พระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๘ ภาษาบาลี อักษรไทย
พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๒๐ สุตฺต. ขุ. ชาตกํ (๒): ปญฺญาส-มหานิปาตชาตกํ

                                          ๒ มหาหํสชาตกํ
     [๑๙๙]        |๑๙๙.๑|   เอเต หํสา ปกฺกมนฺติ  วงฺกงฺคา ภยเมริตา
                       หริตฺตจ เหมวณฺณ           กามํ สุมุข ปกฺกม ฯ
                       |๑๙๙.๒|   โอหาย มํ ญาติคณา        เอกํ ปาสวสํ คตํ
                       อนเปกฺขมานา คจฺฉนฺติ    กึ เอโก อวหียสิ ฯ
                       |๑๙๙.๓|   ปเตว ปตตํ เสฏฺฐ        นตฺถิ พนฺเธ ๑- สหายตา
                       มา อนีฆาย หาเปสิ         กามํ สุมุข ปกฺกม ฯ
     [๒๐๐]        |๒๐๐.๑|   นาหํ ทุกฺขปเรโตปิ  ธตรฏฺฐ ตุวํ ชเห
                       ชีวิตํ มรณํ วา เม             ตยา สทฺธึ ภวิสฺสติ ฯ
                       |๒๐๐.๒|   นาหํ ทุกฺขปเรโตปิ           ธตรฏฺฐ ตุวํ ชเห
                       น มํ อนริยสํยุตฺเต           กมฺเม โยเชตุมรหสิ ฯ
                       |๒๐๐.๓|   สกุมาโร สขา ตฺยสฺมิ        สจิตฺเตสฺมิ ๒- เต ฐิโต
                       ญาโต เสนาปติ ตฺยาหํ     หํสานํ ปวรุตฺตม
                       |๒๐๐.๔|   กถมหํ วิกตฺถิสฺสํ ๓-        ญาติมชฺเฌ อิโต คโต
                       ตํ หิตฺวา ปตตํ เสฏฺฐ        กินฺเต วกฺขามิโต คโต
                       อิธ ปาณํ จชิสฺสามิ          นานริยํ กตฺตุมุสฺสเห ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. พทฺเธ ฯ  ๒ ม. สจิตฺเต จสฺมิ ฯ  ๓ ยุ. วิกตฺติสฺสํ ฯ
     [๒๐๑]        |๒๐๑.๑|   เอโส หิ ธมฺโม สุมุข  ยํ ตฺวํ อริยปเถ ฐิโต
                       โย ภตฺตารํ สขารํ มํ         น ปริจฺจตฺตุมุสฺสเห ฯ
                       |๒๐๑.๒|   ตญฺหิ เม เปกฺขมานสฺส    ภยํ นเตฺวว ชายติ
                       อธิคจฺฉสิ ตฺวํ มยฺหํ          เอวํภูตสฺส ชีวิตํ ฯ
     [๒๐๒]        |๒๐๒.๑|   อิจฺเจวํ มนฺตยนฺตานํ   อริยานํ อริยวุตฺตินํ
                       ทณฺฑมาทาย เนสาโท     อาปตี ตุริโต ภุสํ ฯ
                       |๒๐๒.๒|   ตมาปตนฺตํ ทิสฺวาน         สุมุโข อติพฺรูหยิ ๑-
                       อฏฺฐาสิ ปุรโต รญฺโญ       หํโส วิสฺสาสยํ พฺยถํ ฯ
                       |๒๐๒.๓|   มา ภายิ ปตตํ เสฏฺฐ         น หิ ภายนฺติ ตาทิสา
                       อหํ โยคํ ปยุญฺชิสฺสํ          ยุตฺตํ ธมฺมูปสญฺหิตํ
                       เตน ปริยาปทาเนน         ขิปฺปํ ปาสา ปโมกฺขสิ ฯ
     [๒๐๓]        |๒๐๓.๑|   ตสฺส ตํ วจนํ สุตฺวา สุมุขสฺส สุภาสิตํ
