   สมโณ
โคตโม   สาโม   สมโณ   โคตโมติ  ฯ  เอกจฺเจ  มนุสฺสา  เอวมาหํสุ
น  กาโฬ  สมโณ  โคตโม  นาปิ  สาโม  มงฺคุรจฺฉวี  สมโณ โคตโมติ ฯ
ยาวสฺสุ   เม   ราชกุมาร   ตาย   ปริสุทฺโธ   ฉวิวณฺโณ   ปริโยทาโต
อุปหโต โหติ ตาเยวปฺปาหารตาย ฯ
     [๕๐๔]   ตสฺส   มยฺหํ   ราชกุมาร   เอตทโหสิ  เย  โข  เกจิ
อตีตมทฺธานํ    สมณา    วา   พฺราหฺมณา   วา   โอปกฺกมิกา   ทุกฺขา
ติปฺปา   กฏุกา   เวทนา   เวทยึสุ   เอตาวปรมํ   นยิโต   ภิยฺโย  ฯ
เยปิ    หิ    เกจิ   อนาคตมทฺธานํ   สมณา   วา   พฺราหฺมณา   วา
โอปกฺกมิกา   ทุกฺขา   ติปฺปา  กฏุกา  เวทนา  เวทยิสฺสนฺติ  เอตาวปรมํ
นยิโต  ภิยฺโย  ฯ  เยปิ  หิ  เกจิ  เอตรหิ  สมณา  วา  พฺราหฺมณา วา
โอปกฺกมิกา   ทุกฺขา   ติปฺปา   กฏุกา   เวทนา  เวทิยนฺติ  เอตาวปรมํ
นยิโต   ภิยฺโย   ฯ   น   โข  ปนาหํ  อิมาย  กฏุกาย  ทุกฺกรการิกาย
อธิคจฺฉามิ       อุตฺตรึ       มนุสฺสธมฺมา      อลมริยญาณทสฺสนวิเสสํ
สิยา นุ โข อญฺโญ มคฺโค โพธิยาติ ฯ
     [๕๐๕]   ตสฺส   มยฺหํ   ราชกุมาร   เอตทโหสิ  อภิชานามิ  โข
ปนาหํ    ปิตุ    สกฺกสฺส    กมฺมนฺเต   สีตายํ   ชมฺพุฉายายํ   นิสินฺโน
วิวิจฺเจว    กาเมหิ   วิวิจฺจ   อกุสเลหิ   ธมฺเมหิ   สวิตกฺกํ   สวิจารํ
วิเวกชํ   ปีติสุขํ   ปฐมํ   ฌานํ   อุปสมฺปชฺช   วิหริตา   สิยา  นุ  โข
เอโส   มคฺโค  โพธิยาติ  ฯ  ตสฺส  มยฺหํ  ราชกุมาร  สตานุสารีวิญฺญาณํ
อโหสิ    เอเสว   มคฺโค   โพธิยาติ   ฯ   ตสฺส   มยฺหํ   ราชกุมาร
เอตทโหสิ   กินฺนุ   โข   อหํ   ตสฺส   สุขสฺส   ภายามิ   ยนฺตํ   สุขํ
อญฺญเตฺรว    กาเมหิ    อญฺญตฺร    อกุสเลหิ    ธมฺเมหีติ   ฯ   ตสฺส
มยฺหํ   ราชกุมาร   เอตทโหสิ   น   โข   อหํ  ตสฺส  สุขสฺส  ภายามิ
ยนฺตํ สุขํ อญฺญเตฺรว กาเมหิ อญฺญตฺร อกุสเลหิ ธมฺเมหีติ ฯ
     {๕๐๕.๑}   ตสฺส  มยฺหํ  ราชกุมารํ  เอตทโหสิ  น  โข  ตํ  สุกรํ
สุขํ     อธิคนฺตุํ    เอวํ    อธิมตฺตกสิมานํ    ปตฺตกาเยน    ยนฺนูนาหํ
โอฬาริกํ   อาหารํ   อาหาเรยฺยํ  โอทนํ  กุมฺมาสนฺติ  ฯ  โส  โข  อหํ
ราชกุมาร   โอฬาริกํ   อาหารํ   อาหาเรสึ  โอทนํ  กุมฺมาสํ  ฯ  เตน
โข   ปน  มํ  ๑-  ราชกุมาร  สมเยน  ปญฺจวคฺคิยา  ภิกฺขู  ปจฺจุปฏฺฐิตา
โหนฺติ    ยนฺโน    สมโณ    โคตโม    ธมฺมํ   อธิคมิสฺสติ   ตํ   โน
อาโรเจสฺสตีติ   ฯ   ยโต   โข   อหํ   ราชกุมาร  โอฬาริกํ  อาหารํ
อาหาเรสึ    โอทนํ   กุมฺมาสํ   อถ   เม   เต   ปญฺจวคฺคิยา   ภิกฺขู
นิพฺพิชฺช    ปกฺกมึสุ    พาหุลฺลิโก    สมโณ    โคตโม   ปธานวิพฺภนฺโต
อาวตฺโต พาหุลฺลายาติ ๒- ฯ
     {๕๐๕.๒}   โส   โข   อหํ   ราชกุมาร   โอฬาริกํ   อาหารํ
@เชิงอรรถ:  สี. เม ฯ    สี. พาหุลฺยาย ฯ
อาหาเรตฺวา   พลํ   คาเหตฺวา  วิวิจฺเจว  กาเมหิ  ฯเปฯ  ปฐมํ  ฌานํ
อุปสมฺปชฺช    วิหาสึ    ฯ    วิตกฺกวิจารานํ   วูปสมา   ฯเปฯ   ทุติยํ
ฌานํ ... ตติยํ ฌานํ ... จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหาสึ ฯ
     [๕๐๖]   โส   เอวํ   สมาหิเต   จิตฺเต  ปริสุทฺเธ  ปริโยทาเต
อนงฺคเณ   วิคตูปกฺกิเลเส   มุทุภูเต   กมฺมนิเย   ฐิเต  อาเนญฺชปฺปตฺเต
ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติญาณาย   จิตฺตํ   อภินินฺนาเมสึ   ฯ   โส   อเนกวิหิตํ
ปุพฺเพนิวาสํ   อนุสฺสรามิ   เสยฺยถีทํ   เอกมฺปิ   ชาตึ   เทฺวปิ  ชาติโย
ฯเปฯ   อิติ  สาการํ  สอุทฺเทสํ  อเนกวิหิตํ  ปุพฺเพนิวาสํ  อนุสฺสรามิ  ฯ
อยํ  โข  เม  ราชกุมาร  รตฺติยา  ปฐเม  ยาเม  ปฐมา วิชฺชา อธิคตา
อวิชฺชา   วิหตา   วิชฺชา   อุปฺปนฺนา  ตโม  วิหโต  อาโลโก  อุปฺปนฺโน
ยถาตํ อปฺปมตฺตสฺส อาตาปิโน ปหิตตฺตสฺส วิหรโต ฯ
     [๕๐๗]   โส   เอวํ   สมาหิเต   จิตฺเต  ปริสุทฺเธ  ปริโยทาเต
อนงฺคเณ   วิคตูปกฺกิเลเส   มุทุภูเต   กมฺมนิเย   ฐิเต  อาเนญฺชปฺปตฺเต
สตฺตานํ    จุตูปปาตญาณาย   จิตฺตํ   อภินินฺนาเมสึ   ฯ   โส   ทิพฺเพน
จกฺขุนา    วิสุทฺเธน   อติกฺกนฺตมานุสเกน   สตฺเต   ปสฺสามิ   จวมาเน
อุปปชฺชมาเน    หีเน   ปณีเต   สุวณฺเณ   ทุพฺพณฺเณ   สุคเต   ทุคฺคเต
ฯเปฯ   ยถากมฺมูปเค   สตฺเต  ปชานามิ  ฯ  อยํ  โข  เม  ราชกุมาร
รตฺติยา    มชฺฌิเม    ยาเม    ทุติยา    วิชฺชา    อธิคตา   อวิชฺชา
วิหตา    วิชฺชา    อุปฺปนฺนา    ตโม    วิหโต   อาโลโก   อุปฺปนฺโน
ยถาตํ อปฺปมตฺตสฺส อาตาปิโน ปหิตตฺตสฺส วิหรโต ฯ
     [๕๐๘]   โส   เอวํ   สมาหิเต   จิตฺเต  ปริสุทฺเธ  ปริโยทาเต
อนงฺคเณ   วิคตูปกฺกิเลเส   มุทุภูเต   กมฺมนิเย   ฐิเต  อาเนญฺชปฺปตฺเต
อาสวานํ   ขยญาณาย   จิตฺตํ   อภินินฺนาเมสึ   ฯ   โส   อิทํ  ทุกฺขนฺติ
ยถาภูตํ    อพฺภญฺญาสึ    ฯเปฯ    อยํ    ทุกฺขนิโรธคามินี    ปฏิปทาติ
ยถาภูตํ   อพฺภญฺญาสึ   อิเม   อาสวาติ   ยถาภูตํ   อพฺภญฺญาสึ   ฯเปฯ
อยํ    อาสวนิโรธคามินี   ปฏิปทาติ   ยถาภูตํ   อพฺภญฺญาสึ   ฯ   ตสฺส
เม   เอวํ   ชานโต   เอวํ   ปสฺสโต   กามาสวาปิ   จิตฺตํ  วิมุจฺจิตฺถ
ภวาสวาปิ   จิตฺตํ   วิมุจฺจิตฺถ  อวิชฺชาสวาปิ  จิตฺตํ  วิมุจฺจิตฺถ  วิมุตฺตสฺมึ
วิมุตฺตมิติ   ญาณํ   อโหสิ   ขีณา   ชาติ  วุสิตํ  พฺรหฺมจริยํ  กตํ  กรณียํ
นาปรํ   อิตฺถตฺตายาติ   อพฺภญฺญาสึ   ฯ   อยํ   โข   เม   ราชกุมาร
รตฺติยา   ปจฺฉิเม   ยาเม   ตติยา   วิชฺชา   อธิคตา  อวิชฺชา  วิหตา
วิชฺชา    อุปฺปนฺนา    ตโม    วิหโต    อาโลโก   อุปฺปนฺโน   ยถาตํ
อปฺปมตฺตสฺส อาตาปิโน ปหิตตฺตสฺส วิหรโต ฯ
     [๕๐๙]   ตสฺส   มยฺหํ  ราชกุมาร  เอตทโหสิ  อธิคโต  โข  เม
อยํ    ธมฺโม    คมฺภีโร    ทุทฺทโส    ทุรนุโพโธ    สนฺโต    ปณีโต
อตกฺกาวจโร     นิปุโณ    ปณฺฑิตเวทนีโย    ฯ    อาลยรามา    โข
ปนายํ   ปชา   อาลยรตา   อาลยสมฺมุทิตา  ฯ  อาลยรามาย  โข  ปน
ปชาย    อาลยรตาย    อาลยสมฺมุทิตาย   ทุทฺทสํ   อิทํ   ฐานํ   ยทิทํ
อิทปฺปจฺจยตา   ปฏิจฺจสมุปฺปาโท   ฯ   อิทํปิ   โข   ฐานํ  ทุทฺทสํ  ยทิทํ
สพฺพสงฺขารสมโถ    สพฺพูปธิปฏินิสฺสคฺโค   ตณฺหกฺขโย   วิราโค   นิโรโธ
นิพฺพานํ   ฯ   อหญฺเจว   โข  ปน  ธมฺมํ  เทเสยฺยํ  ปเร  จ  เม  น
อาชาเนยฺยุํ   โส   มมสฺส   กิลมโถ  สา  มมสฺส  วิเหสาติ  ฯ  อปิสฺสุ
มํ ราชกุมาร อิมา อนจฺฉริยา คาถา ปฏิภํสุ ปุพฺเพ อสฺสุตปุพฺพา
         กิจฺเฉน เม อธิคตํ            หลนฺทานิ ปกาสิตุํ
         ราคโทสปเรเตหิ            นายํ ธมฺโม สุสมฺพุโธ
         ปฏิโสตคามึ นิปุณํ         คมฺภีรํ ทุทฺทสํ อณุํ
         ราครตฺตา น ทกฺขนฺติ ๑-  ตโมกฺขนฺเธน อาวุตาติ ฯ
อิติห   เม   ราชกุมาร   ปฏิสญฺจิกฺขโต   อปฺโปสฺสุกฺกตาย   จิตฺตํ  นมติ
โน ธมฺมเทสนาย ฯ
     [๕๑๐]   อถ  โข  ราชกุมาร  พฺรหฺมุโน  สหมฺปติสฺส  มม  เจตสา
เจโตปริวิตกฺกมญฺญาย   เอตทโหสิ   นสฺสติ   วต   โภ  โลโก  วินสฺสติ
วต   โภ  โลโก  ยตฺร  หิ  นาม  ตถาคตสฺส  อรหโต  สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส
อปฺโปสฺสุกฺกตาย   จิตฺตํ   นมติ   โน   ธมฺมเทสนายาติ   ฯ   อถ  โข
ราชกุมาร    พฺรหฺมา    สหมฺปติ   เสยฺยถาปิ   นาม   พลวา   ปุริโส
สมฺมิญฺชิตํ   วา   พาหํ   ปสาเรยฺย   ปสาริตํ   วา  พาหํ  สมฺมิญฺเชยฺย
เอวเมว  พฺรหฺมโลเก  อนฺตรหิโต  มม  ปุรโต  ปาตุรโหสิ  ฯ  อถ  โข
ราชกุมาร   พฺรหฺมา   สหมฺปติ   เอกํสํ   อุตฺตราสงฺคํ  กริตฺวา  เยนาหํ
เตนญฺชลึ   ปณาเมตฺวา   มํ   เอตทโวจ   เทเสตุ  เม  ภนฺเต  ภควา
ธมฺมํ    เทเสตุ    สุคโต    ธมฺมํ   สนฺติ   สตฺตา   อปฺปรชกฺขชาติกา
อสฺสวนตา   ธมฺมสฺส   ปริหายนฺติ   ภวิสฺสนฺติ  ธมฺมสฺส  อญฺญาตาโรติ  ฯ
@เชิงอรรถ:  ยุ. ทกฺขินฺติ ฯ
อิทมโวจ ราชกุมาร พฺรหฺมา สหมฺปติ อิทํ วตฺวา อถาปรํ เอตทโวจ
              ปาตุรโหสิ มคเธสุ ปุพฺเพ
              ธมฺโม อสุทฺโธ สมเลหิ จินฺติโต
              อปาปุเรตํ อมตสฺส ทฺวารํ
              สุณนฺตุ ธมฺมํ วิมเลนานุพุทฺธํ
              เสเล ยถา ปพฺพตมุทฺธนิฏฺฐิโต
              ยถาปิ ปสฺเส ชนตํ สมนฺตโต
              ตถูปมํ ธมฺมมยํ สุเมธ
              ปาสาทมารุยฺห สมนฺตจกฺขุ
              โสกาวกิณฺณํ ชนตมเปตโสโก
              อเวกฺขสฺสุ ชาติชราภิภูตํ
              อุฏฺเฐหิ วีร วิชิตสงฺคาม
              สตฺถวาห อนณ วิจร โลเก
     เทเสตุ ๑- ภควา ธมฺมํ อญฺญาตาโร ภวิสฺสนฺตีติ ฯ
     [๕๑๑]   อถ  ขฺวาหํ  ราชกุมาร  พฺรหฺมุโน  จ  อชฺเฌสนํ  วิทิตฺวา
สตฺเตสุ   จ   การุญฺญตํ   ปฏิจฺจ   พุทฺธจกฺขุนา   โลกํ   โวโลเกสึ  ฯ
อทฺทสํ   โข   อหํ  ราชกุมาร  พุทฺธจกฺขุนา  โลกํ  โวโลเกนฺโต  สตฺเต
อปฺปรชกฺเข  มหารชกฺเข  ติกฺขินฺทฺริเย  มุทินฺทฺริเย  สฺวากาเร  ทฺวากาเร
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. เทสสฺสูติ ทิสฺสติ ฯ
สุวิญฺญาปเย     ทุวิญฺญาปเย     อปฺเปกจฺเจ    ปรโลกวชฺชภยทสฺสาวิโน
วิหรนฺเต  ฯ  เสยฺยถาปิ  นาม  อุปฺปลินิยํ  วา  ปทุมินิยํ  วา  ปุณฺฑรีกินิยํ
วา   อปฺเปกจฺจานิ   อุปฺปลานิ   วา   ปทุมานิ   วา   ปุณฺฑรีกานิ  วา
อุทเก    ชาตานิ    อุทเก   สํพทฺธานิ   ๑-   อุทกานุคฺคตานิ   อนฺโต
นิมฺมุคฺคโปสิตานิ   อปฺเปกจฺจานิ  อุปฺปลานิ  วา  ปทุมานิ  วา  ปุณฺฑรีกานิ
วา   อุทเก   ชาตานิ   อุทเก  สํพทฺธานิ  สโมทกณฺฐิตานิ  อปฺเปกจฺจานิ
อุปฺปลานิ   วา   ปทุมานิ  วา  ปุณฺฑรีกานิ  วา  อุทเก  ชาตานิ  อุทเก
สํพทฺธานิ    อุทกา    อจฺจุคฺคมฺม    ติฏฺฐนฺติ    อนุปลิตฺตานิ    อุทเกน
เอวเมว   โข   อหํ   ราชกุมาร   พุทฺธจกฺขุนา   โลกํ   โวโลเกนฺโต
อทฺทสํ    สตฺเต   อปฺปรชกฺเข   มหารชกฺเข   ติกฺขินฺทฺริเย   มุทินฺทฺริเย
สฺวากาเร     ทฺวากาเร    สุวิญฺญาปเย    ทุวิญฺญาปเย    อปฺเปกจฺเจ
ปรโลกวชฺชภยทสฺสาวิโน    วิหรนฺเต    ฯ    อถ   ขฺวาหํ   ราชกุมาร
พฺรหฺมานํ สหมฺปตึ คาถาย ปจฺจภาสึ
              อปารุตา เตสํ อมตสฺส ทฺวารา
              เย โสตวนฺโต ปมุญฺจนฺตุ สทฺธํ
              วิหึสสญฺญี ปคุณํ น ภาสึ
              ธมฺมํ ปณีตํ มนุเชสุ พฺรเหฺมติ ฯ
อถ   โข   ราชกุมาร   พฺรหฺมา  สหมฺปติ  กตาวกาโส  โขมฺหิ  ภควตา
ธมฺมเทสนายาติ มํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายิ ฯ
     [๕๑๒]   ตสฺส  มยฺหํ  ราชกุมาร  เอตทโหสิ  กสฺส  นุ  โข  อหํ
@เชิงอรรถ:  ยุ. สํวทฺธานิ ฯ
ปฐมํ   ธมฺมํ   เทเสยฺยํ   โก   อิมํ  ธมฺมํ  ขิปฺปเมว  อาชานิสฺสตีติ  ฯ
ตสฺส   มยฺหํ   ราชกุมาร   เอตทโหสิ   อยํ   โข  อาฬาโร  กาลาโม
ปณฺฑิโต    วิยตฺโต    เมธาวี   ทีฆรตฺตํ   อปฺปรชกฺขชาติโก   ยนฺนูนาหํ
อาฬารสฺส    กาลามสฺส   ปฐมํ   ธมฺมํ   เทเสยฺยํ   โส   อิมํ   ธมฺมํ
ขิปฺปเมว    อาชานิสฺสตีติ   ฯ   อถ   โข   มํ   ราชกุมาร   เทวตา
อุปสงฺกมิตฺวา    เอตทโวจุํ    สตฺตาหํ    กาลกโต   ภนฺเต   อาฬาโร
กาลาโมติ    ฯ    ญาณญฺจ    ปน   เม   ทสฺสนํ   อุทปาทิ   สตฺตาหํ
กาลกโต อาฬาโร กาลาโมติ ฯ
     {๕๑๒.๑}   ตสฺส   มยฺหํ   ราชกุมาร   เอตทโหสิ   มหาชานิโย
โข   อาฬาโร  กาลาโม  สเจ  หิ  โส  อิมํ  ธมฺมํ  สุเณยฺย  ขิปฺปเมว
อาชาเนยฺยาติ   ฯ   ตสฺส   มยฺหํ   ราชกุมาร   เอตทโหสิ   กสฺส  นุ
โข  อหํ  ปฐมํ  ธมฺมํ  เทเสยฺยํ  โก  อิมํ ธมฺมํ ขิปฺปเมว อาชานิสฺสตีติ ฯ
ตสฺส   มยฺหํ   ราชกุมาร   เอตทโหสิ   อยํ   โข  อุทฺทโก  รามปุตฺโต
ปณฺฑิโต    วิยตฺโต    เมธาวี   ทีฆรตฺตํ   อปฺปรชกฺขชาติโก   ยนฺนูนาหํ
อุทฺทกสฺส  รามปุตฺตสฺส  ปฐมํ  ธมฺมํ  เทเสยฺยํ  โส  อิมํ  ธมฺมํ  ขิปฺปเมว
อาชานิสฺสตีติ ฯ
     {๕๑๒.๒}   อถ   โข   มํ   ราชกุมาร   เทวตา  อุปสงฺกมิตฺวา
เอตทโวจุํ    อภิโทสกาลกโต    ภนฺเต    อุทฺทโก    รามปุตฺโตติ   ฯ
ญาณญฺจ    ปน    เม    ทสฺสนํ   อุทปาทิ   อภิโทสกาลกโต   อุทฺทโก
รามปุตฺโตติ   ฯ   ตสฺส   มยฺหํ   ราชกุมาร   เอตทโหสิ   มหาชานิโย
โข   อุทฺทโก  รามปุตฺโต  สเจ  หิ  โส  อิมํ  ธมฺมํ  สุเณยฺย  ขิปฺปเมว
อาชาเนยฺยาติ ฯ
     {๕๑๒.๓}   ตสฺส  มยฺหํ  ราชกุมาร เอตทโหสิ กสฺส นุ โข อหํ ปฐมํ
ธมฺมํ   เทเสยฺยํ   โก   อิมํ   ธมฺมํ  ขิปฺปเมว  อาชานิสฺสตีติ  ฯ  ตสฺส
มยฺหํ    ราชกุมาร    เอตทโหสิ   พหุการา   โข   เม   ปญฺจวคฺคิยา
ภิกฺขู    เย   มํ   ปธานปหิตตฺตํ   อุปฏฺฐหึสุ   ยนฺนูนาหํ   ปญฺจวคฺคิยานํ
ภิกฺขูนํ  ปฐมํ  ธมฺมํ  เทเสยฺยนฺติ  ฯ  ตสฺส  มยฺหํ  ราชกุมาร  เอตทโหสิ
กหํ   นุ   โข   เอตรหิ  ปญฺจวคฺคิยา  ภิกฺขู  วิหรนฺตีติ  ฯ  อทฺทสํ  โข
อหํ    ราชกุมาร    ทิพฺเพน   จกฺขุนา   วิสุทฺเธน   อติกฺกนฺตมานุสเกน
ปญฺจวคฺคิเย   ภิกฺขู   พาราณสิยํ   วิหรนฺเต   อิสิปตเน   มิคทาเย   ฯ
อถ   โข   อหํ   ราชกุมาร   อุรุเวลายํ   ยถาภิรนฺตํ  วิหริตฺวา  เยน
พาราณสี เตน จาริกํ อปกฺกมึ ๑- ฯ
     [๕๑๓]   อทฺทสา  โข  มํ  ราชกุมาร  อุปโก  อาชีวโก  อนฺตรา
จ   คยํ   อนฺตรา   จ   โพธึ   อทฺธานมคฺคํ   ปฏิปนฺนํ   ทิสฺวาน   มํ
เอตทโวจ   วิปฺปสนฺนานิ   โข   เต   อาวุโส   อินฺทฺริยานิ   ปริสุทฺโธ
ฉวิวณฺโณ    ปริโยทาโต    กํสิ    ตฺวํ   อาวุโส   อุทฺทิสฺส   ปพฺพชิโต
โก  วา  เต  สตฺถา  กสฺส  ๒-  วา  ธมฺมํ  โรเจสีติ  ฯ  เอวํ วุตฺเต
อหํ ราชกุมาร อุปกํ อาชีวกํ คาถาหิ อชฺฌภาสึ
              สพฺพาภิภู สพฺพวิทูหมสฺมิ
              สพฺเพสุ ธมฺเมสุ อนูปลิตฺโต
              สพฺพญฺชโห ตณฺหกฺขเย วิมุตฺโต
              สยํ อภิญฺญาย กมุทฺทิเสยฺยํ
@เชิงอรรถ:  ยุ. ปกฺกามึ ฯ     ยุ. กสฺส วา ตฺวํ ฯ
         น เม อาจริโย อตฺถิ              สทิโส เม น วิชฺชติ
         สเทวกสฺมิ โลกสฺมึ             นตฺถิ เม ปฏิปุคฺคโล
         อหํ หิ อรหา โลเก               อหํ สตฺถา อนุตฺตโร
         เอโกมฺหิ สมฺมาสมฺพุทฺโธ   สีติภูโตมฺหิ ๑- นิพฺพุโต
         ธมฺมจกฺกํ ปวตฺเตตุํ               คจฺฉามิ กาสินํ ปุรํ
         อนฺธภูตสฺมิ โลกสฺมึ             อาหญฺญึ ๒- อมตทุนฺทุภินฺติ ฯ
         ยถา โข ตฺวํ อาวุโส ปฏิชานาสิ   อรหาสิ อนนฺตชิโนติ ฯ
         มาทิสา เว ชินา โหนฺติ        เย ปตฺตา อาสวกฺขยํ
         ชิตา เม ปาปกา ธมฺมา         ตสฺมาหํ อุปกา ชิโนติ ฯ
เอวํ   วุตฺเต   ราชกุมาร   อุปโก   อาชีวโก   หุเวยฺยาวุโสติ  วตฺวา
สีสํ อุกฺกํสิตฺวา ๓- ชิวฺหํ นิลฺลาเฬตฺวา ๔- อุมฺมคฺคํ คเหตฺวา ปกฺกามิ ฯ
     [๕๑๔]   อถ  ขฺวาหํ  อนุปุพฺเพน  จาริกํ  จรมาโน  เยน พาราณสี
อิสิปตนํ    มิคทาโย    เยน    ปญฺจวคฺคิยา   ภิกฺขู   เตนุปสงฺกมึ   ฯ
อทฺทสํสุ   โข   มํ   ราชกุมาร  ปญฺจวคฺคิยา  ภิกฺขู  ทูรโตว  อาคจฺฉนฺตํ
ทิสฺวาน    อญฺญมญฺญํ    กติกํ    สณฺฐเปสุํ    อยํ    อาวุโส    สมโณ
โคตโม   อาคจฺฉติ   พาหุลฺลิโก   ปธานวิพฺภนฺโต   อาวตฺโต  พาหุลฺลาย
โส    เนว   อภิวาเทตพฺโพ   น   ปจฺจุฏฺฐาตพฺโพ   นาสฺส   ปตฺตจีวรํ
ปฏิคฺคเหตพฺพํ   อปิจ   โข   อาสนํ   ฐเปตพฺพํ   สเจ   อากงฺขติ  ๕-
นิสีทิสฺสตีติ    ฯ   ยถา   ยถา   โข   อหํ   ราชกุมาร   ปญฺจวคฺคิเย
@เชิงอรรถ:  ยุ. สีติภูโตสฺมิ ฯ   ยุ. อาหญฺฉํ ฯ     สี. โอกปฺเปตฺวา ฯ ยุ. โอกมฺเปตฺวา ฯ
@ ปททฺวยํ สีหฬโปตฺถเก นตฺถิ ฯ     ยุ. อากงฺขิสฺสติ ฯ
ภิกฺขู   อุปสงฺกมึ   ตถา   ตถา   ปญฺจวคฺคิยา   ภิกฺขู  นาสกฺขึสุ  สกาย
กติกาย   สณฺฐาตุํ   อปฺเปกจฺเจ  มํ  ปจฺจุคฺคนฺตฺวา  ปตฺตจีวรํ  ปฏิคฺคเหสุํ
อปฺเปกจฺเจ   อาสนํ   ปญฺญาเปสุํ   อปฺเปกจฺเจ   ปาโททกํ   อุปฏฺฐเปสุํ
อปิจ โข มํ นาเมน จ อาวุโสวาเทน จ สมุทาจรนฺติ ฯ
     {๕๑๔.๑}   เอวํ  วุตฺเต อหํ ราชกุมาร ปญฺจวคฺคิเย ภิกฺขู เอตทโวจํ
มา   ภิกฺขเว   ตถาคตํ   นาเมน   จ  อาวุโสวาเทน  จ  สมุทาจริตฺถ
อรหํ   ภิกฺขเว   ตถาคโต   สมฺมาสมฺพุทฺโธ   โอทหถ   ภิกฺขเว   โสตํ
อมตมธิคตํ    อหมนุสาสามิ   อหํ   ธมฺมํ   เทเสมิ   ยถานุสิฏฺฐํ   ตถา
ปฏิปชฺชมานา   นจิรสฺเสว   ยสฺสตฺถาย   กุลปุตฺตา  สมฺมเทว  อคารสฺมา
อนคาริยํ   ปพฺพชนฺติ   ตทนุตฺตรํ   พฺรหฺมจริยปริโยสานํ   ทิฏฺเฐว  ธมฺเม
สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา   อุปสมฺปชฺช   วิหริสฺสถาติ  ฯ  เอวํ  วุตฺเต
ราชกุมาร   ปญฺจวคฺคิยา   ภิกฺขู   มํ   เอตทโวจุํ   ตายปิ   โข   ตฺวํ
อาวุโส   โคตม   อิริยาย   ตาย   ปฏิปทาย  ตาย  ทุกฺกรการิกาย  น
อชฺฌคมา    อุตฺตรึ    มนุสฺสธมฺมา    อลมริยญาณทสฺสนวิเสสํ   กึ   ปน
ตฺวํ    เอตรหิ    พาหุลฺลิโก    ปธานวิพฺภนฺโต   อาวตฺโต   พาหุลฺลาย
อธิคมิสฺสสิ     อุตฺตรึ    มนุสฺสธมฺมา    อลมริยญาณทสฺสนวิเสสนฺติ    ฯ
เอวํ  วุตฺเต  อหํ  ราชกุมาร  ปญฺจวคฺคิเย  ภิกฺขู  เอตทโวจํ  น ภิกฺขเว
ตถาคโต    พาหุลฺลิโก    ปธานวิพฺภนฺโต   ๑-   อาวตฺโต   พาหุลฺลาย
อรหํ   ภิกฺขเว   ตถาคโต   สมฺมาสมฺพุทฺโธ   โอทหถ   ภิกฺขเว   โสตํ
อมตมธิคตํ    อหมนุสาสามิ   อหํ   ธมฺมํ   เทเสมิ   ยถานุสิฏฺฐํ   ตถา
@เชิงอรรถ:  ยุ. น ปธานวิพฺภนฺโต น อาวตฺโต พาหุลฺลาย ฯ
ปฏิปชฺชมานา   นจิรสฺเสว   ยสฺสตฺถาย   กุลปุตฺตา  สมฺมเทว  อคารสฺมา
อนคาริยํ   ปพฺพชนฺติ   ตทนุตฺตรํ   พฺรหฺมจริยปริโยสานํ   ทิฏฺเฐว  ธมฺเม
สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหริสฺสถาติ ฯ
     {๕๑๔.๒}   ทุติยมฺปิ  โข  ราชกุมาร ปญฺจวคฺคิยา ภิกฺขู มํ เอตทโวจุํ
ตายปิ  โข  ตฺวํ อาวุโส โคตม อิริยาย ตาย ปฏิปทาย ตาย ทุกฺกรการิกาย
น    อชฺฌคมา    อุตฺตรึ    มนุสฺสธมฺมา    อลมริยญาณทสฺสนวิเสสํ   กึ
ปน   ตฺวํ   เอตรหิ   พาหุลฺลิโก   ปธานวิพฺภนฺโต  อาวตฺโต  พาหุลฺลาย
อธิคมิสฺสสิ อุตฺตรึ มนุสฺสธมฺมา อลมริยญาณทสฺสนวิเสสนฺติ ฯ
     {๕๑๔.๓}   ทุติยมฺปิ   โข   อหํ   ราชกุมาร  ปญฺจวคฺคิเย  ภิกฺขู
เอตทโวจํ   น  ภิกฺขเว  ตถาคโต  พาหุลฺลิโก  ปธานวิพฺภนฺโต  อาวตฺโต
พาหุลฺลาย   อรหํ   ภิกฺขเว  ตถาคโต  สมฺมาสมฺพุทฺโธ  โอทหถ  ภิกฺขเว
โสตํ   อมตมธิคตํ   อหมนุสาสามิ  อหํ  ธมฺมํ  เทเสมิ  ยถานุสิฏฺฐํ  ตถา
ปฏิปชฺชมานา   นจิรสฺเสว   ยสฺสตฺถาย   กุลปุตฺตา  สมฺมเทว  อคารสฺมา
อนคาริยํ   ปพฺพชนฺติ   ตทนุตฺตรํ    พฺรหฺมจริยปริโยสานํ  ทิฏฺเฐว  ธมฺเม
สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหริสฺสถาติ ฯ
     {๕๑๔.๔}   ตติยมฺปิ   โข   ราชกุมาร   ปญฺจวคฺคิยา   ภิกฺขู  มํ
เอตทโวจุํ   ตายปิ   โข   ตฺวํ  อาวุโส  ๑-  อิริยาย  ตาย  ปฏิปทาย
ตาย     ทุกฺกรการิกาย     น     อชฺฌคมา    อุตฺตรึ    มนุสฺสธมฺมา
อลมริยญาณทสฺสนวิเสสํ     กึ     ปน    ตฺวํ    เอตรหิ    พาหุลฺลิโก
ปธานวิพฺภนฺโต      อาวตฺโต     พาหุลฺลาย     อธิคมิสฺสสิ     อุตฺตรึ
มนุสฺสธมฺมา         อลมริยญาณทสฺสนวิเสสนฺติ        ฯ        เอวํ
@เชิงอรรถ:  ยุ. อาวุโส โคตม ฯ
วุตฺเต   อหํ   ราชกุมาร   ปญฺจวคฺคิเย   ภิกฺขู   เอตทโวจํ  อภิชานาถ
เม   โน   ตุเมฺห   ภิกฺขเว   อิโต  ปุพฺเพ  เอวรูปํ  ภาสิตเมตนฺติ  ฯ
โน   เหตํ   ภนฺเต   ฯ   อรหํ   ภิกฺขเว   ตถาคโต   สมฺมาสมฺพุทฺโธ
โอทหถ    ภิกฺขเว    โสตํ    อมตมธิคตํ   อหมนุสาสามิ   อหํ   ธมฺมํ
เทเสมิ    ยถานุสิฏฺฐํ    ตถา   ปฏิปชฺชมานา   นจิรสฺเสว   ยสฺสตฺถาย
กุลปุตฺตา    สมฺมเทว    อคารสฺมา    อนคาริยํ   ปพฺพชนฺติ   ตทนุตฺตรํ
พฺรหฺมจริยปริโยสานํ    ทิฏฺเฐว    ธมฺเม    สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา
อุปสมฺปชฺช วิหริสฺสถาติ ฯ
     {๕๑๔.๕}   อสกฺขึ   โข   อหํ   ราชกุมาร   ปญฺจวคฺคิเย  ภิกฺขู
สญฺญาเปตุํ  ฯ  เทฺวปิ  สุทํ  ราชกุมาร  ภิกฺขู  โอวทามิ  ฯ  ตโย  ภิกฺขู
ปิณฺฑาย   จรนฺติ  ฯ  ยํ  ตโย  ภิกฺขู  ปิณฺฑาย  จริตฺวา  อาหรนฺติ  เตน
ฉพฺพคฺคา  ยาเปม  ฯ  ตโยปิ  สุทํ  ราชกุมาร  ภิกฺขู  โอวทามิ ฯ [๑]-
เทฺว  ภิกฺขู  ปิณฺฑาย  จริตฺวา  อาหรนฺติ  เตน  ฉพฺพคฺคา  ๒- ยาเปม ฯ
อถ  โข   ราชกุมาร  ปญฺจวคฺคิยา  ภิกฺขู  มยา  เอวํ โอวทิยมานา เอวํ
อนุสาสิยมานา   นจิรสฺเสว   ยสฺสตฺถาย  กุลปุตฺตา  สมฺมเทว  อคารสฺมา
อนคาริยํ   ปพฺพชนฺติ   ตทนุตฺตรํ   พฺรหฺมจริยปริโยสานํ   ทิฏฺเฐว  ธมฺเม
สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรึสูติ ฯ
     [๕๑๕]   เอวํ   วุตฺเต   โพธิ  ราชกุมาโร  ภควนฺตํ  เอตทโวจ
กีวจิเรน  นุ  โข  ภนฺเต  ภิกฺขุ  ตถาคตํ  วินายกํ  ลภมาโน  ยสฺสตฺถาย
กุลปุตฺตา    สมฺมเทว    อคารสฺมา    อนคาริยํ   ปพฺพชนฺติ   ตทนุตฺตรํ
@เชิงอรรถ:  ยุ. เอตฺถนฺตเร เทฺว ภิกฺขู ปิณฺฑาย จรนฺติ, ยนฺติ ทิสฺสนฺติ ฯ
@ ยุ. ฉพฺพคฺโค ฯ
พฺรหฺมจริยปริโยสานํ    ทิฏฺเฐว    ธมฺเม    สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา
อุปสมฺปชฺช  วิหเรยฺยาติ  ฯ  เตนหิ  ราชกุมาร  ตํเยเวตฺถ  ปฏิปุจฺฉิสฺสามิ
ยถา  เต  ขเมยฺย  ตถา  ตํ  พฺยากเรยฺยาสิ  ตํ  กึ  มญฺญสิ  ราชกุมาร
กุสโล   ตฺวํ   หตฺถารูเฬฺห  องฺกุสคเณฺห  ๑-  สิปฺเปติ  ฯ  เอวํ  ภนฺเต
กุสโล อหํ หตฺถารูเฬฺห ๒- องฺกุสคเณฺห สิปฺเปติ ฯ
     [๕๑๖]   ตํ  กึ  มญฺญสิ  ราชกุมาร  อิธ  ปุริโส  อาคจฺเฉยฺย โพธิ
ราชกุมาโร   หตฺถารูฬฺหํ   องฺกุสคณฺหํ   สิปฺปํ  ชานาติ  ตสฺสาหํ  สนฺติเก
หตฺถารูฬฺหํ   องฺกุสคณฺหํ   สิปฺปํ   สิกฺขิสฺสามีติ   ฯ   โส  จสฺส  อสทฺโธ
ยาวตฺตกํ   สทฺเธน   ปตฺตพฺพํ   ตํ   น   สมฺปาปุเณยฺย   ฯ  โส  จสฺส
พหฺวาพาโธ    ๓-    ยาวตฺตกํ    อปฺปาพาเธน    ปตฺตพฺพํ    ตํ   น
สมฺปาปุเณยฺย   ฯ   โส   จสฺส  สโฐ  มายาวี  ยาวตฺตกํ  ๔-  อสเฐน
อมายาวินา   ปตฺตพฺพํ   ตํ   น   สมฺปาปุเณยฺย   ฯ  โส  จสฺส  กุสีโต
ยาวตฺตกํ   อารทฺธวิริเยน  ปตฺตพฺพํ  ตํ  น  สมฺปาปุเณยฺย  ฯ  โส  จสฺส
ทุปฺปญฺโญ   ยาวตฺตกํ   ปญฺญวตา  ๕-  ปตฺตพฺพํ  ตํ  น  สมฺปาปุเณยฺย  ฯ
ตํ  กึ  มญฺญสิ  ราชกุมาร  อปิ  นุ  โส  ปุริโส  ตว  สนฺติเก หตฺถารูฬฺหํ
องฺกุสคณฺหํ   สิปฺปํ   สิกฺเขยฺยาติ   ฯ   เอกเมเกนาปิ   ภนฺเต  องฺเคน
สมนฺนาคโต   โส   ปุริโส   น   มม   สนฺติเก  หตฺถารูฬฺหํ  องฺกุสคณฺหํ
สิปฺปํ สิกฺเขยฺย โก ปน วาโท ปญฺจหงฺเคหีติ ฯ
     [๕๑๗]   ตํ   กึ   มญฺญสิ   ราชกุมาร  อิธ  ปุริโส  อาคจฺเฉยฺย
@เชิงอรรถ:  ยุ. องฺกุสคเยฺห ฯ    ยุ. หตฺถารูเยฺห องฺกุสคเยฺห ฯ     ยุ. พวหาพาโธ ฯ
@ ยุ. สพฺพตฺถ ยาวตกนฺติ ทิสฺสติ ฯ     ยุ. ปญฺญาวตา ฯ
โพธิ   ราชกุมาโร   หตฺถารูฬฺหํ   องฺกุสคณฺหํ   สิปฺปํ   ชานาติ  ตสฺสาหํ
สนฺติเก   หตฺถารูฬฺหํ   องฺกุสคณฺหํ   สิปฺปํ   สิกฺขิสฺสามีติ   ฯ  โส  จสฺส
สทฺโธ   ยาวตฺตกํ   สทฺเธน   ปตฺตพฺพํ  ตํ  สมฺปาปุเณยฺย  ฯ  โส  จสฺส
อปฺปาพาโธ   ยาวตฺตกํ   อปฺปาพาเธน   ปตฺตพฺพํ   ตํ  สมฺปาปุเณยฺย  ฯ
โส   จสฺส   อสโฐ  อมายาวี  ยาวตฺตกํ  อสเฐน  อมายาวินา  ปตฺตพฺพํ
ตํ  สมฺปาปุเณยฺย  ฯ  โส  จสฺส  อารทฺธวิริโย  ยาวตฺตกํ  อารทฺธวิริเยน
ปตฺตพฺพํ   ตํ   สมฺปาปุเณยฺย   ฯ   โส   จสฺส  ปญฺญวา  ๑-  ยาวตฺตกํ
ปญฺญวตา   ปตฺตพฺพํ   ตํ   สมฺปาปุเณยฺย   ฯ  ตํ  กึ  มญฺญสิ  ราชกุมาร
อปิ   นุ   โส   ปุริโส   ตว   สนฺติเก   หตฺถารูฬฺหํ  องฺกุสคณฺหํ  สิปฺปํ
สิกฺเขยฺยาติ  ฯ  เอกเมเกนปิ  ภนฺเต  องฺเคน  สมนฺนาคโต  โส  ปุริโส
มม   สนฺติเก   หตฺถารูฬฺหํ   องฺกุสคณฺหํ   สิปฺปํ   สิกฺเขยฺย   โก   ปน
วาโท ปญฺจหงฺเคหีติ ฯ
     [๕๑๘]   เอวเมว   โข  ราชกุมาร  ปญฺจิมานิ  ปธานิยงฺคานิ  ฯ
กตมานิ   ปญฺจ   ฯ   อิธ   ราชกุมาร   ภิกฺขุ   สทฺโธ  โหติ  สทฺทหติ
ตถาคตสฺส    โพธึ    อิติปิ    โส    ภควา    อรหํ   สมฺมาสมฺพุทฺโธ
วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน     สุคโต    โลกวิทู    อนุตฺตโร    ปุริสทมฺมสารถิ
สตฺถา    เทวมนุสฺสานํ    พุทฺโธ    ภควาติ   ฯ   อปฺปาพาโธ   โหติ
อปฺปาตงฺโก     สมเวปากินิยา    คหณิยา    สมนฺนาคโต    นาติสีตาย
นาจฺจุณฺหาย   มชฺฌิมาย   ปธานกฺขมาย   ฯ   อสโฐ   โหติ   อมายาวี
ยถาภูตํ  อตฺตานํ  อาวิกตฺตา  ๒-  สตฺถริ  วา วิญฺญูสุ วา สพฺรหฺมจารีสุ ฯ
@เชิงอรรถ:  ยุ. ปญฺญาวา ฯ    ยุ. อาวิกตฺวา ฯ
อารทฺธวิริโย    โหติ   ๑-   อกุสลานํ   ธมฺมานํ   ปหานาย   กุสลานํ
ธมฺมานํ   อุปสมฺปทาย   ถามวา   ทฬฺหปรกฺกโม   อนิกฺขิตฺตธุโร  กุสเลสุ
ธมฺเมสุ   ฯ   ปญฺญวา   โหติ   อุทยตฺถคามินิยา   ปญฺญาย  สมนฺนาคโต
อริยาย  นิพฺเพธิกาย  สมฺมาทุกฺขกฺขยคามินิยา  ฯ  อิมานิ  โข  ราชกุมาร
ปญฺจ ปธานิยงฺคานิ ฯ
     {๕๑๘.๑}   อิเมหิ   [๒]-   ราชกุมาร   ปญฺจหิ   ปธานิยงฺเคหิ
สมนฺนาคโต     ภิกฺขุ    ตถาคตํ    วินายกํ    ลภมาโน    ยสฺสตฺถาย
กุลปุตฺตา    สมฺมเทว    อคารสฺมา    อนคาริยํ   ปพฺพชนฺติ   ตทนุตฺตรํ
พฺรหฺมจริยปริโยสานํ    ทิฏฺเฐว    ธมฺเม    สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา
อุปสมฺปชฺช   วิหเรยฺย   สตฺต   วสฺสานิ   ฯ  ติฏฺฐนฺตุ  ราชกุมาร  สตฺต
วสฺสานิ    ฯ    อิเมหิ    ปญฺจหิ   ปธานิยงฺเคหิ   สมนฺนาคโต   ภิกฺขุ
ตถาคตํ    วินายกํ    ลภมาโน    ยสฺสตฺถาย    กุลปุตฺตา    สมฺมเทว
อคารสฺมา    อนคาริยํ    ปพฺพชนฺติ    ตทนุตฺตรํ    พฺรหฺมจริยปริโยสานํ
ทิฏฺเฐว    ธมฺเม   สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา   อุปสมฺปชฺช   วิหเรยฺย
ฉ  วสฺสานิ ... ปญฺจ วสฺสานิ ... จตฺตาริ วสฺสานิ ... ตีณิ วสฺสานิ ...
เทฺว  วสฺสานิ  ...  เอกํ  วสฺสํ  ฯ  ติฏฺฐตุ  ราชกุมาร  เอกํ  วสฺสํ ฯ
อิเมหิ   ปญฺจหิ   ปธานิยงฺเคหิ   สมนฺนาคโต   ภิกฺขุ   ตถาคตํ  วินายกํ
ลภมาโน    ยสฺสตฺถาย    กุลปุตฺตา   สมฺมเทว   อคารสฺมา   อนคาริยํ
ปพฺพชนฺติ    ตทนุตฺตรํ    พฺรหฺมจริยปริโยสานํ    ทิฏฺเฐว   ธมฺเม   สยํ
อภิญฺญา    สจฺฉิกตฺวา    อุปสมฺปชฺช    วิหเรยฺย   สตฺต   มาสานิ   ฯ
ติฏฺฐนฺตุ   ราชกุมาร   สตฺต   มาสานิ  ฯ  อิเมหิ  ปญฺจหิ  ปธานิยงฺเคหิ
@เชิงอรรถ:  ยุ. วิหรติ ฯ  ยุ. เอตฺถนฺตเร โขติ สทฺโท ทิสฺสติ ฯ
สมนฺนาคโต     ภิกฺขุ    ตถาคตํ    วินายกํ    ลภมาโน    ยสสตฺถาย
กุลปุตฺตา    สมฺมเทว    อคารสฺมา    อนคาริยํ   ปพฺพชนฺติ   ตทนุตฺตรํ
พฺรหฺมจริยปริโยสานํ    ทิฏฺเฐว    ธมฺเม    สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา
อุปสมฺปชฺช   วิหเรยฺย  ฉ  มาสานิ  ...  ปญฺจ  มาสานิ  ...  จตฺตาริ
มาสานิ ... ตีณิ มาสานิ ... เทฺว มาสานิ ... มาสํ ๑- ... อฑฺฒมาสํ ฯ
ติฏฺฐตุ ราชกุมาร อฑฺฒมาโส ฯ
     {๕๑๘.๒}   อิเมหิ   ปญฺจหิ   ปธานิยงฺเคหิ   สมนฺนาคโต  ภิกฺขุ
ตถาคตํ    วินายกํ    ลภมาโน    ยสฺสตฺถาย    กุลปุตฺตา    สมฺมเทว
อคารสฺมา    อนคาริยํ    ปพฺพชนฺติ    ตทนุตฺตรํ    พฺรหฺมจริยปริโยสานํ
ทิฏฺเฐว    ธมฺเม   สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา   อุปสมฺปชฺช   วิหเรยฺย
สตฺต   รตฺตินฺทิวานิ   ฯ   ติฏฺฐนฺติ   ราชกุมาร   สตฺต  รตฺตินฺทิวานิ  ฯ
อิเมหิ   ปญฺจหิ   ปธานิยงฺเคหิ   สมนฺนาคโต   ภิกฺขุ   ตถาคตํ  วินายกํ
ลภมาโน    ยสฺสตฺถาย    กุลปุตฺตา   สมฺมเทว   อคารสฺมา   อนคาริยํ
ปพฺพชนฺติ    ตทนุตฺตรํ    พฺรหฺมจริยปริโยสานํ    ทิฏฺเฐว   ธมฺเม   สยํ
อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา   อุปสมฺปชฺช   วิหเรยฺย   ฉ   รตฺตินฺทิวานิ   ...
ปญฺจ  รตฺตินฺทิวานิ  ...  จตฺตาริ  รตฺตินฺทิวานิ ... ตีณิ รตฺตินฺทิวานิ ...
