[๘๒๕] นิพฺพานมนโส นโรติ อิเธกจฺโจ ทานํ เทนฺโต สีลํ
สมาทิยนฺโต อุโปสถกมฺมํ กโรนฺโต ปานียํ ปริโภชนียํ อุปฏฺฐเปนฺโต
ปริเวณํ สมฺมชฺชนฺโต เจติยํ วนฺทนฺโต เจติเย คนฺธมาลํ
อาโรเปนฺโต เจติยํ ปทกฺขิณํ กโรนฺโต ยงฺกิญฺจิ เตธาตุกํ
กุสลาภิสงฺขารํ อภิสงฺขโรนฺโต น คติเหตุ น อุปปตฺติเหตุ น
ปฏิสนฺธิเหตุ น ภวเหตุ น สํสารเหตุ น วฏฺฏเหตุ สพฺพนฺตํ
วิสํโยคาธิปฺปาโย นิพฺพานนินฺโน นิพฺพานโปโณ นิพฺพานปพฺภาโร
อภิสงฺขโรตีติ เอวมฺปิ นิพฺพานมนโส นโร ฯ อถวา สพฺพสงฺขารธาตุยา
จิตฺตํ ปฏิวาเปตฺวา อมตาย ธาตุยา จิตฺตํ อุปสํหรติ เอตํ
สนฺตํ เอตํ ปณีตํ ยทิทํ สพฺพสงฺขารสมโถ สพฺพูปธิปฏินิสฺสคฺโค
ตณฺหกฺขโย วิราโค นิโรโธ นิพฺพานนฺติ เอวมฺปิ นิพฺพานมนโส
นโร ฯ
น ปณฺฑิตา อุปธิสุขสฺส เหตุ
ททนฺติ ทานานิ ปุนพฺภวาย
กามญฺจ เต อุปธิปริกฺขยาย
ททนฺติ ทานํ อปุนพฺภวาย ฯ
น ปณฺฑิตา อุปธิสุขสฺส เหตุ
ภาเวนฺติ ฌานานิ ปุนพฺภวาย
กามญฺจ เต อุปธิปริกฺขยาย
ภาเวนฺติ ฌานานิ อปุนพฺภวาย ฯ
เต นิพฺพุตึ อภิมนา ๑- ททนฺติ
ตนฺนินฺนจิตฺตา ตทาธิมุตฺตตา ๒-
นชฺโช ยถา สาครมชฺฌคตา ๓-
ภวนฺติ นิพฺพานปรายนา เตติ ฯ
นิพฺพานมนโส นโร ฯ เตนาห ภควา
นิทฺทํ ตนฺทึ สเห ถีนํ ปมาเทน น สํวเส
อติมาเน น ติฏฺเฐยฺย นิพฺพานมนโส นโรติ ฯ
[๘๒๖] โมสวชฺเชน นิยฺเยถ รูเป เสฺนหํ น กุพฺพเย
มานญฺจ ปริชาเนยฺย สาหสา วิรโต จเร ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อาสิสมานสา ฯ ๒ ม. ตทธิมุตฺตา ฯ ๓ ม. สาครมชฺฌุเปตา ฯ
[๘๒๗] โมสวชฺเชน นิยฺเยถาติ โมสวชฺชํ วุจฺจติ มุสาวาโท ฯ
อิเธกจฺโจ สภคฺคโต วา ปริสคฺคโต วา ญาติมชฺฌคโต วา
ปูคมชฺฌคโต วา ราชกุลมชฺฌคโต วา อภินีโต สกฺขิปุฏฺโฐ
เอหิ โภ ปุริส ยํ ชานาสิ ตํ วเทหีติ โส อชานํ วา อาห ชานามีติ
ชานํ วา อาห น ชานามีติ อปสฺสํ วา อาห ปสฺสามีติ ปสฺสํ
วา อาห น ปสฺสามีติ อิติ อตฺตเหตุ วา ปรเหตุ วา อามิสกิญฺจิกฺขเหตุ
วา สมฺปชานมุสา ภาสิตา ๑- โหติ อิทํ ๒- วุจฺจติ โมสวชฺชํ ฯ
อปิจ ตีหากาเรหิ จตุปญฺจฉสตฺตอฏฺฐหากาเรหิ ฯเปฯ อิเมหิ
อฏฺฐหากาเรหิ มุสาวาโท โหติ ฯ โมสวชฺเชน นิยฺเยถาติ
โมสวชฺเชน น ยาเยยฺย [๓]- น วุเยฺหยฺย ๔- น สํหเรยฺย โมสวชฺชํ
ปชเหยฺย วิโนเทยฺย พฺยนฺตีกเรยฺย อนภาวงฺคเมยฺย โมสวชฺชา
อารโต อสฺส วิรโต ปฏิวิรโต นิกฺขนฺโต นิสฺสฏฺโฐ วิปฺปมุตฺโต
วิสญฺญุตฺโต วิมริยาทิกเตน เจตสา วิหเรยฺยาติ โมสวชฺเชน นิยฺเยถ ฯ
[๘๒๘] รูเป เสฺนหํ น กุพฺพเยติ รูปนฺติ จตฺตาโร จ มหาภูตา
จตุนฺนญฺจ มหาภูตานํ อุปาทายรูปํ ฯ รูเป เสฺนหํ น กุพฺพเยติ
รูเป เสฺนหํ น กเรยฺย ฉนฺทํ น กเรยฺย เปมํ น กเรยฺย ราคํ น
กเรยฺย น ชเนยฺย น สญฺชเนยฺย น นิพฺพตฺเตยฺย นาภินิพฺพตฺเตยฺยาติ
รูเป เสฺนหํ น กุพฺพเย ฯ
[๘๒๙] มานญฺจ ปริชาเนยฺยาติ มาโนติ เอกวิเธน มาโน
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ยุ. ภาสิตาติ ฯ ๒ โป. ยุ. อิติ ฯ ๓ ม. น นิยฺยาเยยฺย ฯ ๔ ม. น วเหยฺย ฯ
[๑]- จิตฺตสฺส อุณฺณติ ฯ ทุวิเธน มาโน อตฺตุกฺกํสนมาโน
ปรวมฺภนมาโน ฯ ติวิเธน มาโน เสยฺโยหมสฺมีติ มาโน สทิโสหมสฺมีติ
มาโน หีโนหมสฺมีติ มาโน ฯ จตุพฺพิเธน มาโน ลาเภน มานํ
ชเนติ ยเสน มานํ ชเนติ ปสํสาย มานํ ชเนติ สุเขน มานํ
ชเนติ ฯ ปญฺจวิเธน มาโน ลาภิมฺหิ มนาปิกานํ รูปานนฺติ
มานํ ชเนติ [๒]- มนาปิกานํ สทฺทานํ คนฺธานํ รสานํ
โผฏฺฐพฺพานนฺติ มานํ ชเนติ ฯ ฉพฺพิเธน มาโน จกฺขุสมฺปทาย
มานํ ชเนติ โสตสมฺปทาย ฆานสมฺปทาย ชิวฺหาสมฺปทาย
กายสมฺปทาย มโนสมฺปทาย มานํ ชเนติ ฯ
{๘๒๙.๑} สตฺตวิเธน มาโน มาโน อติมาโน มานาติมาโน
โอมาโน [๓]- อธิมาโน อสฺมิมาโน มิจฺฉามาโน ฯ อฏฺฐวิเธน
มาโน ลาเภน มานํ ชเนติ อลาเภน โอมานํ ชเนติ ยเสน มานํ
ชเนติ อยเสน โอมานํ ชเนติ ปสํสาย มานํ ชเนติ นินฺทาย
โอมานํ ชเนติ สุเขน มานํ ชเนติ ทุกฺเขน โอมานํ ชเนติ ฯ นววิเธน
มาโน เสยฺยสฺส เสยฺโยหมสฺมีติ มาโน เสยฺยสฺส สทิโสหมสฺมีติ
มาโน เสยฺยสฺส หีโนหมสฺมีติ มาโน สทิสสฺส เสยฺโยหมสฺมีติ
มาโน สทิสสฺส สทิโสหมสฺมีติ มาโน สทิสสฺส หีโนหมสฺมีติ
มาโน หีนสฺส เสยฺโยหมสฺมีติ มาโน หีนสฺส สทิโสหมสฺมีติ มาโน
หีนสฺส หีโนหมสฺมีติ มาโน ฯ ทสวิเธน มาโน อิเธกจฺโจ มานํ ชเนติ
ชาติยา วา โคตฺเตน วา ฯเปฯ อญฺญตรญฺญตเรน วา วตฺถุนา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยา ฯ ๒ ม. ลาภิมฺหิ ฯ ๓ โป. ม. สทิสมาโน ฯ
โย เอวรูโป มาโน มญฺญนา มญฺญิตตฺตํ อุณฺณติ อุณฺณโม
ธโช สมฺปคฺคาโห เกตุกมฺยตา จิตฺตสฺส อยํ วุจฺจติ มาโน ฯ
{๘๒๙.๒} มานญฺจ ปริชาเนยฺยาติ มานํ ตีหิ ปริญฺญาหิ
ปริชาเนยฺย ญาตปริญฺญาย ตีรณปริญฺญาย ปหานปริญฺญาย ฯ
กตมา ญาตปริญฺญา ฯ มานํ ชานาติ อยํ เอกวิเธน มาโน จิตฺตสฺส
อุณฺณติ อยํ ทุวิเธน มาโน อตฺตุกฺกํสนมาโน ปรวมฺภนมาโน
ฯเปฯ อยํ ทสวิเธน มาโน อิเธกจฺโจ มานํ ชเนติ ชาติยา วา
โคตฺเตน วา ฯเปฯ อญฺญตรญฺญตเรน วา วตฺถุนาติ ชานาติ
ปสฺสติ อยํ ญาตปริญฺญา ฯ กตมา ตีรณปริญฺญา ฯ เอวํ
ญตฺวา ๑- มานํ ตีเรติ อนิจฺจโต ทุกฺขโต ฯเปฯ อนิสฺสรณโต ตีเรติ
อยํ ตีรณปริญฺญา ฯ กตมา ปหานปริญฺญา ฯ เอวํ ตีเรตฺวา มานํ
ปชหติ วิโนเทติ พฺยนฺตีกโรติ อนภาวงฺคเมติ อยํ ปหานปริญฺญา ฯ
มานญฺจ ปริชาเนยฺยาติ มานํ อิมาหิ ตีหิ ปริญฺญาหิ ปริชาเนยฺยาติ
มานญฺจ ปริชาเนยฺย ฯ
[๘๓๐] สาหสา วิรโต จเรติ กตมา สาหสาจริยา ฯ รตฺตสฺส
ราคจริยา สาหสาจริยา ทุฏฺฐสฺส โทสจริยา สาหสาจริยา มูฬฺหสฺส
โมหจริยา สาหสาจริยา วินิพนฺธสฺส มานจริยา สาหสาจริยา
ปรามฏฺฐสฺส ทิฏฺฐิจริยา สาหสาจริยา วิกฺเขปคตสฺส อุทฺธจฺจจริยา
สาหสาจริยา อนิฏฺฐงฺคตสฺส วิจิกิจฺฉาจริยา สาหสาจริยา
ถามคตสฺส อนุสยจริยา สาหสาจริยา อยํ สาหสาจริยา ฯ สาหสา
@เชิงอรรถ: ๑ โป. เอตํ กตฺวา ฯ ม. เอตํ ญตฺตํ กตฺวา ฯ
วิรโต จเรติ สาหสาจริยาย อารโต อสฺส วิรโต ปฏิวิรโต นิกฺขนฺโต
นิสฺสฏฺโฐ วิปฺปมุตฺโต วิสญฺญุตฺโต วิมริยาทิกเตน เจตสา
วิหเรยฺย จเรยฺย วิจเรยฺย อิริเยยฺย วตฺเตยฺย ปาเลยฺย ยเปยฺย
ยาเปยฺยาติ สาหสา วิรโต จเร ฯ เตนาห ภควา
โมสวชฺเชน นิยฺเยถ รูเป เสฺนหํ น กุพฺพเย
มานญฺจ ปริชาเนยฺย สาหสา วิรโต จเรติ ฯ
[๘๓๑] ปุราณํ นาภินนฺเทยฺย นเว ขนฺติมกุพฺพเย
หียมาเน น โสเจยฺย อากสฺสํ ๑- น สิโต สิยา ฯ
[๘๓๒] ปุราณํ นาภินนฺเทยฺยาติ ปุราณา วุจฺจนฺติ อตีตา
รูปา เวทนา สญฺญา สงฺขารา วิญฺญาณํ [๒]- ฯ อตีเต สงฺขาเร
ตณฺหาวเสน ทิฏฺฐิวเสน นาภินนฺเทยฺย นาภิวเทยฺย น อชฺโฌเสยฺย
อภินนฺทนํ อภิวทนํ อชฺโฌสานํ คาหํ ปรามาสํ อภินิเวสํ ปชเหยฺย
วิโนเทยฺย พฺยนฺตีกเรยฺย อนภาวงฺคเมยฺยาติ ปุราณํ นาภินนฺเทยฺย ฯ
[๘๓๓] นเว ขนฺติมกุพฺพเยติ นวา วุจฺจนฺติ ปจฺจุปฺปนฺนา รูปา
เวทนา สญฺญา สงฺขารา วิญฺญาณํ ฯ ปจฺจุปฺปนฺเน สงฺขาเร
ตณฺหาวเสน ทิฏฺฐิวเสน ขนฺตึ น กเรยฺย ฉนฺทํ น กเรยฺย
เปมํ น กเรยฺย ราคํ น กเรยฺย น ชเนยฺย น สญฺชเนยฺย น
นิพฺพตฺเตยฺย นาภินิพฺพตฺเตยฺยาติ นเว ขนฺติมกุพฺพเย ฯ
[๘๓๔] หียมาเน น โสเจยฺยาติ หียมาเน หายมาเน
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อากาสํ ฯ ๒ ม. ปุราณํ วุจฺจติ ฯ
ปริหายมาเน เวมาเน วิคจฺฉมาเน อนฺตรธายมาเน น โสเจยฺย น
กิลเมยฺย น ปรามเสยฺย น ปริเทเวยฺย น อุรตฺตาฬึ กนฺเทยฺย
น สมฺโมหํ อาปชฺเชยฺย จกฺขุสฺมึ หียมาเน หายมาเน ปริหายมาเน
เวมาเน วิคจฺฉมาเน อนฺตรธายมาเน โสตสฺมึ ฆานสฺมึ ชิวฺหาย
กายสฺมึ รูปสฺมึ สทฺทสฺมึ คนฺธสฺมึ รสสฺมึ โผฏฺฐพฺพสฺมึ กุลสฺมึ
คณสฺมึ อาวาสสฺมึ ลาภสฺมึ ยสสฺมึ ปสํสาย สุขสฺมึ จีวรสฺมึ
ปิณฺฑปาตสฺมึ เสนาสนสฺมึ คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารสฺมึ
หียมาเน หายมาเน ปริหายมาเน เวมาเน วิคจฺฉมาเน
อนฺตรธายมาเน น โสเจยฺย น กิลเมยฺย น ปรามเสยฺย น
ปริเทเวยฺย น อุรตฺตาฬึ กนฺเทยฺย น สมฺโมหํ อาปชฺเชยฺยาติ
หียมาเน น โสเจยฺย ฯ
[๘๓๕] อากสฺสํ น สิโต สิยาติ อากสฺสํ วุจฺจติ ตณฺหา โย
ราโค สาราโค ฯเปฯ อภิชฺฌา โลโภ อกุสลมูลํ ฯ กึการณา
อากสฺสํ วุจฺจติ ตณฺหา ฯ ยาย ตณฺหาย รูปํ อากสฺสติ
สมากสฺสติ คณฺหาติ ปรามสติ อภินิวิสติ เวทนํ สญฺญํ
สงฺขาเร วิญฺญาณํ คตึ อุปปตฺตึ ปฏิสนฺธึ ภวํ สํสารํ วฏฺฏํ
อากสฺสติ สมากสฺสติ คณฺหาติ ปรามสติ อภินิวิสติ
ตํการณา อากสฺสํ วุจฺจติ ตณฺหา ฯ อากสฺสํ น สิโต สิยาติ
ตณฺหํ น สิโต สิยา ๑- ตณฺหํ ปชเหยฺย วิโนเทยฺย พฺยนฺตีกเรยฺย
อนภาวงฺคเมยฺย ตณฺหาย อารโต อสฺส วิรโต ปฏิวิรโต นิกฺขนฺโต
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ตณฺหา นิสฺสิโต น สิยา ฯ
นิสฺสฏฺโฐ วิปฺปมุตฺโต วิสญฺญุตฺโต วิมริยาทิกเตน เจตสา
วิหเรยฺยาติ อากสฺสํ น สิโต สิยา ฯ เตนาห ภควา
ปุราณํ นาภินนฺเทยฺย นเว ขนฺติมกุพฺพเย
หียมาเน น โสเจยฺย อากสฺสํ น สิโต สิยาติ ฯ
[๘๓๖] เคธํ พฺรูมิ มโหโฆติ อาจมํ ๑- พฺรูมิ ชปฺปนํ
อารมฺมณํ ปกปฺปนํ กามปงฺโก ทุรจฺจโย ฯ
[๘๓๗] เคธํ พฺรูมิ มโหโฆติ ๒- เคโธ วุจฺจติ ตณฺหา โย
ราโค สาราโค ฯเปฯ อภิชฺฌา โลโภ อกุสลมูลํ ฯ มโหโฆ
วุจฺจติ ตณฺหา โย ราโค สาราโค ฯเปฯ อภิชฺฌา โลโภ
อกุสลมูลํ ฯ เคธํ พฺรูมิ มโหโฆติ เคธํ มโหโฆติ พฺรูมิ อาจิกฺขามิ
เทเสมิ ปญฺญาเปมิ ปฏฺฐเปมิ วิวรามิ วิภชามิ อุตฺตานีกโรมิ
ปกาเสมีติ เคธํ พฺรูมิ มโหโฆติ ฯ
[๘๓๘] อาจมํ พฺรูมิ ชปฺปนนฺติ อาจมา วุจฺจติ ตณฺหา โย
ราโค สาราโค ฯเปฯ อภิชฺฌา โลโภ อกุสลมูลํ ฯ ชปฺปนาปิ
วุจฺจติ ตณฺหา โย ราโค สาราโค ฯเปฯ อภิชฺฌา โลโภ อกุสลมูลํ ฯ
อาจมํ พฺรูมิ ชปฺปนนฺติ อาจมํ ชปฺปนาติ พฺรูมิ อาจิกฺขามิ เทเสมิ
ปญฺญาเปมิ ปฏฺฐเปมิ วิวรามิ วิภชามิ อุตฺตานีกโรมิ ปกาเสมีติ
อาจมํ พฺรูมิ ชปฺปนํ ฯ
[๘๓๙] อารมฺมณํ ปกปฺปนนฺติ อารมฺมณา ๓- วุจฺจติ ตณฺหา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อาชวํ ฯ ๒ ม. ยุ. มโหโฆตีติ ฯ ๓ ม. อารมฺมณมฺปิ ฯ
โย ราโค สาราโค ฯเปฯ อภิชฺฌา โลโภ อกุสลมูลํ ฯ ปกปฺปนาปิ
วุจฺจติ ตณฺหา โย ราโค สาราโค ฯเปฯ อภิชฺฌา โลโภ อกุสลมูลนฺติ
อารมฺมณํ ปกปฺปนํ ฯ
[๘๔๐] กามปงฺโก ทุรจฺจโยติ กามปงฺโก กามกทฺทโม กามกิเลโส
กามปลิโป กามปลิโพโธ ทุรจฺจโย ทุรติวตฺโต ทุตฺตโร
ทุปฺปตโร ทุสฺสมติกฺกโม ทุพฺพีติวตฺโตติ กามปงฺโก ทุรจฺจโย ฯ
เตนาห ภควา
เคธํ พฺรูมิ มโหโฆติ อาจมํ พฺรูมิ ชปฺปนํ
อารมฺมณํ ปกปฺปนํ กามปงฺโก ทุรจฺจโยติ ฯ
[๘๔๑] สจฺจา อโวกฺกมํ มุนิ ถเล ติฏฺฐติ พฺราหฺมโณ
สพฺพํ โส ปฏินิสฺสชฺช สเว สนฺโตติ วุจฺจติ ฯ
[๘๔๒] สจฺจา อโวกฺกมํ มุนีติ สจฺจวาจาย อโวกฺกมนฺโต
สมฺมาทิฏฺฐิยา อโวกฺกมนฺโต อริยา อฏฺฐงฺคิกา มคฺคา
อโวกฺกมนฺโต ฯ มุนีติ โมนํ วุจฺจติ ญาณํ ยา ปญฺญา ปชานนา
ฯเปฯ สงฺคชาลมติจฺจ โส มุนีติ สจฺจา อโวกฺกมํ มุนิ ฯ
[๘๔๓] ถเล ติฏฺฐติ พฺราหฺมโณติ ถลํ วุจฺจติ อมตํ นิพฺพานํ
โย โส สพฺพสงฺขารสมโถ สพฺพูปธิปฏินิสฺสคฺโค ตณฺหกฺขโย วิราโค
นิโรโธ นิพฺพานํ ฯ พฺราหฺมโณติ สตฺตนฺนํ ธมฺมานํ วาหิตตฺตา
พฺราหฺมโณ ฯเปฯ อนิสฺสิโต ตาทิ ปวุจฺจเต ส พฺรหฺมา ฯ
ถเล ติฏฺฐติ พฺราหฺมโณติ พฺราหฺมโณ ถเล ติฏฺฐติ ทีเป ติฏฺฐติ
ตาเณ ติฏฺฐติ เลเณ ติฏฺฐติ สรเณ ติฏฺฐติ อภเย ติฏฺฐติ
อจฺจุเต ติฏฺฐติ อมเต ติฏฺฐติ นิพฺพาเน ติฏฺฐตีติ ถเล ติฏฺฐติ
พฺราหฺมโณ ฯ
[๘๔๔] สพฺพํ โส ปฏินิสฺสชฺชาติ สพฺพํ วุจฺจติ ทฺวาทสายตนานิ
จกฺขุญฺเจว รูปา จ ฯเปฯ มโนเจว ธมฺมา จ ฯ ยโต อชฺฌตฺติกพาหิเรสุ
อายตเนสุ ฉนฺทราโค ปหีโน โหติ อุจฺฉินฺนมูโล ตาลาวตฺถุกโต
อนภาวงฺคโต อายตึ อนุปฺปาทธมฺโม เอตฺตาวตาปิ สพฺพํ
จตฺตํ โหติ วนฺตํ มุตฺตํ ปหีนํ ปฏินิสฺสฏฺฐํ ฯ ยโต ตณฺหา จ
ทิฏฺฐิ จ มาโน จ ปหีนา โหนฺติ อุจฺฉินฺนมูลา ตาลาวตฺถุกตา
อนภาวงฺคตา ๑- อายตึ อนุปฺปาทธมฺมา เอตฺตาวตาปิ สพฺพํ จตฺตํ
โหติ วนฺตํ มุตฺตํ ปหีนํ ปฏินิสฺสฏฺฐํ ฯ ยโต ปุญฺญาภิสงฺขาโร
จ อปุญฺญาภิสงฺขาโร จ อาเนญฺชาภิสงฺขาโร จ ปหีนา โหนฺติ
อุจฺฉินฺนมูลา ตาลาวตฺถุกตา อนภาวงฺคตา อายตึ อนุปฺปาทธมฺมา
เอตฺตาวตาปิ สพฺพํ จตฺตํ โหติ วนฺตํ มุตฺตํ ปหีนํ ปฏินิสฺสฏฺฐนฺติ
สพฺพํ โส ปฏินิสฺสชฺช ฯ
[๘๔๕] สเว สนฺโตติ วุจฺจตีติ โส สนฺโต อุปสนฺโต วูปสนฺโต
นิพฺพุโต ปฏิปฺปสฺสทฺโธติ วุจฺจติ กถิยติ ภณิยติ ทีปิยติ โวหริยตีติ
สเว สนฺโตติ วุจฺจติ ฯ เตนาห ภควา
สจฺจา อโวกฺกมํ มุนิ ถเล ติฏฺฐติ พฺราหฺมโณ
สพฺพํ โส ปฏินิสฺสชฺช สเว สนฺโตติ วุจฺจตีติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อนภาวงฺกตา ฯ โป. ยุ. อภาวงฺคตา ฯ
[๘๔๖] ส เว วิทฺธา ๑- ส เวทคู ญตฺวา ธมฺมํ อนิสฺสิโต
สมฺมา โส โลเก อิริยาโน นปฺปิเหตีธ กสฺสจิ ฯ
[๘๔๗] ส เว วิทฺธา ส เวทคูติ วิทฺธาติ วิทฺธา วิชฺชาคโต
ญาณี พุทฺธิมา วิภาวี เมธาวี ฯ เวทคูติ เวโท วุจฺจติ ๒- จตูสุ
มคฺเคสุ ญาณํ ฯเปฯ สพฺพเวทนาสุ วีตราโค สพฺพเวทมติจฺจ
เวทคู โสติ ส เว วิทฺธา ส เวทคู ฯ
[๘๔๘] ญตฺวา ธมฺมํ อนิสฺสิโตติ [๓]- ญตฺวา ชานิตฺวา ตุลยิตฺวา
ตีรยิตฺวา วิภาวยิตฺวา วิภูตํ กตฺวา สพฺเพ สงฺขารา อนิจฺจาติ
ญตฺวา ชานิตฺวา ตุลยิตฺวา ตีรยิตฺวา วิภาวยิตฺวา วิภูตํ กตฺวา
สพฺเพ สงฺขารา ทุกฺขาติ ฯเปฯ ยงฺกิญฺจิ สมุทยธมฺมํ สพฺพนฺตํ
นิโรธธมฺมนฺติ ญตฺวา ชานิตฺวา ตุลยิตฺวา ตีรยิตฺวา วิภาวยิตฺวา
วิภูตํ กตฺวา ฯ อนิสฺสิโตติ เทฺว นิสฺสยา ตณฺหานิสฺสโย จ
ทิฏฺฐินิสฺสโย จ ฯเปฯ อยํ ตณฺหานิสฺสโย ฯเปฯ อยํ ทิฏฺฐินิสฺสโย ฯ
ตณฺหานิสฺสยํ ปหาย ทิฏฺฐินิสฺสยํ ปฏินิสฺสชฺชิตฺวา จกฺขุํ อนิสฺสิโต
โสตํ อนิสฺสิโต ฆานํ อนิสฺสิโต ฯเปฯ ทิฏฺฐสุตมุตวิญฺญาตพฺเพ
ธมฺเม อนิสฺสิโต อนลฺลีโน อนุปคโต อนชฺโฌสิโต อนธิมุตฺโต
นิกฺขนฺโต นิสฺสฏฺโฐ วิปฺปมุตฺโต วิสญฺญุตฺโต วิมริยาทิกเตน
เจตสา วิหรตีติ ญตฺวา ธมฺมํ อนิสฺสิโต ฯ
[๘๔๙] สมฺมา โส โลเก อิริยาโนติ ยโต อชฺฌตฺติกพาหิเรสุ
อายตเนสุ ฉนฺทราโค ปหีโน โหติ อุจฺฉินฺนมูโล ตาลาวตฺถุกโต
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. วิทฺวา ฯ ๒ ม. เวทา วุจฺจนฺติ ฯ ยุ. เวทา วุจฺจติ ฯ ๓ ม. ญตฺวาติ ฯ
อนภาวงฺคโต อายตึ อนุปฺปาทธมฺโม เอตฺตาวตาปิ สมฺมา โส
โลเก จรติ วิหรติ อิริยติ วตฺตติ ปาเลติ ยเปติ ยาเปติ ฯ ยโต
ปุญฺญาภิสงฺขาโร จ อปุญฺญาภิสงฺขาโร จ อาเนญฺชาภิสงฺขาโร
จ ปหีนา โหนฺติ อุจฺฉินฺนมูลา ตาลาวตฺถุกตา อนภาวงฺคตา
อายตึ อนุปฺปาทธมฺมา เอตฺตาวตาปิ สมฺมา โส โลเก จรติ วิหรติ
อิริยติ วตฺตติ ปาเลติ ยเปติ ยาเปตีติ สมฺมา โส โลเก อิริยาโน ฯ
[๘๕๐] นปฺปิเหตีธ กสฺสจีติ ปิหา วุจฺจติ ตณฺหา โย ราโค
สาราโค ฯเปฯ อภิชฺฌา โลโภ อกุสลมูลํ ฯ ยสฺเสสา ปิหา
ตณฺหา ปหีนา สมุจฺฉินฺนา วูปสนฺตา ปฏิปฺปสฺสทฺธา อภพฺพุปฺปตฺติกา
ญาณคฺคินา ทฑฺฒา โส กสฺสจิ นปฺปิเหติ ขตฺติยสฺส วา
พฺราหฺมณสฺส วา เวสฺสสฺส วา สุทฺทสฺส วา คหฏฺฐสฺส วา
ปพฺพชิตสฺส วา เทวสฺส วา มนุสฺสสฺส วาติ นปฺปิเหตีธ
กสฺสจิ ฯ เตนาห ภควา
ส เว วิทฺธา ส เวทคู ญตฺวา ธมฺมํ อนิสฺสิโต
สมฺมา โส โลเก อิริยาโน นปฺปิเหตีธ กสฺสจีติ ฯ
[๘๕๑] โย จ ๑- กาเม อจฺจตริ สงฺคํ โลเก ทุรจฺจยํ
น โส โสจติ นาชฺเฌติ ฉินฺนโสโต อพนฺธโน ฯ
[๘๕๒] โย จ กาเม อจฺจตริ สงฺคํ โลเก ทุรจฺจยนฺติ โยติ
โย ยาทิโส ยถายุตฺโต ยถาวิหิโต ยถาปกาโร ยณฺฐานปฺปตฺโต
@เชิงอรรถ: ๑ ม. โยธ ฯ
ยํธมฺมสมนฺนาคโต ขตฺติโย วา พฺราหฺมโณ วา เวสฺโส วา สุทฺโท
วา คหฏฺโฐ วา ปพฺพชิโต วา เทโว วา มนุสฺโส วา ฯ กามาติ
อุทฺทานโต เทฺว กามา วตฺถุกามา จ กิเลสกามา จ ฯเปฯ
อิเม วุจฺจนฺติ วตฺถุกามา ฯเปฯ อิเม วุจฺจนฺติ กิเลสกามา ฯ
สงฺคาติ สตฺต สงฺคา ราคสงฺโค โทสสงฺโค โมหสงฺโค มานสงฺโค
ทิฏฺฐิสงฺโค กิเลสสงฺโค ทุจฺจริตสงฺโค ฯ โลเกติ อปายโลเก
มนุสฺสโลเก เทวโลเก ขนฺธโลเก ธาตุโลเก อายตนโลเก ฯ
ทุรจฺจยนฺติ โย กาเม จ สงฺเค จ โลเก ทุรจฺจเย ทุรติวตฺเต
ทุตฺตเร ทุปฺปตเร ทุสฺสมติกฺกเม ทุพฺพีติวตฺเต อตฺตริ อุตฺตริ
ปตฺตริ สมติกฺกมิ วีติวตฺตยีติ โย จ กาเม อจฺจตริ สงฺคํ
โลเก ทุรจฺจยํ ฯ
[๘๕๓] น โส โสจติ นาชฺเฌตีติ วิปริณตํ วา วตฺถุํ น
โสจติ วิปริณตสฺมึ วา วตฺถุสฺมึ น โสจติ จกฺขุ เม วิปริณตนฺติ
น โสจติ โสตํ เม ฆานํ เม ชิวฺหา เม กาโย เม รูปา เม สทฺทา
เม คนฺธา เม รสา เม โผฏฺฐพฺพา เม กุลํ เม คโณ เม
อาวาโส เม ลาโภ เม ยโส เม ปสํสา เม สุขํ เม จีวรํ เม
ปิณฺฑปาโต เม เสนาสนํ เม คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารา
เม มาตา เม ปิตา เม ภาตา เม ภคินี เม ปุตฺโต เม ธีตา
เม มิตฺตา เม อมจฺจา เม ญาติสาโลหิตา เม วิปริณตาติ
น โสจติ น กิลมติ น ปริเทวติ น อุรตฺตาฬึ กนฺทติ
น สมฺโมหํ อาปชฺชตีติ น โสจติ ฯ นาชฺเฌตีติ นาชฺเฌติ น
อชฺเฌติ น อุปนิชฺฌายติ น นิชฺฌายติ น ปชฺฌายติ ฯ อถวา
น ชายติ น ชียติ น มียติ น จวติ น อุปปชฺชตีติ [๑]- น โส
โสจติ นาชฺเฌติ ฯ
[๘๕๔] ฉินฺนโสโต อพนฺธโนติ โสตา วุจฺจติ ตณฺหา โย
ราโค สาราโค ฯเปฯ อภิชฺฌา โลโภ อกุสลมูลํ ฯ ยสฺเสสา
โสตา ตณฺหา ปหีนา สมุจฺฉินฺนา วูปสนฺตา ปฏิปฺปสฺสทฺธา
อภพฺพุปฺปตฺติกา ญาณคฺคินา ทฑฺฒา โส วุจฺจติ ฉินฺนโสโต ฯ
อพนฺธโนติ สตฺต พนฺธนานิ ราคพนฺธนํ โทสพนฺธนํ โมหพนฺธนํ
มานพนฺธนํ ทิฏฺฐิพนฺธนํ กิเลสพนฺธนํ ทุจฺจริตพนฺธนํ ฯ ยสฺเสตานิ
พนฺธนานิ ปหีนานิ สมุจฺฉินฺนานิ วูปสนฺตานิ ปฏิปฺปสฺสทฺธานิ
อภพฺพุปฺปตฺติกานิ ญาณคฺคินา ทฑฺฒานิ โส วุจฺจติ อพนฺธโนติ
ฉินฺนโสโต อพนฺธโน ฯ เตนาห ภควา
โย จ กาเม อจฺจตริ สงฺคํ โลเก ทุรจฺจยํ
น โส โสจติ นาชฺเฌติ ฉินฺนโสโต อพนฺธโนติ ฯ
[๘๕๕] ยํ ปุพฺเพ ตํ วิโสเสหิ ปจฺฉา เต มาหุ กิญฺจนํ
มชฺเฌ เจ โน คเหสฺสสิ อุปสนฺโต จริสฺสสิ ฯ
[๘๕๖] ยํ ปุพฺเพ ตํ วิโสเสหีติ อตีเต สงฺขาเร อารพฺภ เย
กิเลสา อุปฺปชฺเชยฺยุํ เต กิเลเส โสเสหิ วิโสเสหิ สุกฺขาเปหิ [๒]-
ปชเหหิ วิโนเทหิ พฺยนฺตีกโรหิ อนภาวงฺคเมหีติ เอวมฺปิ ยํ ปุพฺเพ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. นาชฺเฌตีติ ฯ ๒ ม. วิสุกฺขาเปหิ อพีชํ กโรหิ ฯ
ตํ วิโสเสหิ ฯ อถวา เย อตีตา กมฺมาภิสงฺขารา อวิปกฺกวิปากา
เต กมฺมาภิสงฺขาเร โสเสหิ วิโสเสหิ สุกฺขาเปหิ อพีชํ กโรหิ
ปชเหหิ วิโนเทหิ พฺยนฺตีกโรหิ อนภาวงฺคเมหีติ เอวมฺปิ ยํ
ปุพฺเพ ตํ วิโสเสหิ ฯ
[๘๕๗] ปจฺฉา เต มาหุ กิญฺจนนฺติ ปจฺฉา วุจฺจติ อนาคตํ ฯ
อนาคเต สงฺขาเร อารพฺภ ยานิ อุปฺปชฺเชยฺยุํ ราคกิญฺจนํ โทสกิญฺจนํ
โมหกิญฺจนํ มานกิญฺจนํ ทิฏฺฐิกิญฺจนํ กิเลสกิญฺจนํ ทุจฺจริตกิญฺจนํ
อิมานิ กิญฺจนานิ ตุยฺหํ มา อหุ มา ปาตุมกาสิ มา ชเนสิ มา
สญฺชเนสิ มา นิพฺพตฺเตสิ มา อภินิพฺพตฺเตสิ ปชเหหิ วิโนเทหิ
พฺยนฺตีกโรหิ อนภาวงฺคเมหีติ ปจฺฉา เต มาหุ กิญฺจนํ ฯ
[๘๕๘] มชฺเฌ เจ โน คเหสฺสสีติ มชฺฌํ วุจฺจนฺติ ปจฺจุปฺปนฺนา
รูปา เวทนา สญฺญา สงฺขารา วิญฺญาณํ ๑- ฯ ปจฺจุปฺปนฺเน
สงฺขาเร ตณฺหาวเสน ทิฏฺฐิวเสน น คเหสฺสสิ น อุคฺคเหสฺสสิ น
คณฺหิสฺสสิ น ปรามสิสฺสสิ นาภินนฺทิสฺสสิ นาภิวทิสฺสสิ ๒- น
อชฺโฌสิสฺสสิ อภินนฺทนํ อภิวทนํ อชฺโฌสานํ คาหํ ปรามาสํ อภินิเวสํ
ปชหิสฺสสิ วิโนทิสฺสสิ พฺยนฺตีกริสฺสสิ อนภาวงฺคมิสฺสสีติ มชฺเฌ
เจ โน คเหสฺสสิ ฯ
[๘๕๙] อุปสนฺโต จริสฺสสีติ ราคสฺส สนฺตตฺตา สนฺโต ๓- โทสสฺส
สนฺตตฺตา สนฺโต ๔- ฯเปฯ สพฺพากุสลาภิสงฺขารานํ สนฺตตฺตา
สมิตตฺตา [๕]- วูปสมิตตฺตา วิชฺฌาตตฺตา นิพฺพุตตฺตา วิคตตฺตา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. มชฺณํ วุจฺจติ ปจฺจุปฺปนฺนา รูปเวทนา .. วิญฺญาณา ฯ ๒ ม. นาภิจริสฺสสิ ฯ
@๓-๔ ม. สมิตตฺตา อุปสมิตตฺตา ฯ ๕ ม. อุปสมิตตฺตา ฯ
ปฏิปฺปสฺสทฺธตฺตา สนฺโต อุปสนฺโต วูปสนฺโต นิพฺพุโต ปฏิปฺปสฺสทฺโธ
จริสฺสสิ วิหริสฺสสิ อิริยิสฺสสิ วตฺติสฺสสิ ปาลิสฺสสิ ยปิสฺสสิ ยาปิสฺสสีติ
อุปสนฺโต จริสฺสสิ ฯ เตนาห ภควา
ยํ ปุพฺเพ ตํ วิโสเสหิ ปจฺฉา เต มาหุ กิญฺจนํ
มชฺเฌ เจ โน คเหสฺสสิ อุปสนฺโต จริสฺสสีติ ฯ
[๘๖๐] สพฺพโส นามรูปสฺมึ ยสฺส นตฺถิ มมายิตํ
อสตา จ น โสจติ ส เว โลเก น ชิยฺยติ ฯ
[๘๖๑] สพฺพโส นามรูปสฺมึ ยสฺส นตฺถิ มมายิตนฺติ สพฺพโสติ
สพฺเพน สพฺพํ สพฺพถา สพฺพํ อเสสํ นิสฺเสสํ ปริยาทายวจนเมตํ
สพฺพโสติ ฯ นามนฺติ จตฺตาโร อรูปิโน ขนฺธา ฯ รูปนฺติ จตฺตาโร จ
มหาภูตา จตุนฺนญฺจ มหาภูตานํ อุปาทายรูปํ ฯ ยสฺสาติ อรหโต
ขีณาสวสฺส ฯ มมตฺตนฺติ เทฺว มมตฺตา ตณฺหามมตฺตญฺจ
ทิฏฺฐิมมตฺตญฺจ ฯเปฯ อิทํ ตณฺหามมตฺตํ ฯเปฯ อิทํ ทิฏฺฐิมมตฺตํ ฯ
สพฺพโส นามรูปสฺมึ ยสฺส นตฺถิ มมายิตนฺติ สพฺพโส นามรูปสฺมึ
มมตฺตา ยสฺส นตฺถิ [๑]- น สํวิชฺชนฺติ นุปลพฺภนฺติ ปหีนา
สมุจฺฉินฺนา วูปสนฺตา ปฏิปฺปสฺสทฺธา อภพฺพุปฺปตฺติกา
ญาณคฺคินา ทฑฺฒาติ สพฺพโส นามรูปสฺมึ ยสฺส นตฺถิ มมายิตํ ฯ
[๘๖๒] อสตา จ น โสจตีติ วิปริณตํ วา วตฺถุํ น โสจติ
วิปริณตสฺมึ วา วตฺถุสฺมึ น โสจติ จกฺขุ เม วิปริณตนฺติ น
โสจติ โสตํ เม ฆานํ เม ชิวฺหา เม กาโย เม รูปา เม
@เชิงอรรถ: ๑ ม. น สนฺติ ฯ
สทฺทา เม คนฺธา เม รสา เม โผฏฺฐพฺพา เม กุลํ เม คโณ เม
อาวาโส เม ลาโภ เม ฯเปฯ ญาติสาโลหิตา เม วิปริณตาติ
น โสจติ น กิลมติ น ปริเทวติ น อุรตฺตาฬึ กนฺทติ น สมฺโมหํ
อาปชฺชตีติ เอวมฺปิ อสตา จ น โสจติ ฯ อถวา อสาตาย
ทุกฺขาย เวทนาย ผุฏฺโฐ ปเรโต สโมหิโต สมนฺนาคโต น
โสจติ น กิลมติ น ปริเทวติ น อุรตฺตาฬึ กนฺทติ น สมฺโมหํ
อาปชฺชตีติ เอวมฺปิ อสตา จ น โสจติ ฯ อถวา จกฺขุโรเคน
ผุฏฺโฐ ปเรโต ฯเปฯ ฑํสมกสวาตาตปสิรึสปสมฺผสฺเสหิ
ผุฏฺโฐ ปเรโต สโมหิโต สมนฺนาคโต น โสจติ น กิลมติ น
ปริเทวติ น อุรตฺตาฬึ กนฺทติ น สมฺโมหํ อาปชฺชตีติ เอวมฺปิ
อสตา จ น โสจติ ฯ อถวา อสนฺเต อสํวิชฺชมาเน อนุปลพฺภิยมาเน
อหุ วต เม ตํ วต เม นตฺถิ สิยา วต เม ตํ วตาหํ น ลภามีติ
น โสจติ น กิลมติ น ปริเทวติ น อุรตฺตาฬึ กนฺทติ น สมฺโมหํ
อาปชฺชตีติ เอวมฺปิ อสตา จ น โสจติ ฯ
[๘๖๓] ส เว โลเก น ชิยฺยตีติ ยสฺส มยฺหํ วา อิทํ ปเรสํ
วา อิทนฺติ กิญฺจิ รูปคตํ เวทนาคตํ สญฺญาคตํ สงฺขารคตํ
วิญฺญาณคตํ คหิตํ ปรามฏฺฐํ อภินิวิฏฺฐํ อชฺโฌสิตํ อธิมุตฺตํ
อตฺถิ ตสฺส ชานิ อตฺถิ ฯ ภาสิตมฺปิ เหตํ
ชินฺโน รถสฺสมณิกุณฺฑเล ๑- จ
ปุตฺเต จ ทาเร จ ตเถว ชินฺโน
@เชิงอรรถ: ๑ ม. รถสฺสํ มณิกุณฺฑเล ฯ
สพฺเพสุ โภเคสุ อเสวิเตสุ
กสฺมา น สนฺตปฺปสิ โสกกาเล ฯ
ปุพฺเพว มจฺจํ วิชหนฺติ โภคา
มจฺโจว เน ปุพฺพตรํ ชหาติ ๑-
อสฺสกา ๒- โภคิโน ๓- กามกามี
ตสฺมา น โสจามหํ โสกกาเล ฯ
อุเทติ อาปูรติ เวติ จนฺโท
อตฺถํ คเมตฺวาน ปเลติ สุริโย ๔-
วิทิตา มยา อฏฺฐ ๕- โลกธมฺมา
ตสