บาลีพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๔ - พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๖

[๓๘๘] เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเป ฯ เตน โข ปน สมเยน อจิรวโต สมณุทฺเทโส อรญฺเ ^๑- กุฏิกายํ วิหรติ ฯ อถ โข ชยเสโน ราชกุมาโร ชงฺฆาวิหารํ อนุจงฺกมมาโน อนุวิจรมาโน เยน อจิรวโต สมณุทฺเทโส เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อจิรวเตน สมณุทฺเทเสน สทฺธึ สมฺโมทิ สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ [๓๘๙] เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข ชยเสโน ราชกุมาโร อจิรวตํ สมณุทฺเทสํ เอตทโวจ สุตํ เมตํ โภ อคฺคิเวสฺสน อิธ ภิกฺขุ อปฺปมตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต วิหรนฺโต ผุเสยฺย จิตฺตสฺส เอกคฺคตนฺติ ฯ เอวเมตํ ราชกุมาร เอวเมตํ ราชกุมาร อิธ ภิกฺขุ อปฺปมตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต วิหรนฺโต ผุเสยฺย จิตฺตสฺส เอกคฺคตนฺติ ฯ สาธุ เม ภวํ อคฺคิเวสฺสโน ยถาสุตํ ยถาปริยตฺตํ ธมฺมํ เทเสตูติ ฯ [๓๙๐] น โข เต อหํ ราชกุมาร สกฺโกมิ ยถาสุตํ ยถาปริยตฺตํ ธมฺมํ ทสฺเสตุํ ^๒- อหญฺจรหิ เต ราชกุมาร ยถาสุตํ ยถาปริยตฺตํ ธมฺมํ เทเสยฺยํ ตวญฺจ เม ภาสิตสฺส อตฺถํ น อาชาเนยฺยาสิ โส มมสฺส กิลมโถ สา มมสฺส วิเหสาติ ฯ เทเสตุ เม ภวํ อคฺคิเวสฺสโน ยถาสุตํ ยถาปริยตฺตํ ธมฺมํ อปฺเปวนามหํ โภโต @เชิงอรรถ: ^๑ โป. ม. ยุ. อรญฺกุฏิกายํ ฯ ^๒ โป. ม. ยุ. เทเสตุํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๑.

อคฺคิเวสฺสนสฺส ภาสิตสฺส อตฺถํ อาชาเนยฺยนฺติ ฯ เทเสยฺยํ โข เต อหํ ราชกุมาร ยถาสุตํ ยถาปริยตฺตํ ธมฺมํ สเจ เม ตฺวํ ภาสิตสฺส อตฺถํ อาชาเนยฺยาสิ อิจฺเจตํ กุสลํ โน เจ เม ตฺวํ ภาสิตสฺส อตฺถํ อาชาเนยฺยาสิ ยถาสเก ติฏฺเยฺยาสิ น มํ ตตฺถ อุตฺตรึ ปฏิปุจฺเฉยฺยาสีติ ฯ เทเสตุ เม ภวํ อคฺคิเวสฺสโน ยถาสุตํ ยถาปริยตฺตํ ธมฺมํ สเจ อหํ โภโต อคฺคิเวสฺสนสฺส ภาสิตสฺส อตฺถํ อาชาเนยฺยามิ อิจฺเจตํ กุสลํ โน เจ อหํ โภโต อคฺคิเวสฺสนสฺส ภาสิตสฺส อตฺถํ อาชานิสฺสามิ ยถาสเก ติฏฺิสฺสามิ นาหํ ตตฺถ ภวนฺตํ อคฺคิเวสฺสนํ อุตฺตรึ ปฏิปุจฺฉิสฺสามีติ ฯ [๓๙๑] อถ โข อจิรวโต สมณุทฺเทโส ชยเสนสฺส ราชกุมารสฺส ยถาสุตํ ยถาปริยตฺตํ ธมฺมํ เทเสสิ ฯ เอวํ วุตฺเต ชยเสโน ราชกุมาโร อจิรวตํ สมณุทฺเทสํ เอตทโวจ อฏฺานเมตํ โภ อคฺคิเวสฺสน อนวกาโส ยํ ภิกฺขุ อปฺปมตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต วิหรนฺโต ผุเสยฺย จิตฺตสฺส เอกคฺคตนฺติ ฯ อถ โข ชยเสโน ราชกุมาโร อจิรวตสฺส สมณุทฺเทสสฺส อฏฺานตฺตญฺจ อนวกาสตฺตญฺจ ปเวเทตฺวา อุฏฺายาสนา ปกฺกามิ ฯ อถ โข อจิรวโต สมณุทฺเทโส อจิรปกฺกนฺเต ชยเสเน ราชกุมาเร เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อจิรวโต สมณุทฺเทโส ยาวตโก อโหสิ ชยเสเนน ราชกุมาเรน สทฺธึ กถาสลฺลาโป ตํ สพฺพํ ภควโต อาโรเจสิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๒.