เทฺว  รตฺตินฺทิวานิ  ...  เอกํ  รตฺตินฺทิวํ  ฯ  ติฏฺฐตุ  ราชกุมาร  เอโก
รตฺตินฺทิโว ฯ
     {๕๑๘.๓}   อิเมหิ   ปญฺจหิ   ปธานิยงฺเคหิ   สมนฺนาคโต   ภิกฺขุ
ตถาคตํ   วินายกํ   ลภมาโน  สายมนุสิฏฺโฐ  ปาโต  วิเสสํ   อธิคมิสฺสติ
ปาตมนุสิฏฺโฐ   สายํ   วิเสสํ   อธิคมิสฺสตีติ   ฯ   เอวํ   วุตฺเต  โพธิ
ราชกุมาโร    ภควนฺตํ    เอตทโวจ    อโห   พุทฺโธ   อโห   ธมฺโม
@เชิงอรรถ:  ยุ. เอกํ มาสํ ฯ
อโห   ธมฺมสฺส   สฺวากฺขาตตา   ยตฺร   หิ  นาม  สายมนุสิฏฺโฐ  ปาโต
วิเสสํ อธิคมิสฺสติ ปาตมนุสิฏฺโฐ สายํ วิเสสํ อธิคมิสฺสตีติ ฯ
     [๕๑๙]   เอวํ   วุตฺเต  สญฺชิกาปุตฺโต  มาณโว  โพธึ  ราชกุมารํ
เอตทโวจ   เอวเมว   ปนายํ   ภวํ  โพธิ  อโห  พุทฺโธ  อโห  ธมฺโม
อโห  ธมฺมสฺส  สฺวากฺขาตตาติ  ปเวเทติ  ๑-  อถ  จ  ปน ภวํ ๒- น ตํ
ภวนฺตํ โคตมํ สรณํ คจฺฉติ ๓- ธมฺมญฺจ ภิกฺขุสงฺฆญฺจาติ ฯ
     [๕๒๐]   มา   เหวํ  สมฺม  สญฺชิกาปุตฺต  อวจ  มา  เหวํ  สมฺม
สญฺชิกาปุตฺต   อวจ  สมฺมุขา  เม  ตํ  [๔]-  สญฺชิกาปุตฺต  อยฺยาย  สุตํ
สมฺมุขา    ปฏิคฺคหิตํ    เอกมิทํ    สมฺม   สญฺชิกาปุตฺต   สมยํ   ภควา
โกสมฺพิยํ   วิหรติ   โฆสิตาราเม   อถ  โข  เม  อยฺยา  กุจฺฉิมตี  ๕-
เยน    ภควา    เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา
เอกมนฺตํ    นิสีทิ   เอกมนฺตํ   นิสินฺนา   โข   เม   อยฺยา   ภควนฺตํ
เอตทโวจ   โย   เม  อยํ  ภนฺเต  กุจฺฉิคโต  กุมารโก  วา  กุมาริกา
วา   โส   ภควนฺตํ   สรณํ   คจฺฉติ   ธมฺมญฺจ   ภิกฺขุสงฺฆญฺจ   อุปาสกํ
นํ   ๖-   ภควา   ธาเรตุ  อชฺชตคฺเค  ปาณุเปตํ  สรณงฺคตนฺติ  เอกมิทํ
สมฺม   สญฺชิกาปุตฺต   สมยํ  ภควา  อิเธว  ภคฺเคสุ  วิหรติ  สุํสุมารคิเร
เภสกฬาวเน   มิคทาเย   อถ   โข  มํ  ธาตี  องฺเกน  ปายิตฺวา  ๗-
เยน    ภควา    เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา
เอกมนฺตํ  อฏฺฐาสิ  เอกมนฺตํ  ฐิตา  โข  [๘]-  ธาตี ภควนฺตํ เอตทโวจ
@เชิงอรรถ:  ยุ. วเทติ ฯ    ยุ. ภวนฺติ นตฺถิ ฯ    ยุ. คจฺฉามิ ฯ
@ ยุ. เอตฺถนฺตเร สมฺมาติ ทิสฺสติ ฯ    ยุ. กุจฺฉิวตี ฯ    ยุ. ตํ ฯ
@ สี. วาหิตฺวา ฯ  ยุ. มม ฯ
อยํ   ภนฺเต   โพธิ   ราชกุมาโร   ภควนฺตํ   สรณํ   คจฺฉติ   ธมฺมญฺจ
ภิกฺขุสงฺฆญฺจ    อุปาสกํ   นํ   ภควา   ธาเรตุ   อชฺชตคฺเค   ปาณุเปตํ
สรณงฺคตนฺติ     เอสาหํ    สมฺม    สญฺชิกาปุตฺต    ตติยมฺปิ    ภควนฺตํ
สรณํ   คจฺฉามิ   ธมฺมญฺจ   ภิกฺขุสงฺฆญฺจ   อุปาสกํ   มํ  ภควา  ธาเรตุ
อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณงฺคตนฺติ ฯ
               โพธิราชกุมารสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ปญฺจมํ ฯ
                      -----------
                      องฺคุลิมาลสุตฺตํ
     [๕๒๑]   เอวมฺเม   สุตํ   เอกํ  สมยํ  ภควา  สาวตฺถิยํ  วิหรติ
เชตวเน   อนาถปิณฺฑิกสฺส   อาราเม   ฯ   เตน   โข   ปน  สมเยน
รญฺโญ    ปเสนทิสฺส   โกสลสฺส   วิชิเต   โจโร   องฺคุลิมาโล   นาม
โหติ  ลุทฺโท  โลหิตปาณี  หตปหเต  นิวิฏฺโฐ  อทยาปนฺโน  ปาณภูเตสุ  ฯ
เตน   คามาปิ   อคามา   กตา   นิคมาปิ   อนิคมา   กตา  ชนปทาปิ
อชนปทา  กตา  ฯ  โส  มนุสฺเส วธิตฺวา วธิตฺวา องฺคุลีนํ มาลํ ธาเรติ ฯ
อถ   โข   ภควา   ปุพฺพณฺหสมยํ  นิวาเสตฺวา  ปตฺตจีวรมาทาย  สาวตฺถึ
ปิณฺฑาย     ปาวิสิ     สาวตฺถิยํ     ปิณฺฑาย    จริตฺวา    ปจฺฉาภตฺตํ
ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต     เสนาสนํ    สํสาเมตฺวา    ปตฺตจีวรํ    อาทาย
เยน   โจโร   องฺคุลิมาโล   เตนทฺธานมคฺคํ  ปฏิปชฺชิ  ฯ  อทฺทสํสุ  ๑-
โข    โคปาลกา    ปสุปาลกา   กสฺสกา   ปธาวิโน   ภควนฺตํ   เยน
โจโร        องฺคุลิมาโล        เตนทฺธานมคฺคปฏิปนฺนํ       ทิสฺวาน
ภควนฺตํ    เอตทโวจุํ   มา   สมณ   เอตํ   มคฺคํ   ปฏิปชฺชิ   เอตสฺมึ
สมณ    มคฺเค    โจโร    องฺคุลิมาโล    นาม   ลุทฺโท   โลหิตปาณี
หตปหเต   นิวิฏฺโฐ   อทยาปนฺโน   ปาณภูเตสุ   เตน  คามาปิ  อคามา
กตา    นิคมาปิ   อนิคมา   กตา   ชนปทาปิ   อชนปทา   กตา   โส
มนุสฺเส   วธิตฺวา   วธิตฺวา   องฺคุลีนํ   มาลํ   ธาเรติ  เอตญฺหิ  สมณ
มคฺคํ   ทสปิ   ปุริสา   วีสมฺปิ   ปุริสา   ตึสมฺปิ   ปุริสา   จตฺตาฬีสมฺปิ
@เชิงอรรถ:  ยุ. อทฺทสาสุํ ฯ
ปุริสา    สงฺคริตฺวา    ๑-   สงฺคริตฺวา   ปฏิปชฺชนฺติ   เตปิ   โจรสฺส
องฺคุลิมาลสฺส   หตฺถตฺถํ   คจฺฉนฺตีติ   ฯ  เอวํ  วุตฺเต  ภควา  ตุณฺหีภูโต
อคมาสิ ฯ
     [๕๒๒]   ทุติยมฺปิ  โข  โคปาลกา  ปสุปาลกา  กสฺสกา  ปธาวิโน
ภควนฺตํ    เอตทโวจุํ   มา   สมณ   เอตํ   มคฺคํ   ปฏิปชฺชิ   เอตสฺมึ
สมณ    มคฺเค    โจโร    องฺคุลิมาโล    นาม   ลุทฺโท   โลหิตปาณี
หตปหเต   นิวิฏฺโฐ   อทยาปนฺโน   ปาณภูเตสุ   เตน  คามาปิ  อคามา
กตา   นิคมาปิ  อนิคมา  กตา  ชนปทาปิ  อชนปทา  กตา  โส  มนุสฺเส
วธิตฺวา   วธิตฺวา   องฺคุลีนํ   มาลํ   ธาเรติ   เอตญฺหิ   สมณ   มคฺคํ
ทสปิ   ปุริสา   วีสมฺปิ   ปุริสา   ตึสมฺปิ   ปุริสา   จตฺตาฬีสมฺปิ  ปุริสา
สงฺคริตฺวา    สงฺคริตฺวา    ปฏิปชฺชนฺติ   เตปิ   โจรสฺส   องฺคุลิมาลสฺส
หตฺถตฺถํ คจฺฉนฺตีติ ฯ อถ ๒- โข ภควา ตุณฺหีภูโต อคมาสิ ฯ
     [๕๒๓]   ตติยมฺปิ  โข  โคปาลกา  ปสุปาลกา  กสฺสกา  ปธาวิโน
ภควนฺตํ   เอตทโวจุํ   มา   สมณ  เอตํ  มคฺคํ  ปฏิปชฺชิ  เอตสฺมึ  สมณ
มคฺเค    โจโร   องฺคุลิมาโล   นาม   ลุทฺโท   โลหิตปาณี   หตปหเต
นิวิฏฺโฐ    อทยาปนฺโน   ปาณภูเตสุ   เตน   คามาปิ   อคามา   กตา
นิคมาปิ   อนิคมา   กตา   ชนปทาปิ   อชนปทา   กตา   โส  มนุสฺเส
วธิตฺวา   วธิตฺวา   องฺคุลีนํ   มาลํ   ธาเรติ   เอตญฺหิ   สมณ   มคฺคํ
ทสปิ   ปุริสา   วีสมฺปิ   ปุริสา   ตึสมฺปิ   ปุริสา   จตฺตาฬีสมฺปิ  ปุริสา
@เชิงอรรถ:  สี. สํหริตฺวา ฯ    ยุ. ทุติยมฺปิ ฯ
สงฺคริตฺวา    สงฺคริตฺวา    ปฏิปชฺชนฺติ   เตปิ   โจรสฺส   องฺคุลิมาลสฺส
หตฺถตฺถํ คจฺฉนฺตีติ ฯ อถ โข ภควา ตุณฺหีภูโต อคมาสิ ฯ
     [๕๒๔]   อทฺทสา   โข   โจโร   องฺคุลิมาโล  ภควนฺตํ  ทูรโตว
อาคจฺฉนฺตํ   ฯ   ทิสฺวานสฺส   เอตทโหสิ   อจฺฉริยํ   วต   โภ  อพฺภูตํ
วต   โภ   อิมญฺหิ   มคฺคํ  ทสปิ  ปุริสา  วีสมฺปิ  ปุริสา  ตึสมฺปิ  ปุริสา
จตฺตาฬีสมฺปิ   ปุริสา   [๑]-   สงฺคริตฺวา   ๒-  สงฺคริตฺวา  ปฏิปชฺชนฺติ
เตปิ   มม   หตฺถตฺถํ  คจฺฉนฺติ  อถ  จ  ปนายํ  สมโณ  เอโก  อทุติโย
ปสยฺห    มญฺเญ    อาคจฺฉติ    ยนฺนูนาหํ    [๓]-    สมณํ    ชีวิตา
โวโรเปยฺยนฺติ   ฯ   อถ   โข  โจโร  องฺคุลิมาโล  อสิจมฺมํ  คเหตฺวา
ธนุกลาปํ    สนฺนยฺหิตฺวา    ภควนฺตํ   ปิฏฺฐิโต   ปิฏฺฐิโต   อนุพนฺธิ   ฯ
อถ   โข   ภควา   ตถารูปํ   อิทฺธาภิสงฺขารํ  อภิสงฺขาเรสิ  ๔-  ยถา
โจโร   องฺคุลิมาโล   ภควนฺตํ   ปกติยา   คจฺฉนฺตํ   สพฺพถาเมน   ๕-
คจฺฉนฺโต   น  สกฺโกติ  สมฺปาปุณิตุํ  ฯ  อถ  โข  โจรสฺส  องฺคุลิมาลสฺส
เอตทโหสิ   อจฺฉริยํ  วต  โภ  อพฺภูตํ  วต  โภ  อหญฺหิ  ปุพฺเพ  หตฺถึปิ
ธาวนฺตํ   อนุปติตฺวา   คณฺหามิ   อสฺสํปิ   ธาวนฺตํ   อนุปติตฺวา  คณฺหามิ
รถํปิ    ธาวนฺตํ    อนุปติตฺวา   คณฺหามิ   มิคํปิ   ธาวนฺตํ   อนุปติตฺวา
คณฺหามิ    อถ    จ    ปนาหํ    อิมํ    สมณํ    ปกติยา    คจฺฉนฺตํ
สพฺพถาเมน   คจฺฉนฺโต   น   สกฺโกมิ   สมฺปาปุณิตุนฺติ   ฯ  ฐิโตว  ๖-
ภควนฺตํ   เอตทโวจ   ติฏฺฐ   สมณ   ติฏฺฐ   สมณาติ   ฯ   ฐิโต  อหํ
องฺคุลิมาล ตฺวญฺจ ติฏฺฐาติ ฯ
@เชิงอรรถ:  ยุ. เอตฺถนฺตเร ปณฺณาสมฺปิ ปุริสาติ ทิสฺสนฺติ ฯ   ยุ. สํหริตฺวา ฯ
@ ยุ. เอตฺถนฺตเร อิมนฺติ ทิสฺสติ ฯ  ยุ. อภิสงฺขาสิ ฯ  ยุ สพฺพตฺถาเมน ฯ
@ ยุ. วสทฺโท นตฺถิ ฯ
     [๕๒๕]   อถ   โข   โจรสฺส   องฺคุลิมาลสฺส   เอตทโหสิ  อิเม
โข    สมณา    สกฺยปุตฺติยา    สจฺจวาทิโน    สจฺจปฏิญฺญา   อถ   จ
ปนายํ   สมโณ   คจฺฉํเยวาห   ฐิโต   อหํ  องฺคุลิมาล  ตฺวญฺจ  ติฏฺฐาติ
ยนฺนูนาหํ อิมํ สมณํ ปุจฺเฉยฺยนฺติ ฯ
     {๕๒๕.๑}   อถ โข โจโร องฺคุลิมาโล ภควนฺตํ คาถาย อชฺฌภาสิ
              คจฺฉํ วเทสิ สมณฏฺฐิโตมฺหิ
              มมญฺจ พฺรูสิ ฐิตมฏฺฐิโตสิ
              ปุจฺฉามิ ตํ สมณ เอตมตฺถํ
              กถํ ฐิโต ตฺวํ อหมฏฺฐิโตมฺหิ ฯ
              ฐิโต อหํ องฺคุลิมาล สพฺพทา
              สพฺเพสุ ภูเตสุ นิธาย ทณฺฑํ
              ตุวญฺจ ปาเณสุ อสญฺญโตสิ
              ตสฺมา ฐิโตหํ ตุวมฏฺฐิโตสิ ฯ
              จิรสฺสํ วต เม มหิโต มเหสี
              มหาวนํ สมณ ๑- ปจฺจุปาทิ ๒-
              โสหํ จริสฺสามิ ปชหิสฺส ๓- ปาปํ
              สุตฺวาน คาถํ ตว ธมฺมยุตฺตํ
              อิเตฺวว โจโร อสิมาวุธญฺจ
              โสพฺเภ ปปาเต นรเก มนฺวการิ ๔-
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. สมโณยํ ฯ    ยุ. ปจฺจวาทิ ฯ    ยุ. จิรสฺสา ปหาสฺสํ ฯ
@ ยุ. อนฺวการี ฯ
              อวนฺทิ โจโร สุคตสฺส ปาเท
              ตตฺเถว นํ ปพฺพชฺชํ อยาจิ ฯ
              พุทฺโธ จ โข การุณิโก มเหสี
              โย สตฺถา โลกสฺส สเทวกสฺส
              ตเมหิ ภิกฺขูติ ตทา อโวจ
              เอเสว ตสฺส อหุ ภิกฺขุภาโวติ ฯ
อถ    โข   ภควา   อายสฺมตา   องฺคุลิมาเลน   ปจฺฉาสมเณน   เยน
สาวตฺถี   เตน  จาริกํ  ปกฺกามิ  ฯ  อนุปุพฺเพน  จาริกํ  จรมาโน  เยน
สาวตฺถี ตทวสริ ฯ
     [๕๒๖]   ตตฺร  สุทํ  ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส
อาราเม   ฯ   เตน   โข  ปน  สมเยน  รญฺโญ  ปเสนทิสฺส  โกสลสฺส
อนฺเตปุรทฺวาเร       มหาชนกาโย      สนฺนิปติตฺวา      อุจฺจาสทฺโท
มหาสทฺโท   โหติ   โจโร   เต   เทว   วิชิเต   องฺคุลิมาโล   นาม
ลุทฺโท    โลหิตปาณี    หตปหเต    นิวิฏฺโฐ   อทยาปนฺโน   ปาณภูเตสุ
เตน   คามาปิ   อคามา   กตา   นิคมาปิ   อนิคมา   กตา  ชนปทาปิ
อชนปทา   กตา   โส   มนุสฺเส   วธิตฺวา   วธิตฺวา   องฺคุลีนํ   มาลํ
ธาเรติ  ตํ  เทโว  ปฏิเสเธตูติ  ฯ  อถ  โข  ราชา  ปเสนทิ  โกสโล
ปญฺจมตฺเตหิ    อสฺสสเตหิ    สาวตฺถิยา   นิกฺขมิตฺวา   ๑-   ทิวาทิวสฺส
เยน  อาราโม  เตน  ปาวิสิ  ยาวติกา  ๒- ยานสฺส ภูมิ ยาเนน คนฺตฺวา
ยานา   ปจฺโจโรหิตฺวา   ๓-   ปตฺติโกว   เยน   ภควา   เตนุปสงฺกมิ
@เชิงอรรถ:  ยุ. นิกฺขมิ ฯ    ยุ. ยาวติโก ฯ   ยุ. ปจฺจาโรหิตฺวา ฯ
อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ
     [๕๒๗]   เอกมนฺตํ   นิสินฺนํ   โข  ราชานํ  ปเสนทิโกสลํ  ภควา
เอตทโวจ   กินฺนุ   เต  มหาราช  ราชา  มาคโธ  เสนิโย  พิมฺพิสาโร
กุปิโต   เวสาลิกา   วา   ลิจฺฉวี   อญฺเญ   วา  ปฏิราชาโนติ  ฯ  น
โข   เม   ภนฺเต   ราชา   มาคโธ  เสนิโย  พิมฺพิสาโร  กุปิโต  นปิ
เวสาลิกา   ลิจฺฉวี   นปิ   อญฺเญ   ปฏิราชาโน   โจโร   เม  ภนฺเต
วิชิเต   องฺคุลิมาโล   นาม   ลุทฺโท   โลหิตปาณี   หตปหเต   นิวิฏฺโฐ
อทยาปนฺโน    ปาณภูเตสุ   เตน   คามาปิ   อคามา   กตา   นิคมาปิ
อนิคมา   กตา   ชนปทาปิ   อชนปทา   กตา   โส   มนุสฺเส  วธิตฺวา
วธิตฺวา  องฺคุลีนํ  มาลํ  ธาเรติ  ตาหํ  ๑- ภนฺเต ปฏิเสธิสฺสามีติ ฯ สเจ
ปน   ตฺวํ   มหาราช   องฺคุลิมาลํ  ปสฺเสยฺยาสิ  เกสมสฺสุํ  โอหาเรตฺวา
กาสายานิ    วตฺถานิ   อจฺฉาเทตฺวา   อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพชิตํ
วิรตํ   ปาณาติปาตา   วิรตํ  อทินฺนาทานา  วิรตํ  มุสาวาทา  เอกภตฺติกํ
พฺรหฺมจารึ    สีลวนฺตํ    กลฺยาณธมฺมํ    กินฺติ    ตํ   กเรยฺยาสีติ   ฯ
อภิวาเทยฺยาม    วา   ภนฺเต   ปจฺจุฏฺเฐยฺยาม   วา   อาสเนน   วา
นิมนฺเตยฺยาม    อภินิมนฺเตยฺยาม    วา    นํ    จีวรปิณฺฑปาตเสนาสน-
คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขาเรหิ    ธมฺมิกํ    วา   อสฺส   รกฺขาวรณคุตฺตึ
สํวิทเหยฺยาม     กุโต    ปนสฺส    ภนฺเต    ทุสฺสีลสฺส    ปาปธมฺมสฺส
เอวรูโป สีลสํยโม ภวิสฺสตีติ ฯ
     [๕๒๘]   เตน  โข  ปน  สมเยน  อายสฺมา  องฺคุลิมาโล  ภควโต
@เชิงอรรถ:  ยุ. นาหํ ฯ
อวิทูเร   นิสินฺโน   โหติ  ฯ  อถ  โข  ภควา  ทกฺขิณพาหํ  ปคฺคเหตฺวา
ราชานํ   ปเสนทิโกสลํ   เอตทโวจ  เอโส  มหาราช  องฺคุลิมาโลติ  ฯ
อถ   โข   รญฺโญ   ปเสนทิสฺส  โกสลสฺส  อหุเทว  ภยํ  อหุ  ฉมฺภิตตฺตํ
อหุ   โลมหํโส   ฯ   อถ   โข   ภควา   ราชานํ  ปเสนทิโกสลํ  ภีตํ
สํวิคฺคโลมหฏฺฐชาตํ   วิทิตฺวา   ราชานํ   ปเสนทิโกสลํ   เอตทโวจ  มา
ภายิ  มหาราช  มา  ภายิ  มหาราช  นตฺถิ  เต  อิโต  ๑-  ภยนฺติ  ฯ
อถ    โข   รญฺโญ   ปเสนทิสฺส   โกสลสฺส   ยํ   อโหสิ   ภยํ   วา
ฉมฺภิตตฺตํ   วา   โลมหํโส   วา   โส   ปฏิปฺปสฺสมฺภิ   ฯ   อถ   โข
ราชา    ปเสนทิ    โกสโล   เยนายสฺมา   องฺคุลิมาโล   เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา    อายสฺมนฺตํ    องฺคุลิมาลํ    เอตทโวจ    อยฺโย   โน
ภนฺเต  องฺคุลิมาโลติ  ฯ  เอวํ  มหาราชาติ  ฯ กถํโคตฺโต [๒]- อยฺยสฺส
ปิตา   กถํโคตฺตา   อยฺยสฺส   มาตาติ  ฯ  คคฺโค  โข  มหาราช  ปิตา
มนฺตานี   มาตาติ   ฯ   อภิรมตุ   ภนฺเต  อยฺโย  คคฺโค  มนฺตานีปุตฺโต
อหมยฺยสฺส      คคฺคสฺส      มนฺตานีปุตฺตสฺส     อุสฺสุกฺกํ     กริสฺสามิ
จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานนฺติ    ฯ    เตน   โข
ปน   สมเยน   อายสฺมา   องฺคุลิมาโล   อารญฺญโก  โหติ  ปิณฺฑปาติโก
ปํสุกูลิโก   เตจีวริโก   ฯ   อถ   โข  อายสฺมา  องฺคุลิมาโล  ราชานํ
ปเสนทิโกสลํ เอตทโวจ อลํ มหาราช ปริปุณฺณํ เม ติจีวรนฺติ ฯ
     [๕๒๙]   อถ  โข  ราชา  ปเสนทิ โกสโล เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา     ภควนฺตํ     อภิวาเทตฺวา    เอกมนฺตํ    นิสีทิ    ฯ
@เชิงอรรถ:  ยุ. อโต ฯ    ยุ. เอตฺถนฺตเร ภนฺเตติ ทิสฺสติ ฯ
เอกมนฺตํ   นิสินฺโน   โข  ราชา  ปเสนทิ  โกสโล  ภควนฺตํ  เอตทโวจ
อจฺฉริยํ   ภนฺเต   อพฺภูตํ   ภนฺเต   ยาวญฺจิทํ  ภนฺเต  ภควา  อทนฺตานํ
ทเมตา   อสเมนฺตานํ   ๑-   สเมตา   อปฺปรินิพฺพุตานํ   ปรินิพฺพาเปตา
ยํ   หิ   มยํ   ภนฺเต   นาสกฺขิมฺหา   ทณฺเฑนปิ  สตฺเถนปิ  ทเมตุํ  โส
ภควตา   อทณฺเฑน   อสตฺเถน   ๒-   ทนฺโต   หนฺททานิ   มยํ  ภนฺเต
คจฺฉาม   พหุกิจฺจา   มยํ   พหุกรณียาติ  ฯ  ยสฺสทานิ  [๓]-  มหาราช
กาลํ   มญฺญสีติ   ฯ   อถ  โข  ราชา  ปเสนทิ  โกสโล  อุฏฺฐายาสนา
ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิ ฯ
     [๕๓๐]   อถ  โข  อายสฺมา  องฺคุลิมาโล  ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา
ปตฺตจีวรมาทาย   สาวตฺถึ   ปิณฺฑาย  ปาวิสิ  ฯ  อทฺทสา  โข  อายสฺมา
องฺคุลิมาโล    สาวตฺถิยํ    สปทานํ    ปิณฺฑาย    จรมาโน    อญฺญตรํ
อิตฺถึ   มูฬฺหคพฺภํ   วิสาตคพฺภํ   ฯ   ทิสฺวานสฺส   เอตทโหสิ   กิลิสฺสนฺติ
วต   โภ  สตฺตา  กิลิสฺสนฺติ  วต  โภ  สตฺตาติ  ฯ  อถ  โข  อายสฺมา
องฺคุลิมาโล      สาวตฺถิยํ      ปิณฺฑาย      จริตฺวา      ปจฺฉาภตฺตํ
ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต     เยน     ภควา    เตนุปสงฺกมิ    อุปสงฺกมิตฺวา
ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทิ   ฯ  เอกมนฺตํ  นิสินฺโน  โข
อายสฺมา   องฺคุลิมาโล  ภควนฺตํ  เอตทโวจ  อิธาหํ  ภนฺเต  ปุพฺพณฺหสมยํ
นิวาเสตฺวา   ปตฺตจีวรํ   อาทาย   สาวตฺถึ   ปิณฺฑาย   ปาวิสึ   อทฺทสํ
โข   อหํ   ภนฺเต   สาวตฺถิยํ   สปทานํ   ปิณฺฑาย   จรมาโน  อญฺญตรํ
อิตฺถึ    มูฬฺหคพฺภํ   วิสาตคพฺภํ   ทิสฺวาน   เม   เอตทโหสิ   กิลิสฺสนฺติ
@เชิงอรรถ:  ยุ. อสนฺตานํ ฯ    ยุ. อสตฺเถเนว ฯ    ยุ. เอตฺถนฺตเร ตฺวนฺติ ทิสฺสติ ฯ
วต โภ สตฺตา กิลิสฺสนฺติ วต โภ สตฺตาติ ฯ
     [๕๓๑]   เตนหิ  ตฺวํ  องฺคุลิมาล  เยน  สา  อิตฺถี ๑- เตนุปสงฺกม
อุปสงฺกมิตฺวา  ตํ  อิตฺถึ  เอวํ  วเทหิ  ยโตหํ  ภคินิ  ชาโต  นาภิชานามิ
สญฺจิจฺจ   ปาณํ   ชีวิตา  โวโรเปตา  เตน  สจฺเจน  โสตฺถิ  เต  โหตุ
โสตฺถิ   คพฺภสฺสาติ   ฯ   โส  หิ  นูน  เม  ภนฺเต  สมฺปชานมุสาวาโท
ภวิสฺสติ  มยา  หิ  ภนฺเต  พหู  สญฺจิจฺจ  ปาณา  ชีวิตา  โวโรปิตาติ  ฯ
เตนหิ  ตฺวํ  องฺคุลิมาล  เยน  สา  อิตฺถี  ๒-  เตนุปสงฺกม อุปสงฺกมิตฺวา
ตํ  อิตฺถึ  เอวํ  วเทหิ  ยโตหํ  ภคินิ  อริยาย ชาติยา ชาโต นาภิชานามิ
สญฺจิจฺจ  ปาณํ  ชีวิตา  โวโรเปตา  เตน  สจฺเจน โสตฺถิ เต โหตุ โสตฺถิ
คพฺภสฺสาติ   ฯ   เอวํ   ภนฺเตติ   โข  อายสฺมา  องฺคุลิมาโล  ภควโต
ปฏิสฺสุตฺวา   เยน   สา   อิตฺถี   เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา  ตํ  อิตฺถึ
เอตทโวจ    ยโตหํ   ภคินิ   อริยาย   ชาติยา   ชาโต   นาภิชานามิ
สญฺจิจฺจ   ปาณํ   ชีวิตา  โวโรเปตา  เตน  สจฺเจน  โสตฺถิ  เต  โหตุ
โสตฺถิ คพฺภสฺสาติ ฯ อถ โข โสตฺถิตฺถิยา อโหสิ โสตฺถิ คพฺภสฺส ฯ
     [๕๓๒]   อถ   โข   อายสฺมา   องฺคุลิมาโล   เอโก  วูปกฏฺโฐ
อปฺปมตฺโต    อาตาปี    ปหิตตฺโต   วิหรนฺโต   นจิรสฺเสว   ยสฺสตฺถาย
กุลปุตฺตา    สมฺมเทว    อคารสฺมา    อนคาริยํ   ปพฺพชนฺติ   ตทนุตฺตรํ
พฺรหฺมจริยปริโยสานํ    ทิฏฺเฐว    ธมฺเม    สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา
@เชิงอรรถ: ๑-๒ กตฺถจิ โปตฺถเก เยน สาวตฺถีติ ปาโฐ ทิสฺสติ ฯ
อุปสมฺปชฺช    วิหาสิ   ขีณา   ชาติ   วุสิตํ   พฺรหฺมจริยํ   กตํ   กรณียํ
นาปรํ    อิตฺถตฺตายาติ   อพฺภญฺญาสิ   ฯ   อญฺญตโร   โข   ปนายสฺมา
องฺคุลิมาโล อรหตํ อโหสิ ฯ
     [๕๓๓]   อถ  โข  อายสฺมา  องฺคุลิมาโล  ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา
ปตฺตจีวรมาทาย   สาวตฺถิยํ   ๑-   ปิณฺฑาย  ปาวิสิ  ฯ  เตน  โข  ปน
สมเยน   อญฺเญนปิ   เลฑฺฑุ   ขิตฺโต   อายสฺมโต  องฺคุลิมาลสฺส  กาเย
นิปตติ     อญฺเญนปิ    ทณฺโฑ    ขิตฺโต    อายสฺมโต    องฺคุลิมาลสฺส
กาเย   นิปตติ   อญฺเญนปิ   สกฺขรา   ขิตฺตา  อายสฺมโต  องฺคุลิมาลสฺส
กาเย   นิปตติ   ฯ   อถ  โข  อายสฺมา  องฺคุลิมาโล  ภินฺเนน  สีเสน
โลหิเตน    คฬนฺเตน    ภินฺเนน    ปตฺเตน   วิปฺผาลิตาย   สงฺฆาฏิยา
เยน   ภควา   เตนุปสงฺกมิ   ฯ   อทฺทสา   โข   ภควา   อายสฺมนฺตํ
องฺคุลิมาลํ    ทูรโตว    อาคจฺฉนฺตํ   ทิสฺวาน   อายสฺมนฺตํ   องฺคุลิมาลํ
เอตทโวจ   อธิวาเสหิ   ตฺวํ   พฺราหฺมณ   อธิวาเสหิ   ตฺวํ   พฺราหฺมณ
ยสฺส   โข   ตฺวํ   กมฺมสฺส  วิปาเกน  พหูนิ  วสฺสานิ  พหูนิ  วสฺสสตานิ
พหูนิ    วสฺสสหสฺสานิ    นิรเย    ปเจยฺยาสิ   ตสฺส   ตฺวํ   พฺราหฺมณ
กมฺมสฺส วิปากํ ทิฏฺเฐว ธมฺเม ปฏิสํเวเทสีติ ฯ
     [๕๓๔]   อถ   โข  อายสฺมา  องฺคุลิมาโล  รโหคโต  ปฏิสลฺลีโน
วิมุตฺติสุขํ ปฏิสํเวที ตายํ เวลายํ อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ
         โย จ ปุพฺเพ ปมชฺชิตฺวา      ปจฺฉา โส นปฺปมชฺชติ
         โสมํ โลกํ ปภาเสติ             อพฺภามุตฺโตว จนฺทิมา
@เชิงอรรถ:  ยุ. สาวตฺถึ ฯ
         ยสฺส ปาปํ กตํ กมฺมํ             กุสเลน ปิถียติ
         โสมํ โลกํ ปภาเสติ             อพฺภามุตฺโตว จนฺทิมา
         โย หเว ทหโร ภิกฺขุ           ยุญฺชติ พุทฺธสาสเน
         โสมํ โลกํ ปภาเสติ            อพฺภามุตฺโตว จนฺทิมา
                ทิสา หิ เม ธมฺมกถํ สุณนฺตุ
                ทิสา หิ เม ยุญฺชนฺตุ พุทฺธสาสเน
                ทิสา หิ เม เต มนุชา ๑- ภชนฺตุ
                เย ธมฺมเมวาทปยนฺติ สนฺโต
         ทิสา หิ เม ขนฺติโวทานํ ๒-    อวิโรธปฺปสํสนํ ๓-
         สุณนฺตุ ธมฺมํ กาเลน                ตญฺจ อนุวิธิยนฺตุ
         น หิ ชาตุ โส มมํ หึเส             อญฺญํ วา ปน กญฺจิ นํ
         ปปฺปุยฺย ปรมํ สนฺตึ                  รกฺเขยฺย ตสถาวเร
                อุทกญฺหิ นยนฺติ เนตฺติกา
                อุสุการา นมยนฺติ เตชนํ
                ทารุํ นมยนฺติ ตจฺฉกา
                อตฺตานํ ทมยนฺติ ปณฺฑิตา
         ทณฺเฑเนเก ทมยนฺติ            องฺกุเสภิ กสาหิ จ
         อทณฺเฑน อสตฺเถน            อหํ ทณฺโฑมฺหิ ๔- ตาทินา
         อหึสโกติ เม นามํ               หึสกสฺส ปุเร สโต
         อชฺชาหํ สจฺจนาโมมฺหิ       น นํ หึสามิ กญฺจิ นํ
@เชิงอรรถ:  ยุ. มนุสฺเส ฯ    ยุ. ขนฺติวาทานํ ฯ    ยุ. อวิโรธปฺปสํสีนํ ฯ
@ ยุ. ทนฺโตมฺหิ ฯ
         โจโร อหํ ปุเร อาสึ              องฺคุลิมาโลติ วิสฺสุโต
         วุยฺหมาโน มโหเฆน           พุทฺธํ สรณมาคมํ
         โลหิตปาณี ปุเร อาสึ          องฺคุลิมาโลติ วิสฺสุโต
         สรณคมนํปสฺส                    ภวเนตฺติ สมูหตา
         ตาทิสํ กมฺมํ กตฺวาน            พหุํ ทุคฺคติคามินํ
         ผุฏฺโฐ กมฺมวิปาเกน            อนโณ ภุญฺชามิ โภชนํ
         ปมาทมนุยุญฺชนฺติ               พาลา ทุมฺเมธิโน ชนา
         อปฺปมาทญฺจ เมธาวี           ธนํ เสฏฺฐํว รกฺขติ
         มา ปมาทมนุยุญฺเชถ           มา กามรติสนฺถวํ
         อปฺปมตฺโต หิ ฌายนฺโต      ปปฺโปติ วิปุลํ สุขํ
         สฺวาคตํ ๑- นาปคตํ             นยิทํ ทุมฺมนฺติ ตํ มม
         สุวิภตฺเตสุ ๒- ธมฺเมสุ        ยํ เสฏฺฐํ ตทุปาคมํ
         สฺวาคตํ ๓- นาปคตํ            นยิทํ ทุมฺมนฺติ ตํ มม
         ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา    กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺติ ฯ
                   องฺคุลิมาลสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ฉฏฺฐํ ฯ
                        ----------
@เชิงอรรถ: ๑-๓ ยุ. สาคตํ ฯ    ยุ. ปฏิภตฺเตสุ ฯ
                       ปิยชาติกสุตฺตํ
     [๕๓๕]   เอวมฺเม   สุตํ   เอกํ  สมยํ  ภควา  สาวตฺถิยํ  วิหรติ
เชตวเน   อนาถปิณฺฑิกสฺส   อาราเม   ฯ   เตน   โข   ปน  สมเยน
อญฺญตรสฺส    คหปติสฺส    เอกปุตฺตโก    ปิโย    มนาโป    กาลกโต
โหติ   ฯ   ตสฺส   กาลกิริยาย   เนว   กมฺมนฺตา   ปฏิภนฺติ  น  ภตฺตํ
ปฏิภาติ   ฯ   โส   อาฬหนํ  คนฺตฺวา  คนฺตฺวา  กนฺทติ  กหํ  เอกปุตฺตก
กหํ  เอกปุตฺตกาติ  ฯ  อถ  โข  โส  คหปติ  เยน  ภควา  เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ
     [๕๓๖]   เอกมนฺตํ   นิสินฺนํ   โข  ตํ  คหปตึ  ภควา  เอตทโวจ
น  โข  เต  คหปติ  สเก  จิตฺเต  ฐิตสฺส อินฺทฺริยานิ อตฺถิ เต อินฺทฺริยานํ
อญฺญถตฺตนฺติ    ฯ    กึ    หิ   เม   ภนฺเต   อินฺทฺริยานํ   นาญฺญถตฺตํ
ภวิสฺสติ    มยฺหญฺหิ   ภนฺเต   เอกปุตฺตโก   ปิโย   มนาโป   กาลกโต
ตสฺส   กาลกิริยาย   เนว   กมฺมนฺตา   ปฏิภนฺติ   น   ภตฺตํ   ปฏิภาติ
โสหํ   อาฬหนํ   คนฺตฺวา   คนฺตฺวา   กนฺทามิ   กหํ   เอกปุตฺตก   กหํ
เอกปุตฺตกาติ   ฯ   เอวเมตํ   คหปติ  เอวเมตํ  คหปติ  ปิยชาติกา  หิ
คหปติ  โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา  ปิยปฺปภูติกาติ  ๑-  ฯ  ตสฺส ๒-
โข   นาเมตํ   ภนฺเต  เอวํ  ภนฺเต  ภวิสฺสติ  ปิยชาติกา  โสกปริเทว-
ทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา    ปิยปฺปภูติกา    ปิยชาติกา   หิ   โข   ภนฺเต
อานนฺทโสมนสฺสา   ปิยปฺปภูติกาติ   ฯ   อถ   โข  โส  คหปติ  ภควโต
@เชิงอรรถ:  ยุ. สพฺพตฺถ ปิยปฺปภวิกาติ ฯ    ยุ. กสฺส ฯ
ภาสิตํ อนภินนฺทิตฺวา อปฺปฏิกฺโกสิตฺวา ๑- อุฏฺฐายาสนา ปกฺกามิ ฯ
     [๕๓๗]   เตน  โข  ปน  สมเยน  สมฺพหุลา  อกฺขธุตฺตา  ภควโต
อวิทูเร  อกฺเขหิ  ทิพฺพนฺติ  ฯ  อถ  โข  โส  คหปติ เยน เต อกฺขธุตฺตา
เตนุปสงฺกมิ    อุปสงฺกมิตฺวา    เต    อกฺขธุตฺเต   เอตทโวจ   อิธาหํ
โภนฺโต   เยน   สมโณ   โคตโม   เตนุปสงฺกมึ   อุปสงฺกมิตฺวา   สมณํ
โคตมํ  อภิวาเทตฺวา  เอกมนฺตํ  นิสีทึ  เอกมนฺตํ  นิสินฺนํ  โข  มํ โภนฺโต
สมโณ  โคตโม  เอตทโวจ  น  โข  [๒]-  คหปติ  สเก  จิตฺเต ฐิตสฺส
อินฺทฺริยานิ อตฺถิ เต อินฺทฺริยานํ อญฺญถตฺตนฺติ
     {๕๓๗.๑}   เอวํ วุตฺเต อหํ โภนฺโต สมณํ โคตมํ เอตทโวจํ กึ หิ เม
ภนฺเต   อินฺทฺริยานํ   นาญฺญถตฺตํ  ภวิสฺสติ  มยฺหํ  หิ  ภนฺเต  เอกปุตฺตโก
ปิโย   มนาโป   กาลกโต  ตสฺส  กาลกิริยาย  เนว  กมฺมนฺตา  ปฏิภนฺติ
น   ภตฺตํ  ปฏิภาติ  โสหํ  ๓-  อาฬหนํ  คนฺตฺวา  คนฺตฺวา  กนฺทามิ  กหํ
เอกปุตฺตก   กหํ   เอกปุตฺตกาติ   เอวเมตํ   คหปติ   เอวเมตํ  คหปติ
ปิยชาติกา       หิ       คหปติ      โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา
ปิยปฺปภูติกาติ   ตสฺส   ๔-  โข  นาเมตํ  ภนฺเต  เอวํ  ภนฺเต  ภวิสฺสติ
ปิยชาติกา         โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา        ปิยปฺปภูติกา
ปิยชาติกา    หิ    โข    ภนฺเต    อานนฺทโสมนสฺสา    ปิยปฺปภูติกาติ
อถ    โขหํ    โภนฺโต    สมณสฺส   โคตมสฺส   ภาสิตํ   อนภินนฺทิตฺวา
อปฺปฏิกฺโกสิตฺวา   ๕-   อุฏฺฐายาสนา   ปกฺกามินฺติ  ฯ  เอวเมตํ  คหปติ
เอวเมตํ     คหปติ    ปิยชาติกา    หิ    คหปติ    อานนฺทโสมนสฺสา
@เชิงอรรถ: ๑-๕ ยุ. ปฏิกฺโกสิตฺวา ฯ    ยุ. เอตฺถนฺตเร เตติ ทิสฺสติ ฯ    ยุ. โส ฯ
@ ยุ. กสฺส ฯ ภนฺเตติ นตฺถิ ฯ
ปิยปฺปภูติกาติ   ฯ   อถ   โข   โส  คหปติ  สเมติ  เม  อกฺขธุตฺเตหีติ
ปกฺกามิ ฯ
     [๕๓๘]   อถ  โข  อิทํ  กถาวตฺถุํ  อนุปุพฺเพน ราชนฺเตปุรํ ปาวิสิ ฯ
อถ   โข   ราชา  ปเสนทิ  โกสโล  มลฺลิกํ  เทวึ  อามนฺเตสิ  อิทนฺเต
มลฺลิเก    สมเณน   โคตเมน   ภาสิตํ   ปิยชาติกา   โสกปริเทวทุกฺข-
โทมนสฺสุปายาสา   ปิยปฺปภูติกาติ   ฯ   สเจ   ตํ   มหาราช  ภควตา
ภาสิตํ   เอวเมตนฺติ   ฯ   เอวเมวํ  ปนายํ  มลฺลิกา  ยญฺญเทว  สมโณ
โคตโม   ภาสติ   ตํ   ตเทวสฺส   อพฺภนุโมทติ   สเจ   ตํ   มหาราช
ภควตา   ภาสิตํ  เอวเมตนฺติ  ฯ  เสยฺยถาปิ  นาม  อาจริโย  ยญฺญเทว
อนฺเตวาสิสฺส   ภาสติ   ตํ  ตเทวสฺส  อนฺเตวาสี  อพฺภนุโมทติ  เอวเมตํ
อาจริย   เอวเมตํ   อาจริยาติ  เอวเมว  โข  ตฺวํ  มลฺลิเก  ยญฺญเทว
สมโณ    โคตโม    ภาสติ   ตํ   ตเทวสฺส   อพฺภนุโมทสิ   สเจ   ตํ
มหาราช ภควตา ภาสิตํ เอวเมตนฺติ จร ปิเร มลฺลิเก วินสฺสาติ ฯ
     [๕๓๙]   อถ  โข  มลฺลิกา  เทวี  นาฬิชงฺฆํ  พฺราหฺมณํ  อามนฺเตสิ
เอหิ    ตฺวํ    พฺราหฺมณ   เยน   ภควา   เตนุปสงฺกม   อุปสงฺกมิตฺวา
มม   วจเนน   ภควโต  ปาเท  สิรสา  วนฺทาหิ  อปฺปาพาธํ  อปฺปาตงฺกํ
ลหุฏฺฐานํ  พลํ  ผาสุวิหารํ  ปุจฺฉ  มลฺลิกา  ภนฺเต  เทวี  ภควโต  ปาเท
สิรสา   วนฺทติ   อปฺปาพาธํ   อปฺปาตงฺกํ   ลหุฏฺฐานํ   พลํ   ผาสุวิหารํ
ปุจฺฉตีติ  เอวญฺจ  วเทหิ  ภาสิตา  นุ  โข  ภนฺเต  ภควโต  ๑-  เอสา
วาจา    ปิยชาติกา    โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา    ปิยปฺปภูติกาติ
@เชิงอรรถ:  ยุ. ภควตา ฯ
ยถา  [๑]-  เต  ภควา พฺยากโรติ ตํ สาธุกํ อุคฺคเหตฺวา มมาโรเจยฺยาสิ
น  หิ  ตถาคตา  วิตถํ  ภณนฺตีติ  ฯ เอวํ โภตีติ โข นาฬิชงฺโฆ พฺราหฺมโณ
มลฺลิกาย   เทวิยา  ปฏิสฺสุตฺวา  เยน  ภควา  เตนุปสงฺกมิ  อุปสงฺกมิตฺวา
ภควตา   สทฺธึ   สมฺโมทิ   สมฺโมทนียํ   กถํ   สาราณียํ   วีติสาเรตฺวา
เอกมนฺตํ   นิสีทิ   ฯ   เอกมนฺตํ   นิสินฺโน  โข  นาฬิชงฺโฆ  พฺราหฺมโณ
ภควนฺตํ  เอตทโวจ  มลฺลิกา  โภ  โคตม  เทวี  โภโต  โคตมสฺส ปาเท
สิรสา   วนฺทติ   อปฺปาพาธํ   อปฺปาตงฺกํ   ลหุฏฺฐานํ   พลํ   ผาสุวิหารํ
ปุจฺฉติ  เอวญฺจ  วเทติ  ภาสิตา  นุ  โข  ภนฺเต  ภควา  เอสา  วาจา
ปิยชาติกา โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา ปิยปฺปภูติกาติ ฯ
     {๕๓๙.๑}   เอวเมตํ  พฺราหฺมณ  เอวเมตํ  พฺราหฺมณ  ปิยชาติกา หิ
พฺราหฺมณ      โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา     ปิยปฺปภูติกาติ     ฯ
ตทิมินาเปตํ    พฺราหฺมณ    ปริยาเยน    เวทิตพฺพํ   ยถา   ปิยชาติกา
โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา ปิยปฺปภูติกาติ ฯ
     [๕๔๐]   ภูตปุพฺพํ     พฺราหฺมณ     อิมิสฺสาเยว    สาวตฺถิยา
อญฺญตรสฺสา    อิตฺถิยา    มาตา    กาลมกาสิ    ฯ    สา    ตสฺสา
กาลกิริยาย    อุมฺมตฺติกา    ขิตฺตจิตฺตา   รถิยาย   รถิยํ   สิงฺฆาฏเกน
สิงฺฆาฏกํ   อุปสงฺกมิตฺวา   เอวมาห   อปิ   เม   มาตรํ  อทสฺสถ  อปิ
เม   มาตรํ   อทสฺสถาติ  ฯ  อิมินาปิ  โข  เอตํ  พฺราหฺมณ  ปริยาเยน
เวทิตพฺพํ      ยถา     ปิยชาติกา     โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา
ปิยปฺปภูติกาติ ฯ
@เชิงอรรถ:  ยุ. เอตฺถนฺตเร จสทฺโท ทิสฺสติ ฯ
     {๕๔๐.๑}   ภูตปุพฺพํ  พฺราหฺมณ  อิมิสฺสาเยว สาวตฺถิยา อญฺญตรสฺสา
อิตฺถิยา  ปิตา  กาลมกาสิ  ...  ภาตา  กาลมกาสิ ... ภคินี กาลมกาสิ
...  ปุตฺโต  กาลมกาสิ  ... ธีตา กาลมกาสิ ... สามิโก กาลมกาสิ ฯ
สา  ตสฺส  กาลกิริยาย  อุมฺมตฺติกา  ขิตฺตจิตฺตา  รถิยาย รถิยํ สิงฺฆาฏเกน
สิงฺฆาฏกํ   อุปสงฺกมิตฺวา  เอวมาห  อปิ  เม  สามิกํ  อทสฺสถ  อปิ  เม
สามิกํ  อทสฺสถาติ  ฯ  อิมินาปิ  โข  เอตํ  พฺราหฺมณ ปริยาเยน เวทิตพฺพํ
ยถา ปิยชาติกา โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา ปิยปฺปภูติกาติ ฯ
     [๕๔๑]   ภูตปุพฺพํ   พฺราหฺมณ  อิมิสฺสาเยว  สาวตฺถิยา  อญฺญตรสฺส
ปุริสสฺส   มาตา   กาลมกาสิ   ฯ  โส  ตสฺสา  กาลกิริยาย  อุมฺมตฺติโก
ขิตฺตจิตฺโต    รถิยาย    รถิยํ   สิงฺฆาฏเกน   สิงฺฆาฏกํ   อุปสงฺกมิตฺวา
เอวมาห   อปิ   เม  มาตรํ  อทสฺสถ  อปิ  เม  มาตรํ  อทสฺสถาติ  ฯ
อิมินาปิ   โข   เอตํ  พฺราหฺมณ  ปริยาเยน  เวทิตพฺพํ  ยถา  ปิยชาติกา
โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา ปิยปฺปภูติกาติ ฯ
     {๕๔๑.๑}   ภูตปุพฺพํ  พฺราหฺมณ  อิมิสฺสาเยว  สาวตฺถิยา  อญฺญตรสฺส
ปุริสสฺส  ปิตา กาลมกาสิ ... ภาตา กาลมกาสิ ... ภคินี กาลมกาสิ ...
ปุตฺโต  กาลมกาสิ  ...  ธีตา  กาลมกาสิ  ...  ปชาปติ  กาลมกาสิ ฯ
โส    ตสฺสา   กาลกิริยาย   อุมฺมตฺติโก   ขิตฺตจิตฺโต   รถิยาย   รถิยํ
สิงฺฆาฏเกน   สิงฺฆาฏกํ   อุปสงฺกมิตฺวา   เอวมาห   อปิ   เม  ปชาปตึ
อทสฺสถ   อปิ   เม   ปชาปตึ   อทสฺสถาติ   ฯ   อิมินาปิ   โข  เอตํ
พฺราหฺมณ   ปริยาเยน   เวทิตพฺพํ   ยถา   ปิยชาติกา  โสกปริเทวทุกฺข-
โทมนสฺสุปายาสา ปิยปฺปภูติกาติ ฯ
     [๕๔๒]   ภูตปุพฺพํ   พฺราหฺมณ   อิมิสฺสาเยว  สาวตฺถิยา  อญฺญตรา
อิตฺถี   ญาติกุลํ   อคมาสิ  ฯ  ตสฺสา  เต  ญาตกา  สามิกํ  อจฺฉินฺทิตฺวา
อญฺญสฺส  ทาตุกามา  สา  จ  ตํ  น  อิจฺฉติ  ฯ  อถ  โข  สา อิตฺถี ๑-
สามิกํ   เอตทโวจ   อิเม   มม   อยฺยปุตฺต   ญาตกา  ตํ  อจฺฉินฺทิตฺวา
อญฺญสฺส  ทาตุกามา  อหญฺจ  ตํ  น  อิจฺฉามีติ  ฯ  อถ  โข  โส  ปุริโส
ตํ   อิตฺถึ   ทฺวิธา   เฉตฺวา   อตฺตานํ   อุปฺผาเลสิ  ๒-  อุโภ  เปจฺจ
ภวิสฺสามาติ  ฯ  อิมินา  ๓-  โข  เอตํ  พฺราหฺมณ  ปริยาเยน  เวทิตพฺพํ
ยถา ปิยชาติกา โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา ปิยปฺปภูติกาติ ฯ
     [๕๔๓]   อถ   โข   นาฬิชงฺโฆ   พฺราหฺมโณ   ภควโต   ภาสิตํ
อภินนฺทิตฺวา    อนุโมทิตฺวา    อุฏฺฐายาสนา    เยน    มลฺลิกา   เทวี
เตนุปสงฺกมิ    อุปสงฺกมิตฺวา    ยาวตโก    อโหสิ    ภควตา    สทฺธึ
กถาสลฺลาโป   ๔-   สพฺพํ  มลฺลิกาย  เทวิยา  อาโรเจสิ  ฯ  อถ  โข
มลฺลิกา  เทวี  เยน  ราชา  ปเสนทิ  โกสโล  เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา
ราชานํ   ปเสนทิโกสลํ   เอตทโวจ   ตํ   กึ   มญฺญสิ  มหาราช  ปิยา
เต  วชิรี  กุมารีติ  ฯ  เอวํ  มลฺลิเก  ปิยา  เม  วชิรี  กุมารีติ  ฯ ตํ
กึ   มญฺญสิ   มหาราช   วชิริยา   เต   กุมาริยา  วิปริณามญฺญถาภาวา
@เชิงอรรถ:  ยุ. สาวตฺถึ ฯ    ยุ. อุปฺปาเฏสิ ฯ    ยุ. อิมินาปิ ฯ
@ ยุ. เอตฺถนฺตเร ตนฺติ ทิสฺสติ ฯ
อุปฺปชฺเชยฺยุํ    โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสาติ    ฯ    วชิริยา   เม
มลฺลิเก   กุมาริยา   วิปริณามญฺญถาภาวา   ชีวิตสฺสปิ   สิยา   อญฺญถตฺตํ
กึ   ปน   เม   น  อุปฺปชฺชิสฺสนฺติ  โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสาติ  ฯ
อิทํ   โข   ตํ   มหาราช   เตน   ภควตา  ชานตา  ปสฺสตา  อรหตา
สมฺมาสมฺพุทฺเธน     สนฺธาย     ภาสิตํ     ปิยชาติกา    โสกปริเทว-
ทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา ปิยปฺปภูติกาติ ฯ
     [๕๔๔]   ตํ  กึ  มญฺญสิ  มหาราช  ปิยา เต วาสภขตฺติยาติ ฯ เอวํ
มลฺลิเก  ปิยา  เม  วาสภขตฺติยาติ  ฯ  ตํ  กึ  มญฺญสิ มหาราช วาสภาย
เต    ขตฺติยาย    วิปริณามญฺญถาภาวา    อุปฺปชฺเชยฺยุํ    โสกปริเทว-
ทุกฺขโทมนสฺสุปายาสาติ    ฯ   วาสภาย   [๑]-   มลฺลิเก   ขตฺติยาย
วิปริณามญฺญถาภาวา    ชีวิตสฺสปิ    สิยา    อญฺญถตฺตํ   กึ   ปน   เม
น    อุปฺปชฺชิสฺสนฺติ   โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสาติ   ฯ   อิทํ   โข
ตํ  มหาราช  เตน  ภควตา  ชานตา  ปสฺสตา  อรหตา  สมฺมาสมฺพุทฺเธน
สนฺธาย      ภาสิตํ     ปิยชาติกา     โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา
ปิยปฺปภูติกาติ ฯ
     [๕๔๕]   ตํ  กึ  มญฺญสิ  มหาราช  ปิโย  เต วิฑูฑโภ เสนาปตีติ ฯ
เอวํ  มลฺลิเก  ปิโย  เม  วิฑูฑโภ  เสนาปตีติ  ฯ  ตํ กึ มญฺญสิ มหาราช
วิฑูฑภสฺส     เต    เสนาปติสฺส    วิปริณามญฺญถาภาวา    อุปฺปชฺเชยฺยุํ
โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสาติ     ฯ    วิฑูฑภสฺส    เม    มลฺลิเก
เสนาปติสฺส     วิปริณามญฺญถาภาวา     ชีวิตสฺสปิ    สิยา    อญฺญถตฺตํ
@เชิงอรรถ:  ยุ. เอตฺถนฺตเร เมติ ทิสฺสติ ฯ
กึ   ปน   เม   น  อุปฺปชฺชิสฺสนฺติ  โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสาติ  ฯ
อิทํ   โข   ตํ   มหาราช   เตน   ภควตา  ชานตา  ปสฺสตา  อรหตา
สมฺมาสมฺพุทฺเธน     สนฺธาย     ภาสิตํ     ปิยชาติกา    โสกปริเทว-
ทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา ปิยปฺปภูติกาติ ฯ
     [๕๔๖]   ตํ   กึ  มญฺญสิ  มหาราช  ปิยา  เต  อหนฺติ  ฯ  เอวํ
มลฺลิเก   ปิยา   เมสิ   ตฺวนฺติ  ฯ  ตํ  กึ  มญฺญสิ  มหาราช  มยฺหนฺเต
วิปริณามญฺญถาภาวา           อุปฺปชฺเชยฺยุํ          โสกปริเทวทุกฺข-
โทมนสฺสุปายาสาติ   ฯ   ตุยฺหญฺหิ   เม   มลฺลิเก  วิปริณามญฺญถาภาวา
ชีวิตสฺสปิ    สิยา    อญฺญถตฺตํ    กึ    ปน   เม   น   อุปฺปชฺชิสฺสนฺติ
โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสาติ   ฯ   อิทํ   โข   ตํ  มหาราช  เตน
ภควตา   ชานตา   ปสฺสตา   อรหตา  สมฺมาสมฺพุทฺเธน  สนฺธาย  ภาสิตํ
ปิยชาติกา โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา ปิยปฺปภูติกาติ ฯ
     [๕๔๗]   ตํ   กึ  มญฺญสิ  มหาราช  ปิยา  เต  กาสิโกสลาติ  ฯ
เอวํ    มลฺลิเก    ปิยา   เม   กาสิโกสลา   กาสิโกสลานํ   มลฺลิเก
อานุภาเวน   กาสิกจนฺทนํ   ปจฺจนุโภม  มาลาคนฺธวิเลปนํ  ธาเรมาติ  ฯ
ตํ   กึ   มญฺญสิ   มหาราช   กาสิโกสลานํ   เต   วิปริณามญฺญถาภาวา
อุปฺปชฺเชยฺยุํ   โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสาติ  ฯ  กาสิโกสลานญฺหิ  ๑-
มลฺลิเก      วิปริณามญฺญถาภาวา     ชีวิตสฺสปิ     สิยา     อญฺญถตฺตํ
กึ   ปน   เม   น  อุปฺปชฺชิสฺสนฺติ  โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสาติ  ฯ
อิทํ   โข   ตํ   มหาราช   เตน   ภควตา  ชานตา  ปสฺสตา  อรหตา
@เชิงอรรถ:  ยุ. เอตฺถนฺตเร เมติ ทิสฺสติ ฯ
สมฺมาสมฺพุทฺเธน    สนฺธาย    ภาสิตํ    ปิยชาติกา    โสกปริเทวทุกฺข-
โทมนสฺสุปายาสา ปิยปฺปภูติกาติ ๑- ฯ
     [๕๔๘]   อจฺฉริยํ  มลฺลิเก  อพฺภูตํ  มลฺลิเก  ยาวญฺจ  โส  ภควา
ปญฺญาย  อติวิชฺฌ  มญฺเญ  ๒-  ปสฺสติ  เอหิ  มลฺลิเก  อาจเมหีติ  ๓- ฯ
อถ   โข   ราชา  ปเสนทิ  โกสโล  อุฏฺฐายาสนา  เอกํสํ  อุตฺตราสงฺคํ
กริตฺวา    เยน    ภควา    เตนญฺชลิมฺปณาเมตฺวา    ติกฺขตฺตุํ   อุทานํ
อุทาเนสิ    นโม   ตสฺส   ภควโต   อรหโต   สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส   นโม
ตสฺส ฯเปฯ สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสาติ ฯ
                   ปิยชาติกสุตฺตํ สตฺตมํ ฯ
                           -------
@เชิงอรรถ:  ยุ. ปิยปฺปภวิกาติ ฯ    ยุ. ปญฺญาย ฯ    ยุ. อาจาเมหิ ฯ
                       พาหิติยสุตฺตํ
     [๕๔๙]   เอวมฺเม   สุตํ   เอกํ  สมยํ  ภควา  สาวตฺถิยํ  วิหรติ
เชตวเน   อนาถปิณฺฑิกสฺส   อาราเม  ฯ  อถ  โข  อายสฺมา  อานนฺโท
ปุพฺพณฺหสมยํ   นิวาเสตฺวา   ปตฺตจีวรมาทาย   สาวตฺถึ   ปิณฺฑาย  ปาวิสิ
สาวตฺถิยํ    ปิณฺฑาย   จริตฺวา   ปจฺฉาภตฺตํ   ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต   เยน
ปุพฺพาราโม มิคารมาตุยา ปาสาโท เตนุปสงฺกมิ ทิวาวิหาราย ฯ
     [๕๕๐]   เตน   โข   ปน   สมเยน   ราชา  ปเสนทิ  โกสโล
เอกปุณฺฑรีกํ   นาคํ   อภิรูหิตฺวา   สาวตฺถิยา   นิยฺยาติ   ทิวาทิวสฺส  ฯ
อทฺทสา   โข   ราชา   ปเสนทิ  โกสโล  อายสฺมนฺตํ  อานนฺทํ  ทูรโตว
อาคจฺฉนฺตํ    ทิสฺวา    สิริวฑฺฒํ    มหามตฺตํ    อามนฺเตสิ    อายสฺมา
โน   เอโส   สมฺม  สิริวฑฺฒ  อานนฺโทติ  ฯ  เอวํ  มหาราช  อายสฺมา
เอโส   อานนฺโทติ   ฯ   อถ   โข  ราชา  ปเสนทิ  โกสโล  อญฺญตรํ
ปุริสํ   อามนฺเตสิ   เอหิ   ตฺวํ   อมฺโภ   ปุริส  เยนายสฺมา  อานนฺโท
เตนุปสงฺกมิ    อุปสงฺกมิตฺวา    มม   วจเนน   อายสฺมโต   อานนฺทสฺส
ปาเท   สิรสา   วนฺทาหิ   ราชา  ภนฺเต  ปเสนทิ  โกสโล  อายสฺมโต
อานนฺทสฺส   ปาเท   สิรสา   วนฺทตีติ   เอวญฺจ   วเทหิ   สเจ   กิร
ภนฺเต   อายสฺมโต   อานนฺทสฺส   น  กิญฺจิ  อจฺจายิกํ  กรณียํ  อาคเมตุ
กิร   ภนฺเต   [๑]-  อานนฺโท  มุหุตฺตํ  อนุกมฺปํ  อุปาทายาติ  ฯ  เอวํ
เทวาติ   โข   โส   ปุริโส   รญฺโญ  ปเสนทิสฺส  โกสลสฺส  ปฏิสฺสุตฺวา
@เชิงอรรถ:  ยุ. เอตฺถนฺตเร อายสฺมาติ ทิสฺสติ ฯ
เยนายสฺมา     อานนฺโท    เตนุปสงฺกมิ    อุปสงฺกมิตฺวา    อายสฺมนฺตํ
อานนฺทํ   อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ   อฏฺฐาสิ   ฯ  เอกมนฺตํ  ฐิโต  โข
โส   ปุริโส   อายสฺมนฺตํ   อานนฺทํ  เอตทโวจ  ราชา  ภนฺเต  ปเสนทิ
โกสโล  อายสฺมโต  อานนฺทสฺส  ปาเท  สิรสา  วนฺทติ  [๑]-  สเจ กิร
ภนฺเต   อายสฺมโต   อานนฺทสฺส   น  กิญฺจิ  อจฺจายิกํ  กรณียํ  อาคเมตุ
กิร   ภนฺเต   อายสฺมา   อานนฺโท   มุหุตฺตํ   อนุกมฺปํ  อุปาทายาติ  ฯ
อธิวาเสสิ โข อายสฺมา อานนฺโท ตุณฺหีภาเวน ฯ
     [๕๕๑]   อถ   โข  ราชา  ปเสนทิ  โกสโล  ยาวติกา  นาคสฺส
ภูมิ   นาเคน   คนฺตฺวา   นาคา  ปจฺโจโรหิตฺวา  ปตฺติโกว  เยนายสฺมา
อานนฺโท   เตนุปสงฺกมิ  อุปสงฺกมิตฺวา  อายสฺมนฺตํ  อานนฺทํ  อภิวาเทตฺวา
เอกมนฺตํ   อฏฺฐาสิ   ฯ  เอกมนฺตํ  ฐิโต  โข  ราชา  ปเสนทิ  โกสโล
อายสฺมนฺตํ     อานนฺทํ     เอตทโวจ    สเจ    ภนฺเต    อายสฺมโต
อานนฺทสฺส   น   กิญฺจิ   อจฺจายิกํ   กรณียํ   สาธุ   ภนฺเต   อายสฺมา