                       ปหฏฺฐโลโม เนสาโท       อญฺชลิสฺสูปนามยิ ๒- ฯ
                       |๒๐๓.๒|   น เม สุตํ วา ทิฏฺฐํ วา       ภาสนฺโต มานุสึ ทิโช
                       อริยํ พฺรูหนฺโต ๓- วงฺกงฺโค  จชนฺโต มานุสึ คิรํ ฯ
                       |๒๐๓.๓|   กินฺนุ ตายํ ทิโช โหติ        มุตฺโต พนฺธํ ๔- อุปาสสิ
                       โอหาย สกุณา ยนฺติ        กึ เอโก อวหียสิ ฯ
     [๒๐๔]        |๒๐๔.๑|   ราชา เม โส ทิชามิตฺต  เสนาปจฺจสฺส การยึ
                       ตมาปเท ปริจฺจตฺตุํ           นุสฺสเห วิหคาธิปํ ฯ
                       |๒๐๔.๒|   มหาคณายํ ๕- ภตฺตา เม  มา เอโก พฺยสนํ อคา
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ยุ. อปริพฺรูหยิ ฯ  ๒ ม. อญฺชลิสฺส ปณามยิ ฯ  ๓ ม. พฺรุวาโน ฯ
@๔ ม. พทฺธํ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ  ๕ ม. มหาคณาย ฯ
                       ยถา ตํ สมฺม เนสาท       ภตฺตายํ อภิโต รเม ฯ
     [๒๐๕]        อริยวุตฺติ ๑- วงฺกงฺค             โย ปิณฺฑมปจายสิ
                       จชามิ เต ตํ ภตฺตารํ             คจฺฉถูโภ ยถาสุขํ ฯ
     [๒๐๖]        |๒๐๖.๑|   สเจ อตฺตปฺปโยเคน   โอหิโต หํสปกฺขินํ
                       ปฏิคฺคณฺหาม เต สมฺม     เอตํ อภยทกฺขิณํ ฯ
                       |๒๐๖.๒|   โน เจ อตฺตปฺปโยเคน       โอหิโต หํสปกฺขินํ
                       อนิสฺสโร มุญฺจํ อเมฺห       เถยฺยํ กยิราสิ ลุทฺทก ฯ
     [๒๐๗]        ยสฺส ตฺวํ ภตโก รญฺโญ          กามํ ตสฺเสว ปาปย
                       ตสฺส ๒- สํยมโน ราชา          ยถาภิญฺญํ กริสฺสติ ฯ
     [๒๐๘]        |๒๐๘.๑| อิจฺเจวํ วุตฺโต เนสาโท   เหมวณฺเณ หริตฺตเจ
                       อุโภ หตฺเถหิ ปคฺคยฺห ๓-  ปญฺชเร อชฺฌโวทหิ ฯ
                       |๒๐๘.๒|   เต ปญฺชรคเต ปกฺขี          อุโภ ภสฺสรวณฺณิเน
                       สุมุขํ ธตรฏฺฐญฺจ    ลุทฺโท อาทาย ปกฺกมิ ฯ
     [๒๐๙]        |๒๐๙.๑|   หริยมาโน ธตรฏฺโฐ    สุมุขํ เอตทพฺรวิ
                       พาฬฺหํ ภายามิ สุมุข        สามาย ลกฺขณูรุยา
                       อสฺมากํ วธมญฺญาย        อถตฺตานํ วธิสฺสติ ฯ
                       |๒๐๙.๒|   ปากหํสา จ สุมุข             สุเหมา เหมสุตฺตจา
                       โกญฺจี สมุทฺทตีเรว          กปณา นูน รุจฺจติ ฯ
     [๒๑๐]        |๒๑๐.๑|   เอวํ มหนฺโต โลกสฺส   อปฺปเมยฺโย มหาคณี
                       เอกิตฺถิมนุโสเจยฺย          นยิทํ ปญฺญวโตมิว ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อริยวตฺตสิ ฯ    ๒ ม. ตตฺถ ฯ  ๓ ม. สงฺคยฺห ฯ