[๓๙๒] เอวํ วุตฺเต ภควา อจิรวตํ สมณุทฺเทสํ เอตทโวจ ตํ กุเตตฺถ อคฺคิเวสฺสน ลพฺภา ยํ ตํ เนกฺขมฺเมน าตพฺพํ เนกฺขมฺเมน ทฏฺพฺพํ เนกฺขมฺเมน ปตฺตพฺพํ เนกฺขมฺเมน สจฺฉิกาตพฺพํ ตํ วต ชยเสโน ราชกุมาโร กามมชฺเฌ วสนฺโต กาเม ปริภุญฺชนฺโต กามวิตกฺเกหิ ขชฺชมาโน กามปริฬาเหน ปริฑยฺหมาโน กามปริเยสนาย อุสฺสุกฺโก สฺสติ วา ทกฺขติ วา สจฺฉิ วา กริสฺสตีติ เนตํ านํ วิชฺชติ ฯ [๓๙๓] เสยฺยถาปิสฺสุ อคฺคิเวสฺสน เทฺว หตฺถิทมฺมา วา อสฺสทมฺมา วา โคทมฺมา วา สุทนฺตา สุวินีตา ฯ เทฺว หตฺถิทมฺมา วา อสฺสทมฺมา วา โคทมฺมา วา อทนฺตาว อวินีตา ฯ ตํ กึ มญฺสิ อคฺคิเวสฺสน เย เต เทฺว หตฺถิทมฺมา วา อสฺสทมฺมา วา โคทมฺมา วา สุทนฺตา สุวินีตา อปิ นุ เต ทนฺตา ทนฺตการณํ คจฺเฉยฺยุํ ทนฺตาว ทนฺตภูมึ สมฺปาปุเณยฺยุนฺติ ฯ เอวํ ภนฺเต ฯ {๓๙๓.๑} เย ปเนเต เทฺว หตฺถิทมฺมา วา อสฺสทมฺมา วา โคทมฺมา วา อทนฺตา อวินีตา อปิ นุ เต อทนฺตาว ทนฺตการณํ คจฺเฉยฺยุํ อทนฺตาว ทนฺตภูมึ สมฺปาปุเณยฺยุํ เสยฺยถาปิ เต เทฺว หตฺถิทมฺมา วา อสฺสทมฺมา วา โคทมฺมา วา สุทนฺตา สุวินีตาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ เอวเมว โข อคฺคิเวสฺสน ยํ ตํ เนกฺขมฺเมน าตพฺพํ เนกฺขมฺเมน ทฏฺพฺพํ เนกฺขมฺเมน ปตฺตพฺพํ เนกฺขมฺเมน สจฺฉิกาตพฺพํ ตํ วต ชยเสโน ราชกุมาโร กามมชฺเฌ วสนฺโต กาเม

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๓.

ปริภุญฺชนฺโต กามวิตกฺเกหิ ขชฺชมาโน กามปริฬาเหน ปริฑยฺหมาโน กามปริเยสนาย อุสฺสุกฺโก สฺสติ วา ทกฺขติ วา สจฺฉิ วา กริสฺสตีติ เนตํ านํ วิชฺชติ ฯ [๓๙๔] เสยฺยถาปิ อคฺคิเวสฺสน คามสฺส วา นิคมสฺส วา อวิทูเร มหาปพฺพโต ฯ ตเมนํ เทฺว สหายกา ตมฺหา คามา วา นิคมา วา นิกฺขมิตฺวา หตฺถวิลงฺฆเกน เยน โส ปพฺพโต เตนุปสงฺกเมยฺยุํ อุปสงฺกมิตฺวา เอโก สหายโก เหฏฺาปพฺพตปาเท ติฏฺเยฺย เอโก สหายโก อุปริปพฺพตํ อาโรเหยฺย ฯ ตเมนํ เหฏฺาปพฺพตปาเท ิโต สหายโก อุปริปพฺพเต ิตํ สหายกํ เอวํ วเทยฺย ยํ สมฺม กึ ตฺวํ ปสฺสสิ อุปริปพฺพเต ิโตติ ฯ โส เอวํ วเทยฺย ปสฺสามิ โข อหํ สมฺม อุปริปพฺพเต ิโต อารามรามเณยฺยกํ วนรามเณยฺยกํ ภูมิรามเณยฺยกํ โปกฺขรณิรามเณยฺยกนฺติ ฯ {๓๙๔.๑} โส เอวํ วเทยฺย อฏฺานํ โข เอตํ สมฺม อนวกาโส ยํ ตฺวํ อุปริปพฺพเต ิโต ปสฺเสยฺยาสิ อารามรามเณยฺยกํ วนรามเณยฺยกํ ภูมิรามเณยฺยกํ โปกฺขรณิรามเณยฺยกนฺติ ฯ ตเมนํ อุปริปพฺพเต ิโต สหาโย เหฏฺิมปพฺพตปาทํ โอโรหิตฺวา ตํ สหายกํ พาหาย คเหตฺวา อุปริปพฺพตํ อาโรเปตฺวา มุหุตฺตํ อสฺสาเสตฺวา เอวํ วเทยฺย ยํ สมฺม กึ ตฺวํ ปสฺสสิ อุปริปพฺพเต ิโตติ ฯ โส เอวํ วเทยฺย ปสฺสามิ โข อหํ สมฺม อุปริปพฺพเต ิโต อารามรามเณยฺยกํ วนรามเณยฺยกํ ภูมิรามเณยฺยกํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๔.

โปกฺขรณิรามเณยฺยกนฺติ ฯ {๓๙๔.๒} โส เอวํ วเทยฺย อิทาเนว โข เต สมฺม ภาสิตํ มยํ เอวํ อาชานาม อฏฺานํ โข เอตํ สมฺม อนวกาโส ยํ ตฺวํ อุปริปพฺพเต ิโต ปสฺเสยฺยาสิ อารามรามเณยฺยกํ วนรามเณยฺยกํ ภูมิรามเณยฺยกํ โปกฺขรณิรามเณยฺยกนฺติ ฯ อิทาเนว จ ปน เต ภาสิตํ มยํ เอวํ อาชานาม ปสฺสามิ โข อหํ สมฺม อุปริปพฺพเต ิโต อารามรามเณยฺยกํ วนรามเณยฺยกํ ภูมิรามเณยฺยกํ โปกฺขรณิรามเณยฺยกนฺติ ฯ {๓๙๔.๓} โส เอวํ วเทยฺย ตถา หิ ปนาหํ สมฺม อิมินา มหตา ปพฺพเตน อาวุโฏ ^๑- ทิฏฺเยฺยํ นาทฺทสนฺติ ฯ เอวเมว โข อโต มหนฺตตเรน โข อคฺคิเวสฺสน อวิชฺชากฺขนฺเธน ชยเสโน ราชกุมาโร อาวุโฏ นิวุโฏ โอวุโฏ ปริโยนทฺโธ ฯ โส วต ยนฺตํ เนกฺขมฺเมน าตพฺพํ เนกฺขมฺเมน ทฏฺพฺพํ เนกฺขมฺเมน ปตฺตพฺพํ เนกฺขมฺเมน สจฺฉิกาตพฺพํ ตํ วต ชยเสโน ราชกุมาโร กามมชฺเฌ วสนฺโต กาเม ปริภุญฺชนฺโต กามวิตกฺเกหิ ขชฺชมาโน กามปริฬาเหน ปริฑยฺหมาโน กามปริเยสนาย อุสฺสุกฺโก สฺสติ วา ทกฺขติ วา สจฺฉิ วา กริสฺสตีติ เนตํ านํ วิชฺชตีติ ฯ สเจ โข ตํ อคฺคิเวสฺสน ชยเสนสฺส ราชกุมารสฺส อิมา เทฺว อุปมา ปฏิภาเสยฺยุํ อนจฺฉริยนฺเต ชยเสโน ราชกุมาโร ปสีเทยฺย ปสนฺโน จ เต ปสนฺนาการํ กเรยฺยาติ ฯ กุโต ปน มํ ภนฺเต ชยเสนสฺส ราชกุมารสฺส อิมา เทฺว อุปมา ปฏิภาสิสฺสนฺติ อนจฺฉริยา ปุพฺเพ อสฺสุตปุพฺพา @เชิงอรรถ: ^๑ ยุ. อาวโฏ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๕.