อานนฺโท    เยน   อจิรวติยา   นทิยา   ตีรํ   เตนุปสงฺกมตุ   อนุกมฺปํ
อุปาทายาติ   ฯ   อธิวาเสสิ  โข  อายสฺมา  อานนฺโท  ตุณฺหีภาเวน  ฯ
อถ  โข  อายสฺมา  อานนฺโท  เยน  อจิรวติยา  นทิยา  ตีรํ เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา      อญฺญตรสฺมึ      รุกฺขมูเล     ปญฺญตฺเต     อาสเน
นิสีทิ   ฯ   อถ   โข   ราชา   ปเสนทิ   โกสโล  ยาวติกา  นาคสฺส
ภูมิ   นาเคน   คนฺตฺวา   นาคา  ปจฺโจโรหิตฺวา  ปตฺติโกว  เยนายสฺมา
อานนฺโท     เตนุปสงฺกมิ     อุปสงฺกมิตฺวา     อายสฺมนฺตํ     อานนฺทํ
@เชิงอรรถ:  ยุ. เอตฺถนฺตเร เอวญฺจ วเทตีติ ทิสฺสติ ฯ
อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ   อฏฺฐาสิ   ฯ   เอกมนฺตํ   ฐิโต  โข  ราชา
ปเสนทิ    โกสโล    อายสฺมนฺตํ   อานนฺทํ   เอตทโวจ   อิธ   ภนฺเต
อายสฺมา   อานนฺโท   กฏฺฐตฺถเร   ๑-   นิสีทตูติ   ฯ   อลํ  มหาราช
นิสีท   ตฺวํ   นิสินฺโน   อหํ   สเก   อาสเนติ   ฯ  นิสีทิ  โข  ราชา
ปเสนทิ โกสโล ปญฺญตฺเต อาสเน ฯ
     [๕๕๒]   นิสชฺช  โข  ราชา  ปเสนทิ  โกสโล  อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ
เอตทโวจ  กินฺนุ  โข  ภนฺเต  อานนฺท  โส  ภควา ตถารูปํ กายสมาจารํ
สมาจเรยฺย    ยฺวายํ    ๒-    กายสมาจาโร   โอปารมฺโภ   สมเณหิ
พฺราหฺมเณหิ   วิญฺญูหีติ   ฯ   น   โข   มหาราช  โส  ภควา  ตถารูปํ
กายสมาจารํ    สมาจเรยฺย    ยฺวายํ    กายสมาจาโร    โอปารมฺโภ
สมเณหิ  พฺราหฺมเณหิ  วิญฺญูหีติ  ฯ  กึ  ปน  ภนฺเต  อานนฺท  โส  ภควา
ตถารูปํ    วจีสมาจารํ    ฯเปฯ   มโนสมาจารํ   สมาจเรยฺย   ยฺวายํ
มโนสมาจาโร   โอปารมฺโภ   สมเณหิ   พฺราหฺมเณหิ   วิญฺญูหีติ   ฯ  น
โข   มหาราช  โส  ภควา  ตถารูปํ  มโนสมาจารํ  สมาจเรยฺย  ยฺวายํ
มโนสมาจาโร โอปารมฺโภ สมเณหิ พฺราหฺมเณหิ วิญฺญูหีติ ฯ
     [๕๕๓]   อจฺฉริยํ   ภนฺเต   อพฺภูตํ   ภนฺเต   ยญฺหิ  มยํ  ภนฺเต
นาสกฺขิมฺหา   ปเญฺหน   ปริปูเรตุํ   ตํ   ภนฺเต   อายสฺมตา  อานนฺเทน
ปญฺหสฺส   เวยฺยากรเณน   ปริปูริตํ   เย  เต  ภนฺเต  พาลา  อพฺยตฺตา
อนนุวิจฺจ    อปฺปริโยคาเหตฺวา    ปเรสํ    วณฺณํ   วา   อวณฺณํ   วา
ภาสนฺติ   น   มยนฺตํ   สารโต   ปจฺจาคจฺฉาม   เย   จ   โข   เต
@เชิงอรรถ:  ยุ. หตฺถตฺถเร ฯ    ยุ. สพฺพตฺถ ยฺวาสฺสาติ ทิสฺสติ ฯ
ภนฺเต   ปณฺฑิตา   พฺยตฺตา   ๑-   วิยตฺตา   ๒-   เมธาวิโน  อนุวิจฺจ
ปริโยคาเหตฺวา   ปเรสํ   วณฺณํ   วา   อวณฺณํ   วา  ภาสนฺติ  ตํ  มยํ
สารโต ปจฺจาคจฺฉาม
     {๕๕๓.๑}   กตโม    ปน    ภนฺเต   อานนฺท   กายสมาจาโร
โอปารมฺโภ    สมเณหิ    พฺราหฺมเณหิ    วิญฺญูหีติ    ฯ    โย    โข
มหาราช    กายสมาจาโร    อกุสโล    ฯ    กตโม    ปน   ภนฺเต
กายสมาจาโร    อกุสโล   ฯ   โย   โข   มหาราช   กายสมาจาโร
สาวชฺโช   ฯ   กตโม   ปน  ภนฺเต  กายสมาจาโร  สาวชฺโช  ฯ  โย
โข   มหาราช   กายสมาจาโร   สพฺยาปชฺโฌ   ฯ  กตโม  ปน  ภนฺเต
กายสมาจาโร   สพฺยาปชฺโฌ   ฯ   โย   โข  มหาราช  กายสมาจาโร
ทุกฺขวิปาโก   ฯ   กตโม   ปน  ภนฺเต  กายสมาจาโร  ทุกฺขวิปาโก  ฯ
โย    โข    มหาราช    กายสมาจาโร   อตฺตพฺยาพาธายปิ   สํวตฺตติ
ปรพฺยาพาธายปิ     สํวตฺตติ     อุภยพฺยาพาธายปิ     สํวตฺตติ    ตสฺส
อกุสลา     ธมฺมา     อภิวฑฺฒนฺติ     กุสลา     ธมฺมา    ปริหายนฺติ
เอวรูโป   โข   ปน   มหาราช   กายสมาจาโร  โอปารมฺโภ  สมเณหิ
พฺราหฺมเณหิ วิญฺญูหีติ ฯ
     {๕๕๓.๒}   กตโม   ปน   ภนฺเต  อานนฺท  วจีสมาจาโร  ฯเปฯ
มโนสมาจาโร    โอปารมฺโภ    สมเณหิ    พฺราหฺมเณหิ   วิญฺญูหีติ   ฯ
โย โข มหาราช มโนสมาจาโร อกุสโล ฯ
     {๕๕๓.๓}   กตโม  ปน  ภนฺเต  มโนสมาจาโร  อกุสโล ฯ โย โข
มหาราช  มโนสมาจาโร  สาวชฺโช  ฯ  กตโม  ปน ภนฺเต มโนสมาจาโร
สาวชฺโช   ฯ   โย   โข   มหาราช   มโนสมาจาโร  สพฺยาปชฺโฌ  ฯ
@เชิงอรรถ:  ยุ. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ    ยุ วฺยตฺตา ฯ
กตโม    ปน   ภนฺเต   มโนสมาจาโร   สพฺยาปชฺโฌ   ฯ   โย   โข
มหาราช    มโนสมาจาโร    ทุกฺขวิปาโก   ฯ   กตโม   ปน   ภนฺเต
มโนสมาจาโร   ทุกฺขวิปาโก   ฯ   โย   โข  มหาราช  มโนสมาจาโร
อตฺตพฺยาพาธายปิ        สํวตฺตติ       ปรพฺยาพาธายปิ       สํวตฺตติ
อุภยพฺยาพาธายปิ    สํวตฺตติ    ตสฺส    อกุสลา    ธมฺมา   อภิวฑฺฒนฺติ
กุสลา   ธมฺมา   ปริหายนฺติ   เอวรูโป   โข  มหาราช  มโนสมาจาโร
โอปารมฺโภ สมเณหิ พฺราหฺมเณหิ วิญฺญูหีติ ฯ
     [๕๕๔]   กึ   นุ  โข  ภนฺเต  อานนฺท  โส  ภควา  สพฺเพสํเยว
อกุสลานํ    ธมฺมานํ    ปหานํ    วณฺเณตีติ    ฯ   สพฺพากุสลธมฺมปหีโน
โข   มหาราช   ตถาคโต   กุสลธมฺมสมนฺนาคโต   ๑-  ฯ  กตโม  ปน
ภนฺเต   อานนฺท   กายสมาจาโร   อโนปารมฺโภ   สมเณหิ  พฺราหฺมเณหิ
วิญฺญูหีติ   ฯ   โย   โข   มหาราช  กายสมาจาโร  กุสโล  ฯ  กตโม
ปน  ภนฺเต  กายสมาจาโร  กุสโล  ฯ  โย  โข มหาราช กายสมาจาโร
อนวชฺโช   ฯ   กตโม   ปน   ภนฺเต   กายสมาจาโร   อนวชฺโช   ฯ
โย   โข   มหาราช   กายสมาจาโร   อพฺยาปชฺโฌ   ฯ   กตโม  ปน
ภนฺเต  กายสมาจาโร  อพฺยาปชฺโฌ  ฯ  โย  โข มหาราช กายสมาจาโร
สุขวิปาโก   ฯ   กตโม   ปน   ภนฺเต   กายสมาจาโร  สุขวิปาโก  ฯ
โย      โข     มหาราช     กายสมาจาโร     เนวตฺตพฺยาพาธายปิ
สํวตฺตติ    น    ปรพฺยาพาธายปิ    สํวตฺตติ    น    อุภยพฺยาพาธายปิ
สํวตฺตติ      ตสฺส      อกุสลา     ธมฺมา     ปริหายนฺติ     กุสลา
@เชิงอรรถ:  ยุ. กุสลธมฺมสมนฺนาคโตติ ฯ
ธมฺมา    อภิวฑฺฒนฺติ    เอวรูโป    โข    มหาราช    กายสมาจาโร
อโนปารมฺโภ สมเณหิ พฺราหฺมเณหิ วิญฺญูหีติ ฯ
     {๕๕๔.๑}   กตโม   ปน   ภนฺเต  อานนฺท  วจีสมาจาโร  ฯเปฯ
มโนสมาจาโร    อโนปารมฺโภ    สมเณหิ   พฺราหฺมเณหิ   วิญฺญูหีติ   ฯ
โย   โข   มหาราช   มโนสมาจาโร   กุสโล  ฯ  กตโม  ปน  ภนฺเต
มโนสมาจาโร  กุสโล  ฯ  โย  โข  มหาราช มโนสมาจาโร อนวชฺโช ฯ
กตโม   ปน   ภนฺเต  มโนสมาจาโร  อนวชฺโช  ฯ  โย  โข  มหาราช
มโนสมาจาโร   อพฺยาปชฺโฌ   ฯ   กตโม   ปน  ภนฺเต  มโนสมาจาโร
อพฺยาปชฺโฌ   ฯ   โย   โข   มหาราช  มโนสมาจาโร  สุขวิปาโก  ฯ
กตโม   ปน  ภนฺเต  มโนสมาจาโร  สุขวิปาโก  ฯ  โย  โข  มหาราช
มโนสมาจาโร    เนวตฺตพฺยาพาธายปิ    สํวตฺตติ   น   ปรพฺยาพาธายปิ
สํวตฺตติ    น    อุภยพฺยาพาธายปิ   สํวตฺตติ   ตสฺส   อกุสลา   ธมฺมา
ปริหายนฺติ    กุสลา   ธมฺมา   อภิวฑฺฒนฺติ   เอวรูโป   โข   มหาราช
มโนสมาจาโร อโนปารมฺโภ สมเณหิ พฺราหฺมเณหิ วิญฺญูหีติ ฯ
     [๕๕๕]   กินฺนุ  โข  ปน  ภนฺเต ๑- อานนฺท โส ภควา สพฺเพสํเยว
กุสลานํ    ธมฺมานํ    อุปสมฺปทํ    วณฺเณตีติ   ฯ   สพฺพากุสลธมฺมปหีโน
โข มหาราช ตถาคโต กุสลธมฺมสมนฺนาคโตติ ฯ
     [๕๕๖]   อจฺฉริยํ   ภนฺเต   อพฺภูตํ   ภนฺเต   ยาว  สุภาสิตญฺจิทํ
ภนฺเต   อายสฺมตา   อานนฺเทน   อิมินา   จ   มยํ  ภนฺเต  อายสฺมโต
อานนฺทสฺส   สุภาสิเตน   อตฺตมนาภิรทฺธา  เอวํ  อตฺตมนาภิรทฺธา  [๒]-
@เชิงอรรถ:  ยุ. กึ ปน ภนฺเต ฯ    ยุ. เอตฺถนฺตเร จสทฺโท ทิสฺสติ ฯ
มยํ    ภนฺเต    อายสฺมโต    อานนฺทสฺส   สุภาสิเตน   สเจ   ภนฺเต
อายสฺมโต    อานนฺทสฺส    หตฺถิรตนํ    กปฺเปยฺย    หตฺถิรตนมฺปิ   มยํ
อายสฺมโต    อานนฺทสฺส    ทเทยฺยาม    สเจ    ภนฺเต    อายสฺมโต
อานนฺทสฺส    อสฺสรตนํ    กปฺเปยฺย    อสฺสรตนมฺปิ    มยํ   อายสฺมโต
อานนฺทสฺส    ทเทยฺยาม    สเจ    ภนฺเต    อายสฺมโต    อานนฺทสฺส
คามวรํ     กปฺเปยฺย    คามวรมฺปิ    มยํ    อายสฺมโต    อานนฺทสฺส
ทเทยฺยาม    อปิจ   ภนฺเต   มยมฺปเนตํ   ชานาม   เนตํ   อายสฺมโต
อานนฺทสฺส   กปฺปตีติ   อยํ   เม   ภนฺเต   พาหิติกา  รญฺญา  มาคเธน
อชาตสตฺตุนา     เวเทหิปุตฺเตน    ฉตฺตนาฬิยา    ปกฺขิปิตฺวา    ปหิตา
โสฬสสมา   อายาเมน   อฏฺฐสมา   วิตฺถาเรน   ตํ   ภนฺเต  อายสฺมา
อานนฺโท    ปฏิคฺคณฺหาตุ   อนุกมฺปํ   อุปาทายาติ   ฯ   อลํ   มหาราช
ปริปุณฺณํ เม ติจีวรนฺติ ฯ
     [๕๕๗]   อยํ   ภนฺเต   อจิรวตี   นที  ทิฏฺฐา  อายสฺมตา  เจว
อานนฺเทน    อเมฺหหิ   จ   ยถา   ๑-   อุปริ   ปพฺพเต   มหาเมโฆ
อภิปฺปวุฏฺโฐ  โหติ  อถายํ  อจิรวตี  นที  อุภโต  กุลฺลานิ  ๒- สํวิสนฺทนฺตี
คจฺฉติ   เอวเมว   โข  ภนฺเต  อายสฺมา  อานนฺโท  อิมาย  พาหิติกาย
อตฺตโน    ติจีวรํ    กริสฺสติ    ยํ    ปน    อายสฺมโต    อานนฺทสฺส
ปุราณํ    ติจีวรํ    ตํ   สพฺรหฺมจารีหิ   สํวิภชิสฺสติ   เอวายํ   อมฺหากํ
ทกฺขิณา     สํวิสนฺทนฺตี     มญฺเญ    คมิสฺสติ    ปฏิคฺคณฺหาตุ    ภนฺเต
อายสฺมา    อานนฺโท    พาหิติกนฺติ   ฯ   ปฏิคฺคเหสิ   โข   อายสฺมา
@เชิงอรรถ:  ยุ. ยทา ฯ    ยุ. กูลานิ ฯ
อานนฺโท   พาหิติกํ   ฯ  อถ  โข  ราชา  ปเสนทิ  โกสโล  อายสฺมนฺตํ
อานนฺทํ   เอตทโวจ   หนฺท  จทานิ  ๑-  มยํ  ภนฺเต  อานนฺท  คจฺฉาม
พหุกิจฺจา   มยํ   พหุกรณียาติ   ฯ   ยสฺสทานิ   ตฺวํ   มหาราช   กาลํ
มญฺญสีติ   ฯ  อถ  โข  ราชา  ปเสนทิ  โกสโล  อายสฺมโต  อานนฺทสฺส
ภาสิตํ    อภินนฺทิตฺวา    [๒]-    อุฏฺฐายาสนา   อายสฺมนฺตํ   อานนฺทํ
อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิ ฯ
     [๕๕๘]   อถ   โข   อายสฺมา  อานนฺโท  อจิรปกฺกนฺตสฺส  [๓]-
ปเสนทิสฺส    โกสลสฺส    เยน    ภควา   เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา
ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทิ   ฯ  เอกมนฺตํ  นิสินฺโน  โข
อายสฺมา   อานนฺโท   ยาวตโก   อโหสิ   รญฺญา  ปเสนทินา  โกสเลน
สทฺธึ   กถาสลฺลาโป   ตํ   สพฺพํ   ภควโต   อาโรเจสิ  ตญฺจ  พาหิติกํ
ภควโต  ปาทาสิ  ฯ  อถ  โข  ภควา  ภิกฺขู  อามนฺเตสิ  ลาภา ภิกฺขเว
รญฺโญ   ปเสนทิสฺส   โกสลสฺส  สุลทฺธํ  ๔-  ภิกฺขเว  รญฺโญ  ปเสนทิสฺส
โกสลสฺส   ยํ   ราชา   ปเสนทิ   โกสโล   ลภติ   อานนฺทํ  ทสฺสนาย
ลภติ ปยิรุปาสนายาติ ฯ
     อิทมโวจ    ภควา    อตฺตมนา   เต   ภิกฺขู   ภควโต   ภาสิตํ
อภินนฺทุนฺติ ฯ
                 พาหิติยสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ อฏฺฐมํ ฯ
                       ---------
@เชิงอรรถ:  ยุ. หนฺท ว ทานิ ฯ    ยุ. เอตฺถนฺตเร อนุโมทิตฺวาติ ทิสฺสติ ฯ
@ ยุ. เอตฺถนฺตเร รญฺโญติ ทิสฺสติ ฯ    ยุ. สุลทฺธลาภา ฯ
                      ธมฺมเจติยสุตฺตํ
     [๕๕๙]   เอวมฺเม   สุตํ   เอกํ   สมยํ  ภควา  สกฺเกสุ  วิหรติ
เมทฬุปํ   นาม   สกฺยานํ   นิคโม  ฯ  เตน  โข  ปน  สมเยน  ราชา
ปเสนทิ  โกสโล  นครกํ  ๑-  อนุปฺปตฺโต  โหติ  เกนจิเทว  กรณีเยน ฯ
อถ   โข  ราชา  ปเสนทิ  โกสโล  ทีฆํ  การายนํ  อามนฺเตสิ  โยเชหิ
สมฺม   การายน   ภทฺรานิ   ภทฺรานิ   ยานานิ   อุยฺยานภูมิยํ   คจฺฉาม
สุภูมึ   ทสฺสนายาติ   ฯ   เอวํ  เทวาติ  โข  ทีโฆ  การายโน  รญฺโญ
ปเสนทิสฺส    โกสลสฺส    ปฏิสฺสุตฺวา    ภทฺรานิ    ภทฺรานิ    ยานานิ
โยชาเปตฺวา    รญฺโญ    ปเสนทิสฺส   โกสลสฺส   ปฏิเวเทสิ   ยุตฺตานิ
โข เต เทว ภทฺรานิ ภทฺรานิ ยานานิ ยสฺสทานิ กาลํ มญฺญสีติ ฯ
     [๕๖๐]   อถ  โข  ราชา  ปเสนทิ  โกสโล  ภทฺรํ ยานํ อภิรูหิตฺวา
ภเทฺรหิ   ภเทฺรหิ   ยาเนหิ   นครกมฺหา   นิยฺยาสิ  มหจฺจราชานุภาเวน
เยน  อาราโม  เตน  ปายาสิ  ยาวติกา  ยานสฺส  ภูมิ  ยาเนน คนฺตฺวา
ยานา   ปจฺโจโรหิตฺวา   ปตฺติโกว   อารามํ   ปาวิสิ  ฯ  อทฺทสา  โข
ราชา    ปเสนทิ    โกสโล   อาราเม   ชงฺฆาวิหารํ   อนุจงฺกมมาโน
อนุวิจรมาโน        รุกฺขมูลานิ       ปาสาทิกานิ       ปาสาทนียานิ
อปฺปสทฺทานิ     อปฺปนิคฺโฆสานิ     วิชนวาตานิ    มนุสฺสราหสฺเสยฺยกานิ
ปฏิสลฺลานสารุปฺปานิ    ทิสฺวาน   ภควนฺตํเยว   อารพฺภ   ปีติ   อุทปาทิ
อิมานิ   โข   ตานิ  รุกฺขมูลานิ  ปาสาทิกานิ  ปาสาทนียานิ  อปฺปสทฺทานิ
@เชิงอรรถ:  ยุ. นงฺครกํ ฯ
อปฺปนิคฺโฆสานิ           วิชนวาตานิ           มนุสฺสราหสฺเสยฺยกานิ
ปฏิสลฺลานสารุปฺปานิ    ยตฺถ    สุทํ    มยนฺตํ    ภควนฺตํ   ปยิรุปาสาม
อรหนฺตํ สมฺมาสมฺพุทฺธนฺติ ฯ
     {๕๖๐.๑}   อถ  โข ราชา ปเสนทิ โกสโล ทีฆํ การายนํ อามนฺเตสิ
อิมานิ  โข  สมฺม  การายน  ตานิ  รุกฺขมูลานิ  ปาสาทิกานิ ปาสาทนียานิ
อปฺปสทฺทานิ     อปฺปนิคฺโฆสานิ     วิชนวาตานิ    มนุสฺสราหสฺเสยฺยกานิ
ปฏิสลฺลานสารุปฺปานิ   ยตฺถ   สุทํ  มยนฺตํ  ภควนฺตํ  ปยิรุปาสาม  อรหนฺตํ
สมฺมาสมฺพุทฺธํ  กหํ  นุ  โข  สมฺม การายน เอตรหิ โส ภควา วิหรติ อรหํ
สมฺมาสมฺพุทฺโธติ ฯ
     {๕๖๐.๒}   อตฺถิ  มหาราช  เมทฬุปํ  นาม  สกฺยานํ  นิคโม  ตตฺถ
โส  ภควา  เอตรหิ  วิหรติ  อรหํ  สมฺมาสมฺพุทฺโธติ  ฯ กีวทูโร ปน สมฺม
การายน   นครกมฺหา   เมทฬุปํ   นาม  สกฺยานํ  นิคโม  โหตีติ  ฯ  น
ทูเร   มหาราช   ตีณิ   โยชนานิ   สกฺกา  ทิวสาวเสเสน  คนฺตุนฺติ  ฯ
เตนหิ   สมฺม   การายน  โยเชหิ  ภทฺรานิ  ภทฺรานิ  ยานานิ  คมิสฺสาม
มยนฺตํ    ภควนฺตํ    ทสฺสนาย   อรหนฺตํ   สมฺมาสมฺพุทฺธนฺติ   ฯ   เอวํ
เทวาติ  โข  ทีโฆ  การายโน  รญฺโญ  ปเสนทิสฺส  โกสลสฺส  ปฏิสฺสุตฺวา
ภทฺรานิ    ภทฺรานิ    ยานานิ    โยชาเปตฺวา    รญฺโญ    ปเสนทิสฺส
โกสลสฺส   ปฏิเวเทสิ   ยุตฺตานิ   โข   เต   เทว   ภทฺรานิ  ภทฺรานิ
ยานานิ ยสฺสทานิ กาลํ มญฺญสีติ ฯ
     [๕๖๑]   อถ  โข  ราชา  ปเสนทิ  โกสโล  ภทฺรํ ยานํ อภิรูหิตฺวา
ภเทฺรหิ    ภเทฺรหิ    ยาเนหิ    นครกมฺหา    เยน   เมทฬุปํ   นาม
สกฺยานํ   นิคโม  เตน  ปายาสิ  เตเนว  ทิวสาวเสเสน  เมทฬุปํ  นาม
สกฺยานํ   นิคมํ   สมฺปาปุณิ   เยน   อาราโม  เตน  ปายาสิ  ยาวติกา
ยานสฺส   ภูมิ   ยาเนน   คนฺตฺวา   ยานา   ปจฺโจโรหิตฺวา   ปตฺติโกว
อารามํ  ปาวิสิ  ฯ  เตน  โข  ปน  สมเยน  สมฺพหุลา ภิกฺขู อพฺโภกาเส
จงฺกมนฺติ ฯ
     {๕๖๑.๑}   อถ  โข  ราชา  ปเสนทิ  โกสโล  เยน  เต  ภิกฺขู
เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   เต   ภิกฺขู   เอตทโวจ   กหํ   นุ   โข
ภนฺเต   เอตรหิ  โส  ภควา  วิหรติ  อรหํ  สมฺมาสมฺพุทฺโธ  ทสฺสนกามา
หิ    มยนฺตํ    ภควนฺตํ    อรหนฺตํ    สมฺมาสมฺพุทฺธนฺติ    ฯ    เอโส
มหาราช    วิหาโร    สํวุตทฺวาโร   เตน   อปฺปสทฺโท   อุปสงฺกมิตฺวา
อตรมาโน    อาฬินฺทํ    ปวิสิตฺวา   อุกฺกาสิตฺวา   อคฺคฬํ   อาโกฏฺเฏหิ
วิวริสฺสติ เต ภควา ทฺวารนฺติ ฯ
     {๕๖๑.๒}   อถ  โข  ราชา  ปเสนทิ  โกสโล  ตตฺเถว  ขคฺคญฺจ
อุณฺหิสญฺจ    ทีฆสฺส    การายนสฺส   ปาทาสิ   ฯ   อถ   โข   ทีฆสฺส
การายนสฺส    เอตทโหสิ   รหายติ   โขทานิ   มหาราชา   อิเธวทานิ
มยา  ฐาตพฺพนฺติ  ฯ  อถ  โข  ราชา  ปเสนทิ โกสโล เยน โส วิหาโร
สํวุตทฺวาโร   เตน   อปฺปสทฺโท    อุปสงฺกมิตฺวา   อตรมาโน   อาฬินฺทํ
ปวิสิตฺวา  อุกฺกาสิตฺวา   อคฺคฬํ  อาโกฏฺเฏสิ  ฯ วิวริ ภควา ทฺวารํ ฯ อถ
โข  ราชา  ปเสนทิ  โกสโล  วิหารํ  ปวิสิตฺวา  ภควโต  ปาเทสุ สิรสา
นิปติตฺวา  ๑-  ภควโต  ปาทานิ  มุเขน จ ปริจุมฺพติ ปาณีหิ จ ปริสมฺพาหติ
นามญฺจ   สาเวติ   ราชาหํ   ภนฺเต  ปเสนทิ  โกสโล  ราชาหํ  ภนฺเต
@เชิงอรรถ:  ยุ. ปติตฺวา ฯ
ปเสนทิ   โกสโลติ   ฯ  กึ  ปน  ตฺวํ  มหาราช  อตฺถวสํ  สมฺปสฺสมาโน
อิมสฺมึ    สรีเร   เอวรูปํ   ปรมนิปจฺจการํ   ๑-   กโรสิ   มิตฺตูปหารํ
อุปทํเสสีติ ฯ
     [๕๖๒]   อตฺถิ   โข   เม   ภนฺเต   ภควติ   ธมฺมนฺวโย  โหติ
สมฺมาสมฺพุทฺโธ    ภควา    สฺวากฺขาโต   ภควตา   ธมฺโม   สุปฏิปนฺโน
ภควโต   สาวกสงฺโฆติ  ฯ  อิธาหํ  ภนฺเต  ภควา  ๒-  ปสฺสามิ  เอเก
สมณพฺราหฺมเณ    ปริยนฺตกตํ    พฺรหฺมจริยํ    จรนฺเต   ทสปิ   วสฺสานิ
วีสมฺปิ   วสฺสานิ   ตึสมฺปิ   วสฺสานิ   จตฺตาฬีสมฺปิ   วสฺสานิ   ฯ   เต
อปเรน    สมเยน    สุนฺหาตา    สุวิลิตฺตา    กปฺปิตเกสมสฺสู   ปญฺจหิ
กามคุเณหิ   สมปฺปิตา   สมงฺคีภูตา   ปริจาเรนฺติ   ๓-  ฯ  อิธ  ปนาหํ
ภนฺเต    ภิกฺขู   ปสฺสามิ   ยาวชีวํ   อาปาณโกฏิกํ   ปริปุณฺณํ   ปริสุทฺธํ
พฺรหฺมจริยํ  จรนฺเต  ฯ  น  โข  ปนาหํ  ภนฺเต  อิโต พหิทฺธา อญฺญํ เอวํ
ปริปุณฺณํ   ปริสุทฺธํ   พฺรหฺมจริยํ   สมนุปสฺสามิ  ฯ  อยมฺปิ  โข  เม  ๔-
ภนฺเต   ภควติ   ธมฺมนฺวโย   โหติ  สมฺมาสมฺพุทฺโธ  ภควา  สฺวากฺขาโต
ภควตา ธมฺโม สุปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆติ ฯ
     [๕๖๓]   ปุน  จปรํ  ภนฺเต  ราชาโนปิ  ราชูหิ  วิวทนฺติ  ขตฺติยาปิ
ขตฺติเยหิ    วิวทนฺติ   พฺราหฺมณาปิ   พฺราหฺมเณหิ   วิวทนฺติ   คหปตโยปิ
คหปตีหิ   วิวทนฺติ   มาตาปิ   ปุตฺเตน  วิวทติ  ปุตฺโตปิ  มาตรา  วิวทติ
ปิตาปิ  ปุตฺเตน  วิวทติ  ปุตฺโตปิ  ปิตรา  วิวทติ  [๕]-  ภาตาปิ ภคินิยา
@เชิงอรรถ:  ยุ. ...ปจฺจาการํ ฯ   ยุ. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ   สี. ปริวาเรนฺติ ฯ
@ อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ    ยุ. เอตฺถนฺตเร ภาตาปิ ภาตรา วิวทตีติ ทิสฺสนฺติ ฯ
วิวทติ   ภคินีปิ   ภาตรา   วิวทติ  สหาโยปิ  สหาเยน  วิวทติ  ฯ  อิธ
ปนาหํ   ภนฺเต   ภิกฺขู   ปสฺสามิ   สมคฺเค   สมฺโมทมาเน  อวิวทมาเน
ขีโรทกีภูเต    อญฺญมญฺญํ    ปิยจกฺขูหิ    สมฺปสฺสนฺเต    วิหรนฺเต    ฯ
น   โข   ปนาหํ   ภนฺเต   อิโต   พหิทฺธา  อญฺญํ  เอวํ  สมคฺคํ  ปริสํ
สมนุปสฺสามิ   ฯ   อยมฺปิ   โข   เม  ภนฺเต  ภควติ  ธมฺมนฺวโย  โหติ
สมฺมาสมฺพุทฺโธ    ภควา    สฺวากฺขาโต   ภควตา   ธมฺโม   สุปฏิปนฺโน
ภควโต สาวกสงฺโฆติ ฯ
     [๕๖๔]   ปุน   จปราหํ   ภนฺเต  อาราเมน  อารามํ  อุยฺยาเนน
อุยฺยานํ    อนุจงฺกมามิ    อนุวิจรามิ   โสหํ   ตตฺถ   ปสฺสามิ   เอเก
สมณพฺราหฺมเณ      กิเส     ลูเข     ทุพฺพณฺเณ     อุปณฺฑุปณฺฑุกชาเต
ธมนิสนฺถตคตฺเต   น  วิย  มญฺเญ  จกฺขุํ  พนฺธนฺเต  ชนสฺส  ทสฺสนาย  ฯ
ตสฺส  มยฺหํ  ภนฺเต  เอตทโหสิ  ๑-  อทฺธา  อิเม  อายสฺมนฺโต อนภิรตา
วา  พฺรหฺมจริยํ  จรนฺติ  อตฺถิ  วา  เตสํ  กิญฺจิ ปาปํ [๒]- กตํ ปฏิจฺฉนฺนํ
ตถา   อิเม   อายสฺมนฺโต   กิสา   ลูขา   ทุพฺพณฺณา  อุปณฺฑุปณฺฑุกชาตา
ธมนิสนฺถตคตฺตา     น    วิย    มญฺเญ    จกฺขุํ    พนฺธนฺติ    ชนสฺส
ทสฺสนายาติ   ฯ   ตฺยาหํ   อุปสงฺกมิตฺวา   เอวํ   วทามิ   กึ  นุ  โข
ตุเมฺห    อายสฺมนฺโต    กิสา    ลูขา    ทุพฺพณฺณา   อุปณฺฑุปณฺฑุกชาตา
ธมนิสนฺถตคตฺตา   น  วิย  มญฺเญ  จกฺขุํ  พนฺธถ  ชนสฺส  ทสฺสนายาติ  ฯ
เต   เอวมาหํสุ  พนฺธุกโรโค  โน  มหาราชาติ  ฯ  อิธ  ปนาหํ  ภนฺเต
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. เอวํ โหติ ฯ    ยุ. เอตฺถนฺตเร กมฺมนฺติ ทิสฺสติ ฯ
ภิกฺขู   ปสฺสามิ   หฏฺฐปฺปหฏฺเฐ  อุทคฺคุทคฺเค  อภิรตรูเป  ปิณินฺทฺริเย  ๑-
อปฺโปสฺสุกฺเก   ปนฺนโลเม   ปรทวุตฺเต  มิคภูเตน  เจตสา  วิหรนฺเต  ฯ
ตสฺส   มยฺหํ   ภนฺเต   เอตทโหสิ   อทฺธา   อิเม   อายสฺมนฺโต  ตสฺส
ภควโต   สาสเน   อุฬารํ   ปุพฺเพนาปรํ   วิเสสํ  ชานนฺติ  ตถา  อิเม
อายสฺมนฺโต   หฏฺฐปฺปหฏฺฐา   อุทคฺคุทคฺคา   อภิรตรูปา   ปิณินฺทฺริยา  ๑-
อปฺโปสฺสุกฺกา   ปนฺนโลมา   ปรทวุตฺตา  มิคภูเตน  เจตสา  วิหรนฺตีติ  ฯ
อยมฺปิ   โข   เม   ภนฺเต   ภควติ   ธมฺมนฺวโย  โหติ  สมฺมาสมฺพุทฺโธ
ภควา สฺวากฺขาโต ภควตา ธมฺโม สุปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆติ ฯ
     [๕๖๕]   ปุน   จปราหํ   ภนฺเต   ราชา  ขตฺติโย  มุทฺธาวสิตฺโต
ปโหมิ  ฆาเตตายํ  วา  ฆาเตตุํ  ชาเปตายํ  วา  ชาเปตุํ  ปพฺพาเชตายํ
วา   ปพฺพาเชตุํ   ฯ   ตสฺส   มยฺหํ  ภนฺเต  อฏฺฏกรเณ  ๒-  นิสินฺนสฺส
อนฺตรนฺตรา   กถํ   โอปาเตนฺติ   โสหํ   น  ลภามิ  มา  เม  โภนฺโต
อฏฺฏกรเณ   นิสินฺนสฺส   อนฺตรนฺตรา   กถํ   โอปาเตถ   กถาปริโยสานํ
เม   ภวนฺโต   อาคเมนฺตูติ   ฯ  ตสฺส  มยฺหํ  ภนฺเต  อนฺตรนฺตรา  กถํ
โอปาเตนฺติ   ฯ   อิธ   ปนาหํ   ภนฺเต   ภิกฺขู  ปสฺสามิ  ยสฺมึ  สมเย
ภควา   อเนกสตาย   ปริสาย   ธมฺมํ   เทเสติ   เนว   ตสฺมึ  สมเย
ภควโต   สาวกานํ   ขิปิตสทฺโท   วา   โหติ   อุกฺกาสิตสทฺโท  วา  ฯ
ภูตปุพฺพํ   ภนฺเต   ภควา   อเนกสตาย   ปริสาย  ธมฺมํ  เทเสสิ  ตตฺร
อญฺญตโร   ภควโต  สาวโก  อุกฺกาสิ  ฯ  ตเมนํ  อญฺญตโร  สพฺรหฺมจารี
@เชิงอรรถ:  ยุ. ปิณิตินฺทฺริเย ฯ     ยุ. อตฺถถรเณ ฯ
ชนฺนุเกน    ฆฏฺเฏสิ    อปฺปสทฺโท   อายสฺมา   โหตุ   มา   อายสฺมา
สทฺทมกาสิ   สตฺถา   โน   ภควา   ธมฺมํ   เทเสตีติ   ฯ  ตสฺส  มยฺหํ
ภนฺเต   เอตทโหสิ   อจฺฉริยํ   วต   โภ   อพฺภูตํ  วต  โภ  อทณฺเฑน
วต   กิร   โภ   อสตฺเถน   เอวํ  สุวินีตา  ปริสา  ภวิสฺสตีติ  ฯ   น
โข   ปนาหํ   ภนฺเต   อิโต   พหิทฺธา   อญฺญํ   เอวํ   สุวินีตํ   ปริสํ
สมนุปสฺสามิ   ฯ   อยมฺปิ   โข   เม  ภนฺเต  ภควติ  ธมฺมนฺวโย  โหติ
สมฺมาสมฺพุทฺโธ    ภควา    สฺวากฺขาโต   ภควตา   ธมฺโม   สุปฏิปนฺโน
ภควโต สาวกสงฺโฆติ ฯ
     [๕๖๖]   ปุน  จปราหํ  ภนฺเต  ปสฺสามิ  อิเธกจฺเจ  ขตฺติยปณฺฑิเต
นิปุเณ   กตปรปฺปวาเท  วาฬเวธิรูเป  ฯ  เต  ภินฺทนฺตา  มญฺเญ  จรนฺติ
ปญฺญาคเตน   ทิฏฺฐิคตานิ   ฯ   เต   สุณนฺติ  สมโณ  ขลุ  โภ  โคตโม
อมุกํ  นาม  คามํ  วา  นิคมํ  วา  โอสริสฺสตีติ ฯ เต ปญฺหํ อภิสงฺขโรนฺติ
อิมํ     มยํ    ปญฺหํ    สมณํ    โคตมํ    อุปสงฺกมิตฺวา    ปุจฺฉิสฺสาม
เอวญฺเจ   โน   ปุฏฺโฐ   เอวํ   พฺยากริสฺสติ   เอวมสฺส   มยํ   วาทํ
อาโรเปสฺสาม   เอวญฺเจปิ   โน  ปุฏฺโฐ  เอวํ  พฺยากริสฺสติ  เอวมฺปิสฺส
มยํ   วาทํ   อาโรเปสฺสามาติ   ฯ   เต   สุณนฺติ   สมโณ   ขลุ  โภ
โคตโม   อมุกํ   นาม  คามํ  วา  นิคมํ  วา  โอสโฏติ  ฯ  เต  เยน
ภควา   เตนุปสงฺกมนฺติ   ฯ   เต   ภควา  ธมฺมิยา  กถาย  สนฺทสฺเสติ
สมาทเปติ   สมุตฺเตเชติ   สมฺปหํเสติ  ฯ  เต  ภควตา  ธมฺมิยา  กถาย
สนฺทสฺสิตา   สมาทปิตา   สมุตฺเตชิตา   สมฺปหํสิตา   น   เจว  ภควนฺตํ
ปญฺหํ  ปุจฺฉนฺติ  กุตสฺส  ๑-  วาทํ  อาโรเปสฺสนฺติ  อญฺญทตฺถุํ  ๒- ภควโต
สาวกา   สมฺปชฺชนฺติ   ฯ   อยมฺปิ  โข  เม  ภนฺเต  ภควติ  ธมฺมนฺวโย
โหติ   สมฺมาสมฺพุทฺโธ   ภควา  สฺวากฺขาโต  ภควตา  ธมฺโม  สุปฏิปนฺโน
ภควโต สาวกสงฺโฆติ ฯ
     [๕๖๗]   ปุน  จปราหํ  ภนฺเต  ปสฺสามิ  อิเธกจฺเจ พฺราหฺมณปณฺฑิเต
ฯเปฯ    คหปติปณฺฑิเต    ...   สมณปณฺฑิเต   นิปุเณ   กตปรปฺปวาเท
วาฬเวธิรูเป    ฯ    เต    ภินฺทนฺตา   มญฺเญ   จรนฺติ   ปญฺญาคเตน
ทิฏฺฐิคตานิ  ฯ  เต  สุณนฺติ  สมโณ  ขลุ  โภ  โคตโม  อมุกํ  นาม คามํ
วา   นิคมํ   วา   โอสริสฺสตีติ  ฯ  เต  ปญฺหํ  อภิสงฺขโรนฺติ  อิมํ  มยํ
ปญฺหํ    สมณํ    โคตมํ    อุปสงฺกมิตฺวา   ปุจฺฉิสฺสาม   เอวญฺเจ   โน
ปุฏฺโฐ    เอวํ   พฺยากริสฺสติ   เอวมสฺส   มยํ   วาทํ   อาโรเปสฺสาม
เอวญฺเจปิ   โน   ปุฏฺโฐ   เอวํ   พฺยากริสฺสติ   เอวํปิสฺส   มยํ  วาทํ
อาโรเปสฺสามาติ  ฯ  เต  สุณนฺติ  สมโณ  ขลุ  โภ  โคตโม  อมุกํ นาม
คามํ  วา  นิคมํ  วา  โอสโฏติ  ฯ  เต  เยน  ภควา เตนุปสงฺกมนฺติ ฯ
เต   ภควา   ธมฺมิยา   กถาย   สนฺทสฺเสติ   สมาทเปติ   สมุตฺเตเชติ
สมฺปหํเสติ   ฯ   เต   ภควตา  ธมฺมิยา  กถาย  สนฺทสฺสิตา  สมาทปิตา
สมุตฺเตชิตา   สมฺปหํสิตา   น   เจว   ภควนฺตํ   ปญฺหํ  ปุจฺฉนฺติ  กุตสฺส
วาทํ    อาโรเปสฺสนฺติ    อญฺญทตฺถุํ    ภควนฺตํเยว   โอกาสํ   ยาจนฺติ
อคารสฺมา  อนคาริยํ  ปพฺพชฺชาย  ฯ  เต  ภควา  ปพฺพาเชติ ฯ เต ตถา
@เชิงอรรถ:  ยุ. กุโต ฯ    ยุ. อญฺญทตฺถุ ฯ
ปพฺพชิตา   ๑-   สมานา   วูปกฏฺฐา   อปฺปมตฺตา  อาตาปิโน  ปหิตตฺตา
วิหรนฺตา    นจิรสฺเสว   ยสฺสตฺถาย   กุลปุตฺตา   สมฺมเทว   อคารสฺมา
อนคาริยํ     ปพฺพชนฺติ     ตทนุตฺตรํ    พฺรหฺมจริยปริโยสานํ    ทิฏฺเฐว
ธมฺเม    สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา   อุปสมฺปชฺช   วิหรนฺติ   ฯ   เต
เอวมาหํสุ   มยํ   ๒-  วต  โภ  อนสฺสาม  มยํ  หิ  ปุพฺเพ  อสฺสมณาว
สมานา     สมณามฺหาติ     ปฏิชานิมฺหา     อพฺราหฺมณาว     สมานา
พฺราหฺมณามฺหาติ    ปฏิชานิมฺหา   อนรหนฺโตว   สมานา   อรหนฺโตมฺหาติ
ปฏิชานิมฺหา   อิทานิ   โขมฺห   ๓-   สมณา  อิทานิ  โขมฺห  พฺราหฺมณา
อิทานิ  โขมฺห  อรหนฺโตติ  ฯ  อยมฺปิ  โข  เม  ภนฺเต ภควติ ธมฺมนฺวโย
โหติ   สมฺมาสมฺพุทฺโธ   ภควา  สฺวากฺขาโต  ภควตา  ธมฺโม  สุปฏิปนฺโน
ภควโต สาวกสงฺโฆติ ฯ
     [๕๖๘]   ปุน  จปรํ  ภนฺเต  อิเม  ๔-  อิสิทนฺตปุราณา ๕- ถปตโย
มมภตฺตา   มมยานา   ๖-   อหํ  เนสํ  ชีวิตํ  ทาตา  ยสสฺส  อาหตฺตา
อถ   จ   ปน   โน  ตถา  มยิ  นิปจฺจการํ  กโรนฺติ  ยถา  ภควติ  ฯ
ภูตปุพฺพาหํ   ภนฺเต   เสนํ   อพฺภุยฺยาโต  สมาโน  อิเม  ๗-  อิสิทนฺต-
ปุราเณ    ถปตโย    วีมํสมาโน    อญฺญตรสฺมึ   สมฺพาเธ   อาวสเถ
วาสํ   อุปคจฺฉึ   ฯ   อถ   โข  ภนฺเต  อิเม  อิสิทนฺตปุราณา  ถปตโย
พหุเทว   รตฺตึ   ธมฺมิยา   กถาย   วีตินาเมตฺวา   ยโต  อสฺโสสุํ  โข
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. ปพฺพาชิตา ฯ  สี. ยุ. มนํ วต ฯ  ยุ. โขมฺหา ฯ  ยุ. อิเมติ นตฺถิ ฯ
@ ยุ. อิสิทตฺตปุราณาติ ทิสฺสติ ฯ  สี. สานา ฯ  ยุ. อิเมว ฯ
ภควนฺตํ   ตโต   สีสํ   กตฺวา  มํ  ปาทโต  กริตฺวา  นิปชฺชึสุ  ฯ  ตสฺส
มยฺหํ   ภนฺเต   เอตทโหสิ   อจฺฉริยํ   วต   โภ   อพฺภูตํ   วต   โภ
อิเม    อิสิทนฺตปุราณา    ถปตโย   มมภตฺตา   มมยานา   อหํ   เนสํ
ชีวิตํ   ทาตา   ยสสฺส   อาหตฺตา   อถ   จ   ปน   โน   ตถา  มยิ
นิปจฺจการํ   กโรนฺติ   ยถา   ภควติ   ฯ   อทฺธา   อิเม  อายสฺมนฺโต
ตสฺส  ภควโต  สาสเน  โอฬารํ  ปุพฺเพนาปรํ  วิเสสํ  ชานนฺตีติ  ๑-  ฯ
อยมฺปิ   ๒-   โข   ภนฺเต   ภควติ   ธมฺมนฺวโย  โหติ  สมฺมาสมฺพุทฺโธ
ภควา สฺวากฺขาโต ภควตา ธมฺโม สุปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆติ ฯ
     [๕๖๙]   ปุน   จปรํ   ภนฺเต  ภควาปิ  ขตฺติโย  อหมฺปิ  ขตฺติโย
ภควาปิ   โกสโล   ๓-   อหมฺปิ   โกสโล   ภควาปิ  อาสีติโก  อหมฺปิ
อาสีติโก   ยมฺปิ   โข   ๔-  ภนฺเต  ภควาปิ  ขตฺติโย  อหมฺปิ  ขตฺติโย
ภควาปิ    โกสโล    อหมฺปิ    โกสโล   ภควาปิ   อาสีติโก   อหมฺปิ
อาสีติโกติ   ๕-  ฯ  อิมินาวารหาเมวาหํ  ภนฺเต  ภควติ  ปรมนิปจฺจการํ
กตฺตุํ   มิตฺตูปหารํ   อุปทํเสตุํ   หนฺท   จทานิ   มยํ   ภนฺเต   คจฺฉาม
พหุกิจฺจา   มยํ   พหุกรณียาติ   ฯ   ยสฺสทานิ   ตฺวํ   มหาราช   กาลํ
มญฺญสีติ    ฯ   อถ   โข   ราชา   ปเสนทิ   โกสโล   อุฏฺฐายาสนา
ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิ ฯ
     [๕๗๐]   อถ   โข   ภควา   อจิรปกฺกนฺตสฺส  รญฺโญ  ปเสนทิสฺส
โกสลสฺส   ภิกฺขู   อามนฺเตสิ  เอโส  ภิกฺขเว  ราชา  ปเสนทิ  โกสโล
@เชิงอรรถ:  ยุ. สญฺชานนฺตีติ ฯ  ยุ. อยมฺปิ โข เม ฯ  ยุ. สพฺพตฺถ โกสลโกติ ทิสฺสติ ฯ
@ ยุ. โขสทฺโท นตฺถิ ฯ    ยุ. อิติสทฺโท นตฺถิ ฯ
ธมฺมเจติยานิ     ภาสิตฺวา     อุฏฺฐายาสนา     ปกฺกนฺโต    อุคฺคณฺหถ
ภิกฺขเว     ธมฺมเจติยานิ     ปริยาปุณาถ     ภิกฺขเว    ธมฺมเจติยานิ
ธาเรถ      ภิกฺขเว      ธมฺมเจติยานิ     อตฺถสญฺหิตานิ     ภิกฺขเว
ธมฺมเจติยานิ อาทิพฺรหฺมจริยกานีติ ฯ
     อิทมโวจ    ภควา    อตฺตมนา   เต   ภิกฺขู   ภควโต   ภาสิตํ
อภินนฺทุนฺติ ฯ
                 ธมฺมเจติยสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ นวมํ ฯ
                      -----------
                      กณฺณกตฺถลสุตฺตํ
     [๕๗๑]   เอวมฺเม  สุตํ  เอกํ  สมยํ  ภควา  อุทญฺญายํ  ๑- วิหรติ
กณฺณกตฺถเล   มิคทาเย   ฯ   เตน  โข  ปน  สมเยน  ราชา  ปเสนทิ
โกสโล   อุทญฺญํ   อนุปฺปตฺโต   โหติ   เกนจิเทว   กรณีเยน   ฯ  อถ
โข   ราชา   ปเสนทิ   โกสโล   อญฺญตรํ   ปุริสํ   อามนฺเตสิ   เอหิ
ตฺวํ   อมฺโภ   ปุริส   เยน   ภควา   เตนุปสงฺกม   อุปสงฺกมิตฺวา  มม
วจเนน   ภควโต   ปาเท   สิรสา   วนฺทาหิ   อปฺปาพาธํ   อปฺปาตงฺกํ
ลหุฏฺฐานํ   พลํ   ผาสุวิหารํ   ปุจฺฉ   ราชา   ภนฺเต  ปเสนทิ  โกสโล
ภควโต   ปาเท   สิรสา   วนฺทติ   อปฺปาพาธํ   อปฺปาตงฺกํ   ลหุฏฺฐานํ
พลํ    ผาสุวิหารํ    ปุจฺฉตีติ   เอวญฺจ   วเทหิ   อชฺช   กิร   ภนฺเต
ราชา    ปเสนทิ    โกสโล    ปจฺฉาภตฺตํ    ภุตฺตปาตราโส   ภควนฺตํ
ทสฺสนาย    อุปสงฺกมิสฺสตีติ   ฯ   เอวํ   เทวาติ   โข   โส   ปุริโส
รญฺโญ   ปเสนทิสฺส   โกสลสฺส   ปฏิสฺสุตฺวา   เยน  ภควา  เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา   ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทิ  ฯ  เอกมนฺตํ
นิสินฺโน    โข   โส   ปุริโส   ภควนฺตํ   เอตทโวจ   ราชา   ภนฺเต
ปเสนทิ    โกสโล    ภควโต    ปาเท   สิรสา   วนฺทติ   อปฺปาพาธํ
อปฺปาตงฺกํ    ลหุฏฺฐานํ    พลํ   ผาสุวิหารํ   ปุจฺฉติ   เอวญฺจ   วเทติ
อชฺช   กิร  ภนฺเต  ราชา  ปเสนทิ  โกสโล  ปจฺฉาภตฺตํ  ภุตฺตปาตราโส
ภควนฺตํ ทสฺสนาย อุปสงฺกมิสฺสตีติ ฯ
@เชิงอรรถ:  ยุ. อุชุญฺญายํ ฯ
     [๕๗๒]   อสฺโสสุํ  โข  โสมา  จ  ภคินี  สกุลา  จ  ภคินี  อชฺช
กิร   ราชา   ปเสนทิ   โกสโล   ปจฺฉาภตฺตํ   ภุตฺตปาตราโส  ภควนฺตํ
ทสฺสนาย   อุปสงฺกมิสฺสตีติ   ฯ   อถ  โข  โสมา  จ  ภคินี  สกุลา  จ
ภคินี   ราชานํ  ปเสนทึ  โกสลํ  ภตฺตาภิหาเร  อุปสงฺกมิตฺวา  เอตทโวจุํ
เตนหิ   มหาราช   อมฺหากํปิ  วจเนน  ภควโต  ปาเท  สิรสา  วนฺทาหิ
อปฺปาพาธํ    อปฺปาตงฺกํ   ลหุฏฺฐานํ   พลํ   ผาสุวิหารํ   ปุจฺฉ   โสมา
จ   ภนฺเต   ภคินี  สกุลา  จ  ภคินี  ภควโต   ปาเท  สิรสา  วนฺทนฺติ
อปฺปาพาธํ อปฺปาตงฺกํ ลหุฏฺฐานํ พลํ ผาสุวิหารํ ปุจฺฉนฺตีติ ฯ
     [๕๗๓]   อถ  โข  ราชา ปเสนทิ โกสโล ปจฺฉาภตฺตํ ภุตฺตปาตราโส
เยน    ภควา    เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา
เอกมนฺตํ   นิสีทิ   ฯ  เอกมนฺตํ  นิสินฺโน  โข  ราชา  ปเสนทิ  โกสโล
ภควนฺตํ   เอตทโวจ   โสมา   จ   ภนฺเต   ภคินี   สกุลา   จ  ภคินี
ภควโต     ปาเท     สิรสา     วนฺทนฺติ    อปฺปาพาธํ    อปฺปาตงฺกํ
ลหุฏฺฐานํ   พลํ   ผาสุวิหารํ   ปุจฺฉนฺตีติ   ฯ  กึ  ปน  มหาราช  โสมา
จ   ภคินี   สกุลา   จ   ภคินี   อญฺญํ   ทูตํ   นาลตฺถุนฺติ  ฯ  อสฺโสสุํ
โข   ภนฺเต   โสมา   จ   ภคินี  สกุลา  จ  ภคินี  อชฺช  กิร  ราชา
ปเสนทิ    โกสโล    ปจฺฉาภตฺตํ   ภุตฺตปาตราโส   ภควนฺตํ   ทสฺสนาย
อุปสงฺกมิสฺสตีติ   อถ   โข   ภนฺเต   โสมา   จ   ภคินี   สกุลา   จ
ภคินี   มํ   ภตฺตาภิหาเร   อุปสงฺกมิตฺวา   เอตทโวจุํ  เตนหิ  มหาราช
อมฺหากํปิ    วจเนน   ภควโต   ปาเท   สิรสา   วนฺทาหิ   อปฺปาพาธํ
อปฺปาตงฺกํ   ลหุฏฺฐานํ   พลํ   ผาสุวิหารํ   ปุจฺฉ   โสมา   จ   [๑]-
ภคินี   สกุลา   จ   ภคินี  ภควโต  ปาเท  สิรสา  วนฺทนฺติ  อปฺปาพาธํ
อปฺปาตงฺกํ    ลหุฏฺฐานํ    พลํ    ผาสุวิหารํ   ปุจฺฉนฺตีติ   ฯ   สุขินิโย
โหนฺตุ มหาราช โสมา จ ภคินี สกุลา จ ภคินีติ ฯ
     [๕๗๔]   อถ  โข  ราชา  ปเสนทิ  โกสโล  ภควนฺตํ  เอตทโวจ
สุตํ   เมตํ   ภนฺเต  สมโณ  โคตโม  เอวมาห  นตฺถิ  โส  สมโณ  วา
พฺราหฺมโณ   วา   โย   สพฺพญฺญู  สพฺพทสฺสาวี  ปริเสสํ  ๒-  ญาณทสฺสนํ
ปฏิชานิสฺสติ   เนตํ  ฐานํ  วิชฺชตีติ  เย  เต  ภนฺเต  เอวมาหํสุ  สมโณ
โคตโม   เอวมาห   นตฺถิ   โส   สมโณ   วา   พฺราหฺมโณ  วา  โย
สพฺพญฺญู     สพฺพทสฺสาวี     อปฺปริเสสํ     ญาณทสฺสนํ     ปฏิชานิสฺสติ
เนตํ   ฐานํ   วิชฺชตีติ  กจฺจิ  เต  ภนฺเต  ภควโต  วุตฺตวาทิโน  น  จ
ภควนฺตํ    อพฺภูเตน   อพฺภาจิกฺขนฺติ   ธมฺมสฺส   จานุธมฺมํ   พฺยากโรนฺติ
น   จ   โกจิ  สหธมฺมิโก  วาทานุวาโท  คารยฺหํ  ฐานํ  อาคจฺฉตีติ  ฯ
เย   เต   มหาราช   เอวมาหํสุ   สมโณ   โคตโม   เอวมาห  นตฺถิ
โส    สมโณ    วา   พฺราหฺมโณ   วา   โย   สพฺพญฺญู   สพฺพทสฺสาวี
อปฺปริเสสํ   ญาณทสฺสนํ   ปฏิชานิสฺสติ   เนตํ   ฐานํ   วิชฺชตีติ  น  เม
เต วุตฺตวาทิโน อพฺภาจิกฺขนฺติ จ ปน มํ เต อสตา อพฺภูเตนาติ ฯ
     [๕๗๕]   อถ   โข   ราชา  ปเสนทิ  โกสโล  วิฑูฑภํ  เสนาปตึ
อามนฺเตสิ   โก   นุ   โข   เสนาปติ   อิมํ   กถาวตฺถุํ  ราชนฺเตปุเร
อพฺภุทาหาสีติ   ฯ   สญฺชโย   มหาราช  พฺราหฺมโณ  อากาสโคตฺโตติ  ฯ
@เชิงอรรถ:  ยุ. เอตฺถนฺตเร ภนฺเตติ ทิสฺสติ ฯ    ยุ. อปริเสสํ ฯ
อถ   โข   ราชา   ปเสนทิ  โกสโล  อญฺญตรํ  ปุริสํ  อามนฺเตสิ  เอหิ
ตฺวํ   อมฺโภ   ปุริส   มม   วจเนน   สญฺชยํ   พฺราหฺมณํ  อากาสโคตฺตํ
อามนฺเตหิ   ราชา   ตํ  ๑-  ภนฺเต  ปเสนทิ  โกสโล  อามนฺเตตีติ  ฯ
เอวํ  เทวาติ  โข  โส  ปุริโส  รญฺโญ  ปเสนทิสฺส  โกสลสฺส ปฏิสฺสุตฺวา
เยน      สญฺชโย      พฺราหฺมโณ     อากาสโคตฺโต     เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา    สญฺชยํ   พฺราหฺมณํ   อากาสโคตฺตํ   เอตทโวจ   ราชา
ตํ  ภนฺเต  ปเสนทิ  โกสโล  อามนฺเตตีติ  ฯ  อถ  โข  ราชา  ปเสนทิ
โกสโล   ภควนฺตํ  เอตทโวจ  สิยา  นุ  โข  ภนฺเต  ภควตา  อญฺญเทว
กิญฺจิ    สนฺธาย    ภาสิตํ    ตญฺจ   ชโน   อญฺญถาปิ   ปจฺจาคจฺเฉยฺย
ยถากถํ    ปน    ภนฺเต   ภควา   อภิชานาติ   วาจํ   ภาสิตาติ   ฯ
เอวํ   โข   อหํ   มหาราช   อภิชานามิ   วาจํ   ภาสิตา  นตฺถิ  โส
สมโณ   วา   พฺราหฺมโณ   วา   โย   สกิเทว   สพฺพํ   ญสฺสติ  สพฺพํ
ทกฺขิติ   เนตํ   ฐานํ   วิชฺชตีติ   ฯ   เหตุรูปํ   ภนฺเต   ภควา  อาห
สเหตุรูปํ    ปน   ภนฺเต   ภควา   อาห   นตฺถิ   โส   สมโณ   วา
พฺราหฺมโณ   วา   โย   สกิเทว   สพฺพํ   ญสฺสติ   สพฺพํ  ทกฺขิติ  เนตํ
ฐานํ    วิชฺชตีติ   จตฺตาโรเม   ภนฺเต   วณฺณา   ขตฺติยา   พฺราหฺมณา
เวสฺสา   สุทฺทา   อิเมสํ   นุ   โข   ภนฺเต   จตุนฺนํ   วณฺณานํ  สิยา
วิเสโส สิยา นานากรณนฺติ ฯ
     [๕๗๖]   จตฺตาโรเม   มหาราช   วณฺณา   ขตฺติยา   พฺราหฺมณา
เวสฺสา    สุทฺทา   อิเมสํ   โข   มหาราช   จตุนฺนํ   วณฺณานํ   เทฺว
@เชิงอรรถ:  ยุ. เต ฯ
วณฺณา    อคฺคมกฺขายนฺติ    ขตฺติยา    จ    พฺราหฺมณา    จ    ยทิทํ
อภิวาทนํ     ปจฺจุฏฺฐานํ     อญฺชลิกมฺมํ    สามีจิกมฺมนฺติ    ฯ    นาหํ
ภนฺเต     ภควนฺตํ    ทิฏฺฐธมฺมิกํ    ปุจฺฉามิ    สมฺปรายิกาหํ    ภนฺเต
ภควนฺตํ   ปุจฺฉามิ   จตฺตาโรเม   ภนฺเต   วณฺณา   ขตฺติยา  พฺราหฺมณา
เวสฺสา  สุทฺทา  อิเมสํ  นุ  โข  ภนฺเต  จตุนฺนํ  วณฺณานํ  สิยา  วิเสโส
สิยา นานากรณนฺติ ฯ
     [๕๗๗]   ปญฺจิมานิ  มหาราช  ปธานิยงฺคานิ  ฯ  กตมานิ  ปญฺจ  ฯ
อิธ    มหาราช   ภิกฺขุ   สทฺโธ   โหติ   สทฺทหติ   ตถาคตสฺส   โพธึ
อิติปิ   โส   ภควา   อรหํ   สมฺมาสมฺพุทฺโธ  วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน  สุคโต
โลกวิทู    อนุตฺตโร    ปุริสทมฺมสารถิ   สตฺถา   เทวมนุสฺสานํ   พุทฺโธ
ภควาติ   ฯ   อปฺปาพาโธ   โหติ  อปฺปาตงฺโก  สมเวปากินิยา  คหณิยา
สมนฺนาคโต    นาติสีตาย   นาจฺจุณฺหาย   มชฺฌิมาย   ปธานกฺขมาย   ฯ
อสโฐ   โหติ   อมายาวี   ยถาภูตํ   อตฺตานํ   อาวิกตฺตา  สตฺถริ  วา
วิญฺญูสุ   วา   สพฺรหฺมจารีสุ   ๑-   ฯ  อารทฺธวิริโย  วิหรติ  อกุสลานํ
ธมฺมานํ     ปหานาย    กุสลานํ    ธมฺมานํ    อุปสมฺปทาย    ถามวา
ทฬฺหปรกฺกโม   อนิกฺขิตฺตธุโร   กุสเลสุ   ธมฺเมสุ   ฯ   ปญฺญวา   โหติ
อุทยตฺถคามินิยา   ปญฺญาย   สมนฺนาคโต   อริยาย   นิพฺเพธิกาย  สมฺมา
ทุกฺขกฺขยคามินิยา   ฯ   อิมานิ   โข  มหาราช  ปญฺจ  ปธานิยงฺคานิ  ฯ
จตฺตาโรเม   มหาราช   วณฺณา   ขตฺติยา   พฺราหฺมณา  เวสฺสา  สุทฺทา
เต   จสฺสุ   อิเมหิ   ปญฺจหิ   ปธานิยงฺเคหิ   สมนฺนาคตา   ตํ   เนสํ
@เชิงอรรถ:  ยุ. พฺรหฺมจารีสุ ฯ
อสฺส ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขายาติ ฯ
     [๕๗๘]   จตฺตาโรเม  ภนฺเต  วณฺณา  ขตฺติยา  พฺราหฺมณา  เวสฺสา
สุทฺทา   เต   จสฺสุ   อิเมหิ  ปญฺจหิ  ปธานิยงฺเคหิ  สมนฺนาคตา  เอตฺถ
ปน   เนสํ  ภนฺเต  สิยา  วิเสโส  สิยา  นานากรณนฺติ  ฯ  เอตฺถ  โข
เนสาหํ  มหาราช  ปธานเวมตฺตตํ  ๑-  วทามิ  ฯ เสยฺยถาปิสฺสุ มหาราช
เทฺว  หตฺถิทมฺมา  วา  อสฺสทมฺมา  วา  โคทมฺมา  วา  สุทนฺตา  สุวินีตา
เทฺว   หตฺถิทมฺมา   วา   อสฺสทมฺมา   วา   โคทมฺมา   วา   อทนฺตา
อวินีตา   ตํ   กึ   มญฺญสิ   มหาราช  เย  เทฺว  ๒-  เต  หตฺถิทมฺมา
วา   อสฺสทมฺมา   วา   โคทมฺมา  วา  สุทนฺตา  สุวินีตา  อปิ  นุ  เต
ทนฺตาว   ทนฺตการณํ   คจฺเฉยฺยุํ   ทนฺตาว  ทนฺตภูมึ  สมฺปาปุเณยฺยุนฺติ  ฯ
เอวเมตํ  ๓-  ภนฺเต  ฯ  เย  ปน  เต  เทฺว หตฺถิทมฺมา วา อสฺสทมฺมา
วา  โคทมฺมา  วา  อทนฺตา  อวินีตา  อปิ  นุ  เต  อทนฺตาว ทนฺตการณํ
คจฺเฉยฺยุํ      อทนฺตาว      ทนฺตภูมึ     สมฺปาปุเณยฺยุํ     เสยฺยถาปิ
เต   เทฺว   หตฺถิทมฺมา   วา  อสฺสทมฺมา  วา  โคทมฺมา  วา  สุทนฺตา
สุวินีตาติ  ฯ  โน  เหตํ  ๔-  ภนฺเต  ฯ  เอวเมว  โข  มหาราช ยนฺตํ
สทฺเธน   ปตฺตพฺพํ   อปฺปาพาเธน   อสเฐน  อมายาวินา  อารทฺธวิริเยน
ปญฺญวตา   ตํ   วต   อสทฺโธ   พหฺวาพาโธ   สโฐ   มายาวี   กุสีโต
ทุปฺปญฺโญ ปาปุณิสฺสตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชตีติ ฯ
     [๕๗๙]   เหตุรูปํ   ภนฺเต   ภควา  อาห  สเหตุรูปํ  ปน  ภนฺเต
ภควา    อาห    จตฺตาโรเม   ภนฺเต   วณฺณา   ขตฺติยา   พฺราหฺมณา
@เชิงอรรถ:  ยุ. ...เวมตฺตํ ฯ  ยุ. เย เต เทฺว ฯ  ยุ. เอวํ ภนฺเต ฯ  ยุ. เหวํ ฯ
เวสฺสา   สุทฺทา   เต  จสฺสุ  อิเมหิ  ปญฺจหิ  ปธานิยงฺเคหิ  สมนฺนาคตา
เต   จสฺสุ   สมฺมปฺปธานา   เอตฺถ   ปน  เตสํ  ภนฺเต  สิยา  วิเสโส
สิยา   นานากรณนฺติ   ฯ   เอตฺถ   โข   เนสาหํ  มหาราช  น  กิญฺจิ
นานากรณํ   วทามิ   ยทิทํ   วิมุตฺติยา  วิมุตฺตึ  ฯ  เสยฺยถาปิ  มหาราช
ปุริโส   [๑]-   สุกฺขํ  สาลกฏฺฐํ  อาทาย  อคฺคึ  อภินิพฺพตฺเตยฺย  เตโช
ปาตุกเรยฺย   ฯ   อถ   อปโร  ปุริโส  สุกฺขํ  อมฺพกฏฺฐํ  อาทาย  อคฺคึ
อภินิพฺพตฺเตยฺย  เตโช  ปาตุกเรยฺย  ฯ  อถ  จ  ๒-  อปโร ปุริโส สุกฺขํ
อุทุมฺพรกฏฺฐํ   อาทาย   อคฺคึ   อภินิพฺพตฺเตยฺย   เตโช  ปาตุกเรยฺย  ฯ
ตํ   กึ   มญฺญสิ   มหาราช  สิยา  นุ  โข  เตสํ  อคฺคีนํ  นานาทารุโต
อภินิพฺพตฺตานํ   กิญฺจิ   นานากรณํ   อจฺจิยา   วา   อจฺจึ  วณฺเณน  วา
วณฺณํ   อาภาย  วา  อาภนฺติ  ฯ  โน  เหตํ  ภนฺเต  ฯ  เอวเมว  โข
มหาราช   ยํ   ตํ   เตชํ   วิริยานิมฺมถิตํ  ปธานาภินิพฺพตฺตํ  นาหํ  ตตฺถ
กิญฺจิ นานากรณํ วทามิ ยทิทํ วิมุตฺติยา วิมุตฺตินฺติ ฯ
     [๕๘๐]   เหตุรูปํ   ภนฺเต   ภควา  อาห  สเหตุรูปํ  ปน  ภนฺเต
ภควา   อาห   กึ   ปน   ภนฺเต   อตฺถิ   เทวาติ   ฯ  กึ  ปน  ตฺวํ
มหาราช   เอวํ   วเทสิ  กึ  ปน  ภนฺเต  อตฺถิ  เทวาติ  ฯ  ยทิ  วา
เต   ภนฺเต   เทวา    อาคนฺตาโร   อิตฺถตฺตํ  ยทิ  วา  อนาคนฺตาโร
อิตฺถตฺตนฺติ   ฯ   เย   เต  มหาราช  เทวา  สพฺยาปชฺฌา  เต  เทวา
อาคนฺตาโร   อิตฺถตฺตํ   เย   เต   เทวา   อพฺยาปชฺฌา   เต  เทวา
อนาคนฺตาโร อิตฺถตฺตนฺติ ฯ
@เชิงอรรถ:  ยุ. เอตฺถนฺตเร สุกฺขํ สากกฏฺฐํ ... อปโร ปุริโสติ ทิสฺสติ ฯ