                       |๒๑๐.๒|   วาโตว คนฺธมาเทติ         อุภยํ เฉกปาปกํ
                       พาโล อามกปกฺกํว         โลโล อนฺโธว อามิสํ ฯ
                       |๒๑๐.๓|   อวินิจฺฉยญฺญู อตฺเถสุ      มนฺโทว ปฏิภาสิ มํ
                       กิจฺจากิจฺจํ น ชานาสิ       สมฺปตฺโต กาลปริยายํ ฯ
                       |๒๑๐.๔|   อฑฺฒุมฺมตฺโต อุทีเรสิ      โย เสยฺโย มญฺญสิตฺถิโย
                       พหุสาธารณา เหตา        โสณฺฑานํว สุราฆรํ ฯ
                       |๒๑๐.๕|   มายา เจตา มรีจีว          โสกา โรคา จุปทฺทวา
                       ขราว พนฺธนา เจตา        มจฺจุปาสา คุหาสยา
                       ตาสุ โย วิสฺสเส โปโส      โส นเรสุ นราธโม ฯ
     [๒๑๑]        |๒๑๑.๑|   ยํ วุฑฺเฒหิ อุปญฺญาตํ  โก ตํ นินฺทิตุมรหติ
                       มหาภูติตฺถิโย นาม         โลกสฺมึ อุปปชฺชิสุํ ฯ
                       |๒๑๑.๒|   ขิฑฺฑา ปณิหิตา ตาสุ      รติ ตาสุ ปติฏฺฐิตา
                       วีชานิ ตาสุ รูหนฺติ           ยทิทํ สตฺตา ปชายเร
                       ตาสุ โก นิพฺพิเช ๑- โปโส  ปาณมาสชฺช ปาณิภิ ฯ
                       |๒๑๑.๓|   ตฺวเมว นาญฺโญ สุมุข      ถีนํ อตฺเถสุ ยุญฺชสิ
                       ตสฺส ตฺยชฺช ภเย ชาเต     ภีเตน ชายเต มติ ฯ
                       |๒๑๑.๔|   สพฺโพ หิ สํสยํ ปตฺโต      ภยํ ภีรุ ติติกฺขติ
                       ปณฺฑิตา หิ มหนฺตาโน   อตฺเถ ยุญฺชนฺติ ทุยฺยุเช ฯ
                       |๒๑๑.๕|   เอตทตฺถาย ราชาโน       สูรมิจฺฉนฺติ มนฺตินํ
                       ปฏิพาหติ ยํ สูโร            อาปทํ อตฺตปริยายํ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. นิพฺพิเท ฯ
                       |๒๑๑.๖|   มา โน อชฺช วิกนฺตึสุ        รญฺโญ สูทา มหานเส
                       ตถาหิ วณฺโณ ปตฺตานํ     ผลํ เวฬุํว ตํ วธิ ฯ
                       |๒๑๑.๗|   มุตฺโตปิ เนจฺฉสิ อุฑฺเฑตุํ   สยํ พนฺธํ อุปาคมิ
                       โสปชฺช สํสยํ ปตฺโต         อตฺถํ คณฺหาหิ มา มุขํ ฯ
     [๒๑๒]        โส ตฺวํ ๑- โยคํ ปยุญฺชสฺสุ     ยุตฺตํ ธมฺมูปสญฺหิตํ
                       ตว ปริยาปทาเนน              มม ปาเณสนํ จร ฯ
     [๒๑๓]        มา ภายิ ปตตํ เสฏฺฐ          น หิ ภายนฺติ ตาทิสา
                       อหํ โยคํ ปยุญฺชิสฺสํ             ยุตฺตํ ธมฺมูปสญฺหิตํ
                       มม ปริยาปทาเนน             ขิปฺปํ ปาสา ปโมกฺขสิ ฯ
     [๒๑๔]        โส ลุทฺโท หํสกาเชน            ราชทฺวารํ อุปาคมิ