เสยฺยถาปิ ภควนฺตนฺติ ฯ [๓๙๕] เสยฺยถาปิ อคฺคิเวสฺสน ราชา ขตฺติโย มุทฺธาวสิตฺโต นาควนิกํ อามนฺเตสิ เอหิ ตฺวํ สมฺม นาควนิก รญฺโ นาคํ อภิรูหิตฺวา นาควนํ ปวิสิตฺวา อารญฺนาคํ อติปสฺสิตฺวา รญฺโ นาคสฺส คีวายํ อุปนิพนฺธาหีติ ฯ เอวํ เทวาติ โข อคฺคิเวสฺสน นาควนิโก รญฺโ ขตฺติยสฺส มุทฺธาวสิตฺตสฺส ปฏิสฺสุตฺวา รญฺโ นาคํ อภิรูหิตฺวา นาควนํ ปวิสิตฺวา อารญฺนาคํ อติปสฺสิตฺวา รญฺโ นาคสฺส คีวายํ อุปนิพนฺธติ ฯ ตเมนํ รญฺโ นาโค อพฺโภกาสํ นีหรติ ฯ เอตฺตาวตา โข อคฺคิเวสฺสน อารญฺโก นาโค อพฺโภกาสคโต โหติ ฯ เอตฺถ ^๑- เคธา หิ อคฺคิเวสฺสน อารญฺกา นาคา ยทิทํ นาควนํ ฯ ตเมนํ นาควนิโก รญฺโ ขตฺติยสฺส มุทฺธาวสิตฺตสฺส อาโรเจสิ อพฺโภกาสคโต โข เต ^๒- เทว อารญฺโก นาโคติ ฯ ตเมนํ ราชา ขตฺติโย มุทฺธาวสิตฺโต หตฺถิทมกํ อามนฺเตสิ เอหิ ตฺวํ สมฺม หตฺถิทมก อารญฺกํ นาคํ ทมยาหิ อารญฺกานญฺเจว สีลานํ อภินิมฺมทนาย อารญฺกานญฺเจว สรสงฺกปฺปานํ อภินิมฺมทนาย อารญฺกานญฺเจว ทรถกิลมถปริฬาหานํ อภินิมฺมทนาย คามนฺเต อภิรมาปนาย มนุสฺสกนฺเตสุ สีเลสุ สมาทปนายาติ ฯ {๓๙๕.๑} เอวํ เทวาติ โข อคฺคิเวสฺสน หตฺถิทมโก รญฺโ ขตฺติยสฺส มุทฺธาวสิตฺตสฺส ปฏิสฺสุตฺวา มหนฺตํ ถมฺภํ ปวิยํ นิกฺขนิตฺวา อารญฺกสฺส นาคสฺส คีวายํ อุปนิพนฺธติ @เชิงอรรถ: ^๑ สี. ยุ. เอตเคธา ฯ ^๒ ม. ยุ. เตติ น ทิสฺสติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๖.