@ ยุ. จสทฺโท นตฺถิ ฯ
     [๕๘๑]   เอวํ   วุตฺเต   วิฑูฑโภ  เสนาปติ  ภควนฺตํ  เอตทโวจ
เย   เต   ภนฺเต   เทวา   สพฺยาปชฺฌา   อาคนฺตาโร   อิตฺถตฺตํ  เต
เทวา   เย   เต   เทวา   อพฺยาปชฺฌา   อนาคนฺตาโร  อิตฺถตฺตํ  เต
เทเว   ตมฺหา   ฐานา   จาเวสฺสนฺติ   วา   ปพฺพาเชสฺสนฺติ  วาติ  ฯ
อถ   โข   อายสฺมโต   อานนฺทสฺส   เอตทโหสิ   อยํ   โข   วิฑูฑโภ
เสนาปติ    รญฺโญ    ปเสนทิสฺส    โกสลสฺส   ปุตฺโต   อหํ   ภควโต
ปุตฺโต อยํ โข กาโล ยํ ปุตฺโต ปุตฺเตน มนฺเตยฺยาติ ฯ
     {๕๘๑.๑}   อถ  โข  อายสฺมา อานนฺโท วิฑูฑภํ เสนาปตึ อามนฺเตสิ
เตนหิ   เสนาปติ  ตญฺเญเวตฺถ  ปฏิปุจฺฉิสฺสามิ  ยถา  เต  ขเมยฺย  ตถา
นํ  พฺยากเรยฺยาสิ  ตํ  กึ  มญฺญสิ  เสนาปติ  ยาวตา  รญฺโญ  ปเสนทิสฺส
โกสลสฺส    วิชิตํ   ยตฺถ   จ  ราชา  ปเสนทิ  โกสโล  อิสฺสริยาธิปจฺจํ
รชฺชํ   กาเรติ   ปโหติ   ตตฺถ   ราชา   ปเสนทิ  โกสโล  สมณํ  วา
พฺราหฺมณํ   วา   ปุญฺญวนฺตํ   วา   อปุญฺญวนฺตํ  วา  พฺรหฺมจริยวนฺตํ  วา
อพฺรหฺมจริยวนฺตํ  วา  ตมฺหา  ฐานา  จาเวตุํ  วา  ปพฺพาเชตุํ  วาติ  ฯ
ยาวตา   โภ   รญฺโญ   ปเสนทิสฺส   โกสลสฺส  วิชิตํ  ยตฺถ  จ  ราชา
ปเสนทิ   โกสโล   อิสฺสริยาธิปจฺจํ  รชฺชํ  กาเรติ  ปโหติ  ตตฺถ  ราชา
ปเสนทิ    โกสโล    สมณํ    วา   พฺราหฺมณํ   วา   ปุญฺญวนฺตํ   วา
อปุญฺญวนฺตํ     วา    พฺรหฺมจริยวนฺตํ    วา    อพฺรหฺมจริยวนฺตํ    วา
ตมฺหา ฐานา จาเวตุํ วา ปพฺพาเชตุํ วาติ ฯ
     {๕๘๑.๒}   ตํ    กึ    มญฺญสิ    เสนาปติ   ยาวตา   รญฺโญ
ปเสนทิสฺส      โกสลสฺส      อวิชิตํ      ยตฺถ      จ      ราชา
ปเสนทิ   โกสโล   น   อิสฺสริยาธิปจฺจํ   รชฺชํ   กาเรติ   ตตฺถ   ๑-
ปโหติ    ราชา    ปเสนทิ    โกสโล   สมณํ   วา   พฺราหฺมณํ   วา
ปุญฺญวนฺตํ      วา     อปุญฺญวนฺตํ     วา     พฺรหฺมจริยวนฺตํ     วา
อพฺรหฺมจริยวนฺตํ  วา  ตมฺหา  ฐานา  จาเวตุํ  วา  ปพฺพาเชตุํ  วาติ  ฯ
ยาวตา   โภ   รญฺโญ   ปเสนทิสฺส  โกสลสฺส  อวิชิตํ  ยตฺถ  จ  ราชา
ปเสนทิ  โกสโล  น  อิสฺสริยาธิปจฺจํ  รชฺชํ  กาเรติ  น  ๒- ตตฺถ ปโหติ
ราชา   ปเสนทิ   โกสโล   สมณํ   วา  พฺราหฺมณํ  วา  ปุญฺญวนฺตํ  วา
อปุญฺญวนฺตํ   วา   พฺรหฺมจริยวนฺตํ   วา   อพฺรหฺมจริยวนฺตํ   วา  ตมฺหา
ฐานา จาเวตุํ วา ปพฺพาเชตุํ วาติ ฯ
     {๕๘๑.๓}   ตํ  กึ  มญฺญสิ  เสนาปติ  สุตา เต เทวา ตาวตึสาติ ฯ
เอวํ  โภ  สุตา  เม  เทวา  ตาวตึสา  อิทานิปิ โภตา รญฺญา ปเสนทินา
โกสเลน  สุตา  เทวา  ตาวตึสาติ  ฯ  ตํ   กึ  มญฺญสิ  เสนาปติ ปโหติ
ราชา  ปเสนทิ  โกสโล  เทเว  ตาวตึเส  ตมฺหา  ฐานา  จาเวตุํ  วา
ปพฺพาเชตุํ   วาติ  ฯ  ทสฺสนายปิ  โภ  ราชา  ปเสนทิ  โกสโล  เทเว
ตาวตึเส  นปฺปโหติ  กุโต  ปน  ตมฺหา ฐานา จาเวสฺสติ วา ปพฺพาเชสฺสติ
วาติ  ฯ  เอวเมว  โข  เสนาปติ เย เต เทวา สพฺยาปชฺฌา อาคนฺตาโร
อิตฺถตฺตํ   เต   เทวา   เย   เต   เทวา  อพฺยาปชฺฌา  อนาคนฺตาโร
อิตฺถตฺตํ   เต  เทเว  ทสฺสนายปิ  นปฺปโหนฺติ  กุโต  ปน  ตมฺหา  ฐานา
จาเวสฺสนฺติ   วา   ปพฺพาเชสฺสนฺติ  วาติ  ฯ  อถ  โข  ราชา  ปเสนทิ
โกสโล    ภควนฺตํ   เอตทโวจ   โก   นามายํ   ภนฺเต   ภิกฺขูติ   ฯ
@เชิงอรรถ:  ยุ. ปโหติ ตตฺถ ฯ     ยุ. น ปโหติ ตตฺถ ฯ
อานนฺโท นาม มหาราชาติ ฯ
     [๕๘๒]   อานนฺโท   วต   โภ   อานนฺทรูโป  วต  โภ  เหตุรูปํ
ภนฺเต   อายสฺมา   อานนฺโท   อาห   สเหตุรูปํ  ปน  ภนฺเต  อายสฺมา
อานนฺโท   อาห   กึ   ปน   ภนฺเต  อตฺถิ  พฺรหฺมาติ  ฯ  กึ  ปน  ตฺวํ
มหาราช   เอวํ   วเทสิ   กึ   ปน   ภนฺเต  อตฺถิ  พฺรหฺมาติ  ฯ  ยทิ
วา   โส   ภนฺเต   พฺรหฺมา   อาคนฺตา  อิตฺถตฺตํ  ยทิ  วา  อนาคนฺตา
อิตฺถตฺตนฺติ    ฯ   โย   โส   มหาราช   พฺรหฺมา   สพฺยาปชฺโฌ   โส
พฺรหฺมา   อาคนฺตา   อิตฺถตฺตํ   โย   โส   พฺรหฺมา   อพฺยาปชฺโฌ  โส
พฺรหฺมา   อนาคนฺตา   อิตฺถตฺตนฺติ   ฯ   อถ   โข   อญฺญตโร   ปุริโส
ราชานํ   ปเสนทึ   โกสลํ   เอตทโวจ   สญฺชโย  มหาราช  พฺราหฺมโณ
อากาสโคตฺโต   อาคโตติ   ฯ   อถ   โข   ราชา   ปเสนทิ  โกสโล
สญฺชยํ   พฺราหฺมณํ   อากาสโคตฺตํ   เอตทโวจ   โก  นุ  โข  พฺราหฺมณ
อิมํ   กถาวตฺถุํ   ราชนฺเตปุเร   อพฺภุทาหาสีติ   ฯ   วิฑูฑโภ  มหาราช
เสนาปตีติ    ฯ   วิฑูฑโภ   เสนาปติ   เอวมาห   สญฺชโย   มหาราช
พฺราหฺมโณ   อากาสโคตฺโตติ   ฯ   อถ  โข  อญฺญตโร  ปุริโส  ราชานํ
ปเสนทึ โกสลํ เอตทโวจ ยานกาโล มหาราชาติ ฯ
     [๕๘๓]   อถ  โข  ราชา  ปเสนทิ  โกสโล  ภควนฺตํ  เอตทโวจ
สพฺพญฺญุตํ    มยํ    ภนฺเต    ภควนฺตํ   อปุจฺฉิมฺหา   สพฺพญฺญุตํ   ภควา
พฺยากาสิ   ตญฺจ   ปนมฺหากํ   รุจฺจติ   เจว   ขมติ   จ  เตน  จมฺหา
อตฺตมนา    จาตุวณฺณึ    สุทฺธึ    มยํ    ภนฺเต   ภควนฺตํ   อปุจฺฉิมฺหา
จาตุวณฺณึ   สุทฺธึ   ภควา   พฺยากาสิ   ตญฺจ   ปนมฺหากํ   รุจฺจติ  เจว
ขมติ   จ   เตน   จมฺหา   อตฺตมนา   อธิเทเว  มยํ  ภนฺเต  ภควนฺตํ
อปุจฺฉิมฺหา    อธิเทเว   ภควา   พฺยากาสิ   ตญฺจ   ปนมฺหากํ   รุจฺจติ
เจว   ขมติ   จ   เตน   จมฺหา   อตฺตมนา  อธิพฺรหฺมานํ  มยํ  ภนฺเต
ภควนฺตํ     อปุจฺฉิมฺหา     อธิพฺรหฺมานํ    ภควา    พฺยากาสิ    ตญฺจ
ปนมฺหากํ   รุจฺจติ   เจว   ขมติ   จ   เตน   จมฺหา   อตฺตมนา   ยํ
ยเทว   จ   ปน   มยํ  [๑]-  ภควนฺตํ  อปุจฺฉิมฺหา  ตํ  ตเทว  ภควา
พฺยากาสิ   ตญฺจ   ปนมฺหากํ   รุจฺจติ   เจว   ขมติ   จ  เตน  จมฺหา
อตฺตมนา    หนฺท    จทานิ   มยํ   ภนฺเต   คจฺฉาม   พหุกิจฺจา   มยํ
พหุกรณียาติ ฯ ยสฺสทานิ ตฺวํ มหาราช กาลํ มญฺญสีติ ฯ
     {๕๘๓.๑}   อถ   โข  ราชา  ปเสนทิ  โกสโล  ภควโต  ภาสิตํ
อภินนฺทิตฺวา    อนุโมทิตฺวา    อุฏฺฐายาสนา    ภควนฺตํ    อภิวาเทตฺวา
ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามีติ ฯ
                 กณฺณกตฺถลสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ทสมํ ฯ
                    ราชวคฺโค จตุตฺโถ ฯ
                       --------
                    ตสฺส วคฺคสฺส อุทฺทานํ
         โชติสหายกรฏฺฐนาโม จ       ราชา มฆเทวมธุรกถาโพธิ
         องฺคุลิมาโล ธมฺมเจติยสโม   กณฺณกตฺถโล ทสโม ฯ
                      ----------
@เชิงอรรถ:  ยุ. เอตฺถนฺตเร ภนฺเตติ ทิสฺสติ ฯ
                      พฺราหฺมณวคฺโค
                      ----------
                       พฺรหฺมายุสุตฺตํ
     [๕๘๔]   เอวมฺเม   สุตํ   เอกํ  สมยํ  ภควา  วิเทเหสุ  จาริกํ
จรติ   มหตา   ภิกฺขุสงฺเฆน   สทฺธึ   ปญฺจมตฺเตหิ  ภิกฺขุสเตหิ  ฯ  เตน
โข   ปน   สมเยน   พฺรหฺมายุ   พฺราหฺมโณ   มิถิลายํ  ปฏิวสติ  ชิณฺโณ
วุฑฺโฒ   มหลฺลโก   อทฺธคโต   วโยอนุปฺปตฺโต   วีสวสฺสสติโก   ชาติยา
ติณฺณํ     เวทานํ     ปารคู     สนิฆณฺฑุเกฏุภานํ     สากฺขรปฺปเภทานํ
อิติหาสปญฺจมานํ     ปทโก    เวยฺยากรโณ    โลกายตมหาปุริสลกฺขเณสุ
อนวโย   ฯ   อสฺโสสิ   โข   พฺรหฺมายุ   พฺราหฺมโณ  สมโณ  ขลุ  โภ
โคตโม   สกฺยปุตฺโต   สกฺยกุลา   ปพฺพชิโต   วิเทเหสุ   จาริกํ   จรติ
มหตา   ภิกฺขุสงฺเฆน   สทฺธึ   ปญฺจมตฺเตหิ   ภิกฺขุสเตหิ   ตํ   โข  ปน
ภวนฺตํ    โคตมํ   เอวํกลฺยาโณ   กิตฺติสทฺโท   อพฺภุคฺคโต   อิติปิ   โส
ภควา    อรหํ   สมฺมาสมฺพุทฺโธ   วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน   สุคโต   โลกวิทู
อนุตฺตโร    ปุริสทมฺมสารถิ    สตฺถา    เทวมนุสฺสานํ   พุทฺโธ   ภควา
โส    อิมํ    โลกํ    สเทวกํ   สมารกํ   สพฺรหฺมกํ   สสฺสมณพฺราหฺมณึ
ปชํ   สเทวมนุสฺสํ   สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา   ปเวเทติ   โส  ธมฺมํ
เทเสติ     อาทิกลฺยาณํ    มชฺเฌกลฺยาณํ    ปริโยสานกลฺยาณํ    สาตฺถํ
สพฺยญฺชนํ      เกวลปริปุณฺณํ      ปริสุทฺธํ     พฺรหฺมจริยํ     ปกาเสติ
สาธุ โข ปน ตถารูปานํ อรหตํ ทสฺสนํ โหตีติ ฯ
     [๕๘๕]   เตน  โข  ปน  สมเยน  พฺรหฺมายุสฺส พฺราหฺมณสฺส อุตฺตโร
นาม  มาณโว  อนฺเตวาสี  โหติ  ติณฺณํ  เวทานํ  ปารคู  สนิฆณฺฑุเกฏุภานํ
สากฺขรปฺปเภทานํ       อิติหาสปญฺจมานํ      ปทโก      เวยฺยากรโณ
โลกายตมหาปุริสลกฺขเณสุ     อนวโย    ฯ    อถ    โข    พฺรหฺมายุ
พฺราหฺมโณ   อุตฺตรํ   มาณวํ   อามนฺเตสิ   อยํ   ตาต   อุตฺตร  สมโณ
โคตโม   สกฺยปุตฺโต   สกฺยกุลา   ปพฺพชิโต   วิเทเหสุ   จาริกํ   จรติ
มหตา   ภิกฺขุสงฺเฆน   สทฺธึ   ปญฺจมตฺเตหิ   ภิกฺขุสเตหิ   ตํ   โข  ปน
ภวนฺตํ    โคตมํ   เอวํกลฺยาโณ   กิตฺติสทฺโท   อพฺภุคฺคโต   อิติปิ   โส
ภควา   อรหํ   สมฺมาสมฺพุทฺโธ   ฯเปฯ   สาธุ   โข   ปน  ตถารูปานํ
อรหตํ   ทสฺสนํ   โหตีติ   เอหิ   ตฺวํ   ตาต   อุตฺตร   เยน   สมโณ
โคตโม    เตนุปสงฺกม   อุปสงฺกมิตฺวา   สมณํ   โคตมํ   ชานาหิ   ยทิ
วา   ตํ   ภวนฺตํ   โคตมํ   ตถา   สนฺตํเยว   สทฺโท  อพฺภุคฺคโต  ยทิ
วา  โน  ตถา  ยทิ  วา  โส  ภวํ  โคตโม  ตาทิโส ยทิ วา น ตาทิโส
ตยา มยํ ตํ ภวนฺตํ โคตมํ เทเสสฺสามาติ ๑- ฯ
     {๕๘๕.๑}   ยถากถํ  ปนาหํ  โภ ตํ ภวนฺตํ โคตมํ ชานิสฺสามิ ยทิ วา
ตํ  ภวนฺตํ  โคตมํ  ตถา  สนฺตํเยว  สทฺโท  อพฺภุคฺคโต ยทิ  วา โน ตถา
ยทิ  วา  โส  ภวํ  โคตโม  ตาทิโส  ยทิ  วา  น ตาทิโสติ ฯ อาคตานิ
โข    ตาต   อุตฺตร   อมฺหากํ   มนฺเตสุ   ทฺวตฺตึส   มหาปุริสลกฺขณานิ
เยหิ     สมนฺนาคตสฺส     มหาปุริสสฺส     เทฺวว    คติโย    ภวนฺติ
@เชิงอรรถ:  ยุ. เวทิสฺสามาติ ฯ
อนญฺญา   สเจ   อคารํ    อชฺฌาวสติ  ราชา  โหติ  จกฺกวตฺติ  ธมฺมิโก
ธมฺมราชา      จาตุรนฺโต     วิชิตาวี     ชนปทตฺถา     วิริยปฺปตฺโต
สตฺตรตนสมนฺนาคโต    ตสฺสิมานิ    สตฺต   รตนานิ   ภวนฺติ   เสยฺยถีทํ
จกฺกรตนํ    หตฺถิรตนํ    อสฺสรตนํ    มณิรตนํ    อิตฺถีรตนํ   คหปติรตนํ
ปรินายกรตนเมว   สตฺตมํ   ปโรสหสฺสํ   โข   ปนสฺส   ปุตฺตา   ภวนฺติ
สูรา   วีรงฺครูปา    ปรเสนปฺปมทฺทนา   โส   อิมํ  ปฐวึ  สาครปริยนฺตํ
อทณฺเฑน    อสตฺเถน    ธมฺเมน    อภิวิชิย   อชฺฌาวสติ   สเจ   โข
ปน    อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพชติ   อรหํ   โหติ   สมฺมาสมฺพุทฺโธ
โลเก   วิวฏจฺฉโท   อหํ  โข  ปน  ตาต  อุตฺตร  มนฺตานํ  กตฺตา  ๑-
ตฺวํ มนฺตานํ ปฏิคฺคเหตาติ ฯ
     [๕๘๖]   เอวํ  โภติ  โข  อุตฺตโร มาณโว พฺรหฺมายุสฺส พฺราหฺมณสฺส
ปฏิสฺสุตฺวา     อุฏฺฐายาสนา     พฺรหฺมายุํ    พฺราหฺมณํ    อภิวาเทตฺวา
ปทกฺขิณํ   กตฺวา   วิเทเหสุ   เยน   ภควา   เตน   จาริกํ   ปกฺกามิ
อนุปุพฺเพน      จาริกญฺจรมาโน      เยน     ภควา     เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา   ภควตา   สทฺธึ   สมฺโมทิ   สมฺโมทนียํ   กถํ   สาราณียํ
วีติสาเรตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทิ   ฯ   เอกมนฺตํ  นิสินฺโน  โข  อุตฺตโร
มาณโว     ภควโต     กาเย    ทฺวตฺตึส    ๒-    มหาปุริสลกฺขณานิ
สมฺมนฺเนสิ  ฯ   อทฺทสา  โข  อุตฺตโร  มาณโว  ภควโต  กาเย ทฺวตฺตึส
มหาปุริสลกฺขณานิ   เยภุยฺเยน   ฐเปตฺวา  เทฺว  ทฺวีสุ  มหาปุริสลกฺขเณสุ
@เชิงอรรถ:  สี. ทาตา ฯ    ยุ. ทฺวตฺตึเส ฯ
กงฺขติ   วิจิกิจฺฉติ   นาธิมุจฺจติ   น  สํปสีทติ  โกโสหิเต  จ  วตฺถคุเยฺห
ปหุตชิวฺหตาย จ ฯ
     [๕๘๗]   อถ   โข   ภควโต  เอตทโหสิ  ปสฺสติ  โข  เม  อยํ
อุตฺตโร   มาณโว   ทฺวตฺตึส   มหาปุริสลกฺขณานิ   เยภุยฺเยน   ฐเปตฺวา
เทฺว    ทฺวีสุ   มหาปุริสลกฺขเณสุ   กงฺขติ   วิจิกิจฺฉติ   นาธิมุจฺจติ   น
สํปสีทติ   โกโสหิเต   จ   วตฺถคุเยฺห   ปหุตชิวฺหตาย   จาติ   ฯ  อถ
โข  ภควา  ตถารูปํ  อิทฺธาภิสงฺขารํ  อภิสงฺขาเรสิ  ๑-  ยถา อทฺทส ๒-
อุตฺตโร  มาณโว  ภควา  ๓-  โกโสหิตํ  วตฺถคุยฺหํ  ฯ  อถ  โข  ภควา
ชิวฺหํ    นินฺนาเมตฺวา   อุโภปิ   กณฺณโสตานิ   อนุมสิ   ปฏิมสิ   อุโภปิ
นาสิกโสตานิ   อนุมสิ   ปฏิมสิ   เกวลกปฺปํ   ๔-  นลาฏมณฺฑลํ  ชิวฺหาย
ฉาเทสิ ๕- ฯ
     [๕๘๘]   อถ   โข  อุตฺตรสฺส  มาณวสฺส  เอตทโหสิ  สมนฺนาคโต
โข      สมโณ     โคตโม     ทฺวตฺตึสมหาปุริสลกฺขเณหิ     ยนฺนูนาหํ
สมณํ   โคตมํ   อนุพนฺเธยฺยํ   อิริยาปถมสฺส   ปสฺเสยฺยนฺติ  ฯ  อถ  โข
อุตฺตโร  มาณโว  สตฺต  มาสานิ  ภควนฺตํ  อนุพนฺธิ  ฉายาว  อนุปายินี ฯ
อถ  โข  อุตฺตโร  มาณโว  สตฺตนฺนํ  มาสานํ  อจฺจเยน  วิเทเหสุ  เยน
มิถิลา   เตน   จาริกํ   ปกฺกามิ   อนุปุพฺเพน   จาริกํ  จรมาโน  เยน
มิถิลา    เยน    พฺรหฺมายุ    พฺราหฺมโณ   เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา
พฺรหฺมายุํ     พฺราหฺมณํ     อภิวาเทตฺวา     เอกมนฺตํ     นิสีทิ    ฯ
@เชิงอรรถ:  ยุ. อภิสงฺขาสิ ฯ    ยุ. อทฺทสา ฯ    ยุ. ภควโต ฯ    ยุ. เกวลกมฺปิ ฯ
@ ยุ. ปจฺฉาเทสีติ ทิสฺสติ ฯ
เอกมนฺตํ    นิสินฺนํ    โข    อุตฺตรํ    มาณวํ   พฺรหฺมายุ   พฺราหฺมโณ
เอตทโวจ   กจฺจิ   ตาต   อุตฺตร   ตํ  ภวนฺตํ  โคตมํ  ตถา  สนฺตํเยว
สทฺโท   อพฺภุคฺคโต   โน   อญฺญถา   กจฺจิ   ปน   โส   ภวํ  โคตโม
ตาทิโส โน อญฺญาทิโสติ ฯ
     [๕๘๙]   ยถา  ๑-  สนฺตํเยว  โภ  ตํ  ภวนฺตํ  โคตมํ ตถา สทฺโท
อพฺภุคฺคโต   โน   อญฺญถา   ตาทิโส   จ  โข  ๒-  โส  ภวํ  โคตโม
โน    อญฺญาทิโส    สมนฺนาคโต    จ    โภ    โส   ภวํ   โคตโม
ทฺวตฺตึสมหาปุริสลกฺขเณหิ
     {๕๘๙.๑}สุปติฏฺฐิตปาโท  โข  ปน  โส  ภวํ โคตโม อิทมฺปิ ตสฺส
โภโต    โคตมสฺส    มหาปุริสสฺส    มหาปุริสลกฺขณํ    ภวติ   เหฏฺฐา
โข   ปน   ตสฺส   โภโต   โคตมสฺส   ปาทตเลสุ   จกฺกานิ   ชาตานิ
สหสฺสารานิ     สเนมิกานิ     สนาภิกานิ     สพฺพาการปริปูรานิ    ฯ
อายตปณฺหิ   โข   ปน   โส   ภวํ   โคตโม   ทีฆงฺคุลี  โข  ปน  โส
ภวํ    โคตโม    มุทุตลุณหตฺถปาโท   โข   ปน   โส   ภวํ   โคตโม
ชาลหตฺถปาโท   โข   ปน   โส   ภวํ   โคตโม   อุสฺสงฺขปาโท   โข
ปน  โส  ภวํ  โคตโม  เอณิชงฺโฆ  โข  ปน  โส ภวํ โคตโม ฐิตโก โข
ปน   โส  ภวํ  โคตโม  อโนนมนฺโต  ๓-  อุโภหิ  ปาณิตเลหิ  ชนฺนุกานิ
ปริมสติ ปริมชฺชติ โกโสหิตวตฺถคุโยฺห โข ปน โส ภวํ โคตโม
     {๕๘๙.๒}   สุวณฺณวณฺโณ   โข  ปน  โส  ภวํ  โคตโม  กาญฺจน-
สนฺนิภตโจ   สุขุมจฺฉวี   โข  ปน  โส  ภวํ  โคตโม  สุขุมตฺตา  ฉวิยา
รโชชลฺลํ   กาเยน   อุปลิมฺปติ   ๔-   เอเกกโลโม   โข   ปน   โส
@เชิงอรรถ:  ยุ. ตถา ฯ     ยุ. โภ ฯ    ยุ. อโนณมนฺโต ฯ    ยุ. อุปลิปฺปติ ฯ
ภวํ   โคตโม   เอเกกานิ   โลมานิ  โลมกูเปสุ  ชาตานิ  อุทฺธคฺคโลโม
โข   ปน   โส   ภวํ   โคตโม   อุทฺธคฺคานิ  โลมานิ  ชาตานิ  นีลานิ
อญฺชนวณฺณานิ           กุณฺฑลาวฏฺฏานิ          ปทกฺขิณาวฏฺฏกชาตานิ
พฺรหฺมุชุคตฺโต   โข   ปน  โส  ภวํ  โคตโม  สตฺตุสฺสโท  โข  ปน  โส
ภวํ    โคตโม    สีหปุพฺพฑฺฒกาโย    โข   ปน   โส   ภวํ   โคตโม
จิตนฺตรํโส   โข   ปน   โส   ภวํ   โคตโม   นิโคฺรธปริมณฺฑโล   โข
ปน   โส   ภวํ   โคตโม   ยาวตกฺวสฺส   กาโย  ตาวตกฺวสฺส  พฺยาโม
ยาวตกฺวสฺส   พฺยาโม   ตาวตกฺวสฺส   กาโย   ฯ   สมวฏฺฏกฺขนฺโธ  โข
ปน โส ภวํ โคตโม
     {๕๘๙.๓}   รสตฺตสคฺคี   โข   ปน   โส   ภวํ  โคตโม  สีหหณุ
โข  ปน  โส  ภวํ  โคตโม  จตฺตาฬีสทนฺโต  โข  ปน  โส  ภวํ โคตโม
สมทนฺโต  โข  ปน  โส  ภวํ  โคตโม  อวิรฬทนฺโต  ๑-  โข  ปน  โส
ภวํ  โคตโม  สุสุกฺกทาโฐ  โข  ปน  โส  ภวํ  โคตโม  ปหุตชิโวฺห  โข
ปน   โส   ภวํ   โคตโม   พฺรหฺมสฺสโร   โข  ปน  โส  ภวํ  โคตโม
กรวิกภาณี   อภินีลเนตฺโต   ๒-  โข  ปน  โส  ภวํ  โคตโม  โคปขุโม
โข ปน โส ภวํ โคตโม
     {๕๘๙.๔}   อุณฺณา   โข   ปนสฺส   โภโต  โคตมสฺส  ภมุกนฺตเร
ชาตา   โอทาตา   มุทุตลสนฺนิภา   ๓-   อุณฺหิสสีโส   โข   ปน   โส
ภวํ    โคตโม    อิทมฺปิ    ตสฺส    โภโต    โคตมสฺส   มหาปุริสสฺส
มหาปุริสลกฺขณํ ภวติ ฯ
     {๕๘๙.๕}   อิเมหิ โข โส โภ ๔- ภวํ โคตโม ทฺวตฺตึสมหาปุริสลกฺขเณหิ
สมนฺนาคโต   ฯ  คจฺฉนฺโต  โข  ปน  โส  ภวํ  โคตโม  ทกฺขิเณน  ๕-
@เชิงอรรถ:  ยุ. อวิวรทนฺโต ฯ    ยุ. อหินีลเนตฺโต ฯ     ยุ. มุทุตูลสนฺนิภา ฯ
@ ยุ. โภติ นตฺถิ ฯ  ยุ. ทกฺขิเณเนว ฯ
ปาเทน   ปฐมํ   ปกฺกมติ   โส  นาติทูเร  ปาทํ  อุทฺธรติ  นาจฺจาสนฺเน
ปาทํ   นิกฺขปติ   ๑-   โส   นาติสีฆํ  คจฺฉติ  นาติสณิกํ  คจฺฉติ  น  จ
อทฺธเวน  ๒-  อทฺธวํ  สงฺฆฏฺเฏนฺโต  คจฺฉติ  น  จ  โคปฺผเกน  โคปฺผกํ
สงฺฆฏฺเฏนฺโต   คจฺฉติ   โส   คจฺฉนฺโต  น  สตฺถึ  อุนฺนาเมติ  น  สตฺถึ
โอนาเมติ   น   สตฺถึ   สนฺนาเมติ   น  สตฺถึ  วินาเมติ  คจฺฉโต  โข
ปน   ตสฺส   โภโต   โคตมสฺส  อารทฺธกาโยว  น  ๓-  อิญฺชติ  น  จ
กายพเลน คจฺฉติ
     {๕๘๙.๖}   อวโลเกนฺโต  โข  ปน  โส ภวํ โคตโม สพฺพกาเยเนว
อวโลเกติ    โส  น  อุทฺธํ  อุลฺโลเกติ  น   อโธ  โอโลเกติ  น  ๔-
วิกฺเขปมาโน    คจฺฉติ    ยุคมตฺตญฺจ   เปกฺขติ   ตโต   จสฺส   อุตฺตรึ
อนาวฏํ   ญาณทสฺสนํ   ภวติ   ฯ   โส   อนฺตรฆรํ  ปวิสนฺโต  น  กายํ
อุนฺนาเมติ  น  กายํ  โอนาเมติ  น  กายํ สนฺนาเมติ น กายํ วินาเมติ ฯ
โส   นาติทูเร   นาจฺจาสนฺเน   อาสนสฺส   ปริวตฺตติ   น  จ  ปาณินา
อาลมฺพิตฺวา อาสเน นิสีทติ น จ อาสนสฺมึ กายํ ปกฺขิปติ ฯ
     {๕๘๙.๗}   โส  อนฺตรฆเร นิสินฺโน สมาโน น หตฺถกุกฺกุจฺจํ อาปชฺชติ
น   ปาทกุกฺกุจฺจํ  อาปชฺชติ  น  จ  อทฺธเวน  ๒-  อทฺธวํ  อาโรเปตฺวา
นิสีทติ   น   โคปฺผเกน  โคปฺผกํ  อาโรเปตฺวา  นิสีทติ  น  จ  ปาณินา
หณุกํ   อุปทเหตฺวา   ๕-   นิสีทติ  ฯ  โส  อนฺตรฆเร  นิสินฺโน  [๖]-
สมาโน   น  ฉมฺภติ  น  กมฺปติ  น  เวธติ  น  ปริตสฺสติ  โส  อจฺฉมฺภี
อกมฺปี    อเวธี    อปริตสฺสี    วิคตโลมหํโส   วิเวกาวตฺโต   จ   ฯ
โส    ภวํ    โคตโม   อนฺตรฆเร   นิสินฺโน   โหติ   โส   ปตฺโตทกํ
@เชิงอรรถ:  ยุ. นิกฺขิปติ ฯ    ยุ. อทฺทุเวน อทฺทุวํ ฯ    ยุ. นสทฺโท นตฺถิ ฯ
@ ยุ. น จ วิกฺเปกฺขมาโน ฯ    ยุ. อุปาทิยิตฺวา ฯ    ยุ. วสทฺโท ทิสฺสติ ฯ
ปฏิคฺคณฺหนฺโต   น   ปตฺตํ   อุนฺนาเมติ   น  ปตฺตํ  โอนาเมติ  น  ปตฺตํ
สนฺนาเมติ    น    ปตฺตํ    วินาเมติ    โส   ปตฺโตทกํ   ปฏิคฺคณฺหาติ
นาติโถกํ   นาติพหุํ   ฯ   โส   น   ขุลุขุลุการกํ   ปตฺตํ   โธวติ   น
สํปริวตฺตกํ    ปตฺตํ   โธวติ   น   ปตฺตํ   ภูมิยํ   นิกฺขิเปตฺวา   หตฺเถ
โธวติ  ฯ  หตฺเถสุ  โธเตสุ  ปตฺโต  โธโต  โหติ  ปตฺเต  โธเต หตฺถา
โธตา   โหนฺติ   ฯ   โส   ปตฺโตทกํ  ฉฑฺเฑติ  นาติทูเร  นาจฺจาสนฺเน
น จ วิจฺฉฑฺฑิยมาโน ฯ
     {๕๘๙.๘}   โส   โอทนํ  ปฏิคฺคณฺหนฺโต  น  ปตฺตํ  อุนฺนาเมติ  น
ปตฺตํ  โอนาเมติ  น  ปตฺตํ  สนฺนาเมติ  น  ปตฺตํ  วินาเมติ ฯ โส โอทนํ
ปฏิคฺคณฺหาติ   นาติโถกํ   นาติพหุํ   ฯ   พฺยญฺชนํ  [๑]-  ปน  โส  ภวํ
โคตโม    ปฏิคฺคณฺหาติ    ๒-    พฺยญฺชนมตฺตาย   อาหาเรติ   น   จ
พฺยญฺชเนน   อาโลปํ   อตินาเมติ   ฯ   ทฺวตฺติกฺขตฺตุํ   โข  [๓]-  ภวํ
โคตโม   มุเข  อาโลปํ  สํปริวตฺเตตฺวา  อชฺโฌหรติ  ฯ  น  จสฺส  กาจิ
โอทนมิญฺชา   อสํภินฺนา   กายํ  ปวิสติ  ฯ  น  จสฺส  กาจิ  โอทนมิญฺชา
มุเข   อวสิฏฺฐา   โหติ   ฯ   อฑฺฒาย   ๔-   อาโลปํ  อุปนาเมติ  ฯ
รสปฏิสํเวที   โข  ปน  โส  ภวํ  โคตโม  อาหารํ  อาหาเรติ  โน  จ
รสราคปฏิสํเวที ฯ
     {๕๘๙.๙}   อฏฺฐงฺคสมนฺนาคตํ โข ปน โส ภวํ โคตโม อาหารํ อาหาเรติ
เนว   ทวาย  น  มทาย  น  มณฺฑนาย  น  วิภูสนาย  ยาวเทว  อิมสฺส
กายสฺส   ฐิติยา   ยาปนาย  วิหึสุปรติยา  ๕-  พฺรหฺมจริยานุคฺคหาย  อิติ
ปุราณญฺจ  เวทนํ  ปฏิหงฺขามิ  นวญฺจ  เวทนํ  น อุปฺปาเทสฺสามิ ยาตฺรา จ
@เชิงอรรถ:  เอตฺถนฺตเร โขสทฺโท ทิสฺสติ ฯ    ยุ. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ     ยุ. เอตฺถนฺตเร
@ปน โสติ ทิสฺสติ ฯ  ยุ. อถาปรํ ฯ  ยุ. วิหิสู... ฯ
เม   ภวิสฺสติ   อนวชฺชตา   จ   ผาสุวิหาโร   จาติ  ฯ  โส  ภุตฺตาวี
ปตฺโตทกํ   ปฏิคฺคณฺหนฺโต   น   ปตฺตํ   อุนฺนาเมติ  น  ปตฺตํ  โอนาเมติ
น  ปตฺตํ  สนฺนาเมติ  น  ปตฺตํ  วินาเมติ  ฯ  โส  ปตฺโตทกํ ปฏิคฺคณฺหาติ
นาติโถกํ  นาติพหุํ  ฯ  โส  น  ขุลุขุลุการกํ  ปตฺตํ  โธวติ  น สํปริวตฺตกํ
ปตฺตํ  โธวติ  น  ปตฺตํ  ภูมิยํ  นิกฺขิปิตฺวา หตฺเถ โธวติ ฯ หตฺเถสุ โธเตสุ
ปตฺโต  โธโต  โหติ  ปตฺเต  โธเต  หตฺถา โธตา โหนฺติ ฯ โส ปตฺโตทกํ
ฉฑฺเฑติ  นาติทูเร  นาจฺจาสนฺเน  น  จ  วิจฺฉฑฺฑิยมาโน  ฯ  โส ภุตฺตาวี
น   ปตฺตํ   ภูมิยํ   นิกฺขิปติ   นาติทูเร  นาจฺจาสนฺเน  น  จ  อนตฺถิโก
ปตฺเตน  โหติ  น  จ  อติเวลานุรกฺขี  ปตฺตสฺมึ  ฯ  โส  ภุตฺตาวี  มุหุตฺตํ
ตุณฺหี นิสีทติ ฯ น จ อนุโมทนสฺส กาลมตินาเมติ ฯ
     {๕๘๙.๑๐}   โส  ภุตฺตาวี  อนุโมทติ  น  ตํ  ภตฺตํ  ครหติ น อญฺญํ
ภตฺตํ  ปฏิกงฺขติ  ฯ  อญฺญทตฺถุํ  ๑-  ธมฺมิยา  กถาย  ตํ  ปริสํ สนฺทสฺเสติ
สมาทเปติ   สมุตฺเตเชติ  สมฺปหํเสติ  ฯ  โส  ตํ  ปริสํ  ธมฺมิยา  กถาย
สนฺทสฺเสตฺวา   สมาทเปตฺวา  สมุตฺเตเชตฺวา  สมฺปหํเสตฺวา  อุฏฺฐายาสนา
ปกฺกมติ  ฯ  โส  นาติสีฆํ  คจฺฉติ  นาติสณิกํ  คจฺฉติ  น  จ  มุญฺจิตุกาโม
คจฺฉติ   ฯ   น   จ  ตสฺส  โภโต  โคตมสฺส  กาเย  จีวรํ  อจฺจุกฺกฏฺฐํ
โหติ  น  จ  อจฺโจกฺกฏฺฐํ  น  จ  กายสฺมึ  อลฺลีนํ  น  จ  กายสฺมา ๒-
อปกฺกฏฺฐํ   ฯ   น   จ   ๓-   โภโต  โคตมสฺส  กายสฺมึ  ๔-  วาโต
จีวรํ  อสํวหติ  ๕-  ฯ  น  จ  ตสฺส  โภโต  โคตมสฺส  กาเย รโชชลฺลํ
@เชิงอรรถ:  ยุ. อญฺญทตฺถุ ฯ    ยุ. กายสฺมึ ฯ    ยุ. น จ ตสฺส ฯ    ยุ. กายมฺหา ฯ
@ ยุ. อปวหติ ฯ
ลิมฺปติ   ฯ   โส   อารามคโต   นิสีทติ   ปญฺญตฺเต   อาสเน   นิสชฺช
ปาเท  ปกฺขาเลติ  ฯ  น  จ  โส  ภวํ โคตโม ปาทมณฺฑนานุโยคมนุยุตฺโต
วิหรติ  ฯ  โส  ปาเท  ปกฺขาเลตฺวา  นิสีทติ ปลฺลงฺกํ อาภุชิตฺวา อุชุํ กายํ
ปณิธาย   ปริมุขํ   สตึ   อุปฏฺฐเปตฺวา   ฯ  โส  เนว  อตฺตพฺยาพาธาย
เจเตติ   น   ปรพฺยาพาธาย  เจเตติ  น  อุภยพฺยาพาธาย  เจเตติ  ฯ
อตฺตหิตํ  ปรหิตํ  อุภยหิตํ  สพฺพโลกหิตเมว  โส  ภวํ  โคตโม  จินฺเตนฺโต
นิสินฺโน  โหติ  ฯ  โส  อารามคโต  ปริสติ  ๑- ธมฺมํ เทเสติ น ตํ ปริสํ
อุสฺสาเทติ   น   ตํ   ปริสํ   อปสาเทติ  อญฺญทตฺถุํ  ธมฺมิยา  กถาย  ตํ
ปริสํ สนฺทสฺเสติ สมาทเปติ สมุตฺเตเชติ สมฺปหํเสติ ฯ
     {๕๘๙.๑๑}   อฏฺฐงฺคสมนฺนาคโต   โข   ปนสฺส  โภโต  โคตมสฺส
มุขโต  โฆโส  นิจฺฉรติ  วิสฺสฏฺโฐ  จ  วิญฺเญยฺโย  จ  มญฺชุ  จ  สวนีโย
จ  วินฺทุ  จ  อวิสารี  จ  คมฺภีโร จ นินฺนาที จ ฯ ยถา ปริสํ โข ปน โส
ภวํ  โคตโม  สเรน  วิญฺญาเปติ น จสฺส พหิทฺธา ปริสาย โฆโส นิจฺฉรติ ฯ
เต   เตน   โภตา   โคตเมน  ธมฺมิยา  กถาย  สนฺทสฺสิตา  สมาทปิตา
สมุตฺเตชิตา   สมฺปหํสิตา   อุฏฺฐายาสนา   ปกฺกมนฺติ   อวโลกยมานาเยว
อวิชหนฺตาภาเวน   ๒-   อทฺทสาม   โข   มยํ  โภ  ตํ  ภวนฺตํ  โคตมํ
คจฺฉนฺตํ    อทฺทสาม   ฐิตํ   อทฺทสาม   อนฺตรฆรํ   ปวิสนฺตํ   อทฺทสาม
อนฺตรฆเร   นิสินฺนํ   ตุณฺหีภูตํ   อทฺทสาม  อนฺตรฆเร  ภุญฺชนฺตํ  อทฺทสาม
ภุตฺตาวึ   นิสินฺนํ   ตุณฺหีภูตํ   อทฺทสาม   ภุตฺตาวึ   อนุโมทนฺตํ  อทฺทสาม
@เชิงอรรถ:  ยุ. ปริสตึ ฯ    ยุ. อวิชหตฺตาภาเวน ฯ
อารามํ    อาคจฺฉนฺตํ   ๑-   อทฺทสาม   อารามคตํ   นิสินฺนํ   ตุณฺหีภูตํ
อทฺทสาม   อารามคตํ   ปริสติ   ธมฺมํ   เทเสนฺตํ  เอทิโส  จ  เอทิโส
จ โส ภวํ โคตโม ตโต จ ภิยฺโยติ ฯ
     [๕๙๐]   เอวํ  วุตฺเต  พฺรหฺมายุ  พฺราหฺมโณ  อุฏฺฐายาสนา  เอกํสํ
อุตฺตราสงฺคํ   กริตฺวา   เยน   ภควา   เตนญฺชลิมฺปณาเมตฺวา   ติกฺขตฺตุํ
อุทานํ อุทาเนสิ
     {๕๙๐.๑}   นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ...
     {๕๙๐.๒}   นโม  ตสฺส  ภควโต  อรหโต  สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสาติ  ๒-
อปฺเปวนาม   มยํ   กทาจิ   กรหจิ   เตน   โภตา   โคตเมน   สทฺธึ
สมาคจฺเฉยฺยาม อปฺเปวนาม สิยา โกจิเทว กถาสลฺลาโปติ ฯ
     [๕๙๑]   อถ  โข  ภควา  วิเทเหสุ  อนุปุพฺเพน  จาริกญฺจรมาโน
เยน มิถิลา ตทวสริ ฯ ตตฺร สุทํ ภควา มิถิลายํ วิหรติ มฆเทวมฺพวเน ๓- ฯ
อสฺโสสุํ   โข  มิถิเลยฺยกา  พฺราหฺมณคหปติกา  สมโณ  ขลุ  โภ  โคตโม
สกฺยปุตฺโต   สกฺยกุลา   ปพฺพชิโต   วิเทเหสุ   จาริกญฺจรมาโน   มหตา
ภิกฺขุสงฺเฆน    สทฺธึ    ปญฺจมตฺเตหิ    ภิกฺขุสเตหิ    มิถิลํ   อนุปฺปตฺโต
มิถิลายํ  วิหรติ  มฆเทวมฺพวเน  ตํ  โข  ปน  ภวนฺตํ โคตมํ เอวํกลฺยาโณ
กิตฺติสทฺโท    อพฺภุคฺคโต   อิติปิ   โส   ภควา   อรหํ   สมฺมาสมฺพุทฺโธ
วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน   สุคโต   โลกวิทู   อนุตฺตโร  ปุริสทมฺมสารถิ  สตฺถา
เทวมนุสฺสานํ  พุทฺโธ  ภควา  โส  อิมํ  โลกํ  สเวทกํ  สมารกํ สพฺรหฺมกํ
สสฺสมณพฺราหฺมณึ    ปชํ    สเทวมนุสฺสํ    สยํ    อภิญฺญา    สจฺฉิกตฺวา
@เชิงอรรถ:  ยุ. คจฺฉนฺตํ ฯ  ยุ. อิติสทฺโท นตฺถิ ฯ  ยุ. มขา... ฯ
ปเวเทติ     โส     ธมฺมํ    เทเสติ    อาทิกลฺยาณํ    มชฺเฌกลฺยาณํ
ปริโยสานกลฺยาณํ     สาตฺถํ     สพฺยญฺชนํ     เกวลปริปุณฺณํ    ปริสุทฺธํ
พฺรหฺมจริยํ ปกาเสติ สาธุ โข ปน ตถารูปานํ อรหตํ ทสฺสนํ โหตีติ ฯ
     {๕๙๑.๑}   อถ  โข  มิถิเลยฺยกา  พฺราหฺมณคหปติกา  เยน  ภควา
เตนุปสงฺกมึสุ    อุปสงฺกมิตฺวา    อปฺเปกจฺเจ    ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา
เอกมนฺตํ   นิสีทึสุ   อปฺเปกจฺเจ   ภควตา   สทฺธึ  สมฺโมทึสุ  สมฺโมทนียํ
กถํ  สาราณียํ  วีติสาเรตฺวา  เอกมนฺตํ  นิสีทึสุ  อปฺเปกจฺเจ  เยน ภควา
เตนญฺชลิมฺปณาเมตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทึสุ  อปฺเปกจฺเจ  ภควโต  สนฺติเก
นามโคตฺตํ    สาเวตฺวา    เอกมนฺตํ   นิสีทึสุ   อปฺเปกจฺเจ   ตุณฺหีภูตา
เอกมนฺตํ นิสีทึสุ ฯ
     [๕๙๒]   อสฺโสสิ   โข   พฺรหฺมายุ   พฺราหฺมโณ   สมโณ   ขลุ
โภ   โคตโม  สกฺยปุตฺโต  สกฺยกุลา  ปพฺพชิโต  [๑]-   มิถิลายํ  วิหรติ
มฆเทวมฺพวเนติ    ฯ   อถ   โข   พฺรหฺมายุ   พฺราหฺมโณ   สมฺพหุเลหิ
มาณวเกหิ   สทฺธึ   เยน   มฆเทวมฺพวนํ   เตนุปสงฺกมิ   ฯ   อถ  โข
พฺรหฺมายุโน    พฺราหฺมณสฺส    อวิทูเร    อมฺพวนสฺส    เอตทโหสิ   น
โข    เมตํ    ปฏิรูปํ   โยหํ   ปุพฺเพ   อปฺปฏิสํวิทิโต   สมณํ   โคตมํ
ทสฺสนาย    อุปสงฺกเมยฺยนฺติ    ฯ   อถ   โข   พฺรหฺมายุ   พฺราหฺมโณ
อญฺญตรํ   มาณวกํ   อามนฺเตสิ   เอหิ   ตฺวํ   มาณวก   เยน   สมโณ
โคตโม    เตนุปสงฺกม   อุปสงฺกมิตฺวา   มม   วจเนน   สมณํ   โคตมํ
อปฺปาพาธํ   อปฺปาตงฺกํ   ลหุฏฺฐานํ   พลํ   ผาสุวิหารํ   ปุจฺฉ  พฺรหฺมายุ
@เชิงอรรถ:  ยุ. เอตฺถนฺตเร มิถิลํ อนุปฺปตฺโตติ ทิสฺสติ ฯ
โภ    โคตม    พฺราหฺมโณ   ภวนฺตํ   โคตมํ   อปฺปาพาธํ   อปฺปาตงฺกํ
ลหุฏฺฐานํ    พลํ    ผาสุวิหารํ   ปุจฺฉตีติ   เอวญฺจ   วเทหิ   พฺรหฺมายุ
โภ    โคตม    พฺราหฺมโณ    ชิณฺโณ    วุฑฺโฒ   มหลฺลโก   อทฺธคโต
วโยอนุปฺปตฺโต    วีสวสฺสสติโก    ชาติยา    ติณฺณํ    เวทานํ   ปารคู
สนิฆณฺฑุเกฏุภานํ      สากฺขรปฺปเภทานํ      อิติหาสปญฺจมานํ     ปทโก
เวยฺยากรโณ    โลกายตมหาปุริสลกฺขเณสุ    อนวโย    ยาวตา    โภ
พฺราหฺมณคหปติกา    มิถิลายํ   ปฏิวสนฺติ   พฺรหฺมายุ   เตสํ   พฺราหฺมโณ
อคฺคมกฺขายติ   ยทิทํ  โภเคหิ  พฺรหฺมายุ  เตสํ  พฺราหฺมโณ  อคฺคมกฺขายติ
ยทิทํ     มนฺเตหิ     พฺรหฺมายุ    เตสํ    พฺราหฺมโณ    อคฺคมกฺขายติ
ยทิทํ อายุนา เจว ยสสา จ โส โภโต โคตมสฺส ทสฺสนกาโมติ ฯ
     [๕๙๓]   เอวํ  โภติ  โข  โส  มาณวโก  พฺรหฺมายุสฺส พฺราหฺมณสฺส
ปฏิสฺสุตฺวา   เยน   ภควา   เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา  ภควตา  สทฺธึ
สมฺโมทิ    สมฺโมทนียํ    กถํ    สาราณียํ    วีติสาเรตฺวา    เอกมนฺตํ
อฏฺฐาสิ   ฯ   เอกมนฺตํ  ฐิโต  โข  ๑-  มาณวโก  ภควนฺตํ  เอตทโวจ
พฺรหฺมายุ    โภ    โคตม    พฺราหฺมโณ   ภวนฺตํ   โคตมํ   อปฺปาพาธํ
อปฺปาตงฺกํ   ลหุฏฺฐานํ   พลํ   ผาสุวิหารํ  ปุจฺฉติ  พฺรหฺมายุ  โภ  โคตม
พฺราหฺมโณ    ชิณฺโณ    วุฑฺโฒ    มหลฺลโก   อทฺธคโต   วโยอนุปฺปตฺโต
วีสวสฺสสติโก    ชาติยา    ติณฺณํ    เวทานํ   ปารคู   สนิฆณฺฑุเกฏุภานํ
สากฺขรปฺปเภทานํ       อิติหาสปญฺจมานํ      ปทโก      เวยฺยากรโณ
@เชิงอรรถ:  ยุ. โส มาณโว ฯ
โลกายตมหาปุริสลกฺขเณสุ    อนวโย   ยาวตา   โภ   พฺราหฺมณคหปติกา
มิถิลายํ    ปฏิวสนฺติ    พฺรหฺมายุ    เตสํ    พฺราหฺมโณ   อคฺคมกฺขายติ
ยทิทํ     โภเคหิ     พฺรหฺมายุ    เตสํ    พฺราหฺมโณ    อคฺคมกฺขายติ
ยทิทํ     มนฺเตหิ     พฺรหฺมายุ    เตสํ    พฺราหฺมโณ    อคฺคมกฺขายติ
ยทิทํ  อายุนา  เจว  ยสสา  จ  โส  โภโต  โคตมสฺส  ทสฺสนกาโมติ ฯ
ยสฺสทานิ    มาณว    พฺรหฺมายุ    พฺราหฺมโณ    กาลํ    มญฺญตีติ   ฯ
อถ   โข   โส   มาณวโก   เยน   พฺรหฺมายุ  พฺราหฺมโณ  เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา     พฺรหฺมายุํ     พฺราหฺมณํ     เอตทโวจ    กตาวกาโส
โข ภวํ สมเณน โคตเมน ยสฺสทานิ ภวํ กาลํ มญฺญตีติ ฯ
     [๕๙๔]   อถ  โข  พฺรหฺมายุ  พฺราหฺมโณ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ ฯ
อทฺทสา     โข    สา    ปริสา    พฺรหฺมายุํ    พฺราหฺมณํ    ทูรโตว
อาคจฺฉนฺตํ    ทิสฺวา    โอรมตฺถ    โอกาสมกาสิ    ยถาตํ    ญาตสฺส
ยสสฺสิโน   ฯ   อถ   โข   พฺรหฺมายุ  พฺราหฺมโณ  ตํ  ปริสํ  เอตทโวจ
อลํ   โภ   นิสีทถ   ตุเมฺห   สเก  อาสเน  อิธาหํ  สมณสฺส  โคตมสฺส
สนฺติเก   นิสีทิสฺสามีติ   ฯ   อถ   โข   พฺรหฺมายุ   พฺราหฺมโณ   เยน
ภควา     เตนุปสงฺกมิ    อุปสงฺกมิตฺวา    ภควตา    สทฺธึ    สมฺโมทิ
สมฺโมทนียํ   กถํ  สาราณียํ  วีติสาเรตฺวา  เอกมนฺตํ  นิสีทิ  ฯ  เอกมนฺตํ
นิสินฺโน    โข    พฺรหฺมายุ    พฺราหฺมโณ   ภควโต   กาเย   ทฺวตฺตึส
มหาปุริสลกฺขณานิ   สมฺมนฺเนสิ   ฯ   อทฺทสา  โข  พฺรหฺมายุ  พฺราหฺมโณ
ภควโต    กาเย   ทฺวตฺตึส   มหาปุริสลกฺขณานิ   เยภุยฺเยน   ฐเปตฺวา
เทฺว    ทฺวีสุ   มหาปุริสลกฺขเณสุ   กงฺขติ   วิจิกิจฺฉติ   นาธิมุจฺจติ   น
สํปสีทติ   โกโสหิเต   จ   วตฺถคุเยฺห   ปหุตชิวฺหตาย  จ  ฯ  อถ  โข
พฺรหฺมายุ พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ คาถาหิ อชฺฌภาสิ
         เย เม ทฺวตฺตึสาติ สุตา      มหาปุริสลกฺขณา
         ทุเว เตสํ น ปสฺสามิ         โภโต กายสฺมิ โคตม
         กจฺจิ โกโสหิตํ โภโต       วตฺถคุยฺหํ นรุตฺตม
         นารีสห นาม สวฺหยา ๑-  กจฺจิ ชิวฺหา นรสฺสิกา
         กจฺจิ ปหุตชิโวฺหสิ            ยถาตํ ชานิยามเส
         นินฺนามเยตํ ตนุกํ              กงฺขํ วินย โน อิเส
         ทิฏฺฐธมฺมหิตตฺถาย           สมฺปรายสุขาย จ
         กตาวกาสา ปุจฺฉาม         ยงฺกิญฺจิ อภิปตฺถิตนฺติ ฯ
     [๕๙๕]   อถ   โข   ภควโต  เอตทโหสิ  ปสฺสติ  โข  เม  อยํ
พฺรหฺมายุ     พฺราหฺมโณ     ทฺวตฺตึส    มหาปุริสลกฺขณานิ    เยภุยฺเยน
ฐเปตฺวา   เทฺว   ทฺวีสุ  มหาปุริสลกฺขเณสุ  กงฺขติ  วิจิกิจฺฉติ  นาธิมุจฺจติ
น  สํปสีทติ  โกโสหิเต  จ  วตฺถคุเยฺห  ปหุตชิวฺหตาย  จาติ  ฯ  อถ โข
ภควา   ตถารูปํ   อิทฺธาภิสงฺขารํ  อภิสงฺขาเรสิ  ยถา  อทฺทส  พฺรหฺมายุ
พฺราหฺมโณ   ภควโต   โกโสหิตํ   วตฺถคุยฺหํ  ฯ  อถ  โข  ภควา  ชิวฺหํ
นินฺนาเมตฺวา     อุโภปิ     กณฺณโสตานิ    อนุมสิ    ปฏิมสิ    อุโภปิ
@เชิงอรรถ:  ม. นารีสมานสวฺหยาติ ทิสฺสติ ฯ
นาสิกโสตานิ    อนุมสิ    ปฏิมสิ    เกวลกปฺปํ   นลาฏมณฺฑลํ   ชิวฺหาย
ฉาเทสิ    ฯ    อถ    โข   ภควา   พฺรหฺมายุํ   พฺราหฺมณํ   คาถาหิ
อชฺฌภาสิ
         เย เต ทฺวตฺตึสาติ สุตา      มหาปุริสลกฺขณา
         สพฺเพ เต มม กายสฺมึ       มา เต กงฺขาหุ พฺราหฺมณ
         อภิญฺเญยฺยํ อภิญฺญาตํ      ภาเวตพฺพญฺจ ภาวิตํ
         ปหาตพฺพํ ปหีนํ เม          ตสฺมา พุทฺโธสฺมิ พฺราหฺมณ
         ทิฏฺฐธมฺมหิตตฺถาย          สมฺปรายสุขาย จ
         กตาวกาโส ปุจฺฉสฺสุ       ยงฺกิญฺจิ อภิปตฺถิตนฺติ ฯ
     [๕๙๖]   อถ    โข    พฺรหฺมายุสฺส   พฺราหฺมณสฺส   เอตทโหสิ
กตาวกาโส   โขมฺหิ  สมเณน  โคตเมน  กึ  นุ  โข  อหํ  สมณํ  โคตมํ
ปุจฺเฉยฺยํ   ทิฏฺฐธมฺมิกํ   วา   อตฺถํ   สมฺปรายิกํ   วาติ   ฯ  อถ  โข
พฺรหฺมายุสฺส   พฺราหฺมณสฺส   เอตทโหสิ   กุสโล  โข  อหํ  ทิฏฺฐธมฺมิกานํ
อตฺถานํ   อญฺเญปิ   มํ   ทิฏฺฐธมฺมิกํ   อตฺถํ   ปุจฺฉนฺติ   ยนฺนูนาหํ  สมณํ
โคตมํ   สมฺปรายิกเมว   อตฺถํ   ปุจฺเฉยฺยนฺติ   ฯ   อถ  โข  พฺรหฺมายุ
พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ คาถาหิ อชฺฌภาสิ
         กถํ โข พฺราหฺมโณ โหติ     กถํ ภวติ เวทคู
         เตวิชฺโช โภ กถํ โหติ         โสตฺถิโย กินฺติ วุจฺจติ
         อรหํ โภ กถํ โหติ                กถํ ภวติ เกวลี
         มุนิ จ โภ กถํ โหติ               พุทฺโธ กินฺติ ปวุจฺจตีติ ฯ
     [๕๙๗]   อถ โข ภควา พฺรหฺมายุํ พฺราหฺมณํ คาถาหิ ปจฺจภาสิ
         ปุพฺเพนิวาสํ โย เวที            สคฺคาปายญฺจ ปสฺสติ
         อโถ ชาติกฺขยํ ปตฺโต          อภิญฺญาโวสิโต มุนิ
         จิตฺตํ วิสุทฺธํ ชานาติ            มุตฺตํ ราเคหิ สพฺพโส
         ปหีนชาติมรโณ                  พฺรหฺมจริยสฺส เกวลี
         ปารคู สพฺพธมฺมานํ            พุทฺโธ ตาทิ ปวุจฺจตีติ ฯ
     [๕๙๘]   เอวํ  วุตฺเต  พฺรหฺมายุ  พฺราหฺมโณ  อุฏฺฐายาสนา  เอกํสํ
อุตฺตราสงฺคํ   กริตฺวา   ภควโต   ปาเทสุ   สิรสา   นิปติตฺวา  ภควโต
ปาทานิ   มุเขน   จ   ปริจุมฺพติ   ปาณีหิ   ๑-   ปริสมฺพาหติ  นามญฺจ
สาเวติ    พฺรหฺมายฺวาหํ    โภ    โคตม    พฺราหฺมโณ   พฺรหฺมายฺวาหํ
โภ   โคตม   พฺราหฺมโณติ  ฯ  อถ  โข  สา  ปริสา  อจฺฉริยพฺภูตชาตา
อโหสิ   อจฺฉริยํ   วต   โภ   อพฺภูตํ   วต   โภ  สมณสฺส  มหิทฺธิกตา
มหานุภาวตา     ยตฺร     หิ     นามายํ     พฺรหฺมายุ    พฺราหฺมโณ
ญาโต   ยสสฺสี   เอวรูปํ   ปรมํ   นิปจฺจการํ   กริสฺสตีติ  ฯ  อถ  โข
ภควา    พฺรหฺมายุํ    พฺราหฺมณํ   เอตทโวจ   อลํ   พฺราหฺมณ   อุฏฺฐห
นิสีท   ตฺวํ   สเก   อาสเน   ยโต   เต   มยิ   จิตฺตํ  ปสนฺนนฺติ  ฯ
อถ โข พฺรหฺมายุ พฺราหฺมโณ อุฏฺฐหิตฺวา สเก อาสเน นิสีทิ ฯ
     [๕๙๙]   อถ    โข    ภควา    พฺรหฺมายุสฺส    พฺราหฺมณสฺส
อนุปุพฺพิกถํ    กเถสิ   เสยฺยถีทํ   ทานกถํ   สีลกถํ   สคฺคกถํ   กามานํ
อาทีนวํ   โอการํ   สงฺกิเลสํ   เนกฺขมฺเม  อานิสํสํ  ปกาเสสิ  ฯ  ยทา
@เชิงอรรถ:  ยุ. ปาณีหิ จ ฯ
ภควา     อญฺญาสิ     พฺรหฺมายุํ     พฺราหฺมณํ    กลฺลจิตฺตํ    มุทุจิตฺตํ
วินีวรณจิตฺตํ     อุทคฺคจิตฺตํ     ปสนฺนจิตฺตํ     อถ     ยา    พุทฺธานํ
สามุกฺกํสิกา   ธมฺมเทสนา  ตํ  ปกาเสสิ  ทุกฺขํ  สมุทยํ  นิโรธํ  มคฺคํ  ฯ
เสยฺยถาปิ    นาม    สุทฺธํ    วตฺถํ    อปคตกาฬกํ   สมฺมเทว   รชนํ
ปฏิคฺคเณฺหยฺย     เอวเมว     พฺรหฺมายุสฺส    พฺราหฺมณสฺส    ตสฺมึเยว
อาสเน    วิรชํ    วีตมลํ   ธมฺมจกฺขุํ   อุทปาทิ   ยงฺกิญฺจิ   สมุทยธมฺมํ
สพฺพนฺตํ นิโรธธมฺมนฺติ ฯ
     [๖๐๐]   อถ   โข  พฺรหฺมายุ  พฺราหฺมโณ  ทิฏฺฐธมฺโม  ปตฺตธมฺโม
วิทิตธมฺโม       ปริโยคาฬฺหธมฺโม      ติณฺณวิจิกิจฺโฉ      วิคตกถํกโถ
เวสารชฺชปฺปตฺโต   อปรปฺปจฺจโย   สตฺถุ   สาสเน   ภควนฺตํ  เอตทโวจ
อภิกฺกนฺตํ    โภ   โคตม   อภิกฺกนฺตํ   โภ   โคตม   เสยฺยถาปิ   โภ
โคตม   นิกฺกุชฺชิตํ   วา  อุกฺกุชฺเชยฺย  ปฏิจฺฉนฺนํ  วา  วิวเรยฺย  มูฬฺหสฺส
วา  มคฺคํ  อาจิกฺเขยฺย  อนฺธกาเร  วา  เตลปชฺโชตํ ธาเรยฺย จกฺขุมนฺโต
รูปานิ    ทกฺขนฺตีติ    เอวเมว    โภตา   โคตเมน   อเนกปริยาเยน
ธมฺโม   ปกาสิโต   เอสาหํ   ภวนฺตํ   โคตมํ   สรณํ  คจฺฉามิ  ธมฺมญฺจ
ภิกฺขุสงฺฆญฺจ    อุปาสกํ    มํ    ภวํ    โคตโม   ธาเรตุ   อชฺชตคฺเค
ปาณุเปตํ   สรณงฺคตํ   อธิวาเสตุ   จ   เม   ภวํ  โคตโม  สฺวาตนาย
ภตฺตํ สทฺธึ ภิกฺขุสงฺเฆนาติ ฯ อธิวาเสติ ๑- ภควา ตุณฺหีภาเวน ฯ
     [๖๐๑]   อถ   โข    พฺรหฺมายุ   พฺราหฺมโณ  ภควโต  อธิวาสนํ
วิทิตฺวา    อุฏฺฐายาสนา    ภควนฺตํ    อภิวาเทตฺวา   ปทกฺขิณํ   กตฺวา
@เชิงอรรถ:  ยุ. อธิวาเสสิ ฯ
ปกฺกามิ    ฯ    อถ   โข   พฺรหฺมายุ   พฺราหฺมโณ   ตสฺสา   รตฺติยา
อจฺจเยน   สเก   นิเวสเน   ปณีตํ   ขาทนียํ  โภชนียํ  ปฏิยาทาเปตฺวา
ภควโต   กาลํ   อาโรจาเปสิ   กาโล   โข  ๑-  โภ  โคตม  นิฏฺฐิตํ
ภตฺตนฺติ ฯ
     {๖๐๑.๑}   อถ    โข    ภควา    ปุพฺพณฺหสมยํ   นิวาเสตฺวา
ปตฺตจีวรมาทาย     เยน     พฺรหฺมายุสฺส     พฺราหฺมณสฺส     นิเวสนํ
เตนุปสงฺกมิ     อุปสงฺกมิตฺวา    ปญฺญตฺเต    อาสเน    นิสีทิ    สทฺธึ
ภิกฺขุสงฺเฆน   ฯ   อถ   โข  พฺรหฺมายุ  พฺราหฺมโณ  สตฺตาหํ  พุทฺธปฺปมุขํ
ภิกฺขุสงฺฆํ    ปณีเตน    ขาทนีเยน    โภชนีเยน   สหตฺถา   สนฺตปฺเปสิ
สมฺปวาเรสิ  ฯ  อถ  โข  ภควา  ตสฺส  สตฺตาหสฺส  อจฺจเยน  วิเทเหสุ
จาริกํ ปกฺกามิ ฯ
     [๖๐๒]   อถ  โข  พฺรหฺมายุ  พฺราหฺมโณ  อจิรปกฺกนฺตสฺส  ภควโต
กาลมกาสิ   ฯ   อถ  โข  สมฺพหุลา  ภิกฺขู  เยน  ภควา  เตนุปสงฺกมึสุ
อุปสงฺกมิตฺวา   ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ  นิสีทึสุ  ฯ  เอกมนฺตํ
นิสินฺนา   โข   ๒-   เต  ภิกฺขู  ภควนฺตํ  เอตทโวจุํ  พฺรหฺมายุ  ภนฺเต
พฺราหฺมโณ กาลกโต ตสฺส กา คติ โก อภิสมฺปราโยติ ฯ
     [๖๐๓]   ปณฺฑิโต   ภิกฺขเว   พฺรหฺมายุ   พฺราหฺมโณ   ปจฺจปาทิ
ธมฺมํ  สานุธมฺมํ  ๓-  เนว  มํ  ๔- ธมฺมาธิกรณํ วิเหเสสิ พฺรหฺมายุ [๕]-
พฺราหฺมโณ     ปญฺจนฺนํ     โอรมฺภาคิยานํ     สญฺโญชนานํ    ปริกฺขยา
โอปปาติโก โหติ ตตฺถปรินิพฺพายี อนาวตฺติธมฺโม ตสฺมา โลกาติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑-๒ ยุ. โขสทฺโท นตฺถิ ฯ    ยุ. ปจฺจปานิธมฺมสฺสานุธมฺมํ ฯ    ม. น จ มนฺติ
@ทิสฺสติ ฯ  ยุ. นว. มํ ฯ    เอตฺถนฺตเร ภิกฺขเวติ ทิสฺสติ ฯ
     อิทมโวจ    ภควา    อตฺตมนา   เต   ภิกฺขู   ภควโต   ภาสิตํ
อภินนฺทุนฺติ ฯ
                 พฺรหฺมายุสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ปฐมํ ฯ
                    --------------
                        เสลสุตฺตํ
     [๖๐๔]   เอวมฺเม   สุตํ   เอกํ   สมยํ   ภควา  องฺคุตฺตราเปสุ
จาริกญฺจรมาโน   มหตา   ภิกฺขุสงฺเฆน   สทฺธึ  อฑฺฒเตรเสหิ  ภิกฺขุสเตหิ
เยน   อาปณํ   นาม   องฺคุตฺตราปานํ   นิคโม   ตทวสริ   ฯ  อสฺโสสิ
โข   เกณิโย   ชฏิโล  สมโณ  ขลุ  โภ  โคตโม  สกฺยปุตฺโต  สกฺยกุลา
ปพฺพชิโต    องฺคุตฺตราเปสุ    จาริกญฺจรมาโน    มหตา    ภิกฺขุสงฺเฆน
สทฺธึ   อฑฺฒเตรเสหิ    ภิกฺขุสเตหิ   อาปณํ   อนุปฺปตฺโต   ตํ  โข  ปน
ภวนฺตํ    โคตมํ   เอวํกลฺยาโณ   กิตฺติสทฺโท   อพฺภุคฺคโต   อิติปิ   โส
ภควา      อรหํ     สมฺมาสมฺพุทฺโธ     วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน     สุคโต