                       ปฏิเวเทถ มํ รญฺโญ               ธตรฏฺฐายมาคโต ฯ
     [๒๑๕]        |๒๑๕.๑|   เต ทิสฺวา ปุญฺญสงฺกาเส   อุโภ ลกฺขณสมฺมเต ๒-
                       ขลุ สญฺญมโน ราชา       อมจฺเจ อชฺฌภาสถ ฯ
                       |๒๑๕.๒|   เทถ ลุทฺทสฺส วตฺถานิ     อนฺนํ ปานญฺจ โภชนํ
                       กามงฺกโร หิรญฺญสฺส       ยาวนฺโต เอส อิจฺฉติ ฯ
     [๒๑๖]        |๒๑๖.๑|   ทิสฺวา ลุทฺทํ ปสนฺนตฺตํ    กาสิราเชตทพฺรวิ ๓-
                       ยทายํ ๔- สมฺม เขมก      ปุณฺณา หํเสหิ ติฏฺฐติ ฯ
                       |๒๑๖.๒|   กถํ รุจิมชฺฌคตํ               ปาสหตฺโถ อุปาคมิ
                       โอกิณฺณํ ญาติสงฺเฆหิ      นิมฺมชฺฌิมํ กถํ คหิ ฯ
     [๒๑๗]        |๒๑๗.๑|   อชฺช เม สตฺตมา รตฺติ     อาทานานิ ๕- อุปาสโต
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ตํ ฯ   ๒ สี. ยุ. ลกฺขญฺญาสมฺมเต ฯ  ๓ ม. กาสิราชา ตทพฺรวิ ฯ  ๔ ยทฺยายํ ฯ
@๕ ม. อทนานิ ฯ
                       ปทเมตสฺส อเนฺวสํ           อปฺปมตฺโต ฆฏสฺสิโต ฯ
                       |๒๑๗.๒|   อถสฺส ปทมทฺทกฺขึ          จรโต อาทเนสนํ
                       ตตฺถาหํ โอทหึ ปาสํ        เอวนฺตํ ทิชมคฺคหึ ฯ
     [๒๑๘]        ลุทฺท เทฺว อิเม สกุณา          อถ เอโกติ ภาสสิ
                       จิตฺตํ นุ เต วิปริยตฺตํ ๑-         อาทู กินฺนุ ชิคึสสิ ฯ
     [๒๑๙]        |๒๑๙.๑|   ยสฺส โลหิตกา ตาลา    ตปเนยฺยานิภา ๒- สุภา
                       อุรํ สํหจฺจ ติฏฺฐนฺติ          โส เม พนฺธํ อุปาคมิ ฯ
                       |๒๑๙.๒|   อถายํ ภสฺสโร ปกฺขี         อพนฺโธ พนฺธมาตุรํ
                       อริยํ พฺรูหนฺโต ๓- อฏฺฐาสิ    วทนฺโต ๔- มานุสึ คิรํ ฯ
     [๒๒๐]        กถนฺนุทานิ ๕- สุมุข            หนุํ สํหจฺจ ติฏฺฐสิ
                       อาทู เม ปริสํ ปตฺโต             ภยา ภีโต น ภาสสิ ฯ
     [๒๒๑]        นาหํ กาสิปติ ภีโต               โอคฺคยฺห ปริสํ ตว
                       นาหํ ภยา น ภาสิสฺสํ           วากฺยํ อตฺถสฺมิ ตาทิเส ฯ
     [๒๒๒]        |๒๒๒.๑|   น เต อภิสฺสรํ ปสฺเส   น รเถ นปิ ปตฺติเก
                       นาสฺส จมฺมํ ว กีฏํ วา          วมฺมิเน ๖- จ ธนุคฺคเห ฯ
                       |๒๒๒.๒|   น หิรญฺญํ สุวณฺณํ วา      นครํ วา สุมาปิตํ
                       โอกิณฺณปริขํ ทุคฺคํ          ทฬฺหมฏฺฏาลโกฏฺฐกํ
                       ยตฺถ ปวิฏฺโฐ สุมุข           ภายิตพฺพํ น ภายสิ ฯ
     [๒๒๓]        |๒๒๓.๑|   น เม อภิสฺสเรนตฺโถ     นคเรน ธเนน วา