อารญฺกานญฺเจว สีลานํ อภินิมฺมทนาย อารญฺกานญฺเจว สรสงฺกปฺปานํ อภินิมฺมทนาย อารญฺกานญฺเจว ทรถกิลมถ- ปริฬาหานํ อภินิมฺมทนาย คามนฺเต อภิรมาปนาย มนุสฺสกนฺเตสุ สีเลสุ สมาทปนาย ฯ ตเมนํ หตฺถิทมโก ยา สา วาจา เนลา กณฺณสุขา เปมนิยา หทยงฺคมา โปรี พหุชนกนฺตา พหุชนมนาปา ตถารูปาหิ วาจาหิ สมุทาจรติ ฯ ยโต โข อคฺคิเวสฺสน อารญฺโก นาโค หตฺถิทมกสฺส ยา สา วาจา เนลา กณฺณสุขา เปมนิยา หทยงฺคมา โปรี พหุชนกนฺตา พหุชนมนาปา ตถารูปาหิ วาจาหิ สมุทาจริยมาโน สุสฺสุสติ โสตํ โอทหติ อญฺา จิตฺตํ อุปฏฺเปติ ฯ ตเมนํ หตฺถิทมโก อุตฺตรึ ติณฆาโสทกํ อนุปฺปเวจฺฉติ ฯ ยโต โข อคฺคิเวสฺสน ^[๑]- อารญฺโก นาโค หตฺถิทมกสฺส ติณฆาโสทกํ ปฏิคฺคณฺหาติ ฯ ตตฺร หตฺถิทมกสฺส เอวํ โหติ ชีวิสฺสติ โขทานิ ^[๒]- อารญฺโก นาโคติ ฯ ตเมนํ หตฺถิทมโก อุตฺตรึ การณํ กาเรติ อาทิสฺส ^๓- โภ นิกฺขิป โภติ ฯ {๓๙๕.๒} ยโต โข อคฺคิเวสฺสน รญฺโ นาโค หตฺถิทมกสฺส อาทานนิกฺเขเป วจนกโร โหติ โอวาทปฏิกโรติ ฯ ตเมนํ หตฺถิทมโก อุตฺตรึ การณํ กาเรติ อภิกฺกม โภ ปฏิกฺกม โภติ ฯ ยโต โข อคฺคิเวสฺสน รญฺโ นาโค หตฺถิทมกสฺส อภิกฺกมปฏิกฺกเม วจนกโร โหติ โอวาทปฏิกโรติ ฯ ตเมนํ หตฺถิทมโก อุตฺตรึ การณํ กาเรติ อุฏฺห โภ นิปชฺช ^๔- โภติ ฯ ยโต โข อคฺคิเวสฺสน รญฺโ นาโค หตฺถิทมกสฺส @เชิงอรรถ: ^๑ ยุ. รญฺโ ฯ ^๒ สี. ยุ. รญฺโ ฯ ^๓ โป. ม. อาทิย ฯ ^๔ ม. ยุ. นิสีท ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๗.

อุฏฺานนิปชฺชาย ^๑- วจนกโร โหติ โอวาทปฏิกโรติ ฯ ตเมนํ หตฺถิทมโก อุตฺตรึ อาเนญฺชํ นาม การณํ กาเรติ มหนฺตสฺส ผลกํ โสณฺฑาย อุปนิพนฺธติ โตมรหตฺโถ จ ปุริโส อุปริคีวาย นิสินฺโน โหติ สมนฺตโต จ โตมรหตฺถา ปุริสา ปริวาเรตฺวา ิตา โหนฺติ หตฺถิทมโก จ ทีฆํ โตมรยฏฺึ คเหตฺวา ปุรโต ิโต โหติ ฯ โส อาเนญฺชการณํ การิยมาโน เนว ปุริเม ปาเท โจเปติ น ปจฺฉิเม ปาเท โจเปติ น ปุริมํ กายํ โจเปติ น ปจฺฉิมํ กายํ โจเปติ น สีสํ โจเปติ น กณฺเณ โจเปติ น ทนฺเต โจเปติ น นงฺคุฏฺ โจเปติ น โสณฺฑํ โจเปติ ฯ โส โหติ รญฺโ นาโค ขโม สตฺติปฺปหารานํ อสิปฺปหารานํ อุสุปฺปหารานํ ปรสตฺตุปฺปหารานํ เภริปณฺฑวสงฺขทิณฺฑิมนินฺนาทสทฺทานํ ^๒- สพฺพวงฺกโทสนิหตนินฺนิตกสาโว ราชารโห ราชโภคฺโค รญฺโ องฺคนฺเตฺว สงฺขํ คจฺฉติ ฯ [๓๙๖] เอวเมว โข อคฺคิเวสฺสน อิธ ตถาคโต โลเก อุปฺปชฺชติ อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน สุคโต โลกวิทู อนุตฺตโร ปุริสทมฺมสารถิ สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควา โส อิมํ โลกํ สเทวกํ สมารกํ สพฺรหฺมกํ สสฺสมณพฺราหฺมณึ ปชํ สเทวมนุสฺสํ สยํ อภิญฺา สจฺฉิกตฺวา ปเวเทติ โส ธมฺมํ เทเสติ อาทิกลฺยาณํ มชฺเฌกลฺยาณํ ปริโยสานกลฺยาณํ สาตฺถํ สพฺยญฺชนํ เกวลปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ ปกาเสติ ฯ ตํ ธมฺมํ สุณาติ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ยุ. อุฏฺานนิสชฺชาย ฯ ^๒ ยุ. เภริปณวสงฺขตินวนินฺนาทสทฺทานํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๘.