โลกวิทู    อนุตฺตโร    ปุริสทมฺมสารถิ   สตฺถา   เทวมนุสฺสานํ   พุทฺโธ
ภควา   โส   อิมํ   โลกํ  สเทวกํ  สมารกํ  สพฺรหฺมกํ  สสฺสมณพฺราหฺมณึ
ปชํ   สเทวมนุสฺสํ   สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา   ปเวเทติ   โส  ธมฺมํ
เทเสติ     อาทิกลฺยาณํ    มชฺเฌกลฺยาณํ    ปริโยสานกลฺยาณํ    สาตฺถํ
สพฺยญฺชนํ   เกวลปริปุณฺณํ   ปริสุทฺธํ   พฺรหฺมจริยํ   ปกาเสติ   สาธุ  โข
ปน ตถารูปานํ อรหตํ ทสฺสนํ โหตีติ ฯ
     [๖๐๕]   อถ   โข   เกณิโย  ชฏิโล  เยน  ภควา  เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา   ภควตา   สทฺธึ   สมฺโมทิ   สมฺโมทนียํ   กถํ   สาราณียํ
วีติสาเรตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทิ   ฯ   เอกมนฺตํ   นิสินฺนํ   โข  เกณิยํ
ชฏิลํ   ภควา   ธมฺมิยา   กถาย   สนฺทสฺเสสิ   สมาทเปสิ  สมุตฺเตเชสิ
สมฺปหํเสสิ   ฯ   อถ   โข   เกณิโย  ชฏิโล  ภควตา  ธมฺมิยา  กถาย
สนฺทสฺสิโต   สมาทปิโต   สมุตฺเตชิโต   สมฺปหํสิโต   ภควนฺตํ  เอตทโวจ
อธิวาเสตุ  เม  ภวํ  โคตโม  สฺวาตนาย  ภตฺตํ  สทฺธึ  ภิกฺขุสงฺเฆนาติ ฯ
เอวํ  วุตฺเต  ภควา  เกณิยํ  ชฏิลํ  เอตทโวจ มหา โข เกณิย ภิกฺขุสงฺโฆ
อฑฺฒเตรสานิ ภิกฺขุสตานิ ตฺวญฺจ พฺราหฺมเณสุ อภิปฺปสนฺโนติ ฯ
     {๖๐๕.๑}   ทุติยมฺปิ   โข   เกณิโย  ชฏิโล  ภควนฺตํ  เอตทโวจ
กิญฺจาปิ    โภ    โคตม    มหาภิกฺขุสงฺโฆ   อฑฺฒเตรสานิ   ภิกฺขุสตานิ
อหญฺจ    พฺราหฺมเณสุ   อภิปฺปสนฺโน   อธิวาเสตุ   เม   ภวํ   โคตโม
สฺวาตนาย   ภตฺตํ   สทฺธึ   ภิกฺขุสงฺเฆนาติ   ฯ   ทุติยมฺปิ   โข  ภควา
เกณิยํ   ชฏิลํ   เอตทโวจ  มหา  โข  เกณิย  ภิกฺขุสงฺโฆ  อฑฺฒเตรสานิ
ภิกฺขุสตานิ ตฺวญฺจ ๑- พฺราหฺมเณสุ อภิปฺปสนฺโนติ ฯ
     {๖๐๕.๒}   ตติยมฺปิ   โข   เกณิโย  ชฏิโล  ภควนฺตํ  เอตทโวจ
กิญฺจาปิ    โภ    โคตม    มหาภิกฺขุสงฺโฆ   อฑฺฒเตรสานิ   ภิกฺขุสตานิ
อหญฺจ    ๒-   พฺราหฺมเณสุ   อภิปฺปสนฺโน   อธิวาเสเตฺวว   เม   ภวํ
โคตโม   สฺวาตนาย   ภตฺตํ   สทฺธึ  ภิกฺขุสงฺเฆนาติ  ฯ  อธิวาเสติ  ๓-
ภควา   ตุณฺหีภาเวน   ฯ  อถ  โข  เกณิโย  ชฏิโล  ภควโต  อธิวาสนํ
วิทิตฺวา     อุฏฺฐายาสนา     เยน    สโก    อสฺสโม    เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา       มิตฺตามจฺเจ       ญาติสาโลหิเต       อามนฺเตสิ
สุณนฺตุ    เม    โภนฺโต   มิตฺตามจฺจา   ญาติสาโลหิตา   สมโณ   ๔-
โคตโม     นิมนฺติโต     สฺวาตนาย     ภตฺตํ    สทฺธึ    ภิกฺขุสงฺเฆน
เยน    เม    กายเวยฺยาวตฺติกํ    กเรยฺยาถาติ    ฯ   เอวํ   โภติ
@เชิงอรรถ:  ยุ. ตวญฺจ โข ฯ   ยุ. อหญฺจ โข  ฯ    ยุ. อธิวาเสสิ ฯ
@ ยุ. สมโณ เม โคตโม ฯ
โข    เกณิยสฺส    ชฏิลสฺส    มิตฺตามจฺจา   ญาติสาโลหิตา   เกณิยสฺส
ชฏิลสฺส    ปฏิสฺสุตฺวา    อปฺเปกจฺเจ   อุทฺธนานิ   ขนนฺติ   อปฺเปกจฺเจ
กฏฺฐานิ    ผาเลนฺติ    อปฺเปกจฺเจ   ภาชนานิ   โธวนฺติ   อปฺเปกจฺเจ
อุทกมณิกํ    ปติฏฺฐาเปนฺติ    อปฺเปกจฺเจ   อาสนานิ   ปญฺญาเปนฺติ   ฯ
เกณิโยปิ ๑- ชฏิโล สามญฺเญว มณฺฑลมาฬํ ปฏิยาเทติ ฯ
     [๖๐๖]   เตน   โข   ปน  สมเยน  เสโล  พฺราหฺมโณ  อาปเณ
ปฏิวสติ   ติณฺณํ   เวทานํ   ปารคู   สนิฆณฺฑุเกฏุภานํ   สากฺขรปฺปเภทานํ
อิติหาสปญฺจมานํ     ปทโก    เวยฺยากรโณ    โลกายตมหาปุริสลกฺขเณสุ
อนวโย  ตีณิ  มาณวกสตานิ  มนฺเต  วาเจติ  ฯ  เตน  โข  ปน สมเยน
เกณิโย   ชฏิโล   เสเล   พฺราหฺมเณ  อภิปฺปสนฺโน  โหติ  ฯ  อถ  โข
เสโล    พฺราหฺมโณ    ตีหิ    มาณวกสเตหิ    ปริวุโต    ชงฺฆาวิหารํ
อนุจงฺกมมาโน      อนุวิจรมาโน      เยน     เกณิยสฺส     ชฏิลสฺส
อสฺสโม เตนุปสงฺกมิ ฯ
     {๖๐๖.๑}   อทฺทสา  โข  เสโล  พฺราหฺมโณ  เกณิยสฺมึ  ๒- ชฏิเล
อปฺเปกจฺเจ    อุทฺธนานิ   ขนนฺเต   อปฺเปกจฺเจ   กฏฺฐานิ   ผาเลนฺเต
อปฺเปกจฺเจ   ภาชนานิ  โธวนฺเต  อปฺเปกจฺเจ  อุทกมณิกํ  ปติฏฺฐาเปนฺเต
อปฺเปกจฺเจ   อาสนานิ   ปญฺญาเปนฺเต   เกณิยํ   ๓-  ชฏิลํ  สามญฺเญว
มณฺฑลมาฬํ    ปฏิยาเทนฺตํ    ทิสฺวาน   เกณิยํ   ชฏิลํ   เอตทโวจ   กึ
นุ   โภโต   เกณิยสฺส   อาวาโห  วา  ภวิสฺสติ  วิวาโห  วา  ภวิสฺสติ
มหายญฺโญ   วา  ปจฺจุปฏฺฐิโต  ราชา  ๔-  มาคโธ  เสนิโย  พิมฺพิสาโร
นิมนฺติโต   สฺวาตนาย   สทฺธึ   พลกาเยนาติ   ฯ   น  เม  โภ  เสล
@เชิงอรรถ:  ยุ. เกณิโย ปน ฯ    ยุ. เกณิยสฺสมิเย ฯ     ยุ. เกณิยํ ปน ฯ
@ ยุ. ราชา วา ฯ
อาวาโห   วา   ภวิสฺสติ   นปิ   วิวาโห   วา   ภวิสฺสติ  นปิ  ราชา
มาคโธ   เสนิโย   พิมฺพิสาโร   นิมนฺติโต  สฺวาตนาย  สทฺธึ  พลกาเยน
อปิจ   โข   เม   มหายญฺโญ   ปจฺจุปฏฺฐิโต   อตฺถิ   สมโณ   โคตโม
สกฺยปุตฺโต    สกฺยกุลา    ปพฺพชิโต    องฺคุตฺตราเปสุ   จาริกญฺจรมาโน
มหตา    ภิกฺขุสงฺเฆน    สทฺธึ    อฑฺฒเตรเสหิ    ภิกฺขุสเตหิ    อาปณํ
อนุปฺปตฺโต   ตํ   โข   ปน   ภวนฺตํ   โคตมํ  เอวํกลฺยาโณ  กิตฺติสทฺโท
อพฺภุคฺคโต   อิติปิ  โส  ภควา  อรหํ  สมฺมาสมฺพุทฺโธ  วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน
สุคโต    โลกวิทู    อนุตฺตโร   ปุริสทมฺมสารถิ   สตฺถา   เทวมนุสฺสานํ
พุทฺโธ  ภควาติ  โส  เม  นิมนฺติโต  สฺวาตนาย  สทฺธึ  ภิกฺขุสงฺเฆนาติ ฯ
พุทฺโธติ  โภ  เกณิย  วเทสีติ  ฯ  พุทฺโธติ  โภ  เสล วทามีติ ฯ พุทฺโธติ
โภ เกณิย วเทสีติ ฯ พุทฺโธติ โภ เสล วทามีติ ฯ
     {๖๐๖.๒}   อถ   โข  เสลสฺส  พฺราหฺมณสฺส  เอตทโหสิ  โฆโสปิ
โข  เอโส  ทุลฺลโภ  โลกสฺมึ  ยทิทํ  พุทฺโธติ   อาคตานิ  โข  ปนมฺหากํ
มนฺเตสุ      ทฺวตฺตึส     มหาปุริสลกฺขณานิ     เยหิ     สมนฺนาคตสฺส
มหาปุริสสฺส   เทฺวว   คติโย  ภวนฺติ  อนญฺญา  สเจ  อคารํ  อชฺฌาวสติ
ราชา   โหติ   จกฺกวตฺติ   ธมฺมิโก   ธมฺมราชา   จาตุรนฺโต   วิชิตาวี
ชนปทตฺถา   ๑-   วิริยปฺปตฺโต   สตฺตรตนสมนฺนาคโต   ตสฺสิมานิ   สตฺต
รตนานิ   ภวนฺติ   เสยฺยถีทํ   จกฺกรตนํ   หตฺถิรตนํ   อสฺสรตนํ  มณิรตนํ
อิตฺถีรตนํ     คหปติรตนํ     ปรินายกรตนเมว     สตฺตมํ    ปโรสหสฺสํ
โข    ปนสฺส   ปุตฺตา   ภวนฺติ   สูรา   วีรงฺครูปา   ปรเสนปฺปมทฺทนา
@เชิงอรรถ:  ยุ. ชนปทตฺถาวริยปฺปตฺโต ฯ
โส   อิมํ   ปฐวึ   สาครปริยนฺตํ  อทณฺเฑน  อสตฺเถน  ธมฺเมน  อภิวิชิย
อชฺฌาวสติ   สเจ   ๑-   ปน   อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพชติ  อรหํ
โหติ   สมฺมาสมฺพุทฺโธ   โลเก   วิวฏจฺฉโท   กหํ   ปน   โภ   เกณิย
เอตรหิ โส ภวํ โคตโม วิหรติ อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธติ ฯ
     [๖๐๗]   เอวํ  วุตฺเต  เกณิโย  ชฏิโล  ทกฺขิณํ  พาหํ  ปคฺคเหตฺวา
เสลํ   พฺราหฺมณํ   เอตทโวจ   เยเนสา   โภ   เสล  นีลวนราชีติ  ฯ
อถ   โข   เสโล   พฺราหฺมโณ  ตีหิ  มาณวกสเตหิ  สทฺธึ  เยน  ภควา
เตนุปสงฺกมิ  ฯ  อถ  โข  เสโล  พฺราหฺมโณ  เต  มาณวเก  อามนฺเตสิ
อปฺปสทฺทา  โภนฺโต  อาคจฺฉนฺตุ  ปเท  ปทํ  นิกฺขิปนฺตา  ทุรา  ๒-  สทา
หิ   เต   ภวนฺโต  ๓-  สีหาว  เอกจรา  ยทา  จาหํ  โภตา  สมเณน
โคตเมน   สทฺธึ   มนฺเตยฺยํ   มา   เม   โภนฺโต   อนฺตรนฺตรา   กถํ
โอปาเตถ   กถาปริโยสานํ   จ   เม   ภวนฺโต   อาคเมนฺตูติ  ฯ  อถ
โข   เสโล    พฺราหฺมโณ   เยน   ภควา   เตนุปสงฺกมิ  อุปสงฺกมิตฺวา
ภควตา   สทฺธึ   สมฺโมทิ   สมฺโมทนียํ   กถํ   สาราณียํ   วีติสาเรตฺวา
เอกมนฺตํ   นิสีทิ   ฯ   เอกมนฺตํ   นิสินฺโน   โข   เสโล   พฺราหฺมโณ
ภควโต กาเย ทฺวตฺตึส มหาปุริสลกฺขณานิ สมฺมนฺเนสิ ฯ
     {๖๐๗.๑}   อทฺทสา   โข   เสโล   พฺราหฺมโณ  ภควโต  กาเย
ทฺวตฺตึส    มหาปุริสลกฺขณานิ    เยภุยฺเยน    ฐเปตฺวา    เทฺว   ทฺวีสุ
มหาปุริสลกฺขเณสุ       กงฺขติ      วิจิกิจฺฉติ      นาธิมุจฺจติ      น
สํปสีทติ  โกโสหิเต จ วตฺถคุเยฺห ปหุตชิวฺหตาย จ ฯ
@เชิงอรรถ:  ยุ. สเจ โข ฯ    ยุ. ทุราสทา ฯ    ยุ. ภควนฺโต ฯ
     [๖๐๘]   อถ   โข   ภควโต  เอตทโหสิ  ปสฺสติ  โข  เม  อยํ
เสโล   พฺราหฺมโณ   ทฺวตฺตึส   มหาปุริสลกฺขณานิ   เยภุยฺเยน  ฐเปตฺวา
เทฺว    ทฺวีสุ   มหาปุริสลกฺขเณสุ   กงฺขติ   วิจิกิจฺฉติ   นาธิมุจฺจติ   น
สํปสีทติ   โกโสหิเต   จ  วตฺถคุเยฺห  ปหุตชิวฺหตาย  จาติ  ฯ  อถ  โข
ภควา   ตถารูปํ   อิทฺธาภิสงฺขารํ   อภิสงฺขาเรสิ   ยถา  อทฺทส  เสโล
พฺราหฺมโณ   ภควโต   โกโสหิตํ   วตฺถคุยฺหํ  ฯ  อถ  โข  ภควา  ชิวฺหํ
นินฺนาเมตฺวา   อุโภปิ  กณฺณโสตานิ  อนุมสิ  ปฏิมสิ  อุโภปิ  นาสิกโสตานิ
อนุมสิ ปฏิมสิ เกวลกปฺปํ  ๑- นลาฏมณฺฑลํ ชิวฺหาย ฉาเทสิ ฯ
     [๖๐๙]   อถ  โข  เสลสฺส  พฺราหฺมณสฺส  เอตทโหสิ  สมนฺนาคโต
โข    สมโณ    โคตโม    ทฺวตฺตึสมหาปุริสลกฺขเณหิ   ปริปุณฺเณหิ   โน
อปฺปริปุณฺเณหิ  โน  จ  โข  นํ  ชานามิ  พุทฺโธ  วา โน วา สุตํ ๒- ปน
เมตํ     พฺราหฺมณานํ     วุฑฺฒานํ     มหลฺลกานํ     อาจริยปาจริยานํ
ภาสมานานํ   เย   เต   ภวนฺติ   อรหนฺโต  สมฺมาสมฺพุทฺธา  เต  สเก
วณฺเณ     ภญฺญมาเน    อตฺตานํ    ปาตุกโรนฺตีติ    ยนฺนูนาหํ    สมณํ
โคตมํ สมฺมุขา สารุปฺปาหิ คาถาหิ อภิตฺถเวยฺยนฺติ ฯ
     {๖๐๙.๑}   อถ  โข  เสโล  พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ สมฺมุขา สารุปฺปาหิ
คาถาหิ อภิตฺถวิ
         ปริปุณฺณกาโย สุรุจี            สุชาโต จารุทสฺสโน
         สุวณฺณวณฺโณสิ ภควา       สุสุกฺกทาโฐ สวิริยวา
         นรสฺส หิ สุชาตสฺส            เย ภวนฺติ วิสฺสุญฺชนา ๓-
         สพฺเพ เต ตว กายสฺมึ         มหาปุริสลกฺขณา
@เชิงอรรถ:  ยุ. เกวลมฺปิ  ฯ     ยุ. สุตํ โข ปน ฯ    ยุ. วิยญฺชนา ฯ
         ปสนฺนเนตฺโต สุมุโข          พฺรหฺมา อุชุ ปตาปวา
         มชฺเฌ สมณสงฺฆสฺส           อาทิจฺโจว วิโรจสิ
         กลฺยาณทสฺสโน ภิกฺขุ         กญฺจนสนฺนิภตฺตโจ
         กึ เต สมณภาเวน                เอวํ อุตฺตมวณฺณิโน
         ราชา อรหสิ ภวิตุํ               จกฺกวตฺติ รเถสโภ
         จาตุรนฺโต วิชิตาวี               ชมฺพุสณฺฑสฺส อิสฺสโร
         ขตฺติยา โภชราชาโน          อนุยุตฺตา ภวนฺตุ ๑- เต
         ราชาภิราชา มนุชินฺโท        รชฺชํ กาเรหิ โคตม
         ราชาหมสฺมิ เสลาติ [ภควา] ธมฺมราชา อนุตฺตโร
         ธมฺเมน จกฺกํ วตฺเตมิ           จกฺกํ อปฺปฏิวตฺติยํ
         สมฺพุทฺโธ ปฏิชานาสิ [อิติ เสโล พฺราหฺมโณ] ธมฺมราชา อนุตฺตโร
         ธมฺเมน จกฺกํ วตฺเตมิ            อิติ ภาสสิ โคตม
         โก นุ เสนาปติ โภโต         สาวโก สตฺถุ ทนฺวโย
         โก ๒- โนมํ อนุวตฺเตติ       ธมฺมจกฺกํ ปวตฺติตํ
         มยา ปวตฺติตํ จกฺกํ [เสลาติ ภควา] ธมฺมจกฺกํ อนุตฺตรํ
         สารีปุตฺโต อนุวตฺเตติ         อนุชาโต ตถาคตํ
         อภิญฺเญยฺยํ อภิญฺญาตํ         ภาเวตพฺพญฺจ ภาวิตํ
         ปหาตพฺพํ ปหีนํ เม             ตสฺมา พุทฺโธสฺมิ พฺราหฺมณ
         วินยสฺสุ มยิ กงฺขํ                 อธิมุจฺจสฺสุ พฺราหฺมณ
         ทุลฺลภํ ทสฺสนํ โหติ            สมฺพุทฺธานํ อภิณฺหโส
@เชิงอรรถ:  ยุ. ภวนฺติ ฯ      ยุ. โก เต อิมํ ฯ
         เยสํ เว ๑- ทุลฺลโภ โลเก     ปาตุภาโว อภิณฺหโส
         โสหํ พฺราหฺมณ สมฺพุทฺโธ  สลฺลกตฺโต อนุตฺตโร
         พฺรหฺมภูโต อติตุโล            มารเสนปฺปมทฺทโน
         สพฺพามิตฺเต วสีกตฺวา       โมทามิ อกุโตภโย
         อิมํ โภนฺโต นิสาเมถ          ยถา ภาสติ จกฺขุมา
         สลฺลกตฺโต มหาวีโร          สีโหว นทตี วเน
         พฺรหฺมภูตํ อติตุลํ                มารเสนปฺปมทฺทนํ
         โก ทิสฺวา นปฺปสีเทยฺย       อปิ กณฺหาภิชาติโก
         โย มํ อิจฺฉติ อนฺเวตุ            โย จ ๒- นิจฺฉติ อจฺฉตุ ๓-
         อิธาหํ ปพฺพชิสฺสามิ           วรปญฺญสฺส สนฺติเก
         เอวญฺเจ ๔- รุจฺจติ โภโต    สมฺมาสมฺพุทฺธสาสนํ
         มยํปิ ปพฺพชิสฺสาม              วรปญฺญสฺส สนฺติเก
         พฺราหฺมณาติ  ๕- สตฺตา อิเม  ยาจนฺติปญฺชลิกตา ๖-
         พฺรหฺมจริยํ จริสฺสาม           ภควา ตว สนฺติเก
         สฺวากฺขาตํ พฺรหฺมจริยํ [เสลาติ ภควา] สนฺทิฏฺฐิกมกาลิกํ
         ยตฺถ อโมฆา ปพฺพชฺชา       อปฺปมตฺตสฺส สิกฺขโตติ ฯ
อลตฺถ   โข   เสโล   พฺราหฺมโณ   สปริโส  ภควโต  สนฺติเก  ปพฺพชฺชํ
อลตฺถ อุปสมฺปทํ ฯ
     [๖๑๐]   อถ   โข   เกณิโย  ชฏิโล  ตสฺสา  รตฺติยา  อจฺจเยน
สเก   อสฺสเม   ปณีตํ   ขาทนียํ   โภชนียํ   ปฏิยาทาเปตฺวา   ภควโต
@เชิงอรรถ:  ยุ. โว ฯ    ยุ. วา ฯ    ยุ. คจฺฉตุ ฯ    ยุ. เอตญฺเจ ฯ
@ ยุ. พฺรหฺมกา ติสตา อิเม ฯ    ยุ. ยาจนฺติ ปญฺชลีกตา ฯ
กาลํ   อาโรจาเปสิ  กาโล  โภ  โคตม  นิฏฺฐิตํ  ภตฺตนฺติ  ฯ  อถ  โข
ภควา   ปุพฺพณฺหสมยํ   นิวาเสตฺวา   ปตฺตจีวรมาทาย   เยน   เกณิยสฺส
ชฏิลสฺส    อสฺสโม    เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   ปญฺญตฺเต   อาสเน
นิสีทิ   สทฺธึ   ภิกฺขุสงฺเฆน   ฯ   อถ  โข  เกณิโย  ชฏิโล  พุทฺธปฺปมุขํ
ภิกฺขุสงฺฆํ    ปณีเตน    ขาทนีเยน    โภชนีเยน   สหตฺถา   สนฺตปฺเปสิ
สมฺปวาเรสิ  ฯ  อถ  โข  เกณิโย  ชฏิโล ภควนฺตํ ภุตฺตาวึ โอนีตปตฺตปาณึ
อญฺญตรํ นีจํ อาสนํ คเหตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ
     [๖๑๑]   เอกมนฺตํ   นิสินฺนํ   โข   เกณิยํ  ชฏิลํ  ภควา  อิมาหิ
คาถาหิ อนุโมทิ
         อคฺคิหุตฺตํมุขา ๑- ยญฺญา  สา วิตฺติ ฉนฺทโส มุขํ
         ราชา มุขํ มนุสฺสานํ            นทีนํ สาคโร มุขํ
         นกฺขตฺตานํ มุขํ จนฺโท        อาทิจฺโจ ตปตํ มุขํ
         ปุญฺญมากงฺขมานานํ          สงฺโฆ เว ยชตํ มุขนฺติ ฯ
อถ    โข    ภควา   เกณิยํ   ชฏิลํ   อิมาหิ   คาถาหิ   อนุโมทิตฺวา
อุฏฺฐายาสนา  ปกฺกามิ  ฯ  อถ  โข อายสฺมา เสโล สปริโส ๒- วูปกฏฺโฐ
อปฺปมตฺโต    อาตาปี    ปหิตตฺโต   วิหรนฺโต   นจิรสฺเสว   ยสฺสตฺถาย
กุลปุตฺตา    สมฺมเทว    อคารสฺมา   อนาคาริยํ   ปพฺพชนฺติ   ตทนุตฺตรํ
พฺรหฺมจริยปริโยสานํ    ทิฏฺเฐว    ธมฺเม    สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา
อุปสมฺปชฺช    วิหาสิ   ขีณา   ชาติ   วุสิตํ   พฺรหฺมจริยํ   กตํ   กรณียํ
นาปรํ   อิถตฺตายาติ   อพฺภญฺญาสิ   ฯ   อญฺญตโร  ๓-  โข  ปนายสฺมา
@เชิงอรรถ:  ยุ. อคฺคิหุตฺตมุขา ฯ    ยุ. เอตฺถนฺตเร เอโกติ ทิสฺสติ ฯ
@ ยุ. อญฺญตโร จ โข ฯ
เสโล สปริโส อรหตํ อโหสิ ฯ
     [๖๑๒]   อถ  โข  อายสฺมา เสโล สปริโส เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา   เอกํสํ  จีวรํ  กตฺวา  เยน  ภควา  เตนญฺชลิมฺปณาเมตฺวา
ภควนฺตํ คาถาหิ อชฺฌภาสิ
         ยนฺตํ สรณมาคมฺห              อิโต อฏฺฐมิ จกฺขุม
         สตฺตรตฺเตน ภควา              ทนฺตมฺหา ตว สาสเน
         ตุวํ พุทฺโธ ตุวํ สตฺถา           ตุวํ มาราภิภู มุนิ
         ตุวํ อนุสเย เฉโก ๑-            ติณฺโณ ตาเรสิมํ ปชํ
         อุปธี เต สมติกฺกนฺตา          อาสวา เต ปทาลิตา
         สีโหว อนุปาทาโน             ปหีนภยเภรโว
         ภิกฺขโวติ ๒- สตฺตา อิเม    ติฏฺฐนฺติปญฺชลิกตา
         ปาเท วีร ปสาเรหิ              นาคา วนฺทนฺตุ สตฺถุโนติ ฯ
                   เสลสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ทุติยํ ฯ
                       --------
@เชิงอรรถ:  ยุ. เฉตฺวา ฯ    ยุ. ภิกฺขโว ติสตา อิเม ติฏฺฐนฺติ ปญฺชลีกตา ฯ
                      อสฺสลายนสุตฺตํ
     [๖๑๓]   เอวมฺเม   สุตํ   เอกํ  สมยํ  ภควา  สาวตฺถิยํ  วิหรติ
เชตวเน   อนาถปิณฺฑิกสฺส   อาราเม   ฯ   เตน   โข   ปน  สมเยน
นานาเวรชฺชกานํ      พฺราหฺมณานํ      ปญฺจมตฺตานิ     พฺราหฺมณสตานิ
สาวตฺถิยํ  ปฏิวสนฺติ  เกนจิเทว  กรณีเยน  ฯ  อถ  โข เตสํ พฺราหฺมณานํ
เอตทโหสิ   อยํ   โข   สมโณ   โคตโม   จาตุวณฺณึ  สุทฺธึ  ปญฺญาเปติ
โก  นุ  โข  ปโหติ  สมเณน  โคตเมน สทฺธึ อสฺมึ วจเน ปฏิมนฺเตตุนฺติ ฯ
เตน  โข  ปน  สมเยน  อสฺสลายโน  นาม  มาณโว  สาวตฺถิยํ  ปฏิวสติ
ทหโร   วุตฺตสิโร   โสฬสวสฺสุทฺเทสิโก   ชาติยา  ติณฺณํ  เวทานํ  ปารคู
สนิฆณฺฑุเกฏุภานํ      สากฺขรปฺปเภทานํ      อิติหาสปญฺจมานํ     ปทโก
เวยฺยากรโณ    โลกายตมหาปุริสลกฺขเณสุ    อนวโย    ฯ   อถ   โข
เตสํ    พฺราหฺมณานํ    เอตทโหสิ   อยํ   โข   อสฺสลายโน   มาณโว
สาวตฺถิยํ   ปฏิวสติ   ทหโร  ฯเปฯ  อนวโย  โส  โข  ปโหติ  สมเณน
โคตเมน สทฺธึ อสฺมึ วจเน ปฏิมนฺเตตุนฺติ ฯ
     [๖๑๔]   อถ  โข   เต  พฺราหฺมณา  เยน  อสฺสลายโน  มาณโว
เตนุปสงฺกมึสุ    อุปสงฺกมิตฺวา    อสฺสลายนํ   มาณวํ   เอตทโวจุํ   อยํ
โภ    อสฺสลายน    สมโณ    โคตโม   จาตุวณฺณึ   สุทฺธึ   ปญฺญาเปติ
เอตุ   ภวํ   อสฺสลายน   ๑-   สมเณน  โคตเมน  สทฺธึ  อสฺมึ  วจเน
ปฏิมนฺเตตูติ   ฯ   เอวํ   วุตฺเต  อสฺสลายโน  มาณโว  เต  พฺราหฺมเณ
@เชิงอรรถ:  ยุ. อสฺสลายโน ฯ     ยุ. ปฏิมนฺเตตุนฺติ ฯ
เอตทโวจ   สมโณ   ขลุ   โภ   โคตโม   ธมฺมวาที   ธมฺมวาทิโน  จ
ปน    ทุปฺปฏิมนฺติยา    ภวนฺติ    นาหํ   สกฺโกมิ   สมเณน   โคตเมน
สทฺธึ   อสฺมึ   วจเน   ปฏิมนฺเตตุนฺติ  ฯ  ทุติยมฺปิ  โข  เต  พฺราหฺมณา
อสฺสลายนํ    มาณวํ    เอตทโวจุํ    อยํ    โภ   อสฺสลายน   สมโณ
โคตโม    จาตุวณฺณึ    สุทฺธึ    ปญฺญาเปติ    เอตุ   ภวํ   อสฺสลายน
สมเณน  โคตเมน  สทฺธึ  อสฺมึ  วจเน  ปฏิมนฺเตตูติ  [๑]-  ฯ  ทุติยมฺปิ
โข    อสฺสลายโน    มาณโว   เต   พฺราหฺมเณ   เอตทโวจ   สมโณ
ขลุ   โภ   โคตโม   ธมฺมวาที   ธมฺมวาทิโน   จ   ปน  ทุปฺปฏิมนฺติยา
ภวนฺติ    นาหํ   สกฺโกมิ   สมเณน   โคตเมน   สทฺธึ   อสฺมึ   วจเน
ปฏิมนฺเตตุนฺติ   ฯ   ตติยมฺปิ   โข   เต  พฺราหฺมณา  อสฺสลายนํ  มาณวํ
เอตทโวจุํ    อยํ    โภ    อสฺสลายน    สมโณ   โคตโม   จาตุวณฺณึ
สุทฺธึ    ปญฺญาเปติ    เอตุ    ภวํ    อสฺสลายน   สมเณน   โคตเมน
สทฺธึ   อสฺมึ   วจเน  ปฏิมนฺเตตุ  จริตํ  โข  ปน  โภตา  อสฺสลายเนน
ปริพฺพาชกํ มา ภวํ อสฺสลายโน อยุทฺธปราชิตํ ปราชยีติ ฯ
     {๖๑๔.๑}   เอวํ   วุตฺเต  อสฺสลายโน  มาณโว  เต  พฺราหฺมเณ
เอตทโวจ  อทฺธา  โข  อหํ  ภนฺเต  น  ลภามิ  สมโณ  ขลุ โภ โคตโม
ธมฺมวาที    ธมฺมวาทิโน    จ    ปน    ทุปฺปฏิมนฺติยา   ภวนฺติ   นาหํ
สกฺโกมิ   สมเณน   โคตเมน   สทฺธึ  อสฺมึ  วจเน  ปฏิมนฺเตตุํ  อปิจาหํ
ภวตํ ๒- วจเนน คมิสฺสามีติ ฯ
     [๖๑๕]   อถ   โข  อสฺสลายโน  มาณโว  มหตา  พฺราหฺมณคเณน
@เชิงอรรถ:  ยุ. เอตฺถนฺตเร จริตํ โข ปน โภตา อสฺสลายเนน ปริพฺพาชกนฺติ ทิสฺสนฺติ ฯ
@ ยุ. ภควนฺตานํ ฯ
สทฺธึ    เยน    ภควา   เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   ภควตา   สทฺธึ
สมฺโมทิ   สมฺโมทนียํ   กถํ  สาราณียํ  วีติสาเรตฺวา  เอกมนฺตํ  นิสีทิ  ฯ
เอกมนฺตํ   นิสินฺโน   โข   อสฺสลายโน   มาณโว   ภควนฺตํ  เอตทโวจ
พฺราหฺมณา   โภ   โคตม   เอวมาหํสุ   พฺราหฺมณาว   เสฏฺโฐ   วณฺโณ
หีโน    อญฺโญ    วณฺโณ    พฺราหฺมณาว    สุกฺโก    วณฺโณ    กโณฺห
อญฺโญ     วณฺโณ     พฺราหฺมณาว     สุชฺฌนฺติ     โน    อพฺราหฺมณา
พฺราหฺมณาว   พฺรหฺมุโน   ปุตฺตา   โอรสา   มุขโต   ชาตา   พฺรหฺมชา
พฺรหฺมนิมฺมิตา พฺรหฺมทายาทาติ อิธ ภวํ โคตโม กิมาหาติ ฯ
     [๖๑๖]   ทิสฺสนฺเต  โข  ปน  อสฺสลายน  พฺราหฺมณานํ  พฺราหฺมณิโย
อุตุนิโยปิ   คพฺภินิโยปิ   วิชายมานาปิ   ปายมานาปิ  เต  จ  พฺราหฺมณา
โยนิชาว   สมานา   เอวมาหํสุ   พฺราหฺมณาว   เสฏฺโฐ   วณฺโณ  หีโน
อญฺโญ    วณฺโณ    พฺราหฺมณาว    สุกฺโก    วณฺโณ    กโณฺห   อญฺโญ
วณฺโณ    พฺราหฺมณาว    สุชฺฌนฺติ    โน    อพฺราหฺมณา    พฺราหฺมณาว
พฺรหฺมุโน   ปุตฺตา   โอรสา   มุขโต   ชาตา   พฺรหฺมชา  พฺรหฺมนิมฺมิตา
พฺรหฺมทายาทาติ   ฯ   กิญฺจาปิ   ภวํ   โคตโม  เอวมาห  อถ  เขฺวตฺถ
พฺราหฺมณา    เอวเมตํ    มญฺญนฺติ    พฺราหฺมณาว    เสฏฺโฐ    วณฺโณ
ฯเปฯ พฺรหฺมทายาทาติ ฯ
     [๖๑๗]   ตํ  กึ  มญฺญสิ  อสฺสลายน  สุตนฺเต  โยนกกมฺโพเชสุ  ๑-
อญฺเญสุ   จ   ปจฺจนฺติเมสุ   ชนปเทสุ   เทฺวว   วณฺณา   อยฺโย  เจว
ทาโส   จ   อยฺโย   หุตฺวา   ทาโส   โหติ   ทาโส   หุตฺวา  อยฺโย
@เชิงอรรถ:  ยุ. โยนกมฺโพเชสุ ฯ
โหตีติ  ฯ  เอวํ  โภ  สุตํ  เม  โยนกกมฺโพเชสุ  อญฺเญสุ จ ปจฺจนฺติเมสุ
ชนปเทสุ  เทฺวว  วณฺณา  อยฺโย  เจว  ทาโส  จ  อยฺโย  หุตฺวา ทาโส
โหติ  ทาโส  หุตฺวา  อยฺโย  โหตีติ  ฯ  เอตฺถ  อสฺสลายน  พฺราหฺมณานํ
กึ   พลํ   โก   อสฺสาโส  ยเทตฺถ  พฺราหฺมณา  เอวมาหํสุ  พฺราหฺมณาว
เสฏฺโฐ   วณฺโณ   หีโน   อญฺโญ   วณฺโณ   ฯเปฯ  พฺรหฺมทายาทาติ  ฯ
กิญฺจาปิ   ภวํ   โคตโม   เอวมาห  อถ  เขฺวตฺถ  พฺราหฺมณา  เอวเมตํ
มญฺญนฺติ    พฺราหฺมณาว    เสฏฺโฐ    วณฺโณ    หีโน   อญฺโญ   วณฺโณ
ฯเปฯ พฺรหฺมทายาทาติ ฯ
     [๖๑๘]   ตํ  กึ  มญฺญสิ  อสฺสลายน  ขตฺติโยว  นุ  โข ปาณาติปาตี
อทินฺนาทายี    กาเมสุมิจฺฉาจารี    มุสาวาที    ปิสุณวาโจ   ผรุสวาโจ
สมฺผปฺปลาปี     อภิชฺฌาลุ     พฺยาปนฺนจิตฺโต     มิจฺฉาทิฏฺฐี    กายสฺส
เภทา    ปรมฺมรณา    อปายํ   ทุคฺคตึ   วินิปาตํ   นิรยํ   อุปปชฺเชยฺย
โน  พฺราหฺมโณ  เวสฺโสว  ๑-  นุ  โข  ... สุทฺโทว นุ โข ปาณาติปาตี
อทินฺนาทายี    กาเมสุมิจฺฉาจารี    มุสาวาที    ปิสุณวาโจ   ผรุสวาโจ
สมฺผปฺปลาปี     อภิชฺฌาลุ     พฺยาปนฺนจิตฺโต     มิจฺฉาทิฏฺฐี    กายสฺส
เภทา   ปรมฺมรณา   อปายํ   ทุคฺคตึ   วินิปาตํ  นิรยํ  อุปปชฺเชยฺย  โน
พฺราหฺมโณติ ฯ
     {๖๑๘.๑}   โน   หิทํ   โภ   โคตม  ขตฺติโยปิ  หิ  โภ  โคตม
ปาณาติปาตี    อทินฺนาทายี    กาเมสุมิจฺฉาจารี   มุสาวาที   ปิสุณวาโจ
ผรุสวาโจ        สมฺผปฺปลาปี        อภิชฺฌาลุ        พฺยาปนฺนจิตฺโต
@เชิงอรรถ:  ยุ. จ. ฯ
มิจฺฉาทิฏฺฐี    กายสฺส   เภทา   ปรมฺมรณา   อปายํ   ทุคฺคตึ   วินิปาตํ
นิรยํ   อุปปชฺเชยฺย   พฺราหฺมโณปิ   หิ  โภ  โคตม  ...  เวสฺโสปิ  หิ
โภ  โคตม  ...  สุทฺโทปิ  หิ  โภ  โคตม  ...  สพฺเพปิ หิ โภ โคตม
จตฺตาโร   วณฺณา   ปาณาติปาติโน   อทินฺนาทายิโน  กาเมสุมิจฺฉาจาริโน
มุสาวาทิโน     ปิสุณวาจา    ผรุสวาจา    สมฺผปฺปลาปิโน    อภิชฺฌาลู
พฺยาปนฺนจิตฺตา    มิจฺฉาทิฏฺฐี    กายสฺส    เภทา   ปรมฺมรณา   อปายํ
ทุคฺคตึ    วินิปาตํ    นิรยํ    อุปปชฺเชยฺยุนฺติ   ฯ   เอตฺถ   อสฺสลายน
พฺราหฺมณานํ   กึ   พลํ   โก  อสฺสาโส  ยเทตฺถ  พฺราหฺมณา  เอวมาหํสุ
พฺราหฺมณาว    เสฏฺโฐ    วณฺโณ    หีโน    อญฺโญ    วณฺโณ   ฯเปฯ
พฺรหฺมทายาทาติ   ฯ   กิญฺจาปิ   ภวํ   โคตโม  เอวมาห  อถ  เขฺวตฺถ
พฺราหฺมณา    เอวเมตํ    มญฺญนฺติ    พฺราหฺมณาว    เสฏฺโฐ    วณฺโณ
หีโน อญฺโญ วณฺโณ ฯเปฯ พฺรหฺมทายาทาติ ฯ
     [๖๑๙]   ตํ   กึ   มญฺญสิ   อสฺสลายน   พฺราหฺมโณว   นุ   โข
ปาณาติปาตา  ปฏิวิรโต  อทินฺนาทานา  ปฏิวิรโต  กาเมสุมิจฺฉาจารา  ๑-
ปฏิวิรโต   มุสาวาทา   ปฏิวิรโต   ปิสุณาย   ๒-   วาจาย   ปฏิวิรโต
ผรุสาย   ๓-   วาจาย   ปฏิวิรโต  สมฺผปฺปลาปา  ปฏิวิรโต  อนภิชฺฌาลุ
อพฺยาปนฺนจิตฺโต    สมฺมาทิฏฺฐี    กายสฺส    เภทา   ปรมฺมรณา   สุคตึ
สคฺคํ โลกํ อุปปชฺเชยฺย โน ขตฺติโย โน เวสฺโส โน สุทฺโทติ ฯ
     {๖๑๙.๑}   โน  หิทํ โภ โคตม ขตฺติโยปิ หิ โภ โคตม ปาณาติปาตา
ปฏิวิรโต    อทินฺนาทานา    ปฏิวิรโต    กาเมสุมิจฺฉาจารา   ปฏิวิรโต
@เชิงอรรถ:  ยุ. กาเมสุมิจฺฉาจารา ฯเปฯ มุสาวาทา ปฏิวิรโตติ นตฺถิ     ยุ. ปิสุณาวาจา ฯ
@ ยุ. ผรุสาวาจา ฯ
มุสาวาทา   ปฏิวิรโต   ปิสุณาย   วาจาย   ปฏิวิรโต  ผรุสาย  วาจาย
ปฏิวิรโต    สมฺผปฺปลาปา    ปฏิวิรโต    อนภิชฺฌาลุ    อพฺยาปนฺนจิตฺโต
สมฺมาทิฏฺฐี   กายสฺส  เภทา  ปรมฺมรณา  สุคตึ  สคฺคํ  โลกํ  อุปปชฺเชยฺย
พฺราหฺมโณปิ  หิ  โภ  โคตม  ...  เวสฺโสปิ  หิ โภ โคตม ... สุทฺโทปิ
หิ  โภ  โคตม  ...  สพฺเพปิ หิ โภ โคตม จตฺตาโร วณฺณา ปาณาติปาตา
ปฏิวิรตา    อทินฺนาทานา    ปฏิวิรตา    กาเมสุมิจฺฉาจารา   ปฏิวิรตา
มุสาวาทา   ปฏิวิรตา   ปิสุณาย   วาจาย   ปฏิวิรตา  ผรุสาย  วาจาย
ปฏิวิรตา    สมฺผปฺปลาปา    ปฏิวิรตา     อนภิชฺฌาลู   อพฺยาปนฺนจิตฺตา
สมฺมาทิฏฺฐี    กายสฺส    เภทา    ปรมฺมรณา    สุคตึ    สคฺคํ   โลกํ
อุปปชฺเชยฺยุนฺติ   ฯ   เอตฺถ   อสฺสลายน   พฺราหฺมณานํ   กึ   พลํ  โก
อสฺสาโส    ยเทตฺถ    พฺราหฺมณา   เอวมาหํสุ   พฺราหฺมณาว   เสฏฺโฐ
วณฺโณ   หีโน   อญฺโญ   วณฺโณ   ฯเปฯ   พฺรหฺมทายาทาติ  ฯ  กิญฺจาปิ
ภวํ   โคตโม   เอวมาห   อถ  เขฺวตฺถ  พฺราหฺมณา  เอวเมตํ  มญฺญนฺติ
พฺราหฺมณาว    เสฏฺโฐ    วณฺโณ    หีโน    อญฺโญ    วณฺโณ   ฯเปฯ
พฺรหฺมทายาทาติ ฯ
     [๖๒๐]   ตํ  กึ  มญฺญสิ  อสฺสลายน  พฺราหฺมโณว  นุ  โข  ปโหติ
อสฺมึ   ปเทเส   อเวรํ   อพฺยาปชฺฌํ  เมตฺตจิตฺตํ  ภาเวตุํ  โน  ขตฺติโย
โน   เวสฺโส   โน   สุทฺโทติ   ฯ   โน   หิทํ  โภ  โคตม  ขตฺติโยปิ
หิ    โภ    โคตม    ปโหติ    อสฺมึ   ปเทเส   อเวรํ   อพฺยาปชฺฌํ
เมตฺตจิตฺตํ   ภาเวตุํ   พฺราหฺมโณปิ   หิ   โภ   โคตม  ...  เวสฺโสปิ
หิ  โภ  โคตม  ...  สุทฺโทปิ  หิ  โภ โคตม ... สพฺเพปิ หิ โภ โคตม
จตฺตาโร    วณฺณา    ปโหนฺติ    อสฺมึ   ปเทเส   อเวรํ   อพฺยาปชฺฌํ
เมตฺตจิตฺตํ    ภาเวตุนฺติ    ฯ   เอตฺถ   อสฺสลายน   พฺราหฺมณานํ   กึ
พลํ   โก   อสฺสาโส   ยเทตฺถ   พฺราหฺมณา   เอวมาหํสุ   พฺราหฺมณาว
เสฏฺโฐ   วณฺโณ   หีโน   อญฺโญ   วณฺโณ   ฯเปฯ  พฺรหฺมทายาทาติ  ฯ
กิญฺจาปิ   ภวํ   โคตโม   เอวมาห  อถ  เขฺวตฺถ  พฺราหฺมณา  เอวเมตํ
มญฺญนฺติ    พฺราหฺมณาว    เสฏฺโฐ    วณฺโณ    หีโน   อญฺโญ   วณฺโณ
ฯเปฯ พฺรหฺมทายาทาติ ฯ
     [๖๒๑]   ตํ  กึ  มญฺญสิ  อสฺสลายน  พฺราหฺมโณว  นุ  โข  ปโหติ
โสตฺตึ   ๑-   สินานํ   อาทาย  นทึ  คนฺตฺวา  รโชชลฺลํ  ปวาเหตุํ  โน
ขตฺติโย  โน  เวสฺโส  โน  สุทฺโทติ  ฯ  โน  หิทํ  โภ  โคตม ขตฺติโยปิ
หิ   โภ   โคตม   ปโหติ   โสตฺตึ  ๒-  สินานํ  อาทาย  นทึ  คนฺตฺวา
รโชชลฺลํ  ปวาเหตุํ   พฺราหฺมโณปิ  หิ  โภ  โคตม  ... เวสฺโสปิ หิ โภ
โคตม  ...  สุทฺโทปิ  หิ  โภ โคตม ... สพฺเพปิ หิ โภ โคตม จตฺตาโร
วณฺณา   ปโหนฺติ   โสตฺตึ  ๓-  สินานํ  อาทาย  นทึ  คนฺตฺวา  รโชชลฺลํ
ปวาเหตุนฺติ    ฯ   เอตฺถ   อสฺสลายน   พฺราหฺมณานํ   กึ   พลํ   โก
อสฺสาโส      ยเทตฺถ      พฺราหฺมณา     เอวมาหํสุ     พฺราหฺมณาว
เสฏฺโฐ   วณฺโณ   หีโน   อญฺโญ   วณฺโณ   ฯเปฯ  พฺรหฺมทายาทาติ  ฯ
กิญฺจาปิ   ภวํ   โคตโม   เอวมาห  อถ  เขฺวตฺถ  พฺราหฺมณา  เอวเมตํ
มญฺญนฺติ    พฺราหฺมณาว    เสฏฺโฐ    วณฺโณ    หีโน   อญฺโญ   วณฺโณ
@เชิงอรรถ: ๑-๒-๓ ยุ. โสตฺถึ สินานึ ฯ
ฯเปฯ พฺรหฺมทายาทาติ ฯ
     [๖๒๒]   ตํ  กึ  มญฺญสิ  อสฺสลายน อิธ ราชา ขตฺติโย มุทฺธาวสิตฺโต
นานาชจฺจานํ    ปุริสานํ    ปุริสสตํ   สนฺนิปาเตยฺย   อายนฺตุ   โภนฺโต
เย    ตตฺถ    ขตฺติยกุลา    พฺราหฺมณกุลา    ราชญฺญกุลา    อุปฺปนฺนา
สากสฺส  วา  สาลสฺส  วา  สลฬสฺส  วา  จนฺทนสฺส  วา  ปทุมกสฺส  วา
อุตฺตรารณึ    อาทาย    อคฺคึ    อภินิพฺพตฺเตนฺตุ   เตโช   ปาตุกโรนฺตุ
อายนฺตุ   ปน   โภนฺโต   เย  จ  ๑-  ตตฺถ  จณฺฑาลกุลา  เนสาทกุลา
เวณุกุลา    ๒-   รถการกุลา   ปุกฺกุสกุลา   อุปฺปนฺนา   สาปานโทณิยา
วา    สูกรโทณิยา    วา    รชกโทณิยา   วา   เอลณฺฑกฏฺฐสฺส   วา
อุตฺตรารณึ อาทาย อคฺคึ อภินิพฺพตฺเตนฺตุ เตโช ปาตุกโรนฺตูติ
     {๖๒๒.๑}   ตํ  กึ  มญฺญสิ  อสฺสลายน  โย จ ๓- นุ โข ขตฺติยกุลา
พฺราหฺมณกุลา   ราชญฺญกุลา   อุปฺปนฺเนหิ   สากสฺส   วา   สาลสฺส  วา
สลฬสฺส   วา   จนฺทนสฺส   วา   ปทุมกสฺส   วา   อุตฺตรารณึ  อาทาย
อคฺคิ  อภินิพฺพตฺโต  เตโช  ปาตุกโต  โส  เอว  นุ  ขฺวสฺส อคฺคิ อจฺจิมา
เจว   วณฺณิมา  จ  ปภสฺสโร  จ  เตน  จ  สกฺกา  อคฺคินา  อคฺคิกรณียํ
กาตุํ   โย   ปน  โส  จณฺฑาลกุลา  เนสาทกุลา  เวณุกุลา  รถการกุลา
ปุกฺกุสกุลา      อุปฺปนฺเนหิ     สาปานโทณิยา     วา     สูกรโทณิยา
วา    รชกโทณิยา   วา   เอลณฺฑกฏฺฐสฺส   วา   อุตฺตรารณึ   อาทาย
อคฺคิ    อภินิพฺพตฺโต   เตโช   ปาตุกโต   สฺวาสฺส   อคฺคิ   น   เจว
อจฺจิมา   น   จ   วณฺณิมา   น   จ   ปภสฺสโร  น  จ  เตน  สกฺกา
@เชิงอรรถ:  ยุ. จสทฺโท นตฺถิ ฯ     ยุ. เวณกุลา ฯ    ยุ. โย เอวํ นุ โข โส ฯ
อคฺคินา อคฺคิกรณียํ กาตุนฺติ ฯ
     {๖๒๒.๒}   โน  หิทํ  โภ โคตม โยปิ ๑- โส โภ โคตม ขตฺติยกุลา
พฺราหฺมณกุลา   ราชญฺญกุลา   อุปฺปนฺเนหิ   สากสฺส   ๒-   วา  สาลสฺส
วา   สลฬสฺส   วา  จนฺทนสฺส  วา  ปทุมกสฺส  วา  อุตฺตรารณึ  อาทาย
อคฺคิ   อภินิพฺพตฺโต   เตโช   ปาตุกโต   สฺวาสฺส   อคฺคิ   อจฺจิมา  จ
วณฺณิมา   จ   ปภสฺสโร   จ   เตน   จ  สกฺกา   อคฺคินา  อคฺคิกรณียํ
กาตุํ   โยปิ   โส   จณฺฑาลกุลา   เนสาทกุลา   เวณุกุลา  รถการกุลา
ปุกฺกุสกุลา    อุปฺปนฺเนหิ    สาปานโทณิยา    วา    สูกรโทณิยา   วา
รชกโทณิยา   วา   เอลณฺฑกฏฺฐสฺส   วา    อุตฺตรารณึ   อาทาย  อคฺคิ
อภินิพฺพตฺโต  เตโช  ปาตุกโต  โสปสฺส  ๓-  อคฺคิ  อจฺจิมา  จ  วณฺณิมา
จ  ปภสฺสโร  จ  เตนปิ  จ  สกฺกา  [๔]-  อคฺคิกรณียํ  กาตุํ สพฺโพปิ หิ
โภ  โคตม  อคฺคิ  อจฺจิมา  จ  วณฺณิมา  จ  ปภสฺสโร  จ  สพฺเพนปิ  จ
สกฺกา    อคฺคินา    อคฺคิกรณียํ    กาตุนฺติ    ฯ   เอตฺถ   อสฺสลายน
พฺราหฺมณานํ   กึ   พลํ   โก  อสฺสาโส  ยเทตฺถ  พฺราหฺมณา  เอวมาหํสุ
พฺราหฺมณาว    เสฏฺโฐ   วณฺโณ   หีโน   อญฺโญ   วณฺโณ   พฺราหฺมณาว
สุกฺโก    วณฺโณ    กโณฺห    อญฺโญ    วณฺโณ   พฺราหฺมณาว   สุชฺฌนฺติ
โน   อพฺราหฺมณา   พฺราหฺมณาว   พฺรหฺมุโน   ปุตฺตา   โอรสา   มุขโต
ชาตา    พฺรหฺมชา    พฺรหฺมนิมฺมิตา    พฺรหฺมทายาทาติ    ฯ   กิญฺจาปิ
ภวํ   โคตโม   เอวมาห   อถ  เขฺวตฺถ  พฺราหฺมณา  เอวเมตํ  มญฺญนฺติ
พฺราหฺมณาว    เสฏฺโฐ    วณฺโณ    หีโน    อญฺโญ    วณฺโณ   ฯเปฯ
พฺรหฺมทายาทาติ ฯ
@เชิงอรรถ:  ยุ. ปิสทฺโท นตฺถิ ฯ     ยุ. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
@ ยุ. โสจสฺส ฯ    ยุ. อคฺคินา ฯ
     [๖๒๓]   ตํ  กึ  มญฺญสิ  อสฺสลายน  อิธ  ขตฺติยกุมาโร  พฺราหฺมณ-
กญฺญาย    สทฺธึ    สํวาสํ   กปฺเปยฺย   เตสํ   สํวาสมนฺวาย   ปุตฺโต
ชาเยถ     โย    โส    ขตฺติยกุมาเรน    พฺราหฺมณกญฺญาย    ปุตฺโต
อุปฺปนฺโน    สิยา   โส   มาตุปิ   สทิโส   ปิตุปิ   สทิโส   ขตฺติโยติปิ
วตฺตพฺโพ   พฺราหฺมโณติปิ   วตฺตพฺโพติ   ฯ    โย   โส   โภ   โคตม
ขตฺติยกุมาเรน    พฺราหฺมณกญฺญาย    ปุตฺโต    อุปฺปนฺโน    สิยา   โส
มาตุปิ   สทิโส   ปิตุปิ   สทิโส   ขตฺติโยติปิ   วตฺตพฺโพ   พฺราหฺมโณติปิ
วตฺตพฺโพติ ฯ
     [๖๒๔]   ตํ   กึ   มญฺญสิ   อสฺสลายน   อิธ   พฺราหฺมณกุมาโร
ขตฺติยกญฺญาย   สทฺธึ   สํวาสํ   กปฺเปยฺย   เตสํ   สํวาสมนฺวาย  ปุตฺโต
ชาเยถ     โย    โส    พฺราหฺมณกุมาเรน    ขตฺติยกญฺญาย    ปุตฺโต
อุปฺปนฺโน    สิยา   โส   มาตุปิ   สทิโส   ปิตุปิ   สทิโส   ขตฺติโยติปิ
วตฺตพฺโพ    พฺราหฺมโณติปิ   วตฺตพฺโพติ   ฯ   โย   โส   โภ   โคตม
พฺราหฺมณกุมาเรน    ขตฺติยกญฺญาย    ปุตฺโต    อุปฺปนฺโน    สิยา   โส
มาตุปิ   สทิโส   ปิตุปิ   สทิโส   ขตฺติโยติปิ   วตฺตพฺโพ   พฺราหฺมโณติปิ
วตฺตพฺโพติ ฯ
     [๖๒๕]   ตํ   กึ   มญฺญสิ   อสฺสลายน   อิธ   วลวํ   คทฺรเภน
สมฺปโยเชยฺยุํ   เตสํ   สํปโยคมนฺวาย  กิสฺสโร  ๑-  ชาเยถ  โย  โสปิ
วลวาย   คทฺรเภน   กิสฺสโร  ๒-  อุปฺปนฺโน  สิยา  โส  มาตุปิ  สทิโส
ปิตุปิ   สทิโส   อสฺโสติปิ   วตฺตพฺโพ   คทฺรโภติปิ   วตฺตพฺโพ   ฯ  โส
@เชิงอรรถ: ๑-๒ ยุ. กิโสโร ฯ
กุมารณฺฑุปิ   ๑-   โส   โภ   โคตม  อสฺสตโร  โหติ  อิทํ  หิสฺส  โภ
โคตม    นานากรณํ   ปสฺสามิ   อมุตฺร   จ   ปน   สานํ   น   กิญฺจิ
นานากรณํ ปสฺสามีติ ฯ
     [๖๒๖]   ตํ   กึ   มญฺญสิ   อสฺสลายน  อิธาสฺสุ  เทฺว  มาณวกา
ภาตโร  โสทริยา  ๒-  เอโก  อชฺฌายโก  อุปนีโต  เอโก  อนชฺฌายโก
อนุปนีโต    กเมตฺถ    พฺราหฺมณา    ปฐมํ    โภเชยฺยุํ   สทฺเธ   วา
ถาลิปาเก   วา  ยญฺเญ  วา  ปาหุเน  วาติ  ฯ  โย  โส  โภ  โคตม
มาณวโก   อชฺฌายโก   อุปนีโต   ตเมตฺถ   พฺราหฺมณา  ปฐมํ  โภเชยฺยุํ
สทฺเธ   วา   ถาลิปาเก   วา  ยญฺเญ  วา  ปาหุเน  วา  กึ  หิ  โภ
โคตม อนชฺฌายเก อนุปนีเต ทินฺนํ มหปฺผลํ ภวิสฺสตีติ ฯ
     [๖๒๗]   ตํ   กึ   มญฺญสิ   อสฺสลายน  อิธาสฺสุ  เทฺว  มาณวกา
ภาตโร   โสทริยา   เอโก   อชฺฌายโก   อุปนีโต  ทุสฺสีโล  ปาปธมฺโม
เอโก    อนชฺฌายโก    อนุปนีโต    สีลวา    กลฺยาณธมฺโม   กเมตฺถ
พฺราหฺมณา   ปฐมํ   โภเชยฺยุํ   สทฺเธ   วา   ถาลิปาเก   วา  ยญฺเญ
วา   ปาหุเน   วาติ  ฯ  โย  โส  โภ  โคตม  มาณวโก  อนชฺฌายโก
อนุปนีโต   สีลวา   กลฺยาณธมฺโม   ตเมตฺถ  พฺราหฺมณา  ปฐมํ  โภเชยฺยุํ
สทฺเธ  วา  ถาลิปาเก  วา  ยญฺเญ  วา  ปาหุเน  วา  กึ หิ โภ โคตม
ทุสฺสีเล   ปาปธมฺเม   ทินฺนํ   มหปฺผลํ   ภวิสฺสตีติ  ฯ  ปุพฺเพ  โข  ตฺวํ
อสฺสลายน   ชาตึ   อคมาสิ   ชาตึ   คนฺตฺวา   มนฺเต  อคมาสิ  มนฺเต
@เชิงอรรถ:  ยุ. เวกุรญฺชายาติ ทิสฺสติ ฯ  ม. กุณฺฑนฺติ ทิสฺสติ ฯ     ยุ. สอุทริยา ฯ
คนฺตฺวา   ตเมว  ๑-  ฐเปตฺวา  ๒-  จาตุวณฺณึ  สุทฺธึ  ปจฺจาคโต  ยมหํ
ปญฺญเปมีติ   ฯ  เอวํ  วุตฺเต  อสฺสลายโน  มาณโว  ตุณฺหีภูโต  มงฺกุภูโต
ปตฺตกฺขนฺโธ อโธมุโข ปชฺฌายนฺโต อปฺปฏิภาโณ นิสีทิ ฯ
     [๖๒๘]   อถ   โข  ภควา  อสฺสลายนํ  มาณวํ  ตุณฺหีภูตํ  มงฺกุภูตํ
ปตฺตกฺขนฺธํ    อโธมุขํ    ปชฺฌายนฺตํ   อปฺปฏิภาณํ   วิทิตฺวา   อสฺสลายนํ
มาณวํ    เอตทโวจ    ภูตปุพฺพํ    อสฺสลายน    สตฺตนฺนํ   พฺราหฺมณิสีนํ
อรญฺญายตเน    ปณฺณกุฏีสุ    สมฺมนฺตานํ    เอวรูปํ    ปาปกํ   ทิฏฺฐิคตํ
อุปฺปนฺนํ   โหติ   พฺราหฺมณาว   เสฏฺโฐ   วณฺโณ   หีโน  อญฺโญ  วณฺโณ
ฯเปฯ   พฺรหฺมทายาทาติ   ฯ  อสฺโสสิ  โข  อสฺสลายน  อสิโต  เทวโล
อิสิ     สตฺตนฺนํ     กิร     พฺราหฺมณิสีนํ    อรญฺญายตเน    ปณฺณกุฏีสุ
สมฺมนฺตานํ   เอวรูปํ   ปาปกํ   ทิฏฺฐิคตํ   อุปฺปนฺนํ   [๓]-  พฺราหฺมณาว
เสฏฺโฐ  วณฺโณ  ฯเปฯ  พฺรหฺมทายาทาติ  ฯ  อถ  โข  อสฺสลายน อสิโต
เทวโล  อิสิ  เกสมสฺสุํ  กปฺเปตฺวา  มญฺเชฏฺฐวณฺณานิ  ทุสฺสานิ นิวาเสตฺวา
อคลิโย  ๔-  อุปาหนา  อาโรหิตฺวา  ชาตรูปมยํ  ทณฺฑํ  คเหตฺวา สตฺตนฺนํ
พฺราหฺมณิสีนํ   ปตฺถิณฺฑิเล   ๕-   ปาตุรโหสิ   ฯ   อถ  โข  อสฺสลายน
อสิโต   เทวโล   อิสิ   สตฺตนฺนํ   พฺราหฺมณิสีนํ  ปตฺถิณฺฑิเล  จงฺกมมาโน
เอวมาห  หนฺท  โก  นุ  โข  อิเม  ภวนฺโต  พฺราหฺมณิสโย  คนฺตา  ๖-
หนฺท  โก  นุ  โข  อิเม  ภวนฺโต  พฺราหฺมณิสโย  คนฺตาติ  ฯ  อถ  โข
อสฺสลายน   สตฺต   ๗-   พฺราหฺมณิสโย   อสิตํ  เทวลํ  อิสึ  เอตทโวจุํ
@เชิงอรรถ:  ยุ. ตเมตํ ตฺวํ ฯ      ยุ. ฐเปตฺวาติ นตฺถิ ฯ
@ ยุ. เอตฺถนฺตเร โหตีติ ทิสฺสติ ฯ  ยุ. อฏฺลิโย ฯ  ยุ. ปตฺถณฺฑิเล ฯ
@ สี. ยุ. คตา ฯ  ยุ. สตฺตนฺนํ พฺราหฺมณิสีนํ เอตทโหสิ ฯ
โก    นายํ   คามณฺฑลรูโป   วิย   สตฺตนฺนํ   พฺราหฺมณิสีนํ   ปตฺถิณฺฑิเล
จงฺกมมาโน  เอวมาห  หนฺท  โก  นุ  โข  อิเม  ภวนฺโต  พฺราหฺมณิสโย
คนฺตา  หนฺท  โก  นุ  โข  อิเม  ภวนฺโต  พฺราหฺมณิสโย  คนฺตาติ  หนฺท
นํ อภิสปิสฺสามาติ ๑- ฯ
     {๖๒๘.๑}   อถ  โข  อสฺสลายน  สตฺต  พฺราหฺมณิสโย  อสิตํ เทวลํ
อิสึ   อภิสปึสุ   ภสฺมา   จปลี   ๒-  โหหิ  ภสฺมา  จปลี  โหหิ  ภสฺมา
จปลี   โหหีติ   ฯ   ยถา   ยถา  โข  อสฺสลายน  สตฺต  พฺราหฺมณิสโย
อสิตํ  เทวลํ  อิสึ   อภิสปึสุ  ตถา  ตถา  อสิโต  เทวโล อิสิ อภิรูปตโร
เจว  โหติ  ทสฺสนียตโร  จ  ปาสาทิกตโร  จ  ฯ  อถ  โข  อสฺสลายน
สตฺตนฺนํ   พฺราหฺมณิสีนํ   เอตทโหสิ   โมฆํ   วต   โน   ตโป   อปฺผลํ
พฺรหฺมจริยํ   มยํ   หิ   ปุพฺเพ  ยํ  อภิสปาม  ภสฺมา  จปลี  ๓-  โหหีติ
ภสฺมา  [๔]-  ภวติ  เอกจฺโจ  อิมํ  ปน  มยํ  ยถา ยถา อภิสปาม ตถา
ตถา   อภิรูปตโร  เจว  โหติ  ทสฺสนียตโร  จ  ปาสาทิกตโร  จาติ  ฯ
น   ภวนฺตานํ   โมฆํ   ตโป   น  ปนาปฺผลํ  พฺรหฺมจริยํ  อิงฺฆ  ภวนฺโต
โย   มยิ   มโนปโทโส   ตํ  ปชหถาติ  ฯ  โย  ภวติ  มโนปโทโส  ตํ
ปชหาม  โก  นุ  ภวํ  โหตีติ  ฯ  สุโต  โน ภวตํ อสิโต เทวโล อิสีติ ฯ
เอวํ  โภติ  ฯ  โส  ขฺวาหํ  โภ  โหมีติ  ฯ  อถ  โข  อสฺสลายน สตฺต
พฺราหฺมณิสโย อสิตํ เทวลํ อิสึ อภิวาเทตุํ อุปกฺกมึสุ ฯ ๕-
     {๖๒๘.๒}   อถ   โข   อสฺสลายน   อสิโต  เทวโล  อิสิ  สตฺต
พฺราหฺมณิสโย   เอตทโวจ   สุตเมตํ   โภ   สตฺตนฺนํ   กิร  พฺราหฺมณิสีนํ
อรญฺญายตเน    ปณฺณกุฏีสุ    สมฺมนฺตานํ    เอวรูปํ    ปาปกํ   ทิฏฺฐิคตํ
@เชิงอรรถ:  ยุ. อภิสปามาติ ฯ   ๒-๓ ยุ. ภสฺมา วสลี โหตีติ ฯ    ยุ. วสทฺโท ทิสฺสติ ฯ
@ ยุ. อุปสงฺกมึสุ ฯ
อุปฺปนฺนํ    พฺราหฺมณาว    เสฏฺโฐ    วณฺโณ    หีโน   อญฺโญ   วณฺโณ
พฺราหฺมณาว    สุกฺโก   วณฺโณ   กโณฺห   อญฺโญ   วณฺโณ   พฺราหฺมณาว
สุชฺฌนฺติ  โน  อพฺราหฺมณา  พฺราหฺมณาว  พฺรหฺมุโน  ปุตฺตา  โอรสา มุขโต
ชาตา พฺรหฺมชา พฺรหฺมนิมฺมิตา พฺรหฺมทายาทาติ ฯ เอวํ โภติ ฯ
     {๖๒๘.๓}   ชานนฺติ  ปน  โภนฺโต  ยา  ชนิมาตา ๑- พฺราหฺมณํเยว
อคมาสิ  โน  อพฺราหฺมณนฺติ  ฯ  โน  หิทํ  โภ  ฯ  ชานนฺติ  ปน โภนฺโต
ยา    ชนิมาตุ    มาตา    ยาว    สตฺตมา    มาตุ    มาตามหยุคา
พฺราหฺมณํเยว   อคมาสิ   โน   อพฺราหฺมณนฺติ   ฯ   โน   หิทํ  โภ  ฯ
ชานนฺติ   ปน   โภนฺโต   โย   ชนิปิตา   พฺราหฺมณึเยว   อคมาสิ  โน
อพฺราหฺมณินฺติ   ฯ   โน   หิทํ   โภ   ฯ   ชานนฺติ  ปน  โภนฺโต  โย
ชนิปิตุ    ปิตา    ยาว    สตฺตมา   ปิตุ   ปิตามหยุคา   พฺราหฺมณึเยว
อคมาสิ   โน   อพฺราหฺมณินฺติ   ฯ   โน   หิทํ   โภ  ฯ  ชานนฺติ  ปน
โภนฺโต   ยถา   คพฺภสฺส   อวกฺกนฺติ   โหตีติ   ฯ   ชานาม  มยํ  โภ
ยถา   คพฺภสฺส   อวกฺกนฺติ  โหติ  อิธ  มาตาปิตโร  จ  ๒-  สนฺนิปติตา
โหนฺติ   มาตา   จ   อุตุนี   โหติ   คนฺธพฺโพ   จ  ปจฺจุปฏฺฐิโต  โหติ
เอวํ   ติณฺณํ   สนฺนิปาตา   คพฺภสฺส    อวกฺกนฺติ   โหตีติ   ฯ  ชานนฺติ
ปน   โภนฺโต   ยคฺเฆ   โส   คนฺธพฺโพ  ขตฺติโย  วา  พฺราหฺมโณ  วา
เวสฺโส   วา   สุทฺโท   วาติ   ฯ  น  มยํ  โภ  ชานาม  ยคฺเฆ  โส
คนฺธพฺโพ  ขตฺติโย  วา  พฺราหฺมโณ  วา  เวสฺโส  วา  สุทฺโท  วาติ  ฯ
เอวํ  สนฺเต  โภนฺโต  ๓-  ชานาถ  เก  ตุเมฺห  โหถาติ ฯ เอวํ สนฺเต
@เชิงอรรถ:  ยุ. ชนีมาตา ฯ    ยุ. ว ฯ    ยุ. โภ ฯ
โภ  น  มยํ  ชานาม  เกจิ  มยํ  โหมาติ  ฯ  เต  หิ  นาม อสฺสลายน
สตฺต   พฺราหฺมณิสโย   อสิเตน   เทวเลน   อิสินา   สเก   ชาติวาเท
สมนุยุญฺชิยมานา     สมนุคฺคาหิยมานา     ๑-    สมนุภาสิยมานา    น
สมฺปายิสฺสนฺติ    กึ   ปน   ตฺวํ   เอตรหิ   มยา   สกสฺมึ   ชาติวาเท
สมนุยุญฺชิยมาโน           สมนุคฺคาหิยมาโน          สมนุภาสิยมาโน