                       อปเถน ปถํ ยาม            อนฺตลิกฺเข จรา มยํ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ วิปลฺลตฺถนฺติปิ ฯ  ๒ ม. ตปนียนิภา ฯ  ๓ ม. พฺรุวาโน ฯ  ๔ ม. จชนฺโต ฯ
@๕ ม. อถ กึ ทานิ ฯ สี. ยุ. อถ กินฺนุ ฯ  ๖ ม. วมฺมิเต ฯ
                       |๒๒๓.๒|   สุตา จ ปณฺฑิตาตฺยมฺหา  นิปุณา จตฺถจินฺตกา ๑-
                       ภาเสมตฺถวตึ วาจํ            สจฺเจ จสฺส ปติฏฺฐิโต ฯ
                       |๒๒๓.๓|   กิญฺจ ตุยฺหํ อสจฺจสฺส       อนริยสฺส กริสฺสติ
                       มุสาวาทิสฺส ลุทฺทสฺส       ภณิตํปิ สุภาสิตํ ฯ
     [๒๒๔]        |๒๒๔.๑|   ตํ พฺราหฺมณานํ วจนา    อิมํ เขมมการยิ
                       อภยญฺจ ตยา ฆุฏฺฐํ         อิมาโย ทสธา ทิสา ฯ
                       |๒๒๔.๒|   โอคฺคยฺห เต โปกฺขรณึ    วิปฺปสนฺโนทกํ สุจึ
                       ปหูตํ ขาทนํ ๒- ตตฺถ       อหึสา เจตฺถ ปกฺขินํ ฯ
                       |๒๒๔.๓|   อิทํ สุตฺวาน นิคฺโฆสํ       อาคตมฺหา ตวนฺติเก
                       เต เต พนฺธสฺมา ปาเสน   เอตนฺเต ภาสิตํ มุสา ฯ
                       |๒๒๔.๔|   มุสาวาทํ ปุรกฺขตฺวา       อิจฺฉาโลภญฺจ ปาปกํ
                       อุโภสนฺธึ อติกฺกมฺม        อสาตํ อุปปชฺชติ ฯ
     [๒๒๕]        |๒๒๕.๑|   นาปรชฺฌาม สุมุข    นปิ โลภาว มคฺคหึ
                       สุตา จ ปณฺฑิตาตฺยตฺถ     นิปุณา จตฺถจินฺตกา ๓- ฯ
                       |๒๒๕.๒|   อปฺเปวตฺถวตึ วาจํ          พฺยาหเรยฺยุํ ๔- อิธาคตา
                       ตถาตํ สมฺม เนสาโท       วุตฺโต สุมุข มคฺคหิ ฯ
     [๒๒๖]        |๒๒๖.๑|   เนว ภูตา ๕- กาสิปติ     อุปนีตสฺมิ ชีวิเต
                       ภาเสมตฺถวตึ วาจํ           สมฺปตฺตา กาลปริยายํ ฯ
                       |๒๒๖.๒|   โย มิเคน มิคํ หนฺติ        ปกฺขีนํ ๖- ปน ปกฺขินา
                       สุเตน วา สุตํ กิลฺยา ๗-    กึ อนริยตรํ ตโต ฯ
@เชิงอรรถ: ๑-๓ ม. อตฺถจินฺตกา ฯ  ๒ ม. จาทนํ ฯ  ๔ สี. ยุ. พฺยากเรยฺยุํ ฯ  ๕ ม. ภีตา ฯ
@๖ ม. ปกฺขึ วา ฯ  ๗ ม. กิณฺยา ฯ สี. ยุ. กิเณ ฯ กีเลฺย อิติปิ ฯ
                       |๒๒๖.๓|   โย จาริยรุทํ ภาเส           อนริยธมฺมวสฺสิโต
                       อุโภ โส ธํสเต โลกา         อิธ เจว ปรตฺถ จ ฯ
                       |๒๒๖.๔|   น มชฺเชถ ยสํ ปตฺโต        น พฺยาเธ ๑- ปตฺตสํสยํ
                       วายเมเถว กิจฺเจสุ            สํวเร วิวรานิ จ ฯ
                       |๒๒๖.๕|   เย วุฑฺฒา อพฺภติกฺกนฺตา สมฺปตฺตา กาลปริยายํ