คหปติ วา คหปติปุตฺโต วา อญฺตรสฺมึ วา กุเล ปจฺฉาชาโต ^๑- โส ตํ ธมฺมํ สุตฺวา ตถาคเต สทฺธํ ปฏิลภติ ฯ โส เตน สทฺธาปฏิลาเภน สมนฺนาคโต อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ สมฺพาโธ ฆราวาโส รชาปโถ อพฺโภกาโส ปพฺพชฺชา นยิทํ สุกรํ อคารํ อชฺฌาวสตา เอกนฺตปริปุณฺณํ เอกนฺตปริสุทฺธํ สงฺขลิขิตํ พฺรหฺมจริยํ จริตุํ ยนฺนูนาหํ เกสมสฺสุํ โอหาเรตฺวา กาสายานิ วตฺถานิ อจฺฉาเทตฺวา อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพเชยฺยนฺติ ฯ {๓๙๖.๑} โส อปเรน สมเยน อปฺปํ วา โภคกฺขนฺธํ ปหาย มหนฺตํ วา โภคกฺขนฺธํ ปหาย อปฺปํ วา าติปริวฏฺฏํ ปหาย มหนฺตํ วา าติปริวฏฺฏํ ปหาย เกสมสฺสุํ โอหาเรตฺวา กาสายานิ วตฺถานิ อจฺฉาเทตฺวา อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิ ^๒- ฯ เอตฺตาวตา โข อคฺคิเวสฺสน อริยสาวโก อพฺโภกาสคโต โหติ ฯ เอตฺถ เคธา หิ อคฺคิเวสฺสน เทวมนุสฺสา ยทิทํ ปญฺจกามคุณา ฯ ตเมนํ ตถาคโต อุตฺตรึ วิเนติ เอหิ ตฺวํ ภิกฺขุ สีลวา โหหิ ปาติโมกฺขสํวรสํวุโต วิหราหิ อาจารโคจรสมฺปนฺโน อณุมตฺเตสุ วชฺเชสุ ภยทสฺสาวี สมาทาย สิกฺขสฺสุ สิกฺขาปเทสูติ ฯ {๓๙๖.๒} ยโต โข อคฺคิเวสฺสน อริยสาวโก สีลวา โหติ ปาติโมกฺขสํวรสํวุโต วิหรติ อาจารโคจรสมฺปนฺโน อณุมตฺเตสุ วชฺเชสุ ภยทสฺสาวี สมาทาย สิกฺขติ สิกฺขาปเทสุ ฯ ตเมนํ ตถาคโต อุตฺตรึ วิเนติ เอหิ ตฺวํ ภิกฺขุ อินฺทฺริเยสุ คุตฺตทฺวาโร โหหิ จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวาน มา นิมิตฺตคฺคาหี ฯเปฯ โส อิเม ปญฺจ นีวรเณ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ปจฺจาชาโต ฯ ^๒ โป. ม. ยุ. ปพฺพชติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๙.