สมฺปายิสฺสสิ เยสํ ตฺวํ สาจริยโก น ปุณฺโณ ทพฺพิคาโหติ ฯ
     [๖๒๙]   เอวํ  วุตฺเต  อสฺสลายโน  มาณโว  ภควนฺตํ  เอตทโวจ
อภิกฺกนฺตํ   โภ   โคตม   ฯเปฯ   อุปาสกํ   มํ  ภวํ  โคตโม  ธาเรตุ
อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณงฺคตนฺติ ฯ
                 อสฺสลายนสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ตติยํ ฯ
                    ---------------
@เชิงอรรถ:  ยุ. สมนุภาสิยมานา สมนุคฺคาหิยมานา ฯ
                       โฆฏมุขสุตฺตํ
     [๖๓๐]   เอวมฺเม  สุตํ  เอกํ  สมยํ  อายสฺมา  อุเทโน พาราณสิยํ
วิหรติ  เขมิยมฺพวเน  ฯ  เตน  โข  ปน  สมเยน  โฆฏมุโข  พฺราหฺมโณ
พาราณสึ   อนุปฺปตฺโต   โหติ   เกนจิเทว   กรณีเยน   ฯ   อถ   โข
โฆฏมุโข    พฺราหฺมโณ    ชงฺฆาวิหารํ    อนุจงฺกมมาโน   อนุวิจรมาโน
เยน   เขมิยมฺพวนํ  เตนุปสงฺกมิ  ฯ  เตน  โข  ปน  สมเยน  อายสฺมา
อุเทโน  อพฺโภกาเส  จงฺกมติ   ฯ  อถ  โข  [๑]- โฆฏมุโข พฺราหฺมโณ
เยน    อายสฺมา    อุเทโน   เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   อายสฺมตา
อุเทเนน   สทฺธึ   สมฺโมทิ   สมฺโมทนียํ   กถํ   สาราณียํ  วีติสาเรตฺวา
อายสฺมนฺตํ    อุเทนํ    จงฺกมนฺตํ    อนุจงฺกมมาโน   เอวมาห   อมฺโภ
สมณ   นตฺถิ   ธมฺมิโก   ปริพฺพโช  ๒-  เอวํ  เม  เอตฺถ  โหติ  ตญฺจ
โข ภวนฺตรูปานํ วา อทสฺสนา โย วา ปเนตฺถ ธมฺโมติ ฯ
     [๖๓๑]   เอวํ   วุตฺเต  อายสฺมา  อุเทโน  จงฺกมา  โอโรหิตฺวา
วิหารํ   ปวิสิตฺวา   ปญฺญตฺเต   อาสเน   นิสีทิ   ฯ   โฆฏมุโขปิ   โข
พฺราหฺมโณ    จงฺกมา    โอโรหิตฺวา    วิหารํ    ปวิสิตฺวา   เอกมนฺตํ
อฏฺฐาสิ    ฯ   เอกมนฺตํ   ฐิตํ   โข   โฆฏมุขํ   พฺราหฺมณํ   อายสฺมา
อุเทโน    เอตทโวจ   สํวิชฺชนฺเต   โข   พฺราหฺมณ   อาสนานิ   สเจ
อากงฺขสิ   นิสีทาติ   ฯ   เอตเทว   โข   ปน  มยํ  โภโต  อุเทนสฺส
อาคมยมานา   น   นิสีทาม  กถํ  หิ  นาม  มาทิโส  ปุพฺเพ  อนิมนฺติโต
@เชิงอรรถ:  ยุ. โส ฯ    ยุ. ปริพฺพาชโก ฯ
อาสเน นิสีทิตพฺพํ มญฺเญยฺยาติ ฯ
     {๖๓๑.๑}   อถ  โข  โฆฏมุโข  พฺราหฺมโณ  อญฺญตรํ  นีจํ  อาสนํ
คเหตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทิ   ฯ   เอกมนฺตํ   นิสินฺโน   โข  โฆฏมุโข
พฺราหฺมโณ    อายสฺมนฺตํ    อุเทนํ   เอตทโวจ   อมฺโภ   สมณ   นตฺถิ
ธมฺมิโก   ปริพฺพโช   เอวํ   เม  เอตฺถ  โหติ  ตญฺจ  โข  ภวนฺตรูปานํ
วา  อทสฺสนา  โย  วา  ปเนตฺถ  ธมฺโมติ  ฯ  สเจ  โข  ปน  เม ตฺวํ
พฺราหฺมณ       อนุมญฺเญยฺยํ      อนุชาเนยฺยาสิ      ปฏิกฺโกเสตพฺพญฺจ
ปฏิกฺโกเสยฺยาสิ   ยสฺส   จ  ปน  เม  ภาสิตสฺส  อตฺถํ  น  ชาเนยฺยาสิ
มมํเยว   ตตฺถ   อุตฺตรึ   ปฏิปุจฺเฉยฺยาสิ  อิทํ  โภ  อุเทน  กถํ  อิมสฺส
กฺวตฺโถติ  เอวํ  กตฺวา  สิยา  โน  เอตฺถ  กถาสลฺลาโปติ ฯ อนุมญฺเญยฺยํ
ขฺวาหํ      โภโต     อุเทนสฺส     อนุชานิสฺสามิ     ปฏิกฺโกสิตพฺพญฺจ
ปฏิกฺโกสิสฺสามิ   ยสฺส  จ  ปนาหํ  โภโต  อุเทนสฺส  ภาสิตสฺส  อตฺถํ  น
ชานิสฺสามิ   ภวนฺตํเยว   ตตฺถ   อุเทนํ  อุตฺตรึ  ปฏิปุจฺฉิสฺสามิ  อิทํ  โภ
อุเทน กถํ อิมสฺส กฺวตฺโถติ เอวํ กตฺวา โหตุ โน เอตฺถ กถาสลฺลาโปติ ฯ
     [๖๓๒]   จตฺตาโรเม   พฺราหฺมณ   ปุคฺคลา   สนฺโต  สํวิชฺชมานา
โลกสฺมึ    กตเม    จตฺตาโร    อิธ   พฺราหฺมณ   เอกจฺโจ   ปุคฺคโล
อตฺตนฺตโป        โหติ        อตฺตปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต       อิธ
ปน      พฺราหฺมณ      เอกจฺโจ     ปุคฺคโล     ปรนฺตโป     โหติ
ปรปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต     อิธ     ปน     พฺราหฺมณ     เอกจฺโจ
ปุคฺคโล     อตฺตนฺตโป     จ    [๑]-    อตฺตปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต
ปรนฺตโป       จ      ปรปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต      อิธ      ปน
@เชิงอรรถ:  ยุ. เอตฺถนฺตเร โหตีติ ทิสฺสติ ฯ
พฺราหฺมณ       เอกจฺโจ       ปุคฺคโล      เนวตฺตนฺตโป      โหติ
นาตฺตปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต         น         ปรนฺตโป        น
ปรปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต โส อนตฺตนฺตโป
อปรนฺตโป     ทิฏฺเฐว     ธมฺเม     นิจฺฉาโต    นิพฺพุโต    สีติภูโต
สุขปฏิสํเวที       พฺรหฺมภูเตน       อตฺตนา      วิหรติ      อิเมสํ
พฺราหฺมณ     จตุนฺนํ    ปุคฺคลานํ    กตโม    เต    ปุคฺคโล    จิตฺตํ
อาราเธตีติ ฯ
     {๖๓๒.๑}   ยฺวายํ   โภ   อุเทน   ปุคฺคโล   อตฺตนฺตโป  อตฺต-
ปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต    อยํ    เม   ปุคฺคโล   จิตฺตํ   นาราเธติ
โยปายํ   โภ   อุเทน   ปุคฺคโล  ปรนฺตโป  ปรปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต
อยมฺปิ   เม  ปุคฺคโล  จิตฺตํ  นาราเธติ  โยปายํ  โภ  อุเทน  ปุคฺคโล
อตฺตนฺตโป     จ     อตฺตปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต     ปรนฺตโป    จ
ปรปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต      อยมฺปิ     เม     ปุคฺคโล     จิตฺตํ
นาราเธติ   โย   จ   โข   อยํ  โภ  อุเทน  ปุคฺคโล  เนวตฺตนฺตโป
นาตฺตปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต         น        ปรนฺตโป        น
ปรปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต     โส    อนตฺตนฺตโป    จ    อปรนฺตโป
จ    ทิฏฺเฐว    ธมฺเม   นิจฺฉาโต   นิพฺพุโต   สีติภูโต   สุขปฏิสํเวที
พฺรหฺมภูเตน อตฺตนา วิหรติ อยํ เม ปุคฺคโล จิตฺตํ อาราเธตีติ ฯ
     {๖๓๒.๒}   กสฺมา   ปน   เต   พฺราหฺมณ  อิเม  ตโย  ปุคฺคลา
จิตฺตํ   นาราเธนฺตีติ   ฯ   ยฺวายํ   โภ   อุเทน   ปุคฺคโล  อตฺตนฺตโป
อตฺตปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต        โส        อตฺตานํ       สุขกามํ
ทุกฺขปฏิกฺกูลํ    อาตาเปติ    ปริตาเปติ   อิมินา   เม   อยํ   ปุคฺคโล
จิตฺตํ    นาราเธติ    โยปายํ    โภ    อุเทน    ปุคฺคโล   ปรนฺตโป
ปรปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต     โส     ปรํ     สุขกามํ    ทุกฺขปฏิกฺกูลํ
อาตาเปติ   ปริตาเปติ   อิมินา   เม   อยํ  ปุคฺคโล  จิตฺตํ  นาราเธติ
โยปายํ    โภ   อุเทน   ปุคฺคโล   อตฺตนฺตโป   จ   อตฺตปริตาปนานุ-
โยคมนุยุตฺโต     ปรนฺตโป    จ    ปรปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต    โส
อตฺตานญฺจ   ปรญฺจ   สุขกาเม   ทุกฺขปฏิกฺกูเล   อาตาเปติ   ปริตาเปติ
อิมินา  เม  อยํ  ปุคฺคโล  จิตฺตํ  นาราเธติ  โย  จ  โข อยํ โภ อุเทน
ปุคฺคโล    เนวตฺตนฺตโป   นาตฺตปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต   น   ปรนฺตโป
น     ปรปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต     โส    อนตฺตนฺตโป    อปรนฺตโป
ทิฏฺเฐว   ธมฺเม   นิจฺฉาโต  นิพฺพุโต  สีติภูโต  สุขปฏิสํเวที  พฺรหฺมภูเตน
อตฺตนา   วิหรติ   โส   อตฺตานญฺจ   ปรญฺจ   สุขกาเม   ทุกฺขปฏิกฺกูเล
เนว   อาตาเปติ   น   ปริตาเปติ   อิมินา   เม  อยํ  ปุคฺคโล  จิตฺตํ
อาราเธตีติ ฯ
     [๖๓๓]   เทฺวมา  พฺราหฺมณ  ปริสา  กตมา  เทฺว  อิธ  พฺราหฺมณ
เอกจฺจา      ปริสา      สารตฺตรตฺตา     มณิกุณฺฑเลสุ     ปุตฺตภริยํ
ปริเยสติ    ทาสีทาสํ   ปริเยสติ   เขตฺตวตฺถุํ   ปริเยสติ   ชาตรูปรชตํ
ปริเยสติ    อิธ   ปน   พฺราหฺมณ   เอกจฺจา   ปริสา   อสารตฺตรตฺตา
มณิกุณฺฑเลสุ    ปุตฺตภริยํ    ปหาย    ทาสีทาสํ    ปหาย    เขตฺตวตฺถุํ
ปหาย  ชาตรูปรชตํ  ปหาย  อคารสฺมา  อนคาริยํ  ปพฺพชิตา  ยฺวายํ  ๑-
พฺราหฺมณ     ปุคฺคโล     เนวตฺตนฺตโป    นาตฺตปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต
น    ปรนฺตโป    น    ปรปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต   โส   อนตฺตนฺตโป
อปรนฺตโป     ทิฏฺเฐว     ธมฺเม     นิจฺฉาโต    นิพฺพุโต    สีติภูโต
@เชิงอรรถ:  ยุ. สฺวายํ ฯ
สุขปฏิสํเวที    พฺรหฺมภูเตน    อตฺตนา   วิหรติ   อิมํ   ตฺวํ   พฺราหฺมณ
ปุคฺคลํ   กตมสฺสํ   ปริสายํ   พหุลํ   สมนุปสฺสสิ  ยา  จายํ  ๑-  ปริสา
สารตฺตรตฺตา   มณิกุณฺฑเลสุ   ปุตฺตภริยํ   ปริเยสติ   ทาสีทาสํ  ปริเยสติ
เขตฺตวตฺถุํ   ปริเยสติ   ชาตรูปรชตํ   ปริเยสติ  ยา  จายํ  ๒-  ปริสา
อสารตฺตรตฺตา    มณิกุณฺฑเลสุ    ปุตฺตภริยํ   ปหาย   ทาสีทาสํ   ปหาย
เขตฺตวตฺถุํ ปหาย ชาตรูปรชตํ ปหาย อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิตาติ ฯ
     {๖๓๓.๑}   ยฺวายํ   โภ  อุเทน  ปุคฺคโล  เนวตฺตนฺตโป  นาตฺต-
ปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต     น     ปรนฺตโป    น    ปรปริตาปนานุ-
โยคมนุยุตฺโต   โส  อนตฺตนฺตโป  อปรนฺตโป  ทิฏฺเฐว  ธมฺเม  นิจฺฉาโต
นิพฺพุโต   สีติภูโต   ๓-   สุขปฏิสํเวที   พฺรหฺมภูเตน   อตฺตนา   วิหรติ
อิมาหํ   ปุคฺคลํ   ยายํ   ปริสา   อสารตฺตรตฺตา  มณิกุณฺฑเลสุ  ปุตฺตภริยํ
ปหาย   ทาสีทาสํ   ปหาย   เขตฺตวตฺถุํ   ปหาย   ชาตรูปรชตํ   ปหาย
อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิตา อิมิสฺสํ ปริสายํ พหุลํ สมนุปสฺสามีติ ฯ
     {๖๓๓.๒}   อิทาเนว  โข  ปน  เต  พฺราหฺมณ  ภาสิตํ  มยํ  เอวํ
อาชานาม   อมฺโภ   สมณ   นตฺถิ   ธมฺมิโก  ปริพฺพโช  ๔-  เอวํ  เม
เอตฺถ  โหติ  ตญฺจ  โข  ภวนฺตรูปานํ  วา  อทสฺสนา  โย  วา  ปเนตฺถ
ธมฺโมติ  ฯ  อทฺธา  โข  เม  สา  โภ  อุเทน สานุคฺคหา วาจา ภาสิตา
อตฺถิ  ธมฺมิโก  ปริพฺพโช  ๕-  เอวํ  เม  เอตฺถ โหติ เอวญฺจ ปน มํ ภวํ
อุเทโน  ธาเรตุ  เย  จิเม  โภตา อุเทเนน จตฺตาโร ปุคฺคลา สงฺขิตฺเตน
วุตฺตา  วิตฺถาเรน  อวิภตฺตา  สาธุ เม ภวํ อุเทโน อิเม จตฺตาโร ปุคฺคเล
@เชิงอรรถ: ๑-๒ ยุ. วายํ ฯ    ยุ. สีติภูโตติ นตฺถิ ฯ  ๔-๕ ยุ. ปริพฺพาโช ฯ
วิตฺถาเรน    วิภชตุ    อนุกมฺปํ   อุปาทายาติ   ฯ   เตนหิ   พฺราหฺมณ
สุโณหิ   ๑-   สาธุกํ   มนสิกโรหิ   ภาสิสฺสามีติ   ฯ  เอวํ  โภติ  โข
โฆฏมุโข พฺราหฺมโณ อายสฺมโต อุเทนสฺส ปจฺจสฺโสสิ ฯ
     [๖๓๔]   อายสฺมา   อุเทโน   เอตทโวจ   กตโม  จ  พฺราหฺมณ
ปุคฺคโล    อตฺตนฺตโป    อตฺตปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต    อิธ   พฺราหฺมณ
เอกจฺโจ   ปุคฺคโล   อเจลโก   โหติ   มุตฺตาจาโร  หตฺถาวเลขโน  น
เอหิภทนฺติโก   น   ติฏฺฐภทนฺติโก   นาภิหตํ   ๒-  น  อุทฺทิสฺส  กตํ  น
นิมนฺตนํ   สาทิยติ   โส   น   กุมฺภิมุขา   ปฏิคฺคณฺหาติ   น  กโฬปิมุขา
ปฏิคฺคณฺหาติ   น   เอฬกมนฺตรํ   น   ทณฺฑมนฺตรํ   น   มูสลมนฺตรํ   น
ทฺวินฺนํ   ภุญฺชมานานํ   น  คพฺภินิยา  น  ปายมานาย  น  ปุริสนฺตรคตาย
น  สงฺกิตฺตีสุ  น  ยตฺถ  สา  อุปฏฺฐิโต  โหติ  น ยตฺถ มกฺขิกา สณฺฑสณฺฑ-
จารินี  น  มจฺฉํ น มํสํ น สุรํ น เมรยํ น ถุโสทกํ ปิวติ โส เอกาคาริโก
วา   โหติ   เอกาโลปิโก  ทฺวาคาริโก  วา  โหติ  ทฺวาโลปิโก  ฯเปฯ
สตฺตาคาริโก   วา   โหติ   สตฺตาโลปิโก  เอกิสฺสาปิ  ทตฺติยา  ยาเปติ
ทฺวีหิปิ   ทตฺตีหิ  ยาเปติ  ตีหิปิ  ทตฺตีหิ  ยาเปติ  ฯเปฯ  สตฺตหิปิ  ทตฺตีหิ
ยาเปติ   เอกาหิกํปิ   อาหารํ  อาหาเรติ  ทฺวีหิกํปิ  อาหารํ  อาหาเรติ
ฯเปฯ   สตฺตาหิกํปิ   อาหารํ   อาหาเรติ   อิติ   เอวรูปํ  อฑฺฒมาสิกํปิ
ปริยายภตฺตโภชนานุโยคํ อนุยุตฺโต วิหรติ
     {๖๓๔.๑}   โส    สากภกฺโข    วา    โหติ    สามากภกฺโข
วา     โหติ     นีวารภกฺโข     วา    โหติ    ททฺทุลภกฺโข    วา
@เชิงอรรถ:  ยุ. สุณาหิ ฯ     ยุ. นาภิหฏํ ฯ
โหติ   หฏภกฺโข   วา   โหติ  กณภกฺโข  วา  โหติ  อาจามภกฺโข  วา
โหติ   ปิญฺญากภกฺโข   วา   โหติ   ติณภกฺโข   วา  โหติ  โคมยภกฺโข
วา    โหติ    วนมูลผลาหาโร   วา   ยาเปติ   ปวตฺตผลโภชี    โส
สาณานิปิ    ธาเรติ    มสาณานิปิ    ธาเรติ    ฉวทุสฺสานิปิ   ธาเรติ
ปํสุกูลานิปิ  ธาเรติ  ติรีฏานิปิ  ธาเรติ  อชินํปิ  ๑-  ธาเรติ  อชินกฺขิปํปิ
ธาเรติ   กุสจีรํปิ   ธาเรติ   วากจีรํปิ   ธาเรติ   ผลกจีรํปิ   ธาเรติ
เกสกมฺพลํปิ    ธาเรติ    วาลกมฺพลํปิ   ธาเรติ   อุฬูกปกฺขํปิ   ธาเรติ
เกสมสฺสุโลจโกปิ    โหติ    เกสมสฺสุโลจนานุโยคมนุยุตฺโต   อุพฺภฏฺฐโกปิ
โหติ    อาสนปฏิกฺขิตฺโต    อุกฺกุฏิโกปิ    โหติ   อุกฺกุฏิกปฺปธานมนุยุตฺโต
กณฺฏกาปสฺสยิโกปิ      โหติ     กณฺฏกาปสฺสเย     เสยฺยํ     กปฺเปติ
สายตติยกํปิ     อุทโกโรหณานุโยคมนุยุตฺโต    วิหรติ    อิติ    เอวรูปํ
อเนกวิหิตํ    กายสฺส    อาตาปนปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต   วิหรติ   อยํ
วุจฺจติ พฺราหฺมณ ปุคฺคโล อตฺตนฺตโป อตฺตปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต ฯ
     [๖๓๕]   กตโม  จ  พฺราหฺมณ  ปุคฺคโล  ปรนฺตโป  ปรปริตาปนานุ-
โยคมนุยุตฺโต    อิธ    พฺราหฺมณ    เอกจฺโจ    ปุคฺคโล   โอรพฺภิโก
โหติ    สูกริโก   สากุณิโก   มาควิโก   ลุทฺโท   มจฺฉฆาตโก   โจโร
โจรฆาตโก   พนฺธนาคาริโก   เย   วา  ปนญฺเญปิ  เกจิ  กุรูรกมฺมนฺตา
อยํ วุจฺจติ พฺราหฺมณ ปุคฺคโล ปรนฺตโป ปรปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต ฯ
@เชิงอรรถ:  ยุ. อชินานิปิ ฯ
     [๖๓๖]   กตโม  จ พฺราหฺมณ ปุคฺคโล อตฺตนฺตโป จ อตฺตปริตาปนานุ-
โยคมนุยุตฺโต     ปรนฺตโป    จ    ปรปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต    อิธ
พฺราหฺมณ   เอกจฺโจ  ปุคฺคโล  ราชา  วา  โหติ  ขตฺติโย  มุทฺธาวสิตฺโต
พฺราหฺมโณ   วา   มหาสาโล  โส  ปุรตฺถิเมน  นครสฺส  นวํ  สนฺถาคารํ
การาเปตฺวา     เกสมสฺสุํ     โอหาเรตฺวา    ขราชินํ    นิวาเสตฺวา
สปฺปิเตเลน    กายํ    อพฺภญฺชิตฺวา   มิควิสาเณน   ปิฏฺฐึ   กณฺฑุวมาโน
สนฺถาคารํ    ปวิสติ   สทฺธึ   มเหสิยา   พฺราหฺมเณน   จ   ปุโรหิเตน
โส   ตตฺถ   อนนฺตรหิตาย   ภูมิยา  หริตูปลิตฺตาย  ๑-  เสยฺยํ  กปฺเปติ
โส   เอกิสฺสา   คาวิยา   สรูปวจฺฉาย   ยํ  เอกสฺมึ  ถเน  ขีรํ  โหติ
เตน   ราชา   ยาเปติ   ยํ   ทุติยสฺมึ  ถเน  ขีรํ  โหติ  เตน  มเหสี
ยาเปติ   ยํ   ตติยสฺมึ   ถเน   ขีรํ  โหติ  เตน  พฺราหฺมโณ  ปุโรหิโต
ยาเปติ   ยํ  จตุตฺถสฺมึ  ถเน  ขีรํ  โหติ  เตน  อคฺคึ  ชูหติ  อวเสเสน
วจฺฉโก    ยาเปติ    โส    เอวมาห    เอตฺตกา   อุสภา   หญฺญนฺตุ
ยญฺญตฺถาย    เอตฺตกา    วจฺฉตรา    หญฺญนฺตุ   ยญฺญตฺถาย   เอตฺติกา
วจฺฉตริโย     หญฺญนฺตุ     ยญฺญตฺถาย    เอตฺตกา    อชา    หญฺญนฺตุ
ยญฺญตฺถาย    เอตฺตกา    อุรพฺภา    หญฺญนฺตุ    ยญฺญตฺถาย   เอตฺตกา
รุกฺขา   ฉิชฺชนฺตุ  ยูปตฺถาย  เอตฺตกา  ทพฺพา  ๒-  ลุยนฺติ  ปริสนฺถายาติ
เย   ปิสฺส   เต  โหนฺติ  ทาสาติ  วา  เปสฺสาติ  วา  กมฺมกราติ  วา
เตปิ    ทณฺฑตชฺชิตา    ภยตชฺชิตา   อสฺสุมุขา   โรทมานา   ปริกมฺมานิ
กโรนฺติ     อยํ    วุจฺจติ    พฺราหฺมณ    ปุคฺคโล    อตฺตนฺตโป    จ
@เชิงอรรถ:  ยุ. หริตุปตฺตาย ฯ    ยุ. ทพฺภา ลูยนฺตุ พลิหิสตฺถายาติ ฯ
อตฺตปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต ปรนฺตโป จ ปรปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต ฯ
     [๖๓๗]   กตโม   จ   พฺราหฺมณ  ปุคฺคโล  เนวตฺตนฺตโป  นาตฺต-
ปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต   น   ปรนฺตโป  น  ปรปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต
โส   อนตฺตนฺตโป   อปรนฺตโป   ทิฏฺเฐว   ธมฺเม   นิจฺฉาโต   นิพฺพุโต
สีติภูโต   สุขปฏิสํเวที   พฺรหฺมภูเตน   อตฺตนา   วิหรติ   อิธ  พฺราหฺมณ
ตถาคโต   โลเก   อุปฺปชฺชติ   อรหํ  สมฺมาสมฺพุทฺโธ  วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน
สุคโต    โลกวิทู    อนุตฺตโร   ปุริสทมฺมสารถิ   สตฺถา   เทวมนุสฺสานํ
พุทฺโธ   ภควา   โส  อิมํ  โลกํ  สเทวกํ  สมารกํ  สพฺรหฺมกํ  สสฺสมณ-
พฺราหฺมณึ   ปชํ   สเทวมนุสฺสํ  สยํ  อภิญฺญา  สจฺฉิกตฺวา  ปเวเทติ  โส
ธมฺมํ   เทเสติ   อาทิกลฺยาณํ   มชฺเฌกลฺยาณํ   ปริโยสานกลฺยาณํ  สาตฺถํ
สพฺยญฺชนํ เกวลปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ ปกาเสติ ฯ
     {๖๓๗.๑}   ตํ  ธมฺมํ  สุณาติ  คหปติ วา คหปติปุตฺโต วา อญฺญตรสฺมึ
วา  กุเล  ปจฺฉาชาโต  โส  ตํ ธมฺมํ สุตฺวา ตถาคเต สทฺธํ ปฏิลภติ ฯ โส
เตน    สทฺธาปฏิลาเภน    สมนฺนาคโต   อิติ   ปฏิสญฺจิกฺขติ   สมฺพาโธ
ฆราวาโส   รชาปโถ   อพฺโภกาโส   ปพฺพชฺชา   น  ยิทํ  สุกรํ  อคารํ
อชฺฌาวสตา    เอกนฺตปริปุณฺณํ    เอกนฺตปริสุทฺธํ   สงฺขลิขิตํ   พฺรหฺมจริยํ
จริตุํ  ยนฺนูนาหํ  เกสมสฺสุํ   โอหาเรตฺวา กาสายานิ วตฺถานิ อจฺฉาเทตฺวา
อคารสฺมา  อนคาริยํ  ปพฺพเชยฺยนฺติ  ฯ  โส  อปเรน  สมเยน  อปฺปํ วา
โภคกฺขนฺธํ  ปหาย  มหนฺตํ  วา  โภคกฺขนฺธํ  ปหาย  อปฺปํ วา ญาติปริวฏฺฏํ
ปหาย   มหนฺตํ   วา   ญาติปริวฏฺฏํ   ปหาย   เกสมสฺสุํ   โอหาเรตฺวา
กาสายานิ วตฺถานิ อจฺฉาเทตฺวา อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชติ ฯ
     [๖๓๘]   โส  เอวํ  ปพฺพชิโต  สมาโน ภิกฺขูนํ สิกฺขาสาชีวสมาปนฺโน
ปาณาติปาตํ    ปหาย    ปาณาติปาตา    ปฏิวิรโต   โหติ   นิหิตทณฺโฑ
นิหิตสตฺโถ        ลชฺชี        ทยาปนฺโน       สพฺพปาณภูตหิตานุกมฺปี
วิหรติ   อทินฺนาทานํ   ปหาย  อทินฺนาทานา  ปฏิวิรโต  โหติ  ทินฺนาทายี
ทินฺนปาฏิกงฺขี    อเถเนน    สุจิภูเตน   อตฺตนา   วิหรติ   อพฺรหฺมจริยํ
ปหาย พฺรหฺมจารี โหติ อาราจารี วิรโต เมถุนา คามธมฺมา
     {๖๓๘.๑}   มุสาวาทํ  ปหาย  มุสาวาทา  ปฏิวิรโต  โหติ สจฺจวาที
สจฺจสนฺโธ   เถโต  ปจฺจยิโก  อวิสํวาทโก  โลกสฺส  ปิสุณํ  วาจํ  ปหาย
ปิสุณาย   วาจาย   ปฏิวิรโต  โหติ  อิโต  สุตฺวา  น  อมุตฺร  อกฺขาตา
อิเมสํ   เภทาย   อมุตฺร   วา   สุตฺวา   น   อิเมสํ  อกฺขาตา  อมูสํ
เภทาย   อิติ   ภินฺนานํ   วา   สนฺธาตา   สหิตานํ   วา  อนุปฺปทาตา
สมคฺคาราโม    สมคฺครโต    สมคฺคนนฺที   สมคฺคกรณึ   วาจํ   ภาสิตา
โหติ   ผรุสํ  วาจํ  ปหาย  ผรุสาย  วาจาย  ปฏิวิรโต  โหติ  ยา  สา
วาจา   เนลา   กณฺณสุขา   เปมนียา   หทยงฺคมา   โปรี  พหุชนกนฺตา
พหุชนมนาปา   ตถารูปึ   วาจํ   ภาสิตา   โหติ   สมฺผปฺปลาปํ   ปหาย
สมฺผปฺปลาปา    ปฏิวิรโต    โหติ    กาลวาที    ภูตวาที    อตฺถวาที
ธมฺมวาที   วินยวาที   นิธานวตึ   วาจํ   ภาสิตา   กาเลน   สาปเทสํ
ปริยนฺตวตึ อตฺถสํหิตํ ฯ
     {๖๓๘.๒}   โส      วีชคามภูตคามสมารมฺภา      ปฏิวิรโต
โหติ     เอกภตฺติโก    โหติ    รตฺตูปรโต    วิรโต    วิกาลโภชนา
นจฺจคีตวาทิตวิสูกทสฺสนา      ปฏิวิรโต     โหติ     มาลาคนฺธวิเลปน-
ธารณมณฺฑนวิภูสนฏฺฐานา     ปฏิวิรโต     โหติ    อุจฺจาสยนมหาสยนา
ปฏิวิรโต      โหติ      ชาตรูปรชตปฏิคฺคหณา     ปฏิวิรโต     โหติ
อามกธญฺญปฏิคฺคหณา       ปฏิวิรโต      โหติ      อามกมํสปฏิคฺคหณา
ปฏิวิรโต      โหติ     อิตฺถีกุมาริกาปฏิคฺคหณา     ปฏิวิรโต     โหติ
ทาสีทาสปฏิคฺคหณา       ปฏิวิรโต       โหติ       อเชฬกปฏิคฺคหณา
ปฏิวิรโต      โหติ      กุกฺกุฏสูกรปฏิคฺคหณา      ปฏิวิรโต     โหติ
หตฺถิควาสฺสวลวปฏิคฺคหณา   ๑-   ปฏิวิรโต   โหติ   เขตฺตวตฺถุปฏิคฺคหณา
ปฏิวิรโต     โหติ     ทูเตยฺยปหีณคมนานุโยคา     ปฏิวิรโต     โหติ
กยวิกฺกยา     ปฏิวิรโต     โหติ    ตุลากูฏกํสกูฏมานกูฏา    ปฏิวิรโต
โหติ      อุกฺโกฏนวญฺจนนิกติสาวิโยคา     ๒-     ปฏิวิรโต     โหติ
เฉทนวธพนฺธนวิปราโมสอาโลปสหสาการา ปฏิวิรโต โหติ ฯ
     {๖๓๘.๓}   โส สนฺตุฏฺโฐ โหติ กายปริหาริเกน จีวเรน กุจฺฉิปริหาริเกน
ปิณฺฑปาเตน  เยน  เยเนว  ปกฺกมติ  สมาทาเยว  ปกฺกมติ  ฯ เสยฺยถาปิ
นาม  ปกฺขี  สกุโณ  เยน  เยเนว  เฑติ สปตฺตภาโร เฑติ เอวเมว ภิกฺขุ
สนฺตุฏฺโฐ   โหติ  กายปริหาริเกน  จีวเรน  กุจฺฉิปริหาริเกน  ปิณฺฑปาเตน
เยน   เยเนว  ปกฺกมติ  สมาทาเยว  ปกฺกมติ  ฯ  โส  อิมินา  อริเยน
สีลกฺขนฺเธน สมนฺนาคโต อชฺฌตฺตํ อนวชฺชสุขํ ปฏิสํเวเทติ ฯ
     {๖๓๘.๔}   โส    จกฺขุนา    รูปํ   ทิสฺวา   น   นิมิตฺตคฺคาหี
โหติ นานุพฺยญฺชนคฺคาหี ยตฺวาธิกรณเมนํ
@เชิงอรรถ:  ยุ. ..วฬวา... ฯ    ยุ. ..สาจิโยคา ฯ
จกฺขุนฺทฺริยํ    อสํวุตํ    วิหรนฺตํ   อภิชฺฌาโทมนสฺสา   ปาปกา   อกุสลา
ธมฺมา   อนฺวาสฺสเวยฺยุํ   ตสฺส   สํวราย  ปฏิปชฺชติ   รกฺขติ  จกฺขุนฺทฺริยํ
จกฺขุนฺทฺริเย  สํวรํ  อาปชฺชติ  ฯ  โสเตน  สทฺทํ   สุตฺวา  ...  ฆาเนน
คนฺธํ  ฆายิตฺวา  ...  ชิวฺหาย  รสํ  สายิตฺวา  ...  กาเยน  โผฏฺฐพฺพํ
ผุสิตฺวา    ...   มนสา   ธมฺมํ   วิญฺญาย   น   นิมิตฺตคฺคาหี    โหติ
นานุพฺยญฺชนคฺคาหี     ยตฺวาธิกรณเมนํ    มนินฺทฺริยํ    อสํวุตํ    วิหรนฺตํ
อภิชฺฌาโทมนสฺสา     ปาปกา     อกุสลา     ธมฺมา    อนฺวาสฺสเวยฺยุํ
ตสฺส    สํวราย    ปฏิปชฺชติ    รกฺขติ   มนินฺทฺริยํ   มนินฺทฺริเย   สํวรํ
อาปชฺชติ    ฯ   โส   อิมินา   อริเยน   อินฺทฺริยสํวเรน   สมนฺนาคโต
อชฺฌตฺตํ อพฺยาเสกสุขํ ปฏิสํเวเทติ ฯ
     {๖๓๘.๕}   โส   อภิกฺกนฺเต   ปฏิกฺกนฺเต   สมฺปชานการี   โหติ
อาโลกิเต    วิโลกิเต    สมฺปชานการี   โหติ   สมฺมิญฺชิเต   ปสาริเต
สมฺปชานการี      โหติ      สงฺฆาฏิปตฺตจีวรธารเณ      สมฺปชานการี
โหติ    อสิเต    ปีเต    ขายิเต    สายิเต    สมฺปชานการี   โหติ
อุจฺจารปสฺสาวกมฺเม    สมฺปชานการี    โหติ    คเต   ฐิเต   นิสินฺเน
สุตฺเต ชาคริเต ภาสิเต ตุณฺหีภาเว สมฺปชานการี โหติ ฯ
     [๖๓๙]   โส  อิมินา  จ  อริเยน  สีลกฺขนฺเธน  สมนฺนาคโต อิมินา
จ    อริเยน    อินฺทฺริยสํวเรน    สมนฺนาคโต   อิมินา   จ   อริเยน
สติสมฺปชญฺเญน   สมนฺนาคโต   วิวิตฺตํ   เสนาสนํ  ภชติ  อรญฺญํ  รุกฺขมูลํ
ปพฺพตํ   กนฺทรํ   คิริคุหํ   สุสานํ   วนปตฺถํ   อพฺโภกาสํ  ปลาลปุญฺชํ  ฯ
โส    ปจฺฉาภตฺตํ    ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต   นิสีทติ   ปลฺลงฺกํ   อาภุชิตฺวา
อุชุํ   กายํ  ปณิธาย  ปริมุขํ  สตึ  อุปฏฺฐเปตฺวา  ฯ  โส  อภิชฺฌํ  โลเก
ปหาย   วิคตาภิชฺเฌน   เจตสา   วิหรติ   อภิชฺฌาย   จิตฺตํ  ปริโสเธติ
พฺยาปาทปฺปโทสํ    ปหาย    อพฺยาปนฺนจิตฺโต    วิหรติ    สพฺพปาณภูต-
หิตานุกมฺปี     พฺยาปาทปฺปโทสา     จิตฺตํ     ปริโสเธติ     ถีนมิทฺธํ
ปหาย    วิคตถีนมิทฺโธ    วิหรติ    อาโลกสญฺญี    สโต    สมฺปชาโน
ถีนมิทฺธา    จิตฺตํ    ปริโสเธติ    อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจํ    ปหาย   อนุทฺธโต
วิหรติ    อชฺฌตฺตํ   วูปสนฺตจิตฺโต   อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจา   จิตฺตํ   ปริโสเธติ
วิจิกิจฺฉํ   ปหาย   ติณฺณวิจิกิจฺโฉ   วิหรติ   อกถํกถี   กุสเลสุ   ธมฺเมสุ
วิจิกิจฺฉาย จิตฺตํ ปริโสเธติ ฯ
     [๖๔๐]   โส  อิเม  ปญฺจ  นีวรเณ  ปหาย  เจตโส  อุปกฺกิเลเส
ปญฺญาย   ทุพฺพลีกรเณ   วิวิจฺเจว   กาเมหิ   วิวิจฺจ  อกุสเลหิ  ธมฺเมหิ
สวิตกฺกํ   สวิจารํ   วิเวกชํ   ปีติสุขํ   ปฐมํ   ฌานํ  อุปสมฺปชฺช  วิหรติ
วิตกฺกวิจารานํ   วูปสมา   อชฺฌตฺตํ   สมฺปสาทนํ   เจตโส   เอโกทิภาวํ
อวิตกฺกํ   อวิจารํ   สมาธิชํ   ปีติสุขํ   ทุติยํ   ฌานํ  อุปสมฺปชฺช  วิหรติ
ปีติยา   จ   วิราคา   อุเปกฺขโก   จ   วิหรติ   สโต  จ  สมฺปชาโน
สุขญฺจ   กาเยน   ปฏิสํเวเทติ   ยนฺตํ   อริยา   อาจิกฺขนฺติ  อุเปกฺขโก
สติมา    สุขวิหารีติ    ตติยํ    ฌานํ    อุปสมฺปชฺช    วิหรติ   สุขสฺส
จ    ปหานา   ทุกฺขสฺส   จ   ปหานา   ปุพฺเพว   โสมนสฺสโทมนสฺสานํ
อตฺถงฺคมา     อทุกฺขมสุขํ     อุเปกฺขาสติปาริสุทฺธึ     จตุตฺถํ     ฌานํ
อุปสมฺปชฺช วิหรติ ฯ
     [๖๔๑]   โส   เอวํ   สมาหิเต   จิตฺเต  ปริสุทฺเธ  ปริโยทาเต
อนงฺคเณ   วิคตูปกฺกิเลเส   มุทุภูเต   กมฺมนิเย   ฐิเต  อาเนญฺชปฺปตฺเต
ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติญาณาย    จิตฺตํ    อภินินฺนาเมติ    โส    อเนกวิหิตํ
ปุพฺเพนิวาสํ    อนุสฺสรติ   เสยฺยถีทํ   เอกํปิ   ชาตึ   เทฺวปิ   ชาติโย
ติสฺโสปิ   ชาติโย   จตสฺโสปิ   ชาติโย  ปญฺจปิ  ชาติโย  ทสปิ  ชาติโย
วีสํปิ    ชาติโย    ตึสํปิ    ชาติโย   จตฺตาฬีสํปิ   ชาติโย   ปญฺญาสํปิ
ชาติโย   ชาติสตํปิ   ชาติสหสฺสํปิ  ชาติสตสหสฺสํปิ  อเนเกปิ  สํวฏฺฏกปฺเป
อเนเกปิ     วิวฏฺฏกปฺเป    อเนเกปิ    สํวฏฺฏวิวฏฺฏกปฺเป    อมุตฺราสึ
เอวํนาโม  เอวํโคตฺโต  เอวํวณฺโณ  เอวมาหาโร  เอวํ  สุขทุกฺขปฏิสํเวที
เอวมายุปริยนฺโต   โส   ตโต   จุโต  อมุตฺร  อุทปาทึ  ๑-  ตตฺราปาสึ
เอวํนาโม  เอวํโคตฺโต  เอวํวณฺโณ  เอวมาหาโร  เอวํ  สุขทุกฺขปฏิสํเวที
เอวมายุปริยนฺโต  โส  ตโต  จุโต  อิธูปปนฺโนติ  อิติ  สาการํ  สอุทฺเทสํ
อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ ฯ
     [๖๔๒]   โส   เอวํ   สมาหิเต   จิตฺเต  ปริสุทฺเธ  ปริโยทาเต
อนงฺคเณ   วิคตูปกฺกิเลเส   มุทุภูเต   กมฺมนิเย   ฐิเต  อาเนญฺชปฺปตฺเต
สตฺตานํ   จุตูปปาตญาณาย   จิตฺตํ   อภินินฺนาเมติ  โส  ทิพฺเพน  จกฺขุนา
วิสุทฺเธน   อติกฺกนฺตมานุสเกน   สตฺเต   ปสฺสติ  จวมาเน  อุปปชฺชมาเน
หีเน    ปณีเต   สุวณฺเณ   ทุพฺพณฺเณ   สุคเต   ทุคฺคเต   ยถากมฺมูปเค
สตฺเต  ปชานาติ  อิเม  วต  โภนฺโต  สตฺตา  กายทุจฺจริเตน สมนฺนาคตา
ฯเปฯ    อริยานํ   อุปวาทกา   มิจฺฉาทิฏฺฐิกา   มิจฺฉาทิฏฺฐิกมฺมสมาทานา
@เชิงอรรถ:  ยุ. อุปฺปาทึ ฯ
เต   กายสฺส   เภทา   ปรมฺมรณา   อปายํ   ทุคฺคตึ   วินิปาตํ   นิรยํ
อุปปนฺนา   อิเม   วา  ปน  โภนฺโต  สตฺตา  กายสุจริเตน  สมนฺนาคตา
ฯเปฯ     อริยานํ     อนุปวาทกา    สมฺมาทิฏฺฐิกา    สมฺมาทิฏฺฐิกมฺม-
สมาทานา   เต   กายสฺส   เภทา   ปรมฺมรณา   สุคตึ   สคฺคํ  โลกํ
อุปปนฺนาติ    อิติ    ทิพฺเพน   จกฺขุนา   วิสุทฺเธน   อติกฺกนฺตมานุสเกน
สตฺเต    ปสฺสติ    จวมาเน   อุปปชฺชมาเน   หีเน   ปณีเต   สุวณฺเณ
ทุพฺพณฺเณ สุคเต ทุคฺคเต ยถากมฺมูปเค สตฺเต ปชานาติ ฯ
     [๖๔๓]   โส   เอวํ   สมาหิเต   จิตฺเต  ปริสุทฺเธ  ปริโยทาเต
อนงฺคเณ   วิคตูปกฺกิเลเส   มุทุภูเต   กมฺมนิเย   ฐิเต  อาเนญฺชปฺปตฺเต
อาสวานํ   ขยญาณาย   จิตฺตํ   อภินินฺนาเมติ   ฯ   โส   อิทํ  ทุกฺขนฺติ
ยถาภูตํ    ปชานาติ    อยํ   ทุกฺขสมุทโยติ   ยถาภูตํ   ปชานาติ   อยํ
ทุกฺขนิโรโธติ    ยถาภูตํ   ปชานาติ   อยํ   ทุกฺขนิโรธคามินี   ปฏิปทาติ
ยถาภูตํ    ปชานาติ    อิเม    อาสวาติ    ยภาภูตํ   ปชานาติ   อยํ
อาสวสมุทโยติ    ยถาภูตํ    ปชานาติ   อยํ   อาสวนิโรโธติ   ยถาภูตํ
ปชานาติ   อยํ   อาสวนิโรธคามินี   ปฏิปทาติ   ยถาภูตํ   ปชานาติ  ฯ
ตสฺส   เอวํ   ชานโต   เอวํ   ปสฺสโต   กามาสวาปิ   จิตฺตํ  วิมุจฺจติ
ภวาสวาปิ   จิตฺตํ   วิมุจฺจติ   อวิชฺชาสวาปิ   จิตฺตํ   วิมุจฺจติ  วิมุตฺตสฺมึ
วิมุตฺตมิติ   ญาณํ   โหติ   ขีณา   ชาติ   วุสิตํ  พฺรหฺมจริยํ  กตํ  กรณียํ
นาปรํ    อิตฺถตฺตายาติ   ปชานาติ   อยํ   วุจฺจติ   พฺราหฺมณ   ปุคฺคโล
เนวตฺตนฺตโป      นาตฺตปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต      น      ปรนฺตโป
น     ปรปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต     โส    อนตฺตนฺตโป    อปรนฺตโป
ทิฏฺเฐว   ธมฺเม   นิจฺฉาโต  นิพฺพุโต  สีติภูโต  สุขปฏิสํเวที  พฺรหฺมภูเตน
อตฺตนา วิหรตีติ ฯ
     [๖๔๔]   เอวํ   วุตฺเต  โฆฏมุโข  พฺราหฺมโณ  อายสฺมนฺตํ  อุเทนํ
เอตทโวจ   อภิกฺกนฺตํ   โภ   อุเทน  อภิกฺกนฺตํ  โภ  อุเทน  เสยฺยถาปิ
โภ   อุเทน   นิกฺกุชฺชิตํ   วา   อุกฺกุชฺเชยฺย   ปฏิจฺฉนฺนํ  วา  วิวเรยฺย
มูฬฺหสฺส  วา  มคฺคํ  อาจิกฺเขยฺย  อนฺธกาเร  วา  เตลปชฺโชตํ  ธาเรยฺย
จกฺขุมนฺโต    รูปานิ    ทกฺขนฺตีติ   ๑-   เอวเมว   โภตา   อุเทเนน
อเนกปริยาเยน   ธมฺโม   ปกาสิโต   เอสาหํ   ภวนฺตํ   อุเทนํ   สรณํ
คจฺฉามิ   ธมฺมญฺจ   ภิกฺขุสงฺฆญฺจ   อุปาสกํ   มํ   ภวํ  อุเทโน  ธาเรตุ
อชฺชตคฺเค   ปาณุเปตํ   สรณงฺคตนฺติ   ฯ   มา  โข  มํ  ตฺวํ  พฺราหฺมณ
สรณํ   อคมาสิ   ตเมว   ตฺวํ   ภควนฺตํ   สรณํ   คจฺฉาหิ   ๒-  ยมหํ
สรณํ   คโตติ   ฯ   กหํ  ปน  โภ  อุเทน  เอตรหิ  โส  ภวํ  โคตโม
วิหรติ    อรหํ    สมฺมาสมฺพุทฺโธติ    ฯ   ปรินิพฺพุโต   โข   พฺราหฺมณ
เอตรหิ โส ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธติ ฯ
     {๖๔๔.๑}   สเจ  หิ  มยํ  โภ  อุเทน  สุเณยฺยาม ตํ ภวนฺตํ โคตมํ
ทสสุ  ๓-  โยชเนสุ  ทสปิ  มยํ  โยชนานิ  คจฺเฉยฺยาม  ตํ ภวนฺตํ โคตมํ
ทสฺสนาย  อรหนฺตํ  สมฺมาสมฺพุทฺธํ  สเจ  หิ  ๔- มยํ โภ อุเทน สุเณยฺยาม
ตํ  ภวนฺตํ โคตมํ วีสติยา โยชเนสุ ... ตึสติยา โยชเนสุ ... จตฺตาฬีสาย
โยชเนสุ    ...   ปญฺญาสาย   โยชเนสุ   ปญฺญาสํปิ   มยํ   โยชนานิ
@เชิงอรรถ:  ยุ. ทกฺขินฺตีติ ฯ    ยุ. คจฺฉ ฯ    ยุ. ทสสุปิ ฯ    ยุ. หิสทฺโท นตฺถิ ฯ
คจฺเฉยฺยาม   ตํ   ภวนฺตํ   โคตมํ   ทสฺสนาย   อรหนฺตํ   สมฺมาสมฺพุทฺธํ
โยชนสเตปิ  มยํ  โภ  อุเทน  สุเณยฺยาม  ตํ  ภวนฺตํ  โคตมํ  โยชนสตํปิ
มยํ   คจฺเฉยฺยาม   ตํ  ภวนฺตํ  โคตมํ  ทสฺสนาย  อรหนฺตํ  สมฺมาสมฺพุทฺธํ
ยโต  จ  โข  โภ  อุเทน  ปรินิพฺพุโต  โส  ภวํ  โคตโม ปรินิพฺพุตํปิ มยํ
ตํ   ภวนฺตํ   โคตมํ   สรณํ   คจฺฉาม   ธมฺมญฺจ   ภิกฺขุสงฺฆญฺจ  อุปาสกํ
มํ  ภวํ  อุเทโน  ธาเรตุ  อชฺชตคฺเค  ปาณุเปตํ  สรณงฺคตํ  อตฺถิ  จ เม
โภ   อุเทน   องฺคราชา  เทวสิกํ  นิจฺจภิกฺขํ  ททาติ  ตโต  อหํ  โภโต
อุเทนสฺส เอกํ นิจฺจภิกฺขํ ททามีติ ฯ
     [๖๔๕]   กึ   ปน  เต  พฺราหฺมณ  องฺคราชา  เทวสิกํ  นิจฺจภิกฺขํ
ททาตีติ   ฯ  ปญฺจปิ  ๑-  โภ  อุเทน  กหาปณสตานีติ  ฯ  น  โข  โน
พฺราหฺมณ   กปฺปติ   ชาตรูปรชตํ   ปฏิคฺคเหตุนฺติ  ฯ  สเจ  ตํ  โภ  ๒-
อุเทน   น   กปฺปติ   วิหารํ   โภโต   อุเทนสฺส   การาเปสฺสามีติ  ฯ
สเจ   โข   เม   ตฺวํ  พฺราหฺมณ  วิหารํ  การาเปตุกาโม  ปาฏลิปุตฺเต
สงฺฆสฺส   อุปฏฺฐานสาลํ  การาเปหีติ  ฯ  อิมินาหํ  ๓-  โภโต  อุเทนสฺส
ภิยฺโยโส   มตฺตาย   อตฺตมโน   อภิรทฺโธ  ยํ  มํ  ภวํ  อุเทโน  สงฺเฆ
ทาเน  ๔-  สมาทเปติ  เอสาหํ  โภ  อุเทน  เอติสฺสา  จ  นิจฺจภิกฺขาย
อปราย    จ    นิจฺจภิกฺขาย    ปาฏลิปุตฺเต    สงฺฆสฺส   อุปฏฺฐานสาลํ
การาเปสฺสามีติ ฯ
@เชิงอรรถ:  ยุ. ปิสทฺโท นตฺถิ ฯ    ยุ. โภโต อุเทนสฺส น กปฺปติ ฯ    ยุ. อิมินาปหํ ฯ
@ ยุ. ทานํ ฯ
     อถ   โข   โฆฏมุโข   พฺราหฺมโณ   เอติสฺสา   จ   นิจฺจภิกฺขาย
อปราย    จ    นิจฺจภิกฺขาย    ปาฏลิปุตฺเต    สงฺฆสฺส   อุปฏฺฐานสาลํ
การาเปสิ ฯ สา เอตรหิ โฆฏมุขีติ วุจฺจตีติ ฯ
                 โฆฏมุขสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ จตุตฺถํ ฯ
                       ---------
                        จงฺกีสุตฺตํ
     [๖๔๖]   เอวมฺเม  สุตํ  เอกํ สมยํ ภควา โกสเลสุ จาริกญฺจรมาโน
มหตา   ภิกฺขุสงฺเฆน   สทฺธึ   เยน   โอปาสาทํ   ๑-  นาม  โกสลานํ
พฺราหฺมณคาโม    ตทวสริ    ฯ    ตตฺร    สุทํ   ภควา   โอปาสาเท
วิหรติ   อุตฺตเรน   โอปาสาทํ  เทววเน  สาลวเน  ฯ  เตน  โข  ปน
สมเยน    จงฺกี    พฺราหฺมโณ    โอปาสาทํ    อชฺฌาวสติ    สตฺตุสฺสทํ
สติณกฏฺโฐทกํ    สธญฺญํ    ราชโภคฺคํ    รญฺญา   ปเสนทินา   โกสเลน
ทินฺนํ ราชทายํ พฺรหฺมเทยฺยํ ฯ
     [๖๔๗]   อสฺโสสุํ   โข   โอปาสาทกา   ๒-   พฺราหฺมณคหปติกา
สมโณ   ขลุ   โภ   โคตโม  สกฺยปุตฺโต  สกฺยกุลา  ปพฺพชิโต  โกสเลสุ
จาริกญฺจรมาโน   มหตา   ภิกฺขุสงฺเฆน   สทฺธึ   โอปาสาทํ   อนุปฺปตฺโต
โอปาสาเท   วิหรติ   อุตฺตเรน   โอปาสาทํ   เทววเน   สาลวเน  ตํ
โข    ปน   ภวนฺตํ   โคตมํ   เอวํกลฺยาโณ   กิตฺติสทฺโท    อพฺภุคฺคโต
อิติปิ   โส   ภควา   อรหํ   สมฺมาสมฺพุทฺโธ  วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน  สุคโต
โลกวิทู    อนุตฺตโร    ปุริสทมฺมสารถิ   สตฺถา   เทวมนุสฺสานํ   พุทฺโธ
ภควา   โส   อิมํ   โลกํ  สเทวกํ  สมารกํ  สพฺรหฺมกํ  สสฺสมณพฺราหฺมณึ
ปชํ   สเทวมนุสฺสํ   สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา   ปเวเทติ   โส  ธมฺมํ
เทเสติ       อาทิกลฺยาณํ       มชฺเฌกลฺยาณํ       ปริโยสานกลฺยาณํ
@เชิงอรรถ:  ยุ. โอปสาทนฺติ ทิสฺสติ ฯ     ยุ. โอปสาทกาติ ทิสฺสติ ฯ
สาตฺถํ    สพฺยญฺชนํ    เกวลปริปุณฺณํ    ปริสุทฺธํ   พฺรหฺมจริยํ   ปกาเสติ
สาธุ  โข  ปน  ตถารูปานํ  อรหตํ  ทสฺสนํ โหตีติ ฯ อถ โข โอปาสาทกา
พฺราหฺมณคหปติกา    โอปาสาทา    นิกฺขมิตฺวา    สงฺฆา    สงฺฆีคณีภูตา
อุตฺตเรน  มุขา  ๑-  คจฺฉนฺติ  เยน  เทววนํ  สาลวนํ  ฯ  เตน โข ปน
สมเยน จงฺกี พฺราหฺมโณ อุปริ ปาสาเท ทิวา เสยฺยํ อุปคโต โหติ ฯ
     [๖๔๘]   อทฺทสา    โข    จงฺกี    พฺราหฺมโณ   โอปาสาทเก
พฺราหฺมณคหปติเก    โอปาสาทา    นิกฺขมิตฺวา    สงฺเฆ    สงฺฆีคณีภูเต
อุตฺตเรน  มุเข  คจฺฉนฺเต  เยน  เทววนํ สาลวนํ ทิสฺวาน ขตฺตํ อามนฺเตสิ
กินฺนุ   โข   โภ   ขตฺเต  โอปาสาทกา  พฺราหฺมณคหปติกา  โอปาสาทา
นิกฺขมิตฺวา   สงฺฆา   สงฺฆีคณีภูตา   อุตฺตเรน  มุขา  ๒-  คจฺฉนฺติ  เยน
เทววนํ   สาลวนนฺติ   ฯ  อตฺถิ  โภ  จงฺกิ  สมโณ  โคตโม  สกฺยปุตฺโต
สกฺยกุลา      ปพฺพชิโต      โกสเลสุ     จาริกญฺจรมาโน     มหตา
ภิกฺขุสงฺเฆน    สทฺธึ    โอปาสาทํ    อนุปฺปตฺโต   โอปาสาเท   วิหรติ
อุตฺตเรน   โอปาสาทํ   เทววเน   สาลวเน   ตํ   โข   ปน   ภวนฺตํ
โคตมํ    เอวํกลฺยาโณ   กิตฺติสทฺโท   อพฺภุคฺคโต   อิติปิ   โส   ภควา
อรหํ   สมฺมาสมฺพุทฺโธ   วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน   สุคโต   โลกวิทู  อนุตฺตโร
ปุริสทมฺมสารถิ    สตฺถา    เทวมนุสฺสานํ    พุทฺโธ   ภควาติ   ตเมเต
ภวนฺตํ   โคตมํ   ทสฺสนาย  อุปสงฺกมนฺตีติ  ฯ  เตนหิ  โภ  ขตฺเต  เยน
โอปาสาทกา    พฺราหฺมณคหปติกา    เตนุปสงฺกมิ    ๓-   อุปสงฺกมิตฺวา
@เชิงอรรถ: ๑-๒ ยุ. มุเข ฯ    ยุ. เตนุปสงฺกม ฯ
โอปาสาเท  ๑-  พฺราหฺมณคหปติเก  เอวํ  วเทหิ  จงฺกี  โภ  พฺราหฺมโณ
เอวมาห   อาคเมนฺตุ   กิร   ภวนฺโต  จงฺกีปิ  พฺราหฺมโณ  สมณํ  โคตมํ
ทสฺสนาย  อุปสงฺกมตีติ  ฯ  เอวํ  โภติ โข โส ขตฺตา จงฺกิสฺส พฺราหฺมณสฺส
ปฏิสฺสุตฺวา    เยน    โอปาสาทกา    พฺราหฺมณคหปติกา    เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา    โอปาสาทเก    พฺราหฺมณคหปติเก    เอตทโวจ   จงฺกี
โภ   พฺราหฺมโณ  เอวมาห  อาคเมนฺตุ  กิร  ภวนฺโต  จงฺกีปิ  พฺราหฺมโณ
สมณํ โคตมํ ทสฺสนาย อุปสงฺกมิสฺสตีติ ฯ
     [๖๔๙]   เตน  โข  ปน  สมเยน  นานาเวรชฺชกานํ  พฺราหฺมณานํ
ปญฺจมตฺตานิ    พฺราหฺมณสตานิ    โอปาสาเท    ปฏิวสนฺติ    เกนจิเทว
กรณีเยน   ฯ   อสฺโสสุํ   โข   เต  พฺราหฺมณา  จงฺกี  กิร  พฺราหฺมโณ
สมณํ   โคตมํ   ทสฺสนาย  อุปสงฺกมิสฺสตีติ  ฯ  อถ  ๒-  เต  พฺราหฺมณา
เยน   จงฺกี   พฺราหฺมโณ   เตนุปสงฺกมึสุ  อุปสงฺกมิตฺวา  จงฺกึ  พฺราหฺมณํ
เอตทโวจุํ  สจฺจํ  กิร  ภวํ  จงฺกี  สมณํ โคตมํ ทสฺสนาย อุปสงฺกมิสฺสตีติ ฯ
เอวํ โข ๓- โภ โหติ อหํปิ สมณํ โคตมํ ทสฺสนาย อุปสงฺกมิสฺสามีติ ฯ
     {๖๔๙.๑}   มา  ภวํ  จงฺกี สมณํ โคตมํ ทสฺสนาย อุปสงฺกมิ น อรหติ
ภวํ  จงฺกี  สมณํ  โคตมํ  ทสฺสนาย อุปสงฺกมิตุํ สมโณ เตฺวว โคตโม อรหติ
ภวนฺตํ  จงฺกึ  ทสฺสนาย  อุปสงฺกมิตุํ  ภวญฺหิ  จงฺกี  อุภโตสุชาโต  มาติโต
จ   ปิติโต   จ   สํสุทฺธคหณิโก   ยาว  สตฺตมา  ปิตามหยุคา  อกฺขิตฺโต
@เชิงอรรถ:  ยุ. โอปสาทเก ฯ    ยุ. อถ โข เต ฯ    ยุ. เอวํ โข เม ฯ
อนุปกฺกุฏฺโฐ   ชาติวาเทน   ยมฺปิ   ภวํ   จงฺกี   อุภโตสุชาโต  มาติโต
จ   ปิติโต   จ   สํสุทฺธคหณิโก   ยาว  สตฺตมา  ปิตามหยุคา  อกฺขิตฺโต
อนุปกฺกุฏฺโฐ    ชาติวาเทน    อิมินาปงฺเคน   น   อรหติ   ภวํ   จงฺกี
สมณํ    โคตมํ    ทสฺสนาย    อุปสงฺกมิตุํ    สมโณ   เตฺวว   โคตโม
อรหติ ภวนฺตํ จงฺกึ ทสฺสนาย อุปสงฺกมิตุํ
     {๖๔๙.๒}   ภวญฺหิ  จงฺกี  อทฺโธ  มหทฺธโน  มหาโภโค ภวญฺหิ จงฺกี
ติณฺณํ     เวทานํ     ปารคู     สนิฆณฺฑุเกฏุภานํ     สากฺขรปฺปเภทานํ
อิติหาสปญฺจมานํ     ปทโก    เวยฺยากรโณ    โลกายตมหาปุริสลกฺขเณสุ
อนวโย    ภวญฺหิ    จงฺกี   อภิรูโป   ทสฺสนีโย   ปาสาทิโก   ปรมาย
วณฺณโปกฺขรตาย       สมนฺนาคโต       พฺรหฺมวณฺณี       พฺรหฺมวจฺฉสี
อขุทฺทาวกาโส  ทสฺสนาย  ภวญฺหิ  จงฺกี  สีลวา  พุฑฺฒสีลี  พุฑฺฒสีเลน  ๑-
สมนฺนาคโต   ภวญฺหิ   จงฺกี   กลฺยาณวาโจ   กลฺยาณวากฺกรโณ  โปริยา
วาจาย   สมนฺนาคโต   วิสฏฺฐาย   อเนลคฬาย   อตฺถสฺส   วิญฺญาปนิยา
ภวญฺหิ   จงฺกี   พหุนฺนํ   อาจริยปาจริโย   ตีณิ   มาณวกสตานิ   มนฺเต
วาเจติ   ภวญฺหิ   จงฺกี  รญฺโญ  ปเสนทิสฺส  โกสลสฺส  สกฺกโต  ครุกโต
มานิโต   ปูชิโต   อปจิโต   ภวญฺหิ   จงฺกี  พฺราหฺมณสฺส  โปกฺขรสาติสฺส
สกฺกโต   ครุกโต   มานิโต   ปูชิโต  อปจิโต  ภวญฺหิ  จงฺกี  โอปาสาทํ
อชฺฌาวสติ   สตฺตุสฺสทํ   สติณกฏฺโฐทกํ   สธญฺญํ   ราชโภคฺคํ  รญฺญา  ๒-
ปเสนทินา    โกสเลน    ทินฺนํ   ราชทายํ   พฺรหฺมเทยฺยํ   ยมฺปิ   ภวํ
จงฺกี      โอปาสาทํ      อชฺฌาวสติ      สตฺตุสฺสทํ     สติณกฏฺโฐทกํ
@เชิงอรรถ:  ยุ. พุทฺธสีลี พุทฺธสีเลน ฯ     ยุ. รญโญ
สธญฺญํ   ราชโภคฺคํ   รญฺญา   ปเสนทินา   โกสเลน   ทินฺนํ   ราชทายํ
พฺรหฺมเทยฺยํ   อิมินาปงฺเคน   น   อรหติ   ภวํ   จงฺกี   สมณํ   โคตมํ
ทสฺสนาย   อุปสงฺกมิตุํ   สมโณ   เตฺวว   โคตโม  อรหติ  ภวนฺตํ  จงฺกึ
ทสฺสนาย อุปสงฺกมิตุนฺติ ฯ
     [๖๕๐]   เอวํ  วุตฺเต  จงฺกี  พฺราหฺมโณ  เต พฺราหฺมเณ เอตทโวจ
เตนหิ  โภ  มมาปิ  สุณาถ  ยถา  ยถา  มยเมว  อรหาม  ตํ  สมณํ ๑-
โคตมํ   ทสฺสนาย   อุปสงฺกมิตุํ   น   เตฺวว  อรหติ  โส  ภวํ  โคตโม
อมฺหากํ    ทสฺสนาย    อุปสงฺกมิตุํ    สมโณ    ขลุ    โภ    โคตโม
อุภโตสุชาโต   มาติโต   จ   ปิติโต   จ  สํสุทฺธคหณิโก  ยาว  สตฺตมา
ปิตามหยุคา   อกฺขิตฺโต   อนุปกฺกุฏฺโฐ   ชาติวาเทน   ยมฺปิ  ๒-  สมโณ
โคตโม    อุภโตสุชาโต    ฯเปฯ    ชาติวาเทน    อิมินาปงฺเคน   น
อรหติ   โส   ภวํ   โคตโม   อมฺหากํ  ทสฺสนาย  อุปสงฺกมิตุํ  อถ  โข
มยเมว   อรหาม   ตํ   ภวนฺตํ   โคตมํ   ทสฺสนาย  อุปสงฺกมิตุํ  สมโณ
ขลุ    โภ    โคตโม    ปหูตํ    หิรญฺญสุวณฺณํ    โอหาย    ปพฺพชิโต
ภูมิคตํ    จ    เวหาสฏฺฐญฺจ   สมโณ   ขลุ   โภ   โคตโม   ทหโรว
สมาโน    สุสุกาฬเกโส   ภเทฺรน   โยพฺพเนน   สมนฺนาคโต   ปฐเมน
วยสา   อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพชิโต   สมโณ   ขลุ  โภ  โคตโม
อกามกานํ   มาตาปิตูนํ   อสฺสุมุขานํ   รุทนฺตานํ  เกสมสฺสุํ  โอหาเรตฺวา
กาสายานิ   วตฺถานิ   อจฺฉาเทตฺวา   อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพชิโต
สมโณ   ขลุ   โภ   โคตโม   อภิรูโป   ทสฺสนีโย  ปาสาทิโก  ปรมาย