                       อิธ ธมฺมํ จริตฺวาน            เอวํ เต ๒- ติทิวงฺคตา ฯ
                       |๒๒๖.๖|   อิทํ สุตฺวา กาสิปติ          ธมฺมมตฺตนิ ปาลย
                       ธตรฏฺฐญฺจ มุญฺจาหิ        หํสานํ ปวรุตฺตมํ ฯ
     [๒๒๗]        |๒๒๗.๑|   อาหรนฺตูทกํ ปชฺชํ  อาสนญฺจ มหารหํ
                       ปญฺชรโต ปโมกฺขามิ        ธตรฏฺฐํ ยสสฺสินํ ฯ
                       |๒๒๗.๒|   ตญฺจ เสนาปตึ ธีรํ           นิปุณํ อตฺถจินฺตกํ
                       โย สุเข สุขิโต รญฺโญ ๓-  ทุกฺขิเต โหติ ทุกฺขิโต ฯ
                       |๒๒๗.๓|   เอทิโส โข อรหติ              ปิณฺฑมสฺนาตุ ภตฺตุโน
                       ยถายํ สุมุโข รญฺโญ         ปาณสาธารโณ สขา ฯ
     [๒๒๘]        |๒๒๘.๑|   ปีฐญฺจ สพฺพโสวณฺณํ   อฏฺฐปาทํ มโนรมํ
                       มฏฺฐํ กาสิกวตฺถินํ ๔-      ธตรฏฺโฐ อุปาวิสิ ฯ
                       |๒๒๘.๒|   โกจฺฉญฺจ สพฺพโสวณฺณํ  เวยฺยคฺฆปริสิพฺพิตํ
                       สุมุโข อชฺฌปาเวกฺขิ ๕-    ธตรฏฺฐสฺสนนฺตรา ฯ
                       |๒๒๘.๓|   เตสํ กาญฺจนปตฺเตหิ       ปุถู อาทาย กาสิโย
                       หํสานํ อภิหาเรสุํ             อคฺคํ รญฺโญ ปวาสิตํ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ยุ. พฺยเถ ฯ ๒ สี. ยุ. เอเวเต ฯ ๓ ม. รญฺเญ ฯ ๔ สี. กาสิกปตฺถิณฺณํ ฯ
@ม. กาสิกมตฺถนฺนํ ฯ ๕ ม. อชฺฌุปาเวกฺขิ ฯ
     [๒๒๙]        |๒๒๙.๑|   ทิสฺวา อภิหตํ อคฺคํ กาสิราเชน เปสิตํ
                       กุสโล ขตฺตธมฺมานํ          ตโต ปุจฺฉิ อนนฺตรา ฯ
                       |๒๒๙.๒|   กจฺจิ นุ โภโต กุสลํ          กจฺจิ โภโต อนามยํ
                       กจฺจิ รฏฺฐมิทํ ผีตํ            ธมฺเมน อนุสาสสิ ๑- ฯ
     [๒๓๐]        กุสลญฺเจว เม หํส                อโถ หํส อนามยํ
                       อโถ รฏฺฐมิทํ ผีตํ                 ธมฺเมน อนุสาสหํ ฯ
     [๒๓๑]        กจฺจิ โภโต อมจฺเจสุ             โทโส โกจิ น วิชฺชติ
                       กจฺจิ จ เต ตวตฺเถสุ               นาวกงฺขนฺติ ชีวิตํ ฯ
     [๒๓๒]        อโถปิ เม อมจฺเจสุ               โทโส โกจิ น วิชฺชติ
                       อโถปิ เต มมตฺเถสุ               นาวกงฺขนฺติ ชีวิตํ ฯ
     [๒๓๓]        กจฺจิ เต สาทิสี ภริยา           อสฺสวา ปิยภาณินี
                       ปุตฺตรูปยสูเปตา                  ตว ฉนฺทวสานุคา ฯ
     [๒๓๔]        อโถ เม สาทิสี ภริยา           อสฺสวา ปิยภาณินี
                       ปุตฺตรูปยสูเปตา                  มม ฉนฺทวสานุคา ฯ
     [๒๓๕]        กจฺจิ รฏฺฐํ อนุปฺปีฬํ              อกุโตจิอุปทฺทวํ