ปหาย เจตโส อุปกฺกิเลเส ปญฺาย ทุพฺพลีกรเณ กาเย กายานุปสฺสี วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํ ฯ เวทนาสุ ฯเปฯ จิตฺเต ... ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสี วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํ ฯ [๓๙๗] เสยฺยถาปิ อคฺคิเวสฺสน หตฺถิทมโก มหนฺตํ ถมฺภํ ปวิยํ นิกฺขนิตฺวา อารญฺกสฺส นาคสฺส คีวายํ อุปนิพนฺธติ อารญฺกานญฺเจว สีลานํ อภินิมฺมทนาย อารญฺกานญฺเจว สรสงฺกปฺปานํ ^๑- อภินิมฺมทนาย อารญฺกานญฺเจว ทรถกิลมถปริฬาหานํ อภินิมฺมทนาย คามนฺเต อภิรมาปนาย มนุสฺสกนฺเตสุ สีเลสุ สมาทปนาย เอวเมว โข อคฺคิเวสฺสน อริยสาวกสฺส อิเม จตฺตาโร สติปฏฺานา เจตโส อุปนิพนฺธา นาม โหนฺติ เคหสิตานญฺเจว สีลานํ อภินิมฺมทนาย เคหสิตานญฺเจว สรสงฺกปฺปานํ อภินิมฺมทนาย เคหสิตานญฺเจว ทรถกิลมถปริฬาหานํ อภินิมฺมทนาย ายสฺส อธิคมาย นิพฺพานสฺส สจฺฉิกิริยาย ฯ [๓๙๘] ตเมนํ ตถาคโต อุตฺตรึ วิเนติ เอหิ ตฺวํ ภิกฺขุ กาเย กายานุปสฺสี วิหราหิ มา จ กายูปสญฺหิตํ วิตกฺกํ วิตกฺเกสิ ฯ เวทนาสุ ... จิตฺเต ... ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสี วิหราหิ มา จ ธมฺมูปสญฺหิตํ วิตกฺกํ วิตกฺเกสีติ ฯ โส วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา อชฺฌตฺตํ สมฺปสาทนํ เจตโส เอโกทิภาวํ อวิตกฺกํ อวิจารํ สมาธิชํ ปีติสุขํ ทุติยํ ฌานํ ฯเปฯ ตติยํ ฌานํ ... จตุตฺถํ @เชิงอรรถ: ^๑ ยุ. สงฺกปฺปานํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๗๐.

ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ฯ [๓๙๙] โส เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อนงฺคเณ วิคตูปกฺกิเลเส มุทุภูเต กมฺมนิเย ิเต อาเนญฺชปฺปตฺเต ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติาณาย จิตฺตํ อภินินฺนาเมติ ฯ โส อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ เสยฺยถีทํ เอกมฺปิ ชาตึ เทฺวปิ ชาติโย ฯเปฯ อิติ สาการํ สอุทฺเทสํ อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ ฯ [๔๐๐] โส เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อนงฺคเณ วิคตูปกฺกิเลเส มุทุภูเต กมฺมนิเย ิเต อาเนญฺชปฺปตฺเต สตฺตานํ จุตูปปาตาณาย จิตฺตํ อภินินฺนาเมติ ฯ โส ทิพฺเพน จกฺขุนา วิสุทฺเธน อติกฺกนฺตมานุสเกน สตฺเต ปสฺสติ จวมาเน อุปปชฺชมาเน หีเน ปณีเต สุวณฺเณ ทุพฺพณฺเณ สุคเต ทุคฺคเต ฯเปฯ ยถากมฺมูปเค สตฺเต ปชานาติ ฯ [๔๐๑] โส เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อนงฺคเณ วิคตูปกฺกิเลเส มุทุภูเต กมฺมนิเย ิเต อาเนญฺชปฺปตฺเต อาสวานํ ขยาณาย จิตฺตํ อภินินฺนาเมติ ฯ โส อิทํ ทุกฺขนฺติ ยถาภูตํ ปชานาติ อยํ ทุกฺขสมุทโยติ ยถาภูตํ ปชานาติ อยํ ทุกฺขนิโรโธติ ยถาภูตํ ปชานาติ อยํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทาติ ยถาภูตํ ปชานาติ ฯ อิเม อาสวาติ ยถาภูตํ ปชานาติ อยํ อาสวสมุทโยติ ยถาภูตํ ปชานาติ อยํ อาสวนิโรโธติ ยถาภูตํ ปชานาติ อยํ อาสวนิโรธคามินี ปฏิปทาติ ยถาภูตํ ปชานาติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๗๑.