@เชิงอรรถ:  ยุ. ภวนฺตํ ฯ      ยุ. ยมฺปิ โภ ฯ
วณฺณโปกฺขรตาย       สมนฺนาคโต       พฺรหฺมวณฺณี       พฺรหฺมวจฺฉสี
อขุทฺทาวกาโส   ทสฺสนาย   สมโณ   ขลุ  โภ  โคตโม  สีลวา  อริยสีลี
กุสลสีลี   กุสเลน   สีเลน   สมนฺนาคโต   สมโณ   ขลุ   โภ  โคตโม
กลฺยาณวาโจ    กลฺยาณวากฺกรโณ    โปริยา    วาจาย    สมนฺนาคโต
วิสฏฺฐาย    อเนลคฬาย    อตฺถสฺส   วิญฺญาปนิยา   สมโณ   ขลุ   โภ
โคตโม พหุนฺนํ อาจริยปาจริโย
     {๖๕๐.๑}   สมโณ  ขลุ  โภ  โคตโม  ขีณกามราโค  วิคตจาปลฺโล
สมโณ   ขลุ   โภ   โคตโม   กมฺมวาที   กิริยวาที   อปาปปุเรกฺขาโร
พฺรหฺมญฺญาย   ปชาย   สมโณ   ขลุ  โภ  โคตโม  อุจฺจากุลา  ปพฺพชิโต
อสํภินฺนา  ๑-  ขตฺติยกุลา  สมโณ  ขลุ  โภ  โคตโม  อทฺธกุลา ปพฺพชิโต
มหทฺธนา   มหาโภคา   สมณํ  ขลุ  โภ  โคตมํ  ติโรรฏฺฐา  ติโรชนปทา
สํปุจฺฉิตุํ   อาคจฺฉนฺติ  สมณํ  ขลุ  โภ  โคตมํ  อเนกานิ  เทวตาสหสฺสานิ
ปาเณน   ๒-   สรณํ   คตานิ   สมณํ   ขลุ  โภ  โคตมํ  เอวํกลฺยาโณ
กิตฺติสทฺโท    อพฺภุคฺคโต   อิติปิ   โส   ภควา   อรหํ   สมฺมาสมฺพุทฺโธ
วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน     สุคโต    โลกวิทู    อนุตฺตโร    ปุริสทมฺมสารถิ
สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควาติ
     {๖๕๐.๒}   สมโณ   ขลุ   โภ  โคตโม  ทฺวตฺตึสมหาปุริสลกฺขเณหิ
สมนฺนาคโต  สมณํ  ขลุ  โภ  โคตมํ  ราชา  มาคโธ  เสนิโย พิมฺพิสาโร
สปุตฺตทาโร  ปาเณหิ  สรณํ  คโต  สมณํ  ขลุ  โภ  โคตมํ ราชา ปเสนทิ
โกสโล [๓]- ปาเณหิ สรณํ คโต สมณํ ขลุ โภ โคตมํ พฺราหฺมโณ โปกฺขรสาติ
@เชิงอรรถ:  ยุ. อาทีนขตฺติยกุลา ฯ    ยุ. ปาเณหิ ฯ     ยุ. เอตฺถนฺตเร สปุตฺตทาโรติ
@ทิสฺสติ ฯ
สปุตฺตทาโร ปาเณหิ สรณํ คโต
     {๖๕๐.๓}   สมโณ   ขลุ   โภ   โคตโม  โอปาสาทํ  อนุปฺปตฺโต
โอปาสาเท  วิหรติ  อุตฺตเรน  โอปาสาทํ  เทววเน สาลวเน เย ปน โข
เกจิ   สมณา   วา   พฺราหฺมณา  วา  อมฺหากํ  คามกฺเขตฺตํ  อาคจฺฉนฺติ
อติถิโน  ๑-  เต  โหนฺติ  อติถี  โข  ปนเมฺหหิ  สกฺกาตพฺพา ครุกาตพฺพา
มาเนตพฺพา   ปูเชตพฺพา   ยมฺปิ    โภ   สมโณ   โคตโม   โอปาสาทํ
อนุปฺปตฺโต  โอปาสาเท  วิหรติ  อุตฺตเรน  โอปาสาทํ  เทววเน สาลวเน
อติถิมฺหากํ    สมโณ    โคตโม   อติถิ   โข   ปนเมฺหหิ   สกฺกาตพฺโพ
ครุกาตพฺโพ   มาเนตพฺโพ   ปูเชตพฺโพ   อิมินาปงฺเคน   น  อรหติ  โส
ภวํ  โคตโม  อมฺหากํ   ทสฺสนาย  อุปสงฺกมิตุํ  อถ  โข  มยเมว อรหาม
ตํ  ภวนฺตํ  โคตมํ   ทสฺสนาย  อุปสงฺกมิตุํ  เอตฺตกํ  โข  อหํ  โภ  ตสฺส
โภโต  โคตมสฺส   วณฺณํ  ปริยาปุณามิ  น จ โส ภวํ โคตโม เอตฺตกวณฺโณ
อปฺปริมาณวณฺโณ   หิ   โส   ภวํ   โคตโม  เอกเมเกนปิ  โภ  องฺเคน
สมนฺนาคโต    น   อรหติ   โส   ภวํ   โคตโม   อมฺหากํ   ทสฺสนาย
อุปสงฺกมิตุํ   อถ   โข   มยเมว  อรหาม  ตํ  ภวนฺตํ  โคตมํ  ทสฺสนาย
อุปสงฺกมิตุนฺติ  ๒-  ฯ  เตนหิ  โภ  สพฺเพว  มยํ  สมณํ  โคตมํ ทสฺสนาย
อุปสงฺกมิสฺสามาติ ฯ
     {๖๕๐.๔}   อถ   โข   จงฺกี  พฺราหฺมโณ  มหตา  พฺราหฺมณคเณน
สทฺธึ   เยน  ภควา  เตนุปสงฺกมิ  อุปสงฺกมิตฺวา  ภควตา  สทฺธึ  สมฺโมทิ
สมฺโมทนียํ  กถํ  สาราณียํ  วีติสาเรตฺวา  เอกมนฺตํ  นิสีทิ ฯ เตน โข ปน
@เชิงอรรถ:  ยุ. อติถี โน เต โหนฺติ ฯ    ยุ. อิติสทฺโท นตฺถิ ฯ
สมเยน    ภควา    วุฑฺเฒหิ    วุฑฺเฒหิ    พฺราหฺมเณหิ   สทฺธึ   กิญฺจิ
กิญฺจิ กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา นิสินฺโน โหติ ฯ
     [๖๕๑]   เตน  โข  ปน  สมเยน กาปทิโก ๑- นาม มาณโว ทหโร
วุตฺตสิโร    โสฬสวสฺสุทฺเทสิโก    ชาติยา    ติณฺณํ    เวทานํ   ปารคู
สนิฆณฺฑุ     เกฏุภานํ    สากฺขรปฺปเภทานํ    อิติหาสปญฺจมานํ    ปทโก
เวยฺยากรโณ    โลกายตมหาปุริสลกฺขเณสุ    อนวโย    ตสฺสํ   ปริสายํ
นิสินฺโน   โหติ   ฯ  โส  วุฑฺฒานํ  วุฑฺฒานํ  พฺราหฺมณานํ  ภควตา  สทฺธึ
มนฺตยมานานํ  อนฺตรนฺตรา  กถํ  โอปาเตติ  ฯ  อถ  โข  ภควา กาปทิกํ
มาณวํ   อปสาเทสิ   มา   อายสฺมา   ภารทฺวาโช   วุฑฺฒานํ   วุฑฺฒานํ
พฺราหฺมณานํ    มนฺตยมานานํ    อนฺตรนฺตรา    กถํ    โอปาเตสิ   ๒-
กถาปริโยสานํ อายสฺมา ภารทฺวาโช อาคเมตูติ ฯ
     [๖๕๒]   เอวํ   วุตฺเต   จงฺกี   พฺราหฺมโณ  ภควนฺตํ  เอตทโวจ
มา    ภวํ    โคตโม   กาปทิกํ   มาณวํ   อปสาเทสิ   กุลปุตฺโต   จ
กาปทิโก   มาณโว   พหุสฺสุโต   จ   กาปทิโก   มาณโว  ปณฺฑิโต  ๓-
จ    กาปทิโก    มาณโว    กลฺยาณวากฺกรโณ    ๔-   จ   กาปทิโก
มาณโว   ปโหติ   จ   กาปทิโก   มาณโว   โภตา   โคตเมน   สทฺธึ
อสฺมึ   วจเน   ปติมนฺเตตุนฺติ  ฯ  อถ  โข  ภควโต  เอตทโหสิ  อทฺธา
โข   กาปทิกสฺส   มาณวสฺส   เตวิชฺชเก  ปาวจเน  กตํ  ภวิสฺสติ  ตถา
หิ   นํ  พฺราหฺมณา  สํปุเรกฺขโรนฺตีติ  ฯ  อถ  โข  กาปทิกสฺส  มาณวสฺส
@เชิงอรรถ:  สี. กาปฐโก ฯ ยุ. กาปฐิโก ฯ    ยุ. โอปาเตตุ ฯ     ยุ. กลฺยาณวากฺกรโณ ฯ
@ ยุ. ปณฺฑิโต ฯ
เอตทโหสิ   ยทา   เม   สมโณ   โคตโม  จกฺขุนา  จกฺขุํ  อุปสํหริสฺสติ
อถาหํ สมณํ โคตมํ ปญฺหํ ปุจฺฉิสฺสามีติ ฯ
     {๖๕๒.๑}   อถ  โข  ภควา  กาปทิกสฺส  มาณวสฺส  เจตสา เจโต
ปริวิตกฺกมญฺญาย   เยน   กาปทิโก  มาณโว  เตน  จกฺขูนิ  อุปสํหาสิ  ฯ
อถ  โข  กาปทิกสฺส  มาณวสฺส  เอตทโหสิ  สมนฺนาหรติ  โข  มํ  สมโณ
โคตโม   ยนฺนูนาหํ   สมณํ   โคตมํ   ปญฺหํ   ปุจฺเฉยฺยนฺติ  ฯ  อถ  โข
กาปทิโก   มาณโว  ภควนฺตํ  เอตทโวจ  ยทิทํ  โภ  โคตม  พฺราหฺมณานํ
โปราณํ     มนฺตปทํ    อิติหีติหปรํปราย    ปิฏกสมฺปทาย    ตตฺถ    จ
พฺราหฺมณา   เอกํเสน   นิฏฺฐํ   คจฺฉนฺติ   อิทเมว   สจฺจํ   โมฆมญฺญนฺติ
อิธ ภวํ โคตโม กิมาหาติ ฯ
     [๖๕๓]   กึ    ปน    ภารทฺวาช   อตฺถิ   โกจิ   พฺราหฺมณานํ
เอกพฺราหฺมโณปิ   โย   เอวมาห   อหเมตํ   ชานามิ  อหเมตํ  ปสฺสามิ
อิทเมว   สจฺจํ   โมฆมญฺญนฺติ   ฯ   โน  หิทํ  โภ  โคตม  ฯ  กึ  ปน
ภารทฺวาช   อตฺถิ  โกจิ  พฺราหฺมณานํ  เอกาจริโยปิ  เอกาจริยปาจริโยปิ
ยาว   สตฺตมา   อาจริยมหยุคา   ๑-  โย  เอวมาห  อหเมตํ  ชานามิ
อหเมตํ   ปสฺสามิ   อิทเมว   สจฺจํ   โมฆมญฺญนฺติ   ฯ   โน  หิทํ  โภ
โคตม   ฯ   กึ   ปน   ภารทฺวาช   เยปิ   เต  พฺราหฺมณานํ  ปุพฺพกา
อิสโย   มนฺตานํ   กตฺตาโร   มนฺตานํ   ปวตฺตาโร   เยสมิทํ   เอตรหิ
พฺราหฺมณา    โปราณํ    มนฺตปทํ   คีตํ   ปวุตฺตํ   สมิหิตํ   ตทนุคายนฺติ
ตทนุภาสนฺติ      ภาสิตมนุภาสนฺติ      วาจิตมนุวาเจนฺติ      เสยฺยถีทํ
@เชิงอรรถ:  ยุ. อาจริยมหยุคาปิ ฯ
อฏฺฐโก    วามโก    วามเทโว    เวสฺสามิตฺโต   ยมตคฺคิ   องฺคีรโส
ภารทฺวาโช   วาเสฏฺโฐ   กสฺสโป   ภคุ   เตปิ   เอวมาหํสุ   มยเมตํ
ชานาม   มยเมตํ   ปสฺสาม   อิทเมว  สจฺจํ  โมฆมญฺญนฺติ  ฯ  โน  หิทํ
โภ โคตม ฯ
     [๖๕๔]   อิติ  กิร ภารทฺวาช นตฺถิ โกจิ พฺราหฺมณานํ เอกพฺราหฺมโณปิ
โย   เอวมาห   อหเมตํ   ชานามิ   อหเมตํ   ปสฺสามิ  อิทเมว  สจฺจํ
โมฆญฺญนฺติ    นตฺถิ    โกจิ   พฺราหฺมณานํ   เอกาจริโยปิ   เอกาจริย-
ปาจริโยปิ   ยาว   สตฺตมา   อาจริยมหยุคา   โย  เอวมาห  อหเมตํ
ชานามิ   อหเมตํ   ปสฺสามิ   อิทเมว   สจฺจํ   โมฆมญฺญนฺติ  เยปิ  เต
พฺราหฺมณานํ   ปุพฺพกา   อิสโย   มนฺตานํ  กตฺตาโร  มนฺตานํ  ปวตฺตาโร
เยสมิทํ   เอตรหิ   พฺราหฺมณา   โปราณํ   มนฺตปทํ  คีตํ  ปวุตฺตํ  สมิหิตํ
ตทนุคายนฺติ      ตทนุภาสนฺติ     ภาสิตมนุภาสนฺติ     วาจิตมนุวาเจนฺติ
เสยฺยถีทํ  อฏฺฐโก  วามโก  วามเทโว  เวสฺสามิตฺโต  ยมตคฺคิ  องฺคีรโส
ภารทฺวาโช  วาเสฏฺโฐ  กสฺสโป  ภคุ  เตปิ น เอวมาหํสุ มยเมตํ ชานาม
มยเมตํ ปสฺสาม อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺติ ฯ
     {๖๕๔.๑}   เสยฺยถาปิ   ภารทฺวาช   อนฺธเวณิ   ปรมฺปราสํสตฺตา
ปุริโมปิ  น  ปสฺสติ  มชฺฌิโมปิ  น  ปสฺสติ  ปจฺฉิโมปิ  น  ปสฺสติ เอวเมว
โข   ภารทฺวาช   อนฺธเวณูปมํ   มญฺเญ   พฺราหฺมณานํ  ภาสิตํ  สมฺปชฺชติ
ปุริโมปิ  น  ปสฺสติ  มชฺฌิโมปิ  น  ปสฺสติ  ปจฺฉิโมปิ น ปสฺสติ ตํ กึ มญฺญสิ
ภารทฺวาช    นนุ    เอวํ    สนฺเต    พฺราหฺมณานํ   อมูลิกา   สทฺธา
สมฺปชฺชตีติ   ฯ   น   เขฺวตฺถ   โภ   โคตม   พฺราหฺมณา  สทฺธายเยว
ปยิรุปาสนฺติ อนุสฺสวาเปตฺถ พฺราหฺมณา ปยิรุปาสนฺตีติ ฯ
     [๖๕๕]   ปุพฺเพว   โข  ตฺวํ  ภารทฺวาช  สทฺธํ  อคมาสิ  อนุสฺสวํ
อิทานิ   วเทสิ   ปญฺจ   โข  อิเม  ภารทฺวาช  ธมฺมา  ทิฏฺเฐว  ธมฺเม
ทฺวิธาวิปากา   กตเม   ปญฺจ   สทฺธา  รุจิ  อนุสฺสโว  อาการปริวิตกฺโก
ทิฏฺฐินิชฺฌานกฺขนฺติ     อิเม     โข     ภารทฺวาช     ปญฺจ    ธมฺมา
ทิฏฺเฐว    ธมฺเม   ทฺวิธาวิปากา   อปิจ   ภารทฺวาช   สุสทฺทหิตํ   ๑-
เยว   โหติ   ตญฺจ   โหติ   ริตฺตํ   ตุจฺฉํ  มุสา  โน  เจปิ  สุสทฺทหิตํ
โหติ    ตญฺจ    โหติ    ภูตํ    ตจฺฉํ   อนญฺญถา   อปิจ   ภารทฺวาช
สุรุจิตํเยว   โหติ   ฯเปฯ  สฺวานุสฺสุตํเยว  โหติ  ฯเปฯ  สุปริวิตกฺกํเยว
โหติ    ฯเปฯ    สุนิชฺฌายิตํเยว   โหติ   ตญฺจ   โหติ   ริตฺตํ   ตุจฺฉํ
มุสา   โน   เจปิ  สุนิชฺฌายิตํ  โหติ  ตญฺจ  โหติ  ภูตํ  ตจฺฉํ  อนญฺญถา
สจฺจํ   อนุรกฺขตา   ภารทฺวาช   วิญฺญุนา  ปุริเสน  นาลเมตฺถ  เอกํเสน
นิฏฺฐํ   คนฺตุํ   อิทเมว   สจฺจํ   โมฆมญฺญนฺติ   ฯ  กิตฺตาวตา  ปน  โภ
โคตม      สจฺจานุรกฺขณา      โหติ     กิตฺตาวตา     สจฺจมนุรกฺขติ
สจฺจานุรกฺขณํ มยํ ภวนฺตํ โคตมํ ปุจฺฉามาติ ฯ
     [๖๕๖]   สทฺธา   เจปิ   ภารทฺวาช   ปุริสสฺส  โหติ  เอวํ  เม
สทฺธาติ   อิติ   วทํ   สจฺจมนุรกฺขติ   น  เตฺวว  ตาว  เอกํเสน  นิฏฺฐํ
@เชิงอรรถ:  สี. สุสทฺธิตํ ฯ
คจฺฉติ   อิทเมว   สจฺจํ   โมฆมญฺญนฺติ   เอตฺตาวตา   โข   ภารทฺวาช
สจฺจมนุรกฺขณา    โหติ   เอตฺตาวตา   สจฺจมนุรกฺขติ   เอตฺตาวตา   จ
มยํ    สจฺจานุรกฺขณํ    ปญฺญาเปม   น   เตฺวว   ตาว   สจฺจานุโพโธ
โหติ
     {๖๕๖.๑}   รุจิ  เจปิ  ภารทฺวาช ปุริสสฺส โหติ ... อนุสฺสโว เจปิ
ภารทฺวาช   ปุริสสฺส   โหติ   ...  อาการปริวิตกฺโก  เจปิ  ภารทฺวาช
ปุริสสฺส   โหติ   ...   ทิฏฺฐินิชฺฌานกฺขนฺติ   เจปิ   ภารทฺวาช  ปุริสสฺส
โหติ   เอวํ   เม   ทิฏฺฐินิชฺฌานกฺขนฺตีติ   อิติ   วทํ   สจฺจมนุรกฺขติ  น
เตฺวว   ตาว   เอกํเสน   นิฏฺฐํ   คจฺฉติ   อิทเมว  สจฺจํ  โมฆมญฺญนฺติ
เอตฺตาวตา   โข   ภารทฺวาช   สจฺจมนุรกฺขณา  ๑-  โหติ  เอตฺตาวตา
สจฺจมนุรกฺขติ   เอตฺตาวตา   จ   มยํ   สจฺจานุรกฺขณํ   ปญฺญาเปม   น
เตฺวว ตาว สจฺจานุโพโธ โหตีติ ฯ
     {๖๕๖.๒}   เอตฺตาวตา  โภ โคตม สจฺจมนุรกฺขณา โหติ เอตฺตาวตา
สจฺจมนุรกฺขติ   เอตฺตาวตา  จ  มยํ  สจฺจานุรกฺขณํ  เปกฺขาม  กิตฺตาวตา
ปน    โภ   โคตม   สจฺจานุโพโธ   โหติ   กิตฺตาวตา   สจฺจมนุพุชฺฌติ
สจฺจานุโพธํ มยํ ภวนฺตํ โคตมํ ปุจฺฉามาติ ฯ
     [๖๕๗]   อิธ   กิร  ภารทฺวาช  ภิกฺขุ  อญฺญตรํ  คามํ  วา  นิคมํ
วา   อุปนิสฺสาย   วิหรติ   ฯ   ตเมว   คหปติ  วา  คหปติปุตฺโต  วา
อุปสงฺกมิตฺวา   ตีสุ  ธมฺเมสุ  สมนฺเนสติ  โลภนีเยสุ  ธมฺเมสุ  โทสนีเยสุ
ธมฺเมสุ  โมหนีเยสุ  ธมฺเมสุ  อตฺถิ  นุ  โข  อิมสฺส  อายสฺมโต ตถารูปา
โลภนียา   ธมฺมา   ยถารูเปหิ   โลภนีเยหิ   ธมฺเมหิ   ปริยาทินฺนจิตฺโต
@เชิงอรรถ:  ยุ. สจฺจานุรกฺขณา ฯ
อชานํ     วา     วเทยฺย     ชานามีติ    อปสฺสํ    วา    วเทยฺย
ปสฺสามีติ    ปรํ    วา   ตถตฺตาย   สมาทเปยฺย   ยํ   ปเรสํ   อสฺส
ทีฆรตฺตํ    อหิตาย    ทุกฺขายาติ   ฯ   ตเมนํ   สมนฺเนสมาโน   เอวํ
ชานาติ    นตฺถิ   โข   อิมสฺสายสฺมโต   ตถารูปา   โลภนียา   ธมฺมา
ยถารูเปหิ    โลภนีเยหิ    ธมฺเมหิ    ปริยาทินฺนจิตฺโต    อชานํ   วา
วเทยฺย   ชานามีติ  อปสฺสํ  วา  วเทยฺย  ปสฺสามีติ  ปรํ  วา  ตถตฺตาย
สมาทเปยฺย   ยํ   ปเรสํ  อสฺส  ทีฆรตฺตํ  อหิตาย  ทุกฺขายาติ  ฯ  ตถา
โข    ปนิมสฺสายสฺมโต   กายสมาจาโร   ตถา   วจีสมาจาโร   ยถาตํ
อลุทฺธสฺส    ยํ    โข   ปน   อยมายสฺมา   ธมฺมํ   เทเสติ   คมฺภีโร
โส    ธมฺโม    ทุทฺทโส   ทุรนุโพโธ   สนฺโต   ปณีโต   อตกฺกาวจโร
นิปุโณ ปณฺฑิตเวทนีโย น โส ธมฺโม สุเทสิโย ลุทฺเธนาติ ฯ
     {๖๕๗.๑}   ยโต  นํ  สมนฺเนสมาโน  วิสุทฺธํ  โลภนีเยหิ  ธมฺเมหิ
ปสฺสติ  ๑-  สมนุปสฺสติ  ตโต  นํ  อุตฺตรึ  สมนฺเนสติ  โทสนีเยสุ ธมฺเมสุ
อตฺถิ   นุ   โข  อิมสฺสายสฺมโต  ตถารูปา  โทสนียา  ธมฺมา  ยถารูเปหิ
โทสนีเยหิ   ธมฺเมหิ   ปริยาทินฺนจิตฺโต   อชานํ  วา  วเทยฺย  ชานามีติ
อปสฺสํ   วา   วเทยฺย   ปสฺสามีติ  ปรํ  วา  ตถตฺตาย  สมาทเปยฺย  ยํ
ปเรสํ   อสฺส   ทีฆรตฺตํ  อหิตาย  ทุกฺขายาติ  ฯ  ตเมนํ  สมนฺเนสมาโน
เอวํ   ชานาติ   นตฺถิ  โข  อิมสฺสายสฺมโต  ตถารูปา  โทสนียา  ธมฺมา
ยถารูเปหิ   โทสนีเยหิ   ธมฺเมหิ  ปริยาทินฺนจิตฺโต  อชานํ  วา  วเทยฺย
ชานามีติ    อปสฺสํ   วา   วเทยฺย   ปสฺสามีติ   ปรํ   วา   ตถตฺตาย
@เชิงอรรถ:  ยุ. ปสฺสตีติ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
สมาทเปยฺย   ยํ   ปเรสํ  อสฺส  ทีฆรตฺตํ  อหิตาย  ทุกฺขายาติ  ฯ  ตถา
โข    ปนิมสฺสายสฺมโต   กายสมาจาโร   ตถา   วจีสมาจาโร   ยถาตํ
อทุฏฺฐสฺส   ยํ   โข   ปน   อยมายสฺมา   ธมฺมํ  เทเสติ  คมฺภีโร  โส
ธมฺโม   ทุทฺทโส   ทุรนุโพโธ   สนฺโต   ปณีโต   อตกฺกาวจโร   นิปุโณ
ปณฺฑิตเวทนีโย น โส ธมฺโม สุเทสิโย ทุฏฺเฐนาติ ฯ
     {๖๕๗.๒}   ยโต นํ สมนฺเนสมาโน วิสุทฺธํ โทสนีเยหิ ธมฺเมหิ ปสฺสติ ๑-
สมนุปสฺสติ   ตโต  นํ  อุตฺตรึ  สมนฺเนสติ  โมหนีเยสุ  ธมฺเมสุ  อตฺถิ  นุ
โข   อิมสฺสายสฺมโต  ตถารูปา  โมหนียา  ธมฺมา  ยถารูเปหิ  โมหนีเยหิ
ธมฺเมหิ   ปริยาทินฺนจิตฺโต   อชานํ  วา  วเทยฺย  ชานามีติ  อปสฺสํ  วา
วเทยฺย   ปสฺสามีติ   ปรํ  วา  ตถตฺตาย  สมาทเปยฺย  ยํ  ปเรสํ  อสฺส
ทีฆรตฺตํ   อหิตาย  ทุกฺขายาติ  ฯ  ตเมนํ  สมนฺเนสมาโน  เอวํ  ชานาติ
นตฺถิ   โข   อิมสฺสายสฺมโต   ตถารูปา   โมหนียา   ธมฺมา  ยถารูเปหิ
โมหนีเยหิ   ธมฺเมหิ   ปริยาทินฺนจิตฺโต   อชานํ  วา  วเทยฺย  ชานามีติ
อปสฺสํ   วา   วเทยฺย   ปสฺสามีติ  ปรํ  วา  ตถตฺตาย  สมาทเปยฺย  ยํ
ปเรสํ  อสฺส  ทีฆรตฺตํ  อหิตาย  ทุกฺขายาติ  ฯ  ตถา โข ปนิมสฺสายสฺมโต
กายสมาจาโร   ตถา   วจีสมาจาโร   ยถาตํ   อมูฬฺหสฺส  ยํ  โข  ปน
อยมายสฺมา   ธมฺมํ  เทเสติ  คมฺภีโร   โส  ธมฺโม  ทุทฺทโส  ทุรนุโพโธ
สนฺโต   ปณีโต   อตกฺกาวจโร   นิปุโณ  ปณฺฑิตเวทนีโย  น  โส  ธมฺโม
สุเทสิโย มูเฬฺหนาติ ฯ
     {๖๕๗.๓}   ยโต  นํ สมนฺเนสมาโน วิสุทฺธํ โมหนีเยหิ ธมฺเมหิ ปสฺสติ
@เชิงอรรถ:  ยุ. ปสฺสตีติ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
สมนุปสฺสติ   อถ   ตมฺหิ   สทฺธํ  นิเวเสติ  สทฺธาชาโต  อุปสงฺกมติ  ๑-
อุปสงฺกมนฺโต   ปยิรุปาสติ   ปยิรุปาสนฺโต   โสตํ   โอทหติ  โอหิตโสโต
ธมฺมํ  สุณาติ  สุตฺวา  ธมฺมํ  ธาเรติ  ธตานํ  ๒- ธมฺมานํ อตฺถํ อุปปริกฺขติ
อตฺถํ    อุปปริกฺขโต    ธมฺมา   นิชฺฌานํ   ขมนฺติ   ธมฺมนิชฺฌานกฺขนฺติยา
สติ   ฉนฺโท   ชายติ  ฉนฺทชาโต  อุสฺสหติ  อุสฺสหิตฺวา  ตุเลติ  ตุลยิตฺวา
ปทหติ   ปหิตตฺโต  สมาโน  กาเยน  เจว  ปรมตฺถสจฺจํ  ๓-  สจฺฉิกโรติ
ปญฺญาย   จ   ตํ   อติวิชฺฌ   ปสฺสติ   ฯ  เอตฺตาวตา  โข  ภารทฺวาช
สจฺจานุโพโธ    โหติ    เอตฺตาวตา   สจฺจมนุพุชฺฌติ   เอตฺตาวตา   จ
มยํ สจฺจานุโพธํ ปญฺญาเปม น เตฺวว สจฺจานุปตฺติ โหตีติ ฯ
     {๖๕๗.๔}   เอตฺตาวตา  โภ  โคตม สจฺจานุโพโธ โหติ เอตฺตาวตา
สจฺจมนุพุชฺฌติ   เอตฺตาวตา   จ  มยํ  สจฺจานุโพธํ  เปกฺขาม  กิตฺตาวตา
ปน   โภ   โคตม   สจฺจานุปตฺติ   โหติ   กิตฺตาวตา   สจฺจมนุปาปุณาติ
สจฺจานุปตฺตึ มยํ ภวนฺตํ โคตมํ ปุจฺฉามาติ ฯ
     [๖๕๘]   เตสํเยว  [๓]-  ภารทฺวาช  ธมฺมานํ  อาเสวนา ภาวนา
พหุลีกมฺมํ   สจฺจานุปตฺติ  โหติ  เอตฺตาวตา  โข  ภารทฺวาช  สจฺจานุปตฺติ
โหติ   เอตฺตาวตา   สจฺจมนุปาปุณาติ  เอตฺตาวตา  จ  มยํ  สจฺจานุปตฺตึ
ปญฺญาเปมาติ    ฯ    เอตฺตาวตา   โภ   โคตม   สจฺจานุปตฺติ   โหติ
เอตฺตาวตา    สจฺจมนุปาปุณาติ    เอตฺตาวตา   จ   มยํ   สจฺจานุปตฺตึ
เปกฺขาม   สจฺจานุปตฺติยา   ปน   โภ  โคตม  กตโม  ธมฺโม  พหุกาโร
สจฺจานุปตฺติยา พหุการํ ธมฺมํ มยํ ภวนฺตํ โคตมํ ปุจฺฉามาติ ฯ
@เชิงอรรถ:  ยุ. อุปสงฺกมตีติ ปาโฐ นตฺถิ ฯ  ยุ. ธาริตานํ ฯ  ยุ. ปรมสจฺจํ ฯ
@ ยุ. เอตฺถนฺตเร โขติ ทิสฺสติ ฯ
     [๖๕๙]   สจฺจานุปตฺติยา   โข   ภารทฺวาช  ปธานํ  พหุการํ  โน
เจ   ตํ   ปทเหยฺย  น  ยิทํ  สจฺจมนุปาปุเณยฺย  ยสฺมา  จ  โข  ปทหติ
ตสฺมา      สจฺจมนุปาปุณาติ      ตสฺมา     สจฺจานุปตฺติยา     ปธานํ
พหุการนฺติ ฯ
     {๖๕๙.๑}   ปธานสฺส  ปน  โภ  โคตม  กตโม  ธมฺโม  พหุกาโร
ปธานสฺส   พหุการํ  ธมฺมํ  มยํ  ภวนฺตํ  โคตมํ  ปุจฺฉามาติ  ฯ  ปธานสฺส
โข   ภารทฺวาช  ตุลนา  พหุกาโร  ๑-  โน  เจ  ตํ  ตุเลยฺย  น  ยิทํ
ปทเหยฺย   ยสฺมา   จ   โข   ตุเลติ  ตสฺมา  ปทหติ  ตสฺมา  ปธานสฺส
ตุลนา พหุการาติ ฯ
     {๖๕๙.๒}   ตุลนาย   ปน  โภ  โคตม  กตโม  ธมฺโม  พหุกาโร
ตุลนาย    พหุการํ    ธมฺมํ    มยํ   ภวนฺตํ   โคตมํ   ปุจฺฉามาติ   ฯ
ตุลนาย   โข  ภารทฺวาช  อุสฺสาโห  พหุกาโร  โน  เจ  ตํ  อุสฺสเหยฺย
น   ยิทํ   ตุเลยฺย   ยสฺมา   จ   โข  อุสฺสหติ  ตสฺมา  ตุเลติ  ตสฺมา
ตุลนาย   อุสฺสาโห   พหุกาโรติ   ฯ   อุสฺสาหสฺส   ปน   โภ   โคตม
กตโม   ธมฺโม   พหุกาโร   อุสฺสาหสฺส   พหุการํ   ธมฺมํ   มยํ  ภวนฺตํ
โคตมํ ปุจฺฉามาติ ฯ
     {๖๕๙.๓}   อุสฺสาหสฺส    โข   ภารทฺวาช   ฉนฺโท   พหุกาโร
โน   เจ   ตํ   ฉนฺโท   ชาเยถ  น  ยิทํ  อุสฺสเหยฺย  ยสฺมา  จ  โข
ฉนฺโท    ชายติ    ตสฺมา    อุสฺสหติ    ตสฺมา    อุสฺสาหสฺส   ฉนฺโท
พหุกาโรติ ฯ
     {๖๕๙.๔}   ฉนฺทสฺส   ปน  โภ  โคตม  กตโม  ธมฺโม  พหุกาโร
ฉนฺทสฺส   พหุการํ   ธมฺมํ   มยํ  ภวนฺตํ  โคตมํ  ปุจฺฉามาติ  ฯ  ฉนฺทสฺส
โข   ภารทฺวาช   ธมฺมนิชฺฌานกฺขนฺติ   พหุการา   โน   เจ  ตํ  ธมฺมา
นิชฺฌานํ   ๒-   ขเมยฺยุํ   น   ยิทํ   ฉนฺโท   ชาเยถ  ยสฺมา  จ  โข
@เชิงอรรถ:  ยุ. พหุการา ฯ  ยุ. ธมฺมนิชฺฌานํ ฯ
ธมฺมา   นิชฺฌานํ   ขมนฺติ   ตสฺมา   ฉนฺโท   ชายติ   ตสฺมา   ฉนฺทสฺส
ธมฺมนิชฺฌานกฺขนฺติ พหุการาติ ฯ
     {๖๕๙.๕}   ธมฺมนิชฺฌานกฺขนฺติยา  ปน  โภ  โคตม  กตโม  ธมฺโม
พหุกาโร   ธมฺมนิชฺฌานกฺขนฺติยา   พหุการํ   ธมฺมํ   มยํ   ภวนฺตํ  โคตมํ
ปุจฺฉามาติ   ฯ   ธมฺมนิชฺฌานกฺขนฺติยา   โข   ภารทฺวาช   อตฺถุปปริกฺขา
พหุการา   โน   เจ  ตํ  อตฺถํ  อุปปริกฺเขยฺย  น  ยิทํ  ธมฺมา  นิชฺฌานํ
ขเมยฺยุํ   ยสฺมา   จ   โข   อตฺถํ  อุปปริกฺขติ  ตสฺมา  ธมฺมา  นิชฺฌานํ
ขมนฺติ ตสฺมา ธมฺมนิชฺฌานกฺขนฺติยา อตฺถุปปริกฺขา พหุการาติ ฯ
     {๖๕๙.๖}   อตฺถุปปริกฺขาย  ปน  โภ  โคตม กตโม ธมฺโม พหุกาโร
อตฺถุปปริกฺขาย   พหุการํ   ธมฺมํ   มยํ   ภวนฺตํ   โคตมํ  ปุจฺฉามาติ  ฯ
อตฺถุปปริกฺขาย  โข  ภารทฺวาช  ธมฺมธารณา  พหุการา  โน  เจ ตํ ธมฺมํ
ธาเรยฺย  น  ยิทํ  อตฺถํ  อุปปริกฺเขยฺย  ยสฺมา จ โข ธมฺมํ ธาเรติ ตสฺมา
อตฺถํ อุปปริกฺขติ ตสฺมา อตฺถุปปริกฺขาย ธมฺมธารณา พหุการาติ ฯ
     {๖๕๙.๗}   ธมฺมธารณาย  ปน  โภ  โคตม  กตโม ธมฺโม พหุกาโร
ธมฺมธารณาย   พหุการํ   ธมฺมํ   มยํ   ภวนฺตํ   โคตมํ   ปุจฺฉามาติ  ฯ
ธมฺมธารณาย   โข  ภารทฺวาช  ธมฺมสฺสวนํ  พหุการํ  โน  เจ  ตํ  ธมฺมํ
สุเณยฺย  น  ยิทํ  ธมฺมํ  ธาเรยฺย  ยสฺมา  จ  โข  ธมฺมํ  สุณาติ  ตสฺมา
ธมฺมํ ธาเรติ ตสฺมา ธมฺมธารณาย ธมฺมสฺสวนํ พหุการนฺติ ฯ
     {๖๕๙.๘}   ธมฺมสฺสวนสฺส   ปน   โภ   โคตม   กตโม   ธมฺโม
พหุกาโร    ธมฺมสฺสวนสฺส    พหุการํ    ธมฺมํ    มยํ   ภวนฺตํ   โคตมํ
ปุจฺฉามาติ   ฯ   ธมฺมสฺสวนสฺส   โข   ภารทฺวาช  โสตาวธานํ  พหุการํ
โน  เจ  ตํ  โสตํ  โอทเหยฺย  น  ยิทํ  ธมฺมํ สุเณยฺย ยสฺมา จ โข โสตํ
โอทหติ   ตสฺมา   ธมฺมํ   สุณาติ   ตสฺมา   ธมฺมสฺสวนสฺส   โสตาวธานํ
พหุการนฺติ ฯ
     {๖๕๙.๙}   โสตาวธานสฺส  ปน  โภ  โคตม กตโม ธมฺโม พหุกาโร
โสตาวธานสฺส   พหุการํ   ธมฺมํ   มยํ   ภวนฺตํ   โคตมํ  ปุจฺฉามาติ  ฯ
โสตาวธานสฺส   โข   ภารทฺวาช  ปยิรุปาสนา  ๑-  พหุการา  โน  เจ
ตํ  ปยิรุปาเสยฺย  น  ยิทํ  โสตํ  โอทเหยฺย  ยสฺมา  จ  โข  ปยิรุปาสติ
ตสฺมา โสตํ โอทหติ ตสฺมา โสตาวธานสฺส ปยิรุปาสนา พหุการาติ ฯ
     {๖๕๙.๑๐}   ปยิรุปาสนาย  ปน  โภ  โคตม กตโม ธมฺโม พหุกาโร
ปยิรุปาสนาย   พหุการํ   ธมฺมํ   มยํ   ภวนฺตํ   โคตมํ   ปุจฺฉามาติ  ฯ
ปยิรุปาสนาย   โข   ภารทฺวาช   อุปสงฺกมนํ   พหุการํ   โน   เจ  ตํ
อุปสงฺกเมยฺย   น   ยิทํ   ปยิรุปาเสยฺย   ยสฺมา   จ   โข  อุปสงฺกมติ
ตสฺมา ปยิรุปาสติ ตสฺมา ปยิรุปาสนาย อุปสงฺกมนํ พหุการนฺติ ฯ
     {๖๕๙.๑๑}   อุปสงฺกมนสฺส   ปน   โภ   โคตม   กตโม  ธมฺโม
พหุกาโร    อุปสงฺกมนสฺส    พหุการํ    ธมฺมํ    มยํ   ภวนฺตํ   โคตมํ
ปุจฺฉามาติ    ฯ   อุปสงฺกมนสฺส   โข   ภารทฺวาช   สทฺธา   พหุการา
โน  เจ  ตํ  สทฺธา  ชาเยถ  น  ยิทํ  อุปสงฺกเมยฺย ยสฺมา จ โข สทฺธา
ชายติ ตสฺมา อุปสงฺกมติ ตสฺมา อุปสงฺกมนสฺส สทฺธา พหุการาติ ฯ
     [๖๖๐]   สจฺจานุรกฺขณํ มยํ ภวนฺตํ โคตมํ อปุจฺฉิมฺหา ๒- สจฺจานุรกฺขณํ
@เชิงอรรถ:  ยุ. ปยิรูปาสนา ฯ  ยุ. อปุจฺฉิมฺห ฯ
ภวํ   โคตโม  พฺยากาสิ  ตญฺจ  ปนมฺหากํ  รุจฺจติ  เจว  ขมติ  จ  เตน
จมฺหา    อตฺตมนา    สจฺจมนุโพธํ   มยํ   ภวนฺตํ   โคตมํ   อปุจฺฉิมฺหา
สจฺจมนุโพธํ   ภวํ   โคตโม   พฺยากาสิ   ตญฺจ  ปนมฺหากํ  รุจฺจติ  เจว
ขมติ   จ   เตน   จมฺหา   อตฺตมนา  สจฺจานุปตฺตึ  มยํ  ภวนฺตํ  โคตมํ
อปุจฺฉิมฺหา   สจฺจานุปตฺตึ   ภวํ   โคตโม   พฺยากาสิ   ตญฺจ   ปนมฺหากํ
รุจฺจติ  เจว  ขมติ  จ  เตน  จมฺหา  อตฺตมนา  สจฺจานุปตฺติยา  พหุการํ
ธมฺมํ   มยํ   ภวนฺตํ   โคตมํ  อปุจฺฉิมฺหา  สจฺจานุปตฺติยา  พหุการํ  ธมฺมํ
ภวํ   โคตโม   พฺยากาสิ   ตญฺจ   ปนมฺหากํ   รุจฺจติ   เจว  ขมติ  จ
เตน   จมฺหา  อตฺตมนา  ยํ  ยเทว  จ  มยํ  ภวนฺตํ  โคตมํ  อปุจฺฉิมฺหา
ตํ  ตเทว  ภวํ  โคตโม  พฺยากาสิ  ตญฺจ  ปนมฺหากํ  รุจฺจติ  เจว  ขมติ
จ  เตน  จมฺหา  อตฺตมนา  มยํ  หิ โภ โคตม ปุพฺเพ เอวํ ชานาม เก จ
มุณฺฑกา   สมณกา  อิพฺภา  กณฺหา  พนฺธุปาทปจฺจา  ๑-  เก  จ  ธมฺมสฺส
อญฺญาตาโรติ   อชเนสิ   วต   เม   ภวํ   โคตโม  สมเณสุ  สมณเปมํ
สมเณสุ    สมณปสาทํ   สมเณสุ   สมณคารวํ   อภิกฺกนฺตํ   โภ   โคตม
อภิกฺกนฺตํ   โภ   โคตม   ฯเปฯ   อุปาสกํ   มํ  ภวํ  โคตโม  ธาเรตุ
อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณงฺคตนฺติ ฯ
                  จงฺกีสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ปญฺจมํ ฯ
                       ---------
@เชิงอรรถ:  ยุ. พนฺธุปาทาปจฺจา ฯ
                       เอสุการีสุตฺตํ
     [๖๖๑]   เอวมฺเม   สุตํ   เอกํ  สมยํ  ภควา  สาวตฺถิยํ  วิหรติ
เชตวเน   อนาถปิณฺฑิกสฺส  อาราเม  ฯ  อถ  โข  เอสุการี  พฺราหฺมโณ
เยน   ภควา   เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   ภควตา   สทฺธึ   สมฺโมทิ
สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ
     [๖๖๒]   เอกมนฺตํ   นิสินฺโน  โข  เอสุการี  พฺราหฺมโณ  ภควนฺตํ
เอตทโวจ  พฺราหฺมณา  โภ  โคตม  จตสฺโส  ปาริจริยา  ปญฺญเปนฺติ  ๑-
พฺราหฺมณสฺส      ปาริจริยํ      ปญฺญเปนฺติ     ขตฺติยสฺส     ปาริจริยํ
ปญฺญเปนฺติ    เวสฺสสฺส    ปาริจริยํ    ปญฺญเปนฺติ   สุทฺทสฺส   ปาริจริยํ
ปญฺญเปนฺติ     ตตฺริทํ     โภ     โคตม    พฺราหฺมณา    พฺราหฺมณสฺส
ปาริจริยํ    ปญฺญเปนฺติ    พฺราหฺมโณ    วา    พฺราหฺมณํ    ปริจเรยฺย
ขตฺติโย   วา  พฺราหฺมณํ  ปริจเรยฺย  เวสฺโส  วา  พฺราหฺมณํ  ปริจเรยฺย
สุทฺโท    วา    พฺราหฺมณํ    ปริจเรยฺยาติ   อิทํ   โข   โภ   โคตม
พฺราหฺมณา     พฺราหฺมณสฺส    ปาริจริยํ    ปญฺญเปนฺติ    ตตฺริทํ    โภ
โคตม    พฺราหฺมณา    ขตฺติยสฺส    ปาริจริยํ    ปญฺญเปนฺติ    ขตฺติโย
วา   ขตฺติยํ   ปริจเรยฺย  เวสฺโส  วา  ขตฺติยํ  ปริจเรยฺย  สุทฺโท  วา
ขตฺติยํ   ปริจเรยฺยาติ   อิทํ   โข   โภ   โคตม  พฺราหฺมณา  ขตฺติยสฺส
ปาริจริยํ    ปญฺญเปนฺติ   ตตฺริทํ   โภ   โคตม   พฺราหฺมณา   เวสฺสสฺส
ปาริจริยํ   ปญฺญเปนฺติ   เวสฺโส   วา   เวสฺสํ  ปริจเรยฺย  สุทฺโท  วา
@เชิงอรรถ:  ยุ. สพฺพตฺถ ปญฺญาเปนฺตีติ ทิสฺสติ ฯ
เวสฺสํ   ปริจเรยฺยาติ   อิทํ   โข   โภ   โคตม  พฺราหฺมณา  เวสฺสสฺส
ปาริจริยํ    ปญฺญเปนฺติ    ตตฺริทํ   โภ   โคตม   พฺราหฺมณา   สุทฺทสฺส
ปาริจริยํ    ปญฺญเปนฺติ    สุทฺโทว   สุทฺทํ   ปริจเรยฺย   โก   ปนญฺโญ
สุทฺทํ    ปริจริสฺสตีติ   อิทํ   โข   โภ   โคตม   พฺราหฺมณา   สุทฺทสฺส
ปาริจริยํ    ปญฺญเปนฺติ    พฺราหฺมณา    โภ   โคตม   อิมา   จตสฺโส
ปาริจริยา ปญฺญเปนฺติ อิทํ ๑- ภวํ โคตโม กิมาหาติ ฯ
     [๖๖๓]   กึ    ปน   พฺราหฺมณ   สพฺโพ   โลโก   พฺราหฺมณานํ
เอตทพฺภนุชานาติ    อิมา    จตสฺโส    ปาริจริยา    ปญฺญเปนฺตูติ   ฯ
โน   หิทํ   โภ   โคตม   ฯ   เสยฺยถาปิ   พฺราหฺมณ  ปุริโส  ทฬิทฺโท
อสฺสโก   อนาฬฺหิโย   ตสฺส   อกามสฺส  วิสํ  ๒-  โอลคฺเคยฺยุํ  อิทนฺเต
อมฺโภ    ปุริส   มํสํ   ขาทิตพฺพํ   มูลญฺจ   อนุปฺปทาตพฺพนฺติ   เอวเมว
โข   พฺราหฺมณ   พฺราหฺมณา   อปฺปฏิญฺญาย   ๓-  เตสํ  สมณพฺราหฺมณานํ
อถ   จ   ปนิมา   จตสฺโส  ปาริจริยา  ปญฺญเปนฺติ  ฯ  นาหํ  พฺราหฺมณ
สพฺพํ    ปริจริตพฺพนฺติ    วทามิ    น   ปนาหํ   พฺราหฺมณ   สพฺพํ   น
ปริจริตพฺพนฺติ วทามิ ฯ
     {๖๖๓.๑}   ยํ    หิสฺส   พฺราหฺมณ   ปริจรโต   ปาริจริยาเหตุ
ปาปิโย    อสฺส    น    เสยฺโย    นาหนฺตํ    ปริจริตพฺพนฺติ   วทามิ
ยญฺจ   ขฺวสฺส   พฺราหฺมณ   ปริจรโต  ปาริจริยาเหตุ  เสยฺโย  อสฺส  น
ปาปิโย    ตมหํ   ปริจริตพฺพนฺติ   วทามิ   ฯ   ขตฺติยญฺเจปิ   พฺราหฺมณ
เอวํ   ปุจฺเฉยฺยุํ   ยํ   วา   เต   ปริจรโต   ปาริจริยาเหตุ  ปาปิโย
อสฺส   น   เสยฺโย   ยํ   วา  เต  ปริจรโต  ปาริจริยาเหตุ  เสยฺโย
@เชิงอรรถ:  ยุ. อิธ ฯ  ยุ. พิลํ ฯ  ยุ. อปฺปฏิญฺญาเย ฯ
อสฺส   น   ปาปิโย   ตเมตฺถ   ๑-   ปริจเรยฺยาสีติ  ฯ  ขตฺติโยปิ  หิ
พฺราหฺมณ  สมฺมา  พฺยากรมาโน  เอวํ  พฺยากเรยฺย  ยํ  หิ  เม ปริจรโต
ปาริจริยาเหตุ    ปาปิโย   อสฺส   น   เสยฺโย   นาหนฺตํ   ปริจเรยฺยํ
ยญฺจ   โข   เม  ปริจรโต  ปาริจริยาเหตุ  เสยฺโย  อสฺส  น  ปาปิโย
ตมหํ   ปริจเรยฺยนฺติ  ฯ  พฺราหฺมณํ  เจปิ  พฺราหฺมณ  ...  เวสฺสํ  เจปิ
พฺราหฺมณ   ...   สุทฺทํ  เจปิ  พฺราหฺมณ  เอวํ  ปุจฺเฉยฺยุํ  ยํ  วา  เต
ปริจรโต   ปาริจริยาเหตุ   ปาปิโย   อสฺส   น  เสยฺโย  ยํ  วา  เต
ปริจรโต    ปาริจริยาเหตุ    เสยฺโย   อสฺส   น   ปาปิโย   ตเมตฺถ
ปริจเรยฺยาสีติ   ฯ   สุทฺโทปิ   พฺราหฺมณ   สมฺมา   พฺยากรมาโน  เอวํ
พฺยากเรยฺย   ยํ   หิ   เม   ปริจรโต   ปาริจริยาเหตุ  ปาปิโย  อสฺส
น  เสยฺโย  นาหนฺตํ  ปริจเรยฺยํ  ยญฺจ  โข  เม ปริจรโต ปาริจริยาเหตุ
เสยฺโย อสฺส น ปาปิโย ตมหํ ปริจเรยฺยนฺติ ฯ
     [๖๖๔]   นาหํ   พฺราหฺมณ   อุจฺจากุลีนตา  เสยฺยโสติ  วทามิ  น
ปนาหํ   พฺราหฺมณ   อุจฺจากุลีนตา   ปาปิยโสติ   ๓-   วทามิ  ฯ  นาหํ
พฺราหฺมณ   อุฬารวณฺณตา   เสยฺยโสติ   วทามิ   น   ปนาหํ   พฺราหฺมณ
อุฬารวณฺณตา  ปาปิยโสติ  ๓-  วทามิ  ฯ  นาหํ  พฺราหฺมณ  อุฬารโภคตา
เสยฺยโสติ  ๔-  วทามิ  น  ปนาหํ  พฺราหฺมณ อุฬารโภคตา ปาปิยโสติ ๕-
วทามิ ฯ
     {๖๖๔.๑}   อุจฺจากุลีโนปิ   หิ  พฺราหฺมณ  อิเธกจฺโจ  ปาณาติปาตี
โหติ   อทินฺนาทายี   โหติ   กาเมสุมิจฺฉาจารี   โหติ   มุสาวาที  โหติ
ปิสุณวาโจ   โหติ   ผรุสวาโจ  ๖-  โหติ  สมฺผปฺปลาปี  โหติ  อภิชฺฌาลุ
@เชิงอรรถ:  ยุ. กเมตฺถ ฯ ๒-๓-๕ ยุ. ปาปิยํโสติ ฯ  ยุ. เสยฺยํโสติ ฯ  ยุ. ผรุสาวาโจ ฯ
โหติ  พฺยาปนฺนจิตฺโต  โหติ  มิจฺฉาทิฏฺฐี  ๑-  โหติ ตสฺมา น อุจฺจากุลีนตา
เสยฺยโสติ  วทามิ  ฯ  อุจฺจากุลีโนปิ  หิ พฺราหฺมณ อิเธกจฺโจ ปาณาติปาตา
ปฏิวิรโต   โหติ   อทินฺนาทานา   ปฏิวิรโต   โหติ   กาเมสุมิจฺฉาจารา
ปฏิวิรโต  โหติ  มุสาวาทา  ปฏิวิรโต  โหติ  ปิสุณาย  วาจาย  ปฏิวิรโต
โหติ   ผรุสาย  วาจาย  ปฏิวิรโต  โหติ  สมฺผปฺปลาปา  ปฏิวิรโต  โหติ
อนภิชฺฌาลุ   โหติ  อพฺยาปนฺนจิตฺโต  โหติ  สมฺมาทิฏฺฐี  ๒-  โหติ  ตสฺมา
น อุจฺจากุลีนตา ปาปิยโสติ วทามิ ฯ
     {๖๖๔.๒}   อุฬารวณฺโณปิ   หิ  พฺราหฺมณ  อิเธกจฺโจ  ปาณาติปาตี
โหติ   อทินฺนาทายี   โหติ   กาเมสุมิจฺฉาจารี   โหติ   มุสาวาที  โหติ
ปิสุณวาโจ   โหติ  ผรุสวาโจ  โหติ  สมฺผปฺปลาปี  โหติ  อภิชฺฌาลุ  โหติ
พฺยาปนฺนจิตฺโต   โหติ   มิจฺฉาทิฏฺฐี   โหติ   ตสฺมา   น   อุฬารวณฺณตา
เสยฺยโสติ วทามิ ฯ
     {๖๖๔.๓}   อุฬารวณฺโณปิ  หิ  พฺราหฺมณ  อิเธกจฺโจ  ปาณาติปาตา
ปฏิวิรโต   โหติ   อทินฺนาทานา   ปฏิวิรโต   โหติ   กาเมสุมิจฺฉาจารา
ปฏิวิรโต  โหติ  มุสาวาทา  ปฏิวิรโต  โหติ  ปิสุณาย  วาจาย  ปฏิวิรโต
โหติ   ผรุสาย  วาจาย  ปฏิวิรโต  โหติ  สมฺผปฺปลาปา  ปฏิวิรโต  โหติ
อนภิชฺฌาลุ   โหติ   อพฺยาปนฺนจิตฺโต   โหติ   สมฺมาทิฏฺฐี   โหติ  ตสฺมา
น อุฬารวณฺณตา ปาปิยโสติ วทามิ ฯ
     {๖๖๔.๔}   อุฬารโภโคปิ   หิ  พฺราหฺมณ  อิเธกจฺโจ  ปาณาติปาตี
โหติ    อทินฺนาทายี    โหติ    กาเมสุมิจฺฉาจารี    โหติ    มุสาวาที
โหติ    ปิสุณวาโจ    โหติ    ผรุสวาโจ   โหติ   สมฺผปฺปลาปี   โหติ
อภิชฺฌาลุ     โหติ     พฺยาปนฺนจิตฺโต     โหติ    มิจฺฉาทิฏฺฐี    โหติ
@เชิงอรรถ:  ยุ. สพฺพตฺถ มิจฺฉาทิฏฺฐีติ ทิสฺสติ ฯ  ยุ. สพฺพตฺถ สมฺมาทิฏฺฐีติ ทิสฺสติ ฯ
ตสฺมา   น   อุฬารโภคตา   เสยฺยโสติ   วทามิ   ฯ  อุฬารโภโคปิ  หิ
พฺราหฺมณ   อิเธกจฺโจ   ปาณาติปาตา   ปฏิวิรโต   โหติ   อทินฺนาทานา
ปฏิวิรโต    โหติ    กาเมสุมิจฺฉาจารา   ปฏิวิรโต   โหติ   มุสาวาทา
ปฏิวิรโต   โหติ   ปิสุณาย   วาจาย  ปฏิวิรโต  โหติ  ผรุสาย  วาจาย
ปฏิวิรโต   โหติ   สมฺผปฺปลาปา   ปฏิวิรโต   โหติ   อนภิชฺฌาลุ   โหติ
อพฺยาปนฺนจิตฺโต   โหติ   สมฺมาทิฏฺฐี   โหติ   ตสฺมา   น  อุฬารโภคตา
ปาปิยโสติ   วทามิ   ฯ   นาหํ   พฺราหฺมณ  สพฺพํ  ปริจริตพฺพนฺติ  วทามิ
น   ปนาหํ   พฺราหฺมณ   สพฺพํ   น  ปริจริตพฺพนฺติ  วทามิ  ฯ  ยํ  หิสฺส
พฺราหฺมณ    ปริจรโต   ปาริจริยาเหตุ   สทฺธา   วฑฺฒติ   สีลํ   วฑฺฒติ
สุตํ   วฑฺฒติ   จาโค   วฑฺฒติ   ปญฺญา   วฑฺฒติ   ตมหํ   ปริจริตพฺพนฺติ
วทามีติ ฯ
     [๖๖๕]   เอวํ  วุตฺเต  เอสุการี  พฺราหฺมโณ  ภควนฺตํ  เอตทโวจ
พฺราหฺมณา   โภ   โคตม   จตฺตาริ   ธนานิ   ปญฺญเปนฺติ   พฺราหฺมณสฺส
สทฺธนํ   ๑-  ปญฺญเปนฺติ  ขตฺติยสฺส  สทฺธนํ  ปญฺญเปนฺติ  เวสฺสสฺส  สทฺธนํ
ปญฺญเปนฺติ   สุทฺทสฺส   สทฺธนํ   ปญฺญเปนฺติ   ฯ   ตตฺริทํ   โภ   โคตม
พฺราหฺมณา      พฺราหฺมณสฺส      สทฺธนํ     ปญฺญเปนฺติ     ภิกฺขาจริยํ
ภิกฺขาจริยญฺจ    ปน    พฺราหฺมโณ   สทฺธนํ   อติมญฺญมาโน   อกิจฺจการี
โหติ    โคโปว    อทินฺนํ    อาทิยมาโนติ   อิทํ   โข   โภ   โคตม
พฺราหฺมณา    พฺราหฺมณสฺส    สทฺธนํ    ปญฺญเปนฺติ    ฯ   ตตฺริทํ   โภ
โคตม     พฺราหฺมณา    ขตฺติยสฺส    สทฺธนํ    ปญฺญเปนฺติ    ธนุกลาปํ
@เชิงอรรถ:  ยุ. สพฺพตฺถ สนฺธนนฺติ ทิสฺสติ ฯ
ธนุกลาปญฺจ   ปน   ขตฺติโย   สทฺธนํ   อติมญฺญมาโน   อกิจฺจการี  โหติ
โคโปว   อทินฺนํ   อาทิยมาโนติ   อิทํ   โข   โภ   โคตม  พฺราหฺมณา
ขตฺติยสฺส   สทฺธนํ   ปญฺญเปนฺติ   ฯ   ตตฺริทํ   โภ   โคตม  พฺราหฺมณา
เวสฺสสฺส    สทฺธนํ    ปญฺญเปนฺติ    กสิโครกฺขํ    กสิโครกฺขญฺจ    ปน
เวสฺโส   สทฺธนํ   อติมญฺญมาโน   อกิจฺจการี   โหติ   โคโปว   อทินฺนํ
อาทิยมาโนติ   อิทํ   โข   โภ   โคตม   พฺราหฺมณา  เวสฺสสฺส  สทฺธนํ
ปญฺญเปนฺติ   ฯ   ตตฺริทํ   โภ   โคตม   พฺราหฺมณา   สุทฺทสฺส   สทฺธนํ
ปญฺญเปนฺติ   อสิต   พฺยาภงฺคึ   อสิต   พฺยาภงฺคิญฺจ  ปน  สุทฺโท  สทฺธนํ
อติมญฺญมาโน    อกิจฺจการี    โหติ    โคโปว   อทินฺนํ   อาทิยมาโนติ
อิทํ   โข   โภ   โคตม   พฺราหฺมณา   สุทฺทสฺส  สทฺธนํ  ปญฺญเปนฺติ  ฯ
[๑]- อิมานิ จตฺตาริ ธนานิ ปญฺญเปนฺติ อิธ ภวํ โคตโม กิมาหาติ ฯ
     [๖๖๖]   กึ    ปน   พฺราหฺมณ   สพฺโพ   โลโก   พฺราหฺมณานํ
เอตทพฺภนุชานาติ    อิมานิ   จตฺตาริ   ธนานิ   ปญฺญเปนฺตูติ   ฯ   โน
หิทํ   โภ   โคตม   ฯ  เสยฺยถาปิ  พฺราหฺมณ  ปุริโส  ทฬิทฺโท  อสฺสโก
อนาฬฺหิโย    ตสฺส    อกามสฺส   วิสํ   โอลคฺเคยฺยุํ   อิทนฺเต   อมฺโภ
ปุริส    มํสํ    ขาทิตพฺพํ    มูลญฺจ   อนุปฺปทาตพฺพนฺติ   เอวเมว   โข
พฺราหฺมณ     พฺราหฺมณา     อปฺปฏิญฺญาย     เตสํ     สมณพฺราหฺมณานํ
อถ จ ปนิมานิ จตฺตาริ ธนานิ ปญฺญเปนฺติ ฯ
     {๖๖๖.๑}   อริยํ โข ปน อหํ พฺราหฺมณ โลกุตฺตรํ ธมฺมํ ปุริสสฺส สทฺธนํ
ปญฺญเปมิ   โปราณํ  โข  ปนสฺส  มาตาเปตฺติกํ  กุลวํสํ  อนุสฺสรโต  ยตฺถ
@เชิงอรรถ:  ยุ. เอตฺถนฺตเร พฺราหฺมณา โภ โคตมาติ ทิสฺสติ ฯ
ยตฺเถว  อตฺตภาวสฺส  อภินิพฺพตฺติ  โหติ  เตน  เตเนว  สงฺขฺยํ ๑- คจฺฉติ
ขตฺติยกุเล    เจ    อตฺตภาวสฺส    อภินิพฺพตฺติ    โหติ   ขตฺติโยเตฺวว
สงฺขฺยํ   คจฺฉติ   พฺราหฺมณกุเล   เจ   อตฺตภาวสฺส   อภินิพฺพตฺติ   โหติ
พฺราหฺมโณเตฺวว  สงฺขฺยํ  คจฺฉติ  เวสฺสกุเล  เจ  อตฺตภาวสฺส  อภินิพฺพตฺติ
โหติ    เวสฺโสเตฺวว   สงฺขฺยํ   คจฺฉติ   สุทฺทกุเล   เจ   อตฺตภาวสฺส
อภินิพฺพตฺติ    โหติ    สุทฺโทเตฺวว    สงฺขฺยํ   คจฺฉติ   ฯ   เสยฺยถาปิ
พฺราหฺมณ   ยํ   ยเทว   ปจฺจยํ   ปฏิจฺจ   อคฺคิ   ชลติ  เตน  เตเนว
สงฺขฺยํ คจฺฉติ ฯ
     {๖๖๖.๒}   กฏฺฐญฺเจ    ปฏิจฺจ    อคฺคิ   ชลติ   กฏฺฐคฺคิเตฺวว
สงฺขฺยํ    คจฺฉติ    สกลิกญฺเจ   ปฏิจฺจ   อคฺคิ   ชลติ   สกลิกคฺคิเตฺวว
สงฺขฺยํ   คจฺฉติ   ติณญฺเจ   ปฏิจฺจ   อคฺคิ   ชลติ   ติณคฺคิเตฺวว  สงฺขฺยํ
คจฺฉติ    โคมยญฺเจ    ปฏิจฺจ   อคฺคิ   ชลติ   โคมยคฺคิเตฺวว   สงฺขฺยํ
คจฺฉติ    เอวเมว    โข   อหํ   พฺราหฺมณ   อริยํ   โลกุตฺตรํ   ธมฺมํ
ปุริสสฺส    สทฺธนํ    ปญฺญเปมิ   โปราณํ   โข   ปนสฺส   มาตาเปตฺติกํ
กุลวํสํ   อนุสฺสรโต   ยตฺถ   ยตฺเถว   อตฺตภาวสฺส   อภินิพฺพตฺติ   โหติ
เตน   เตเนว  สงฺขฺยํ  คจฺฉติ  ขตฺติยกุเล  เจ  อตฺตภาวสฺส  อภินิพฺพตฺติ
โหติ   ขตฺติโยเตฺวว   สงฺขฺยํ   คจฺฉติ   พฺราหฺมณกุเล  เจ  อตฺตภาวสฺส
อภินิพฺพตฺติ   โหติ   พฺราหฺมโณเตฺวว   สงฺขฺยํ   คจฺฉติ   เวสฺสกุเล  เจ
อตฺตภาวสฺส   อภินิพฺพตฺติ   โหติ  เวสฺโสเตฺวว  สงฺขฺยํ  คจฺฉติ  สุทฺทกุเล
เจ อตฺตภาวสฺส อภินิพฺพตฺติ โหติ สุทฺโทเตฺวว สงฺขฺยํ คจฺฉติ ฯ
@เชิงอรรถ:  ยุ. สพฺพตฺถ สงฺขนฺติ ทิสฺสติ ฯ
     [๖๖๗]   ขตฺติยกุลา   เจปิ   พฺราหฺมณ   อคารสฺมา   อนคาริยํ
ปพฺพชิโต    โหติ    โส    จ   ตถาคตปฺปเวทิตํ   ธมฺมวินยํ   อาคมฺม
ปาณาติปาตา    ปฏิวิรโต    โหติ    อทินฺนาทานา    ปฏิวิรโต   โหติ
อพฺรหฺมจริยา  ปฏิวิรโต  โหติ  มุสาวาทา  ปฏิวิรโต  โหติ  ปิสุณาย  ๑-
วาจาย  ปฏิวิรโต  โหติ  ผรุสาย  วาจาย  ปฏิวิรโต  โหติ สมฺผปฺปลาปา
ปฏิวิรโต   โหติ   อนภิชฺฌาลุ   โหติ  อพฺยาปนฺนจิตฺโต  โหติ  สมฺมาทิฏฺฐี
โหติ อาราธโก โหติ ญายํ ธมฺมํ กุสลํ ฯ
     {๖๖๗.๑}   พฺราหฺมณกุลา   เจปิ  พฺราหฺมณ  อคารสฺมา  อนคาริยํ
ปพฺพชิโต  โหติ  โส  จ  ตถาคตปฺปเวทิตํ  ธมฺมวินยํ อาคมฺม ปาณาติปาตา
ปฏิวิรโต   โหติ  อทินฺนาทานา  ปฏิวิรโต  โหติ  อพฺรหฺมจริยา  ปฏิวิรโต
โหติ   มุสาวาทา  ปฏิวิรโต  โหติ  ฯเปฯ  สมฺมาทิฏฺฐี  โหติ  อาราธโก
โหติ ญายํ ธมฺมํ กุสลํ ฯ
     {๖๖๗.๒}   เวสฺสกุลา   เจปิ   พฺราหฺมณ   อคารสฺมา  อนคาริยํ
ปพฺพชิโต    โหติ    โส    จ   ตถาคตปฺปเวทิตํ   ธมฺมวินยํ   อาคมฺม
ปาณาติปาตา    ปฏิวิรโต    โหติ    อทินฺนาทานา    ปฏิวิรโต   โหติ
อพฺรหฺมจริยา   ปฏิวิรโต   โหติ   มุสาวาทา   ปฏิวิรโต   โหติ  ฯเปฯ
สมฺมาทิฏฺฐี โหติ อาราธโก โหติ ญายํ ธมฺมํ กุสลํ ฯ
     {๖๖๗.๓}   สุทฺทกุลา  เจปิ  พฺราหฺมณ อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิโต
โหติ   โส   จ   ตถาคตปฺปเวทิตํ   ธมฺมวินยํ   อาคมฺม   ปาณาติปาตา
ปฏิวิรโต   โหติ  อทินฺนาทานา  ปฏิวิรโต  โหติ  อพฺรหฺมจริยา  ปฏิวิรโต
โหติ    มุสาวาทา    ปฏิวิรโต   โหติ   ปิสุณาย   วาจาย   ปฏิวิรโต
@เชิงอรรถ:  ยุ. ปิสุณาวาจาย ฯ
โหติ   ผรุสาย   วาจาย   ปฏิวิรโต   โหติ   สมฺผปฺปลาปา   ปฏิวิรโต
โหติ     อนภิชฺฌาลุ    โหติ    อพฺยาปนฺนจิตฺโต    โหติ    สมฺมาทิฏฺฐี
โหติ อาราธโก โหติ ญายํ ธมฺมํ กุสลํ ฯ
     {๖๖๗.๔}   ตํ  กึ  มญฺญสิ  พฺราหฺมณ  พฺราหฺมโณว  นุ  โข  ปโหติ
อสฺมึ  ปเทเส  อเวรํ  อพฺยาปชฺฌํ  เมตฺตจิตฺตํ  ภาเวตุํ  โน  ขตฺติโย โน
เวสฺโส  โน  สุทฺโทติ  ฯ  โน  หิทํ  โภ  โคตม  ขตฺติโยปิ หิ โภ โคตม
ปโหติ    อสฺมึ    ปเทเส   อเวรํ   อพฺยาปชฺฌํ   เมตฺตจิตฺตํ   ภาเวตุํ
พฺราหฺมโณปิ  หิ  โภ  โคตม  ...  เวสฺโสปิ  หิ โภ โคตม ... สุทฺโทปิ
หิ  โภ  โคตม  ...  สพฺเพปิ  หิ  โภ  โคตม  จตฺตาโร วณฺณา ปโหนฺติ
อสฺมึ ปเทเส อเวรํ อพฺยาปชฺฌํ เมตฺตจิตฺตํ ภาเวตุนฺติ ฯ
     [๖๖๘]   เอวเมว   โข  พฺราหฺมณ  ขตฺติยกุลา  เจปิ  อคารสฺมา
อนคาริยํ    ปพฺพชิโต    โหติ   โส   จ   ตถาคตปฺปเวทิตํ   ธมฺมวินยํ
อาคมฺม   ปาณาติปาตา   ปฏิวิรโต  โหติ  อทินฺนาทานา  ปฏิวิรโต  โหติ
อพฺรหฺมจริยา   ปฏิวิรโต   โหติ   มุสาวาทา   ปฏิวิรโต  โหติ  ปิสุณาย
วาจาย  ปฏิวิรโต  โหติ  ผรุสาย  วาจาย  ปฏิวิรโต  โหติ สมฺผปฺปลาปา
ปฏิวิรโต     โหติ     อนภิชฺฌาลุ    โหติ    อพฺยาปนฺนจิตฺโต    โหติ
สมฺมาทิฏฺฐี  โหติ  อาราธโก  โหติ  ญายํ  ธมฺมํ  กุสลํ  ฯ  พฺราหฺมณกุลา
เจปิ   พฺราหฺมณ   ...   เวสฺสกุลา   เจปิ  พฺราหฺมณ  ...  สุทฺทกุลา
เจปิ   พฺราหฺมณ   อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพชิโต   โหติ   โส   จ
ตถาคตปฺปเวทิตํ   ธมฺมวินยํ   อาคมฺม   ปาณาติปาตา   ปฏิวิรโต   โหติ
อทินฺนาทานา    ปฏิวิรโต    โหติ    อพฺรหฺมจริยา    ปฏิวิรโต   โหติ
มุสาวาทา    ปฏิวิรโต    โหติ   ปิสุณาย   วาจาย   ปฏิวิรโต   โหติ
ผรุสาย   วาจาย   ปฏิวิรโต   โหติ   สมฺผปฺปลาปา   ปฏิวิรโต   โหติ
อนภิชฺฌาลุ     โหติ    อพฺยาปนฺนจิตฺโต    โหติ    สมฺมาทิฏฺฐี    โหติ
อาราธโก โหติ ญายํ ธมฺมํ กุสลํ ฯ
     {๖๖๘.๑}   ตํ   กึ   มญฺญสิ   พฺราหฺมณ   พฺราหฺมโณว   นุ  โข
ปโหติ   โสตฺตึ   สินานํ   อาทาย   นทึ   คนฺตฺวา  รโชชลฺลํ  ปวาเหตุํ
โน  ขตฺติโย  โน  เวสฺโส  โน  สุทฺโทติ  ฯ โน หิทํ โภ โคตม ขตฺติโยปิ
หิ  โภ  โคตม  ปโหติ  โสตฺตึ  สินานํ  อาทาย  นทึ  คนฺตฺวา  รโชชลฺลํ
ปวาเหตุํ  พฺราหฺมโณปิ  หิ  โภ  โคตม  ... เวสฺโสปิ หิ โภ โคตม ...
สุทฺโทปิ  หิ  โภ  โคตม  ...  สพฺเพปิ  หิ  โภ  โคตม จตฺตาโร วณฺณา
ปโหนฺติ โสตฺตึ สินานํ อาทาย นทึ คนฺตฺวา รโชชลฺลํ ปวาเหตุนฺติ ฯ
     [๖๖๙]   เอวเมว   โข  พฺราหฺมณ  ขตฺติยกุลา  เจปิ  อคารสฺมา
อนคาริยํ    ปพฺพชิโต    โหติ   โส   จ   ตถาคตปฺปเวทิตํ   ธมฺมวินยํ
อาคมฺม   ปาณาติปาตา   ปฏิวิรโต  โหติ  อทินฺนาทานา  ปฏิวิรโต  โหติ
อพฺรหฺมจริยา   ปฏิวิรโต   โหติ   มุสาวาทา   ปฏิวิรโต  โหติ  ปิสุณาย
วาจาย  ปฏิวิรโต  โหติ  ผรุสาย  วาจาย  ปฏิวิรโต  โหติ สมฺผปฺปลาปา
ปฏิวิรโต     โหติ     อนภิชฺฌาลุ    โหติ    อพฺยาปนฺนจิตฺโต    โหติ
สมฺมาทิฏฺฐี  โหติ  อาราธโก  โหติ  ญายํ  ธมฺมํ  กุสลํ  ฯ  พฺราหฺมณกุลา
เจปิ   พฺราหฺมณ   ...   เวสฺสกุลา   เจปิ  พฺราหฺมณ  ...  สุทฺทกุลา
เจปิ   พฺราหฺมณ   อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพชิโต   โหติ   โส   จ
ตถาคตปฺปเวทิตํ     ธมฺมวินยํ     อาคมฺม    ปาณาติปาตา    ปฏิวิรโต
โหติ   อทินฺนาทานา   ปฏิวิรโต   โหติ   อพฺรหฺมจริยา  ปฏิวิรโต  โหติ
มุสาวาทา   ปฏิวิรโต  โหติ  ปิสุณาย  วาจาย  ปฏิวิรโต  โหติ  ผรุสาย
วาจาย   ปฏิวิรโต   โหติ   สมฺผปฺปลาปา   ปฏิวิรโต  โหติ  อนภิชฺฌาลุ
โหติ   อพฺยาปนฺนจิตฺโต   โหติ   สมฺมาทิฏฺฐี   โหติ   อาราธโก   โหติ
ญายํ ธมฺมํ กุสลํ ฯ
     {๖๖๙.๑}   ตํ  กึ  มญฺญสิ พฺราหฺมณ อิธ ราชา ขตฺติโย มุทฺธาวสิตฺโต
นานาชจฺจานํ   ปุริสานํ   ปุริสสตํ  สนฺนิปาเตยฺย  อายนฺตุ  โภนฺโต  เย
ตตฺถ      ขตฺติยกุลา     พฺราหฺมณกุลา     ราชญฺญกุลา     อุปฺปนฺนา
สากสฺส   วา   สาลสฺส   วา  สลฬสฺส  วา  จนฺทนสฺส  วา  ปทุมกสฺส
วา   อุตฺตรารณึ   อาทาย   อคฺคึ  อภินิพฺพตฺเตนฺตุ  เตโช  ปาตุกโรนฺตุ
อายนฺตุ   ปน   โภนฺโต   เย   จ   ตตฺถ   จณฺฑาลกุลา  เนสาทกุลา
เวณุกุลา   ๑-   รถการกุลา   ปุกฺกุสกุลา   อุปฺปนฺนา   สาปานโทณิยา
วา  สูกรโทณิยา  วา  รชกโทณิยา  วา  เอลณฺฑกฏฺฐสฺส  วา อุตฺตรารณึ
อาทาย อคฺคึ อภินิพฺพตฺเตนฺตุ เตโช ปาตุกโรนฺตูติ ฯ
     {๖๖๙.๒}   ตํ  กึ  มญฺญสิ  พฺราหฺมณ โย เอว นุ โข โส ขตฺติยกุลา
พฺราหฺมณกุลา   ราชญฺญกุลา   อุปฺปนฺเนหิ   สากสฺส   วา   สาลสฺส  วา
สลฬสฺส   วา   จนฺทนสฺส   วา   ปทุมกสฺส   วา   อุตฺตรารณึ  อาทาย
อคฺคิ   อภินิพฺพตฺโต  เตโช  ปาตุกโต  เสฺวว  นุ  ขฺวสฺส  อคฺคิ  อจฺจิมา
เจว  วณฺณิมา  จ  ปภสฺสโร  จ  เตน  ๒-  สกฺกา  อคฺคินา  อคฺคิกรณียํ
@เชิงอรรถ:  ยุ. เวณกุลา ฯ  ยุ. เตน จ ฯ
กรณียํ   กาตุํ   โย   ปน   โส   จณฺฑาลกุลา   เนสาทกุลา  เวณุกุลา
รถการกุลา   ปุกฺกุสกุลา   อุปฺปนฺเนหิ   สาปานโทณิยา  วา  สูกรโทณิยา
วา    รชกโทณิยา   วา   เอลณฺฑกฏฺฐสฺส   วา   อุตฺตรารณึ   อาทาย
อคฺคิ    อภินิพฺพตฺโต   เตโช   ปาตุกโต   สฺวาสฺส   อคฺคิ   น   เจว
อจฺจิมา   น   จ   วณฺณิมา   น   จ   ปภสฺสโร  น  จ  เตน  สกฺกา
อคฺคินา   อคฺคิกรณียํ   กาตุนฺติ   ฯ   โน  หิทํ  โภ  โคตม  โยปิ  โส
โภ    โคตม    ขตฺติยกุลา    พฺราหฺมณกุลา   ราชญฺญกุลา   อุปฺปนฺเนหิ
สากสฺส  วา  สาลสฺส  วา  สลฬสฺส  วา  จนฺทนสฺส  วา  ปทุมกสฺส  วา
อุตฺตรารณึ   อาทาย   อคฺคิ   อภินิพฺพตฺโต   เตโช   ปาตุกโต  สฺวาสฺส
อคฺคิ  อจฺจิมา  เจว  วณฺณิมา  จ  ปภสฺสโร  จ  เตน  จ สกฺกา อคฺคินา
อคฺคิกรณียํ   กาตุํ   โยปิ   โส   จณฺฑาลกุลา   เนสาทกุลา   เวณุกุลา
รถการกุลา      ปุกฺกุสกุลา     อุปฺปนฺเนหิ     สาปานโทณิยา     วา
สูกรโทณิยา   วา   รชกโทณิยา   วา   เอลณฺฑกฏฺฐสฺส  วา  อุตฺตรารณึ
อาทาย   อคฺคิ   อภินิพฺพตฺโต   เตโช   ปาตุกโต   โสปิสฺส  ๑-  อคฺคิ
อจฺจิมา   เจว   วณฺณิมา  จ  ปภสฺสโร  จ  เตนปิ  จ  สกฺกา  อคฺคินา
อคฺคิกรณียํ  กาตุํ  สพฺโพปิ  หิ  โภ  โคตม  อคฺคิ  อจฺจิมา  เจว วณฺณิมา
จ ปภสฺสโร จ สพฺเพนปิ จ สกฺกา อคฺคินา อคฺคิกรณียํ กาตุนฺติ ฯ
     [๖๗๐]   เอวเมว   โข  พฺราหฺมณ  ขตฺติยกุลา  เจปิ  อคารสฺมา
อนคาริยํ    ปพฺพชิโต    โหติ   โส   จ   ตถาคตปฺปเวทิตํ   ธมฺมวินยํ
@เชิงอรรถ:  ยุ. โสปสฺส ฯ
อาคมฺม    ปาณาติปาตา    ปฏิวิรโต   โหติ   อทินฺนาทานา   ปฏิวิรโต
โหติ   อพฺรหฺมจริยา   ปฏิวิรโต   โหติ   มุสาวาทา   ปฏิวิรโต   โหติ
ปิสุณาย   วาจาย   ปฏิวิรโต   โหติ  ผรุสาย  วาจาย  ปฏิวิรโต  โหติ
สมฺผปฺปลาปา    ปฏิวิรโต   โหติ   อนภิชฺฌาลุ   โหติ   อพฺยาปนฺนจิตฺโต
โหติ   สมฺมาทิฏฺฐี   โหติ   อาราธโก   โหติ   ญายํ   ธมฺมํ  กุสลํ  ฯ
พฺราหฺมณกุลา   เจปิ  พฺราหฺมณ  ...  เวสฺสกุลา  เจปิ  พฺราหฺมณ  ...
สุทฺทกุลา   เจปิ   พฺราหฺมณ   อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพชิโต   โหติ
โส   จ   ตถาคตปฺปเวทิตํ   ธมฺมวินยํ  อาคมฺม  ปาณาติปาตา  ปฏิวิรโต
โหติ    อทินฺนาทานา    ปฏิวิรโต    โหติ    อพฺรหฺมจริยา   ปฏิวิรโต
โหติ   มุสาวาทา   ปฏิวิรโต   โหติ  ปิสุณาย  วาจาย  ปฏิวิรโต  โหติ
ผรุสาย   วาจาย   ปฏิวิรโต   โหติ   สมฺผปฺปลาปา   ปฏิวิรโต   โหติ
อนภิชฺฌาลุ     โหติ    อพฺยาปนฺนจิตฺโต    โหติ    สมฺมาทิฏฺฐี    โหติ
อาราธโก โหติ ญายํ ธมฺมํ กุสลนฺติ ฯ
     [๖๗๑]   เอวํ  วุตฺเต  เอสุการี  พฺราหฺมโณ  ภควนฺตํ  เอตทโวจ
อภิกฺกนฺตํ   โภ   โคตม   ฯเปฯ   อุปาสกํ   มํ  ภวํ  โคตโม  ธาเรตุ
อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณงฺคตนฺติ ฯ
                 เอสุการีสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ฉฏฺฐํ ฯ
                       ---------
                     ธนญฺชานิสุตฺตํ ๑-
     [๖๗๒]   เอวมฺเม  สุตํ  เอกํ สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน
กลนฺทกนิวาเป   ฯ   เตน   โข   ปน   สมเยน  อายสฺมา  สารีปุตฺโต
ทกฺขิณาคิริสฺมึ     จาริกญฺจรติ     มหตา    ภิกฺขุสงฺเฆน    สทฺธึ    ฯ
อถ   โข   อญฺญตโร   ภิกฺขุ  ราชคเห  วสฺสํ  วุตฺโถ  เยน  ทกฺขิณาคิริ
เยนายสฺมา    สารีปุตฺโต    เตนุปสงฺกมิ    อุปสงฺกมิตฺวา    อายสฺมตา
สารีปุตฺเตน   สทฺธึ   สมฺโมทิ   สมฺโมทนียํ  กถํ  สาราณียํ  วีติสาเรตฺวา
เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ
     [๖๗๓]   เอกมนฺตํ   นิสินฺนํ  โข  ตํ  ภิกฺขุํ  อายสฺมา  สารีปุตฺโต
เอตทโวจ   กจฺจาวุโส   ภควา  อโรโค  จ  พลวา  จาติ  ฯ  อโรโค
จาวุโส   ภควา  พลวา  จาติ  ฯ  กจฺจิ  ปนาวุโส  ภิกฺขุสงฺโฆ  อโรโค
จ   พลวา   จาติ   ฯ  ภิกฺขุสงฺโฆปิ  โข  อาวุโส  อโรโค  จ  พลวา
จาติ    ฯ    เอตฺถ   อาวุโส   ตณฺฑุลปาลทฺวารายํ   ธนญฺชานิ   นาม
พฺราหฺมโณ   อตฺถิ   กจฺจาวุโส   ธนญฺชานิ   ๒-   พฺราหฺมโณ   อโรโค
จ   พลวา   จาติ   ฯ   ธนญฺชานิปิ  โข  อาวุโส  พฺราหฺมโณ  อโรโค
จ    พลวา    จาติ    ฯ   กจฺจิ   ปนาวุโส   ธนญฺชานิ   พฺราหฺมโณ
อปฺปมตฺโตติ    ฯ    กุโต   โน   อาวุโส   ธนญฺชานิสฺส   พฺราหฺมณสฺส
อปฺปมาโท    ธนญฺชานิ    อาวุโส    พฺราหฺมโณ    ราชานํ    นิสฺสาย
พฺราหฺมณคหปติเก    วิลุมฺปติ    พฺราหฺมณคหปติเก    นิสฺสาย    ราชานํ
@เชิงอรรถ:  ยุ. ธานญฺชานิสุตฺตํ ฯ  ยุ. ธานญฺชานิ นาม ฯ
วิลุมฺปติ  ยาปิสฺส  ภริยา  สทฺธา  สทฺธา  กุลา อานีตา สาปิ ๑- กาลกตา
อญฺญสฺส   ภริยา   อสทฺธา   อสทฺธา   กุลา  อานีตาติ  ฯ  ทุสฺสุตํ  ๒-
วตาวุโส  อสฺสุมฺหา  [๓]-  เย  มยํ  ธนญฺชานึ พฺราหฺมณํ ปมตฺตํ อสฺสุมฺหา
อปฺเปวนาม   ๔-   มยํ  กทาจิ  กรหจิ  ธนญฺชานินา  พฺราหฺมเณน  สทฺธึ
สมาคจฺเฉยฺยาม    อปฺเปวนาม   สิยา   โกจิเทว   กถาสลฺลาโปติ   ฯ
อถ   โข   อายสฺมา   สารีปุตฺโต   ทกฺขิณาคิริสฺมึ  ยถาภิรนฺตํ  วิหริตฺวา
เยน   ราชคหํ   เตน   จาริกํ   ปกฺกามิ   อนุปุพฺเพน  จาริกญฺจรมาโน
เยน ราชคหํ ตทวสริ ฯ
     [๖๗๔]   ตตฺร  สุทํ  อายสฺมา  สารีปุตฺโต ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน
กลนฺทกนิวาเป    ฯ   อถ   โข   อายสฺมา   สารีปุตฺโต   ปุพฺพณฺหสมยํ
นิวาเสตฺวา   ปตฺตจีวรมาทาย   ราชคหํ   [๕]-  ปาวิสิ  ฯ  เตน  โข
ปน    สมเยน    ธนญฺชานิ   พฺราหฺมโณ   พหินคเร   คาโว   โคฏฺเฐ
ทุหาเปติ   ๖-   ฯ  อถ  โข  อายสฺมา  สารีปุตฺโต  ราชคเห  ปิณฺฑาย
จริตฺวา   ปจฺฉาภตฺตํ   ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต   เยน   ธนญฺชานิ  พฺราหฺมโณ
เตนุปสงฺกมิ    ฯ   อทฺทสา   โข   ธนญฺชานิ   พฺราหฺมโณ   อายสฺมนฺตํ
สารีปุตฺตํ    ทูรโตว    อาคจฺฉนฺตํ   ทิสฺวาน   เยนายสฺมา   สารีปุตฺโต
เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   อายสฺมนฺตํ   สารีปุตฺตํ   เอตทโวจ   อิโต
โภ   สารีปุตฺต   ปโย   ปียตํ  ตว  ภตฺตสฺส  กาโล  ภวิสฺสตีติ  ฯ  อลํ
พฺราหฺมณ    กตํ    เม   อชฺช   ภตฺตกิจฺจํ   อมุกสฺมึ   เม   รุกฺขมูเล
ทิวาวิหาโร   ภวิสฺสติ   ตตฺร   อาคจฺเฉยฺยาสีติ   ฯ   เอวํ  โภติ  โข
@เชิงอรรถ:  ยุ. สาปิสฺส ฯ  ยุ. เอตฺถ อาเมณฺฑิตํ กตํ ฯ  ยุ. ทุสฺสตํ ฯ
@ ยุ. อปฺเปว จ นาม ฯ  ยุ. เอตฺถนฺตเร ปิณฺฑายาติ ทิสฺสติ ฯ
@ ยุ. โทหาเปติ ฯ
ธนญฺชานิ   ๑-  พฺราหฺมโณ  อายสฺมโต  สารีปุตฺตสฺส  ปจฺจสฺโสสิ  ฯ  อถ
โข   ธนญฺชานิ  ๒-  พฺราหฺมโณ  ปจฺฉาภตฺตํ  ภุตฺตปาตราโส  เยนายสฺมา
สารีปุตฺโต    เตนุปสงฺกมิ    อุปสงฺกมิตฺวา    อายสฺมตา    สารีปุตฺเตน
สทฺธึ   สมฺโมทิ   สมฺโมทนียํ   กถํ   สาราณียํ   วีติสาเรตฺวา  เอกมนฺตํ
นิสีทิ ฯ
     [๖๗๕]   เอกมนฺตํ   นิสินฺนํ   โข  ธนญฺชานึ  พฺราหฺมณํ  อายสฺมา
สารีปุตฺโต   เอตทโวจ   กจฺจิสิ   ธนญฺชานิ  อปฺปมตฺโตติ  ฯ  กุโต  โภ
สารีปุตฺต   อมฺหากํ   อปฺปมาโท   เยสนฺโน   มาตาปิตโร   โปเสตพฺพา
ปุตฺตทาโร   โปเสตพฺโพ   ทาสกมฺมกรโปริสํ   โปเสตพฺพํ   มิตฺตามจฺจานํ
มิตฺตามจฺจกรณียํ     กาตพฺพํ     ญาติสาโลหิตานํ     ญาติสาโลหิตกรณียํ
กาตพฺพํ    อติถีนํ   อติถิกรณียํ   กาตพฺพํ   ปุพฺพเปตานํ   ปุพฺพเปตกรณียํ
กาตพฺพํ    เทวตานํ    เทวตากรณียํ    กาตพฺพํ    รญฺโญ   ราชกรณียํ
กาตพฺพํ อยมฺปิ กาโย ปิเณตพฺโพ พฺรูเหตพฺโพติ ฯ
     [๖๗๖]   ตํ   กึ   มญฺญสิ  ธนญฺชานิ  อิเธกจฺโจ  มาตาปิตูนํ  ๓-
เหตุ   อธมฺมจารี   วิสมจารี   อสฺส   ตเมนํ   อธมฺมจริยวิสมจริยาเหตุ
นิรยํ    นิรยปาลา    อุปกฑฺเฒยฺยุํ    ลเภยฺย    นุ   โข   โส   อหํ
โข   มาตาปิตูนํ   ๔-   เหตุ   อธมฺมจารี   วิสมจารี  อโหสึ  มา  มํ
นิรยํ   นิรยปาลาติ   มาตาปิตโร   วา   ปนสฺส   ลเภยฺยุํ  เอโส  โข
อมฺหากํ    เหตุ    อธมฺมจารี    วิสมจารี   อโหสิ   มา   นํ   นิรยํ
นิรยปาลาติ   ฯ   โน  หิทํ  โภ  สารีปุตฺต  อถ  โข  นํ  วิกนฺทนฺตํเยว
@เชิงอรรถ: ๑-๒ ยุ. ธานญฺชานิ ฯ ๓-๔ ยุ. มาตาปิตุนฺนํ ฯ
นิรเย นิรยปาลา ปกฺขิเปยฺยุํ ฯ
     [๖๗๗]   ตํ   กึ   มญฺญสิ   ธนญฺชานิ   อิเธกจฺโจ   ปุตฺตทารสฺส
เหตุ   อธมฺมจารี   วิสมจารี   อสฺส   ตเมนํ   อธมฺมจริยวิสมจริยาเหตุ
นิรยํ   นิรยปาลา   อุปกฑฺเฒยฺยุํ   ลเภยฺย   นุ   โข   โส   อหํ  โข
ปุตฺตทารสฺส   เหตุ   อธมฺมจารี   วิสมจารี   อโหสึ   มา   มํ   นิรยํ
นิรยปาลาติ   ปุตฺตทาโร   วา   ปนสฺส   ลเภยฺย  เอโส  โข  อมฺหากํ
เหตุ   อธมฺมจารี   วิสมจารี   อโหสิ   มา  นํ  นิรยํ  นิรยปาลาติ  ฯ
โน  หิทํ  โภ  สารีปุตฺต  อถ  โข  นํ  วิกนฺทนฺตํเยว  นิรเย  นิรยปาลา
ปกฺขิเปยฺยุํ ฯ
     [๖๗๘]   ตํ  กึ  มญฺญสิ  ธนญฺชานิ  อิเธกจฺโจ  ทาสกมฺมกรโปริสสฺส
เหตุ   อธมฺมจารี   วิสมจารี   อสฺส   ตเมนํ   อธมฺมจริยวิสมจริยาเหตุ
นิรยํ  นิรยปาลา  อุปกฑฺเฒยฺยุํ  ลเภยฺย  นุ  โข โส อหํ โข ทาสกมฺมกร-
โปริสสฺส  เหตุ  อธมฺมจารี  วิสมจารี  อโหสึ  มา  มํ นิรยํ นิรยปาลาติ
ทาสกมฺมกรโปริสํ   วา   ปนสฺส   ลเภยฺย   เอโส  โข  อมฺหากํ  เหตุ
อธมฺมจารี   วิสมจารี  อโหสิ  มา  นํ  นิรยํ  นิรยปาลาติ  ฯ  โน  หิทํ
โภ สารีปุตฺต อถ โข นํ วิกนฺทนฺตํเยว นิรเย นิรยปาลา ปกฺขิเปยฺยุํ ฯ
     [๖๗๙]   ตํ   กึ   มญฺญสิ   ธนญฺชานิ   อิเธกจฺโจ  มิตฺตามจฺจานํ
เหตุ   อธมฺมจารี   วิสมจารี   อสฺส   ตเมนํ   อธมฺมจริยวิสมจริยาเหตุ
นิรยํ   นิรยปาลา   อุปกฑฺเฒยฺยุํ   ลเภยฺย   นุ   โข   โส   อหํ  โข
มิตฺตามจฺจานํ   เหตุ   อธมฺมจารี   วิสมจารี   อโหสึ   มา   มํ  นิรยํ
นิรยปาลาติ   มิตฺตามจฺจา   วา   ปนสฺส  ลเภยฺยุํ  เอโส  โข  อมฺหากํ
เหตุ   อธมฺมจารี   วิสมจารี   อโหสิ   มา  นํ  นิรยํ  นิรยปาลาติ  ฯ
โน  หิทํ  โภ  สารีปุตฺต  อถ  โข  นํ  วิกนฺทนฺตํเยว  นิรเย  นิรยปาลา
ปกฺขิเปยฺยุํ ฯ
     [๖๘๐]   ตํ   กึ   มญฺญสิ  ธนญฺชานิ  อิเธกจฺโจ  ญาติสาโลหิตานํ
เหตุ   อธมฺมจารี   วิสมจารี   อสฺส   ตเมนํ   อธมฺมจริยวิสมจริยาเหตุ
นิรยํ   นิรยปาลา   อุปกฑฺเฒยฺยุํ   ลเภยฺย   นุ   โข   โส   อหํ  โข
ญาติสาโลหิตานํ    เหตุ    อธมฺมจารี    วิสมจารี   อโหสึ   มา   มํ
นิรยํ    นิรยปาลาติ   ญาติสาโลหิตา   วา   ปนสฺส   ลเภยฺยุํ   เอโส
โข   อมฺหากํ   เหตุ   อธมฺมจารี   วิสมจารี   อโหสิ   มา  นํ  นิรยํ
นิรยปาลาติ   ฯ   โน  หิทํ  โภ  สารีปุตฺต  อถ  โข  นํ  วิกนฺทนฺตํเยว
นิรเย นิรยปาลา ปกฺขิเปยฺยุํ ฯ
     [๖๘๑]   ตํ   กึ   มญฺญสิ   ธนญฺชานิ   อิเธกจฺโจ  อติถีนํ  เหตุ
อธมฺมจารี     วิสมจารี     อสฺส    ตเมนํ    อธมฺมจริยวิสมจริยาเหตุ
นิรยํ   นิรยปาลา  อุปกฑฺเฒยฺยุํ  ลเภยฺย  นุ  โข  โส  อหํ  โข  อติถีนํ
เหตุ   อธมฺมจารี   วิสมจารี   อโหสึ   มา   มํ   นิรยํ   นิรยปาลาติ
อติถิโน   วา   ปนสฺส  ลเภยฺยุํ  เอโส  โข  อมฺหากํ  เหตุ  อธมฺมจารี
วิสมจารี   อโหสิ   มา   นํ   นิรยํ   นิรยปาลาติ   ฯ  โน  หิทํ  โภ
สารีปุตฺต อถ โข นํ วิกนฺทนฺตํเยว นิรเย นิรยปาลา ปกฺขิเปยฺยุํ ฯ
     [๖๘๒]   ตํ   กึ   มญฺญสิ   ธนญฺชานิ   อิเธกจฺโจ   ปุพฺพเปตานํ
เหตุ   อธมฺมจารี   วิสมจารี   อสฺส   ตเมนํ   อธมฺมจริยวิสมจริยาเหตุ
นิรยํ   นิรยปาลา   อุปกฑฺเฒยฺยุํ   ลเภยฺย   นุ   โข   โส   อหํ  โข
ปุพฺพเปตานํ   เหตุ   อธมฺมจารี   วิสมจารี   อโหสึ   มา   มํ   นิรยํ
นิรยปาลาติ   ปุพฺพเปตา   วา   ปนสฺส   ลเภยฺยุํ  เอโส  โข  อมฺหากํ
เหตุ   อธมฺมจารี   วิสมจารี   อโหสิ   มา  นํ  นิรยํ  นิรยปาลาติ  ฯ
โน  หิทํ  โภ  สารีปุตฺต  อถ  โข  นํ  วิกนฺทนฺตํเยว  นิรเย  นิรยปาลา
ปกฺขิเปยฺยุํ ฯ
     [๖๘๓]   ตํ   กึ   มญฺญสิ  ธนญฺชานิ  อิเธกจฺโจ  เทวตานํ  เหตุ
อธมฺมจารี     วิสมจารี     อสฺส    ตเมนํ    อธมฺมจริยวิสมจริยาเหตุ
นิรยํ   นิรยปาลา   อุปกฑฺเฒยฺยุํ   ลเภยฺย   นุ   โข   โส   อหํ  โข
เทวตานํ  เหตุ  อธมฺมจารี  วิสมจารี  อโหสึ  มา  มํ  นิรยํ นิรยปาลาติ
เทวตา   วา   ปนสฺส  ลเภยฺยุํ  เอโส  โข  อมฺหากํ  เหตุ  อธมฺมจารี
วิสมจารี  อโหสิ  มา  นํ  นิรยํ  นิรยปาลาติ  ฯ  โน  หิทํ โภ สารีปุตฺต
อถ โข นํ วิกนฺทนฺตํเยว นิรเย นิรยปาลา ปกฺขิเปยฺยุํ ฯ
     [๖๘๔]   ตํ   กึ   มญฺญสิ   ธนญฺชานิ   อิเธกจฺโจ  รญฺโญ  เหตุ
อธมฺมจารี     วิสมจารี     อสฺส    ตเมนํ    อธมฺมจริยวิสมจริยาเหตุ
นิรยํ   นิรยปาลา   อุปฑฺเฒยฺยุํ  ลเภยฺย  นุ  โข  โส  อหํ  โข  รญฺโญ
เหตุ   อธมฺมจารี   วิสมจารี   อโหสึ   มา   มํ   นิรยํ   นิรยปาลาติ
ราชา   วา   ปนสฺส   ลเภยฺย  เอโส  โข  อมฺหากํ  เหตุ  อธมฺมจารี
วิสมจารี  อโหสิ  มา  นํ  นิรยํ  นิรยปาลาติ  ฯ  โน  หิทํ โภ สารีปุตฺต
อถ โข นํ วิกนฺทนฺตํเยว นิรเย นิรยปาลา ปกฺขิเปยฺยุํ ฯ
     [๖๘๕]   ตํ  กึ  มญฺญสิ  ธนญฺชานิ  อิเธกจฺโจ  กายสฺส  ปิณนาเหตุ
พฺรูหนาเหตุ    อธมฺมจารี   วิสมจารี   อสฺส   ตเมนํ   อธมฺมจริยวิสม-
จริยาเหตุ   นิรยํ   นิรยปาลา   อุปกฑฺเฒยฺยุํ   ลเภยฺย   นุ  โข  โส
อหํ   โข   กายสฺส   ปิณนาเหตุ   พฺรูหนาเหตุ   อธมฺมจารี   วิสมจารี
อโหสึ   มา   มํ   นิรยํ   นิรยปาลาติ   ปเร   วา   ปนสฺส  ลเภยฺยุํ
เอโส   โข   กายสฺส   ปิณนาเหตุ   พฺรูหนาเหตุ  อธมฺมจารี  วิสมจารี
อโหสิ   มา   นํ  นิรยํ  นิรยปาลาติ  ฯ  โน  หิทํ  โภ  สารีปุตฺต  อถ
โข นํ วิกนฺทนฺตํเยว นิรเย นิรยปาลา ปกฺขิเปยฺยุํ ฯ
     [๖๘๖]   ตํ   กึ   มญฺญสิ  ธนญฺชานิ  โย  วา  มาตาปิตูนํ  เหตุ
อธมฺมจารี   วิสมจารี   อสฺส   โย   วา   มาตาปิตูนํ  เหตุ  ธมฺมจารี
สมจารี   อสฺส  กตมํ  เสยฺโยติ  ฯ  โย  หิ  โภ  สารีปุตฺต  มาตาปิตูนํ
เหตุ   อธมฺมจารี   วิสมจารี  อสฺส  น  ตํ  เสยฺโย  โย  จ  โข  โภ
สารีปุตฺต   มาตาปิตูนํ   เหตุ   ธมฺมจารี   สมจารี   อสฺส   ตเทเวตฺถ
เสยฺโย    อธมฺมจริยวิสมจริยาหิ    โภ    สารีปุตฺต   ธมฺมจริยสมจริยา
เสยฺโยติ    ฯ   อตฺถิ   โข   ธนญฺชานิ   อญฺเญ   สเหตุกา   ธมฺมิกา
กมฺมนฺตา   เยหิ   สกฺกา  มาตาปิตโร  เจว  โปเสตุํ  น  จ  ปาปกมฺมํ
กาตุํ ปุญฺญญฺจ ปฏิปทํ ปฏิปชฺชิตุํ ฯ
     [๖๘๗]   ตํ   กึ   มญฺเญสิ   ธนญฺชานิ   โย   วา  ปุตฺตทารสฺส
เหตุ   อธมฺมจารี   วิสมจารี   ๑-  อสฺส  โย  วา  ปุตฺตทารสฺส  เหตุ
ธมฺมจารี   สมจารี   อสฺส  กตมํ  เสยฺโยติ  ฯ  โย  หิ  โภ  สารีปุตฺต
ปุตฺตทารสฺส   เหตุ   อธมฺมจารี   วิสมจารี   อสฺส   น   ตํ   เสยฺโย
โย   จ   โข   โภ   สารีปุตฺต  ปุตฺตทารสฺส  เหตุ  ธมฺมจารี  สมจารี
อสฺส    ตเทเวตฺถ    เสยฺโย   อธมฺมจริยวิสมจริยาหิ   โภ   สารีปุตฺต
ธมฺมจริยสมจริยา    เสยฺโยติ    ฯ    อตฺถิ   โข   ธนญฺชานิ   อญฺเญ
สเหตุกา   ธมฺมิกา   กมฺมนฺตา  เยหิ  สกฺกา  ปุตฺตทาเร  เจว  โปเสตุํ
น จ ปาปกมฺมํ กาตุํ ปุญฺญญฺจ ปฏิปทํ ปฏิปชฺชิตุํ ฯ
     [๖๘๘]   ตํ  กึ  มญฺญสิ  ธนญฺชานิ  โย  วา  ทาสกมฺมกรโปริสสฺส
เหตุ   อธมฺมจารี   วิสมจารี   อสฺส   โย   วา   ทาสกมฺมกรโปริสสฺส
เหตุ  ธมฺมจารี  สมจารี  อสฺส  กตมํ  เสยฺโยติ  ฯ  โย หิ โภ สารีปุตฺต
ทาสกมฺมกรโปริสสฺส    เหตุ    อธมฺมจารี   วิสมจารี   อสฺส   น   ตํ
เสยฺโย   โย   จ   โข   โภ   สารีปุตฺต   ทาสกมฺมกรโปริสสฺส  เหตุ
ธมฺมจารี   สมจารี   อสฺส   ตเทเวตฺถ   เสยฺโย  อธมฺมจริยวิสมจริยาหิ
โภ   สารีปุตฺต   ธมฺมจริยสมจริยา   เสยฺโยติ  ฯ  อตฺถิ  โข  ธนญฺชานิ
อญฺเญ   สเหตุกา   ธมฺมิกา   กมฺมนฺตา  เยหิ  สกฺกา  ทาสกมฺมกรโปริสํ
เจว โปเสตุํ น จ ปาปกมฺมํ กาตุํ ปุญฺญญฺจ ปฏิปทํ ปฏิปชฺชิตุํ ฯ
     [๖๘๙]   ตํ   กึ   มญฺญสิ   ธนญฺชานิ   โย   วา  มิตฺตามจฺจานํ
@เชิงอรรถ:  ยุ. วิสมจารีติ น ทิสฺสติ ฯ
เหตุ   อธมฺมจารี   วิสมจารี   อสฺส   โย   วา   มิตฺตามจฺจานํ  เหตุ
ธมฺมจารี   สมจารี   อสฺส  กตมํ  เสยฺโยติ  ฯ  โย  หิ  โภ  สารีปุตฺต
มิตฺตามจฺจานํ   เหตุ   อธมฺมจารี   วิสมจารี   อสฺส   น   ตํ  เสยฺโย
โย   จ   โข   โภ  สารีปุตฺต  มิตฺตามจฺจานํ  เหตุ  ธมฺมจารี  สมจารี
อสฺส    ตเทเวตฺถ    เสยฺโย   อธมฺมจริยวิสมจริยาหิ   โภ   สารีปุตฺต
ธมฺมจริยสมจริยา    เสยฺโยติ    ฯ    อตฺถิ   โข   ธนญฺชานิ   อญฺเญ
สเหตุกา    ธมฺมิกา    กมฺมนฺตา    เยหิ   สกฺกา   มิตฺตามจฺจานญฺเจว
มิตฺตามจฺจกรณียํ   กาตุํ   น   จ   ปาปกมฺมํ   กาตุํ   ปุญฺญญฺจ   ปฏิปทํ
ปฏิปชฺชิตุํ ฯ
     [๖๙๐]   ตํ   กึ   มญฺญสิ   ธนญฺชานิ  โย  วา  ญาติสาโลหิตานํ
เหตุ   อธมฺมจารี   วิสมจารี   อสฺส   โย  วา  ญาติสาโลหิตานํ  เหตุ
ธมฺมจารี   สมจารี   อสฺส  กตมํ  เสยฺโยติ  ฯ  โย  หิ  โภ  สารีปุตฺต
ญาติสาโลหิตานํ   เหตุ   อธมฺมจารี   วิสมจารี   อสฺส  น  ตํ  เสยฺโย
โย   จ  โข  โภ  สารีปุตฺต  ญาติสาโลหิตานํ  เหตุ  ธมฺมจารี  สมจารี
อสฺส    ตเทเวตฺถ    เสยฺโย   อธมฺมจริยวิสมจริยาหิ   โภ   สารีปุตฺต
ธมฺมจริยสมจริยา    เสยฺโยติ    ฯ    อตฺถิ   โข   ธนญฺชานิ   อญฺเญ
สเหตุกา    ธมฺมิกา   กมฺมนฺตา   เยหิ   สกฺกา   ญาติสาโลหิตานญฺเจว
ญาติสาโลหิตกรณียํ    กาตุํ    น    จ    ปาปกมฺมํ    กาตุํ   ปุญฺญญฺจ
ปฏิปทํ ปฏิปชฺชิตุํ ฯ
     [๖๙๑]   ตํ   กึ   มญฺญสิ   ธนญฺชานิ   โย   วา  อติถีนํ  เหตุ
อธมฺมจารี   วิสมจารี  อสฺส  โย  วา  อติถีนํ  เหตุ  ธมฺมจารี  สมจารี
อสฺส   กตมํ   เสยฺโยติ   ฯ   โย   หิ   โภ  สารีปุตฺต  อติถีนํ  เหตุ
อธมฺมจารี   วิสมจารี   อสฺส   น   ตํ   เสยฺโย   โย   จ  โข  โภ
สารีปุตฺต    อติถีนํ    เหตุ    ธมฺมจารี   สมจารี   อสฺส   ตเทเวตฺถ
เสยฺโย    อธมฺมจริยวิสมจริยาหิ    โภ    สารีปุตฺต   ธมฺมจริยสมจริยา
เสยฺโยติ    ฯ   อตฺถิ   โข   ธนญฺชานิ   อญฺเญ   สเหตุกา   ธมฺมิกา
กมฺมนฺตา    เยหิ   สกฺกา   อติถีนญฺเจว   อติถิกรณียํ   กาตุํ   น   จ
ปาปกมฺมํ กาตุํ ปุญฺญญฺจ ปฏิปทํ ปฏิปชฺชิตุํ ฯ
     [๖๙๒]   ตํ   กึ   มญฺญสิ   ธนญฺชานิ   โย   วา   ปุพฺพเปตานํ
เหตุ   อธมฺมจารี   วิสมจารี   อสฺส   โย   วา   ปุพฺพเปตานํ   เหตุ
ธมฺมจารี    สมจารี    อสฺส   กตมํ   เสยฺโยติ   ฯ   โย   หิ   โภ
สารีปุตฺต   ปุพฺพเปตานํ   เหตุ   อธมฺมจารี   วิสมจารี   อสฺส   น  ตํ
เสยฺโย   โย   จ   โข   โภ  สารีปุตฺต  ปุพฺพเปตานํ  เหตุ  ธมฺมจารี
สมจารี    อสฺส    ตเทเวตฺถ    เสยฺโย   อธมฺมจริยวิสมจริยาหิ   โภ
สารีปุตฺต    ธมฺมจริยสมจริยา   เสยฺโยติ   ฯ   อตฺถิ   โข   ธนญฺชานิ
อญฺเญ   สเหตุกา   ธมฺมิกา   กมฺมนฺตา  เยหิ  สกฺกา  ปุพฺพเปตานญฺเจว
ปุพฺพเปตกรณียํ    กาตุํ   น   จ   ปาปกมฺมํ   กาตุํ   ปุญฺญญฺจ   ปฏิปทํ
ปฏิปชฺชิตุํ ฯ
     [๖๙๓]   ตํ   กึ   มญฺญสิ   ธนญฺชานิ  โย  วา  เทวตานํ  เหตุ
อธมฺมจารี   วิสมจารี   อสฺส   โย   วา   เทวตานํ   เหตุ  ธมฺมจารี
สมจารี   อสฺส   กตมํ  เสยฺโยติ  ฯ  โย  หิ  โภ  สารีปุตฺต  เทวตานํ
เหตุ   อธมฺมจารี   วิสมจารี   อสฺส   น   ตํ   เสยฺโย  โย  จ  โข
โภ   สารีปุตฺต   เทวตานํ   เหตุ  ธมฺมจารี  สมจารี  อสฺส  ตเทเวตฺถ
เสยฺโย    อธมฺมจริยวิสมจริยาหิ    โภ    สารีปุตฺต   ธมฺมจริยสมจริยา
เสยฺโยติ    ฯ   อตฺถิ   โข   ธนญฺชานิ   อญฺเญ   สเหตุกา   ธมฺมิกา
กมฺมนฺตา    เยหิ   สกฺกา   เทวตานญฺเจว   เทวตากรณียํ   กาตุํ   น
จ ปาปกมฺมํ กาตุํ ปุญฺญญฺจ ปฏิปทํ ปฏิปชฺชิตุํ ฯ
     [๖๙๔]   ตํ   กึ   มญฺญสิ   ธนญฺชานิ   โย   วา  รญฺโญ  เหตุ
อธมฺมจารี    วิสมจารี   อสฺส   โย   วา   รญฺโญ   เหตุ   ธมฺมจารี
สมจารี   อสฺส   กตมํ   เสยฺโยติ   ฯ  โย  หิ  โภ  สารีปุตฺต  รญฺโญ
เหตุ   อธมฺมจารี   วิสมจารี  อสฺส  น  ตํ  เสยฺโย  โย  จ  โข  โภ
สารีปุตฺต   รญฺโญ   เหตุ  ธมฺมจารี  สมจารี  อสฺส  ตเทเวตฺถ  เสยฺโย
อธมฺมจริยวิสมจริยาหิ   โภ   สารีปุตฺต   ธมฺมจริยสมจริยา  เสยฺโยติ  ฯ
อตฺถิ   โข   ธนญฺชานิ   อญฺเญ   สเหตุกา   ธมฺมิกา   กมฺมนฺตา  เยหิ
สกฺกา   รญฺโญ   เจว   ราชกรณียํ   กาตุํ   น   จ   ปาปกมฺมํ  กาตุํ
ปุญฺญญฺจ ปฏิปทํ ปฏิปชฺชิตุํ ฯ
     [๖๙๕]   ตํ  กึ  มญฺญสิ  ธนญฺชานิ  โย  วา  กายสฺส  ปิณนาเหตุ
พฺรูหนาเหตุ   อธมฺมจารี  วิสมจารี  อสฺส  โย  วา  กายสฺส  ปิณนาเหตุ
พฺรูหนาเหตุ   ธมฺมจารี   สมจารี   อสฺส   กตมํ  เสยฺโยติ  ฯ  โย  หิ
โภ    สารีปุตฺต    กายสฺส    ปิณนาเหตุ    พฺรูหนาเหตุ    อธมฺมจารี
วิสมจารี   อสฺส  น  ตํ  เสยฺโย  โย  จ  โข  โภ  สารีปุตฺต  กายสฺส
ปิณนาเหตุ    พฺรูหนาเหตุ    ธมฺมจารี    สมจารี    อสฺส   ตเทเวตฺถ
เสยฺโย    อธมฺมจริยวิสมจริยาหิ    โภ    สารีปุตฺต   ธมฺมจริยสมจริยา
เสยฺโยติ  ฯ  อตฺถิ  โข  ธนญฺชานิ  อญฺเญ  สเหตุกา  ธมฺมิกา  กมฺมนฺตา
เยหิ  สกฺกา  กายสฺส  ๑-  เจว  ปิเณตุํ  พฺรูเหตุํ  น  จ ปาปกมฺมํ กาตุํ
ปุญฺญญฺจ   ปฏิปทํ   ปฏิปชฺชิตุนฺติ   ฯ   อถ   โข   ธนญฺชานิ  พฺราหฺมโณ
อายสฺมโต     สารีปุตฺตสฺส     ภาสิตํ     อภินนฺทิตฺวา     อนุโมทิตฺวา
อุฏฺฐายาสนา ปกฺกามิ ฯ
     [๖๙๖]   อถ   โข   ธนญฺชานิ   พฺราหฺมโณ   อปเรน   สมเยน
อาพาธิโก   โหติ   ๒-  ทุกฺขิโต  พาฬฺหคิลาโน  ฯ  อถ  โข  ธนญฺชานิ
พฺราหฺมโณ   อญฺญตรํ   ปุริสํ   อามนฺเตสิ   เอหิ   ตฺวํ   อมฺโภ   ปุริส
เยน    ภควา   เตนุปสงฺกม   อุปสงฺกมิตฺวา   มม   วจเนน   ภควโต
ปาเท   สิรสา   วนฺทาหิ   ธนญฺชานิ   ภนฺเต   พฺราหฺมโณ   อาพาธิโก
ทุกฺขิโต   พาฬฺหคิลาโน   โส   ภควโต   ปาเท  สิรสา  วนฺทตีติ  เยน
จายสฺมา    สารีปุตฺโต    เตนุปสงฺกม    อุปสงฺกมิตฺวา   มม   วจเนน
อายสฺมโต   สารีปุตฺตสฺส   ปาเท   สิรสา   วนฺทาหิ   ธนญฺชานิ  ภนฺเต
พฺราหฺมโณ    อาพาธิโก    ทุกฺขิโต    พาฬฺหคิลาโน   โส   อายสฺมโต
สารีปุตฺตสฺส   ปาเท   สิรสา   วนฺทตีติ   เอวญฺจ   วเทหิ   สาธุ  กิร
ภนฺเต    อายสฺมา    สารีปุตฺโต    เยน    ธนญฺชานิสฺส   พฺราหฺมณสฺส
นิเวสนํ เตนุปสงฺกมตุ อนุกมฺปํ อุปาทายาติ ฯ
@เชิงอรรถ:  ยุ. กายํ ฯ  ยุ. อโหสิ ฯ
     [๖๙๗]   เอวํ ภนฺเตติ โข โส ปุริโส ธนญฺชานิสฺส พฺราหฺมณสฺส [๑]-
ปฏิสฺสุตฺวา    เยน    ภควา    เตนุปสงฺกมิ    อุปสงฺกมิตฺวา   ภควนฺตํ
อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ  นิสีทิ  ฯ  เอกมนฺตํ  นิสินฺโน  โข  โส  ปุริโส
ภควนฺตํ    เอตทโวจ    ธนญฺชานิ    ภนฺเต    พฺราหฺมโณ   อาพาธิโก
ทุกฺขิโต  พาฬฺหคิลาโน  โส ภควโต ปาเท สิรสา วนฺทตีติ เยนายสฺมา  ๒-
สารีปุตฺโต     เตนุปสงฺกมิ     อุปสงฺกมิตฺวา    อายสฺมนฺตํ    สารีปุตฺตํ
อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ  นิสีทิ  ฯ  เอกมนฺตํ  นิสินฺโน  โข  โส  ปุริโส
อายสฺมนฺตํ    สารีปุตฺตํ    เอตทโวจ    ธนญฺชานิ   ภนฺเต   พฺราหฺมโณ
อาพาธิโก    ทุกฺขิโต    พาฬฺหคิลาโน   โส   อายสฺมโต   สารีปุตฺตสฺส
ปาเท   สิรสา   วนฺทติ   เอวญฺจ  วเทติ  สาธุ  กิร  ภนฺเต  อายสฺมา
สารีปุตฺโต   เยน   ธนญฺชานิสฺส   พฺราหฺมณสฺส   นิเวสนํ   เตนุปสงฺกมตุ
อนุกมฺปํ    อุปาทายาติ   ฯ   อธิวาเสสิ   โข   อายสฺมา   สารีปุตฺโต
ตุณฺหีภาเวน ฯ
     [๖๙๘]   อถ  โข  อายสฺมา สารีปุตฺโต นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย
เยน      ธนญฺชานิสฺส      พฺราหฺมณสฺส      นิเวสนํ     เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา   ปญฺญตฺเต   อาสเน   นิสีทิ   ฯ   นิสชฺช  โข  อายสฺมา
สารีปุตฺโต   ธนญฺชานึ   พฺราหฺมณํ   เอตทโวจ   กจฺจิ   เต   ธนญฺชานิ
ขมนียํ    กจฺจิ   ยาปนียํ   กจฺจิ   ทุกฺขา   เวทนา   ปฏิกฺกมนฺติ   โน
อภิกฺกมนฺติ ปฏิกฺกโมสานํ ปญฺญายติ โน อภิกฺกโมติ ฯ
     [๖๙๙]   น   เม   โภ  สารีปุตฺต  ขมนียํ  น  ยาปนียํ  พาฬฺหา
@เชิงอรรถ:  ยุ. เอตฺถนฺตเร วจนนฺติ ทิสฺสติ  ยุ. เยน จายสฺมา ฯ
เม    ทุกฺขา   เวทนา   อภิกฺกมนฺติ   โน   ปฏิกฺกมนฺติ   อภิกฺกโมสานํ
ปญฺญายติ   โน   ปฏิกฺกโม   เสยฺยถาปิ   โภ  สารีปุตฺต  พลวา  ปุริโส
ติเณฺหน   สิขเรน   มุทฺธานํ   อภิมตฺเถยฺย   เอวเมว   โข   เม  โภ
สารีปุตฺต อธิมตฺตา วาตา มุทฺธานํ โอหนนฺติ ๑-
     {๖๙๙.๑}   น  เม  โภ  สารีปุตฺต  ขมนียํ  น ยาปนียํ พาฬฺหา เม
ทุกฺขา   เวทนา   อภิกฺกมนฺติ   โน  ปฏิกฺกมนฺติ  อภิกฺกโมสานํ  ปญฺญายติ
โน   ปฏิกฺกโม   เสยฺยถาปิ   โภ   สารีปุตฺต   พลวา  ปุริโส  ทเฬฺหน
วรตฺตกฺขนฺเธน  ๒-  สีเส  สีสเวธนํ  ทเทยฺย  ๓-  เอวเมว โข เม โภ
สารีปุตฺต  อธิมตฺตา  สีเส  สีสเวทนา  น  เม  โภ  สารีปุตฺต  ขมนียํ น
ยาปนียํ   พาฬฺหา   เม   ทุกฺขา   เวทนา  อภิกฺกมนฺติ  โน  ปฏิกฺกมนฺติ
อภิกฺกโมสานํ   ปญฺญายติ   โน   ปฏิกฺกโม   เสยฺยถาปิ   โภ  สารีปุตฺต
ทกฺโข   โคฆาตโก   วา  โคฆาตกนฺเตวาสี  วา  ติเณฺหน  โควิกนฺตเนน
กุจฺฉึ  ปริกนฺเตยฺย  เอวเมว  โข  เม โภ สารีปุตฺต อธิมตฺตา วาตา กุจฺฉึ
ปริกนฺตนฺติ
     {๖๙๙.๒}   น  เม  โภ  สารีปุตฺต  ขมนียํ  น ยาปนียํ พาฬฺหา เม
ทุกฺขา   เวทนา   อภิกฺกมนฺติ   โน  ปฏิกฺกมนฺติ  อภิกฺกโมสานํ  ปญฺญายติ
โน  ปฏิกฺกโม  เสยฺยถาปิ  โภ  สารีปุตฺต  เทฺว พลวนฺโต ปุริสา ทุพฺพลตรํ
ปุริสํ     นานาพาหาสุ     คเหตฺวา     องฺคารกาสุยา    สนฺตาเปยฺยุํ
สมฺปริตาเปยฺยุํ   เอวเมว   โข  เม  โภ  สารีปุตฺต  อธิมตฺโต  กายสฺมึ
ฑาโห  น  เม  โภ  สารีปุตฺต  ขมนียํ  น  ยาปนียํ  พาฬฺหา  เม ทุกฺขา
เวทนา       อภิกฺกมนฺติ      โน      ปฏิกฺกมนฺติ      อภิกฺกโมสานํ
@เชิงอรรถ:  ยุ. อูหนนฺติ ฯ  ยุ. วรตฺตาพนฺเธน ฯ  ยุ. พนฺเธยฺย ฯ
ปญฺญายติ โน ปฏิกฺกโมติ ฯ
     [๗๐๐]   ตํ   กึ   มญฺญสิ  ธนญฺชานิ  กตมํ  เสยฺโย  นิรโย  วา
ติรจฺฉานโยนิ  วาติ  ฯ  นิรยา  โภ  สารีปุตฺต  ติรจฺฉานโยนิ เสยฺโยติ ฯ
ตํ    กึ    มญฺญสิ    ธนญฺชานิ   กตมํ   เสยฺโย   ติรจฺฉานโยนิ   วา
ปิตฺติวิสโย   วาติ   ฯ  ติรจฺฉานโยนิยา  โภ  สารีปุตฺต  ปิตฺติวิสโย  ๑-
เสยฺโยติ   ฯ   ตํ   กึ   มญฺญสิ   ธนญฺชานิ  กตมํ  เสยฺโย  ปิตฺติวิสโย
วา  มนุสฺสา  วาติ  ฯ  ปิตฺติวิสยา  โภ  สารีปุตฺต  มนุสฺสา  เสยฺโยติ ฯ
ตํ  กึ  มญฺญสิ  ธนญฺชานิ  กตมํ  เสยฺโย  มนุสฺสา  วา  จาตุมฺมหาราชิกา
เทวา    วาติ    ฯ    มนุสฺเสหิ   โภ   สารีปุตฺต   จาตุมฺมหาราชิกา
เทวา เสยฺโยติ ฯ
     {๗๐๐.๑}   ตํ กึ มญฺญสิ ธนญฺชานิ กตมํ เสยฺโย จาตุมฺมหาราชิกา ๒-
เทวา  วา  ตาวตึสา  เทวา  วาติ  ฯ  จาตุมฺมหาราชิเกหิ โภ สารีปุตฺต
เทเวหิ  ตาวตึสา  เทวา  เสยฺโยติ  ฯ  ตํ  กึ  มญฺญสิ  ธนญฺชานิ  กตมํ
เสยฺโย  ตาวตึสา  เทวา  วา  ยามา  เทวา  วาติ  ฯ  ตาวตึเสหิ โภ
สารีปุตฺต  เทเวหิ  ยามา  เทวา  เสยฺโยติ  ฯ  ตํ  กึ  มญฺญสิ ธนญฺชานิ
กตมํ  เสยฺโย  ยามา  เทวา  วา  ตุสิตา  เทวา  วาติ  ฯ ยาเมหิ โภ
สารีปุตฺต  เทเวหิ  ตุสิตา  เทวา  เสยฺโยติ  ฯ  ตํ  กึ  มญฺญสิ ธนญฺชานิ
กตมํ  เสยฺโย  ตุสิตา  เทวา  วา  นิมฺมานรตี  เทวา  วาติ  ฯ ตุสิเตหิ
โภ  สารีปุตฺต  เทเวหิ  นิมฺมานรตี  เทวา  เสยฺโยติ  ฯ  ตํ  กึ  มญฺญสิ
ธนญฺชานิ  กตมํ  เสยฺโย  นิมฺมานรตี  เทวา  วา  ปรนิมฺมิตวสวตฺตี เทวา
@เชิงอรรถ:  ยุ. เปตฺติวิสโย  ยุ. จาตุมฺมหาราชิกา วา เทวา ตาวตึสา วา เทวาติ ฯ
วาติ   ฯ  นิมฺมานรตีหิ  โภ  สารีปุตฺต  เทเวหิ  ปรนิมฺมิตวสวตฺตี  เทวา
เสยฺโยติ ฯ
     {๗๐๐.๒}   ตํ  กึ  มญฺญสิ  ธนญฺชานิ  กตมํ เสยฺโย ปรนิมฺมิตวสวตฺตี
เทวา   วา   พฺรหฺมโลโก   วาติ   ฯ   พฺรหฺมโลโกติ  ภวํ  สารีปุตฺโต
อาห   พฺรหฺมโลโกติ  ภวํ  สารีปุตฺโต  อาหาติ  ฯ  อถ  โข  อายสฺมโต
สารีปุตฺตสฺส   เอตทโหสิ   อิเม   โข   พฺราหฺมณา   พฺรหฺมโลกาธิมุตฺตา
ยนฺนูนาหํ     ธนญฺชานิสฺส     พฺราหฺมณสฺส     พฺรหฺมานํ     สหพฺยตาย
มคฺคํ   เทเสยฺยนฺติ   ฯ   พฺรหฺมานํ   ๑-   ธนญฺชานิ  สหพฺยตาย  มคฺคํ
เทเสสฺสามิ  ตํ  สุณาหิ  สาธุกํ  มนสิกโรหิ  ภาสิสฺสามีติ  ฯ  เอวํ  โภติ
โข ธนญฺชานิ พฺราหฺมโณ อายสฺมโต สารีปุตฺตสฺส ปจฺจสฺโสสิ ฯ
     [๗๐๑]   อายสฺมา   สารีปุตฺโต  เอตทโวจ  กตโม  จ  ธนญฺชานิ
พฺรหฺมานํ   สหพฺยตาย   มคฺโค   อิธ   ธนญฺชานิ  ภิกฺขุ  เมตฺตาสหคเตน
เจตสา  เอกํ  ทิสํ  ผริตฺวา  วิหรติ  ตถา  ทุติยํ  ตถา ตติยํ ตถา จตุตฺถํ
อิติ   อุทฺธมโธ   ติริยํ   สพฺพธิ   สพฺพตฺถตาย   ๒-   สพฺพาวนฺตํ  โลกํ
เมตฺตาสหคเตน     เจตสา     วิปุเลน     มหคฺคเตน    อปฺปมาเณน
อเวเรน    อพฺยาปชฺเฌน   ผริตฺวา   วิหรติ   อยมฺปิ   โข   ธนญฺชานิ
พฺรหฺมานํ สหพฺยตาย
     {๗๐๑.๑}   มคฺโค   ปุน   จปรํ  ธนญฺชานิ  ภิกฺขุ  กรุณาสหคเตน
เจตสา    ...    มุทิตาสหคเตน   เจตสา   ...   อุเปกฺขาสหคเตน
เจตสา   เอกํ   ทิสํ   ผริตฺวา  วิหรติ  ตถา  ทุติยํ  ตถา  ตติยํ  ตถา
จตุตฺถํ    อิติ    อุทฺธมโธ    ติริยํ   สพฺพธิ   สพฺพตฺถตาย   สพฺพาวนฺตํ
@เชิงอรรถ:  ยุ. พฺรหฺมานํ เต ฯ  กตฺถจิ สพฺพตฺตตายาติปิ ทิสฺสติ ฯ
โลกํ   อุเปกฺขาสหคเตน   เจตสา   วิปุเลน   มหคฺคเตน   อปฺปมาเณน
อเวเรน   อพฺยาปชฺเฌน  ผริตฺวา  วิหรติ  อยํ  โข  ธนญฺชานิ  พฺรหฺมานํ
สหพฺยตาย   มคฺโคติ   ฯ  เตนหิ  โภ  สารีปุตฺต  มม  วจเนน  ภควโต
ปาเท   สิรสา   วนฺทาหิ   ธนญฺชานิ   ภนฺเต   พฺราหฺมโณ   อาพาธิโก
ทุกฺขิโต พาฬฺหคิลาโน โส ภควโต ปาเท สิรสา วนฺทตีติ ฯ
     [๗๐๒]   อถ   โข   อายสฺมา   สารีปุตฺโต  ธนญฺชานึ  พฺราหฺมณํ
สติ   อุตฺตริกรณีเย   หีเน   พฺรหฺมโลเก   ปติฏฺฐาเปตฺวา  อุฏฺฐายาสนา
ปกฺกามิ   ฯ  อถ  โข  ธนญฺชานิ  พฺราหฺมโณ  อจิรปกฺกนฺเต  อายสฺมนฺเต
สารีปุตฺเต   กาลมกาสิ   พฺรหฺมโลกํ   อุปปชฺชิ   ฯ   อถ   โข  ภควา
ภิกฺขู   อามนฺเตสิ   เอโส   ภิกฺขเว   สารีปุตฺโต   ธนญฺชานึ  พฺราหฺมณํ
สติ   อุตฺตริกรณีเย   หีเน   พฺรหฺมโลเก   ปติฏฺฐาเปตฺวา  อุฏฺฐายาสนา
ปกฺกนฺโตติ ฯ



             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๓ หน้าที่ ๓๗๔-๖๓๙. http://84000.org/tipitaka/pali/pali_item_s.php?book=13&item=403&items=357&modeTY=2              อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :- http://84000.org/tipitaka/pali/pali_item_s.php?book=13&item=403&items=357&modeTY=2&mode=bracket              อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_item_s.php?book=13&item=403&items=357&modeTY=2              อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/byitem_s.php?book=13&item=403&items=357&modeTY=2              ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=13&i=403              The Pali Atthakatha in Thai :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=9&A=5108              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=9&A=5108              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๓ http://84000.org/tipitaka/read/?index_13

อ่านหัวข้อแรกอ่านหัวข้อที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหัวข้อถัดไปอ่านหัวข้อสุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๑๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]

สีพื้นหลัง :