                       อสาหเสน ธมฺเมน                สเมน อนุสาสสิ ฯ
     [๒๓๖]        อโถ รฏฺฐํ อนุปฺปีฬํ               อกุโตจิอุปทฺทวํ
                       อสาหเสน ธมฺเมน                สเมน อนุสาสหํ ฯ
     [๒๓๗]        กจฺจิ สนฺโต อปจิตา             อสนฺโต ปริวชฺชิตา
                       โน จ ๒- ธมฺมํ นิรงฺกตฺวา       อธมฺมมนุวตฺตสิ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. มนุสาสสิ ฯ ๒ ม. เจ ฯ
     [๒๓๘]        สนฺโต จ เม อปจิตา             อสนฺโต ปริวชฺชิตา
                       ธมฺมเมวานุวตฺตามิ              อธมฺโม เม นิรงฺกโต ฯ
     [๒๓๙]        กจฺจิ นุนาคตํ ๑- ทีฆํ           สมเวกฺขสิ ขตฺติย
                       กจฺจิ มตฺโต มทนีเย              ปรโลกํ น สนฺตสิ ฯ
     [๒๔๐]        |๒๔๐.๑| อหํ อนาคตํ ทีฆํ    สมเวกฺขามิ ปกฺขิม
                       ฐิโต ทสสุ ธมฺเมสุ            ปรโลกํ น สนฺตสึ ๒- ฯ
                       |๒๔๐.๒|   ทานํ สีลํ ปริจฺจาคํ          อาชฺชวํ มทฺทวํ ตปํ
                       อกฺโกธํ อวิหึสญฺจ          ขนฺติญฺจ อวิโรธนํ ฯ
                       |๒๔๐.๓|   อิจฺเจเต กุสเล ธมฺเม        ฐิเต ปสฺสามิ อตฺตนิ
                       ตโต เม ชายเต ปีติ           โสมนสฺสญฺจนปฺปกํ ฯ
                       |๒๔๐.๔|   สุมุโข จ อจินฺเตตฺวา       วิสชฺชิ ๓- ผรุสํ คิรํ
                       ภาวโทสมนญฺญาย          อสฺมากายํ วิหงฺคโม ฯ
                       |๒๔๐.๕|   โส กุทฺโธ ผรุสํ วาจํ         นิจฺฉาเรสิ อโยนิโส
                       ยานสฺมาสุ ๔- น วิชฺชนฺติ   นยิทํ ปญฺญวตามิว ฯ
     [๒๔๑]        |๒๔๑.๑|   อตฺถิ เม ตํ อติสารํ เวเคน มนุชาธิป
                       ธตรฏฺเฐ จ พนฺธสฺมึ         ทุกฺขํ เม วิปุลํ อหุ ฯ
                       |๒๔๑.๒|   ตฺวํ โน ปิตาว ปุตฺตานํ     ภูตานํ ธรณีริว
                       อสฺมากํ อธิปนฺนานํ          ขมสฺสุ ราชกุญฺชร ฯ
     [๒๔๒]        เอวนฺเต ๕- อนุโมทาม         ยํ ภาวํ น นิคูหสิ
                       ขีลํ ปภินฺทสิ ปกฺขิ                 อุชุโกสิ วิหงฺคม ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. นานาคตํ ฯ ๒ ม. สนฺตเส ฯ ๓ สี. ยุ. วิสฺสชิ ฯ ๔ ม. ยานเสฺมสุ ฯ
@๕ ม. เอตํ เต ฯ
     [๒๔๓]        |๒๔๓.๑|   ยงฺกิญฺจิ รตนํ อตฺถิ    กาสิราชนิเวสเน
                       รชตํ ชาตรูปญฺจ              มุตฺตา เวฬุริยา พหู ฯ
                       |๒๔๓.๒|   มณโย สงฺขมุตฺตญฺจ        วตฺถิกํ ๑- หริจนฺทนํ
                       อชินํ ทนฺตภณฺฑญฺจ       โลหํ กาฬายสํ พหุํ
                       เอตํ ททามิ โว วิตฺตํ        อิสฺสรํ ๒- วิสฺสชามิ โว ฯ
     [๒๔๔]        |๒๔๔.๑|   อทฺธา อปจิตา ตฺยมฺหา    สกฺกตา จ รเถสภ
                       ธมฺเมสุ วตฺตมานานํ       ตฺวํ โน อาจริโย ภว ฯ
                       |๒๔๔.๒|   อาจริย สมนุญฺญาตา     ตยา อนุมตา มยํ
                       ตํ ปทกฺขิณโต กตฺวา      ญาตี ๓- ปสฺเสมุรินฺทม ฯ
     [๒๔๕]        สพฺพรตฺตึ จินฺตยิตฺวา           มนฺตยิตฺวา ยถาตถํ
                       กาสิราชา อนุญฺญาสิ             หํสานํ ปวรุตฺตมํ ฯ
     [๒๔๖]        ตโต รตฺยา วิวสเน               สุริยสฺสุคฺคมนํ ปติ
                       เปกฺขโต กาสิราชสฺส              ภวนโต ๔- วิคาหิสุํ ฯ
     [๒๔๗]        |๒๔๗.๑|   เต อโรเค อนุปฺปตฺเต     ทิสฺวาน ปรเม ทิเช
                       เกกาติมกรุํ หํสา           ปุถุสทฺโท อชายถ ฯ
                       |๒๔๗.๒|   เต ปตีตา ปมุตฺเตน         ภตฺตุนา ภตฺตุคารวา
                       สมนฺตา ปริกรึสุ ๕-         อณฺฑชา ลทฺธปจฺจยา ฯ
     [๒๔๘]        เอวํ มิตฺตวตํ อตฺถา             สพฺเพ โหนฺติ ปทกฺขิณา
                       หํสา ยถา ธตรฏฺฐา             ญาติสงฺฆมุปาคมุนฺติ ฯ
                                       มหาหํสชาตกํ ทุติยํ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. วตฺถกํ ฯ ๒ ม. อิสฺสริยํ ฯ ๓ ม. ญาตี ฯ ๔ ม. ภวนา เต ฯ
@๕ ม. ปริกิรึสุ ฯ สพฺพตฺถ อีทิสเมว ฯ


             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๘ หน้าที่ ๗๗-๘๗.
http://84000.org/tipitaka/pali/pali_item_s.php?book=28&item=199&items=50&modeTY=2
             อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :-
http://84000.org/tipitaka/pali/pali_item_s.php?book=28&item=199&items=50&modeTY=2&mode=bracket
             อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_item_s.php?book=28&item=199&items=50&modeTY=2
             อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/byitem_s.php?book=28&item=199&items=50&modeTY=2
             ศึกษาอรรถกถาชาดกนี้ได้ที่ :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=28&i=199
             The Pali Atthakatha in Thai :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=42&A=4899
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=42&A=4899
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๘
http://84000.org/tipitaka/read/?index_28