ตสฺส เอวํ ชานโต เอวํ ปสฺสโต กามาสวาปิ จิตฺตํ วิมุจฺจติ ภวาสวาปิ จิตฺตํ วิมุจฺจติ อวิชฺชาสวาปิ จิตฺตํ วิมุจฺจติ วิมุตฺตสฺมึ วิมุตฺตมิติ าณํ โหติ ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาติ ฯ [๔๐๒] โส ภิกฺขุ ขโม สีตสฺส อุณฺหสฺส ชิฆจฺฉาย ปิปาสาย ฑํสมกสวาตาตปสิรึสปสมฺผสฺสานํ ทุรุตฺตานํ ทุราคตานํ วจนปถานํ อุปฺปนฺนานํ สารีริกานํ เวทนานํ ทุกฺขานํ ติปฺปานํ ขรานํ กฏุกานํ อสาตานํ อมนาปานํ ปาณหรานํ อธิวาสิกชาติโก โหติ ฯ สพฺพราคโทสโมหนิหต นินฺนิตกสาโว อาหุเนยฺโย ปาหุเนยฺโย ทกฺขิเณยฺโย อญฺชลิกรณีโย อนุตฺตรํ ปุญฺกฺเขตฺตํ โลกสฺส ฯ [๔๐๓] มหลฺลโก เจปิ อคฺคิเวสฺสน รญฺโ นาโค อทนฺโต อวินีโต กาลํ กโรติ อทนฺตมรณํ มหลฺลโก รญฺโ นาโค มโต ^๑- กาลกโตเตฺวว สงฺขํ คจฺฉติ ฯ มชฺฌิโม เจปิ อคฺคิเวสฺสน รญฺโ นาโค ... ทหโร เจปิ อคฺคิเวสฺสน รญฺโ นาโค อทนฺโต อวินีโต กาลํ กโรติ อทนฺตมรณํ ทหโร รญฺโ นาโค มโต กาลกโตเตฺวว สงฺขํ คจฺฉติ เอวเมว โข อคฺคิเวสฺสน เถโร เจปิ ภิกฺขุ อขีณาสโว กาลํ กโรติ อทนฺตมรณํ เถโร ภิกฺขุ มโต กาลกโตเตฺวว สงฺขํ คจฺฉติ ฯ มชฺฌิโม เจปิ อคฺคิเวสฺสน ภิกฺขุ ... นโว เจปิ อคฺคิเวสฺสน ภิกฺขุ อขีณาสโว กาลํ กโรติ อทนฺตมรณํ นโว ภิกฺขุ มโต กาลกโตเตฺวว สงฺขํ คจฺฉติ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ยุ. มโตติ น ทิสฺสติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๗๒.

[๔๐๔] มหลฺลโก เจปิ อคฺคิเวสฺสน รญฺโ นาโค สุทนฺโต สุวินีโต กาลํ กโรติ ทนฺตมรณํ มหลฺลโก รญฺโ นาโค มโต กาลกโตเตฺวว สงฺขํ คจฺฉติ ฯ มชฺฌิโม เจปิ อคฺคิเวสฺสน รญฺโ นาโค ... ทหโร เจปิ อคฺคิเวสฺสน รญฺโ นาโค สุทนฺโต สุวินีโต กาลํ กโรติ ทนฺตมรณํ ทหโร รญฺโ นาโค มโต กาลกโตเตฺวว สงฺขํ คจฺฉติ เอวเมว โข อคฺคิเวสฺสน เถโร เจปิ ภิกฺขุ ขีณาสโว กาลํ กโรติ ทนฺตมรณํ เถโร ภิกฺขุ มโต กาลกโตเตฺวว สงฺขํ คจฺฉติ ฯ มชฺฌิโม เจปิ อคฺคิเวสฺสน ภิกฺขุ ... นโว เจปิ อคฺคิเวสฺสน ภิกฺขุ ขีณาสโว กาลํ กโรติ ทนฺตมรณํ นโว ภิกฺขุ มโต กาลกโตเตฺวว สงฺขํ คจฺฉตีติ ฯ อิทมโวจ ภควา อตฺตมโน อจิรวโต สมณุทฺเทโส ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทีติ ฯ ทนฺตภูมิสุตฺตํ นิฏฺิตํ ปญฺจมํ ฯ --------

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๗๓.

ภูมิชสุตฺตํ

เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๔ หน้าที่ ๒๖๐-๒๗๓. http://84000.org/tipitaka/pali/pali_item_s.php?book=14&item=388&items=17&pagebreak=1&mode=bracket อ่านโดยใช้เนื้อความเป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :- http://84000.org/tipitaka/pali/pali_item_s.php?book=14&item=388&items=17&pagebreak=1 อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_item_s.php?book=14&item=388&items=17&pagebreak=1&mode=bracket อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/byitem_s.php?book=14&item=388&items=17&pagebreak=1&mode=bracket ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=14&i=388 The Pali Atthakatha in Thai :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=10&A=3634 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=10&A=3634 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๔ http://84000.org/tipitaka/read/?index_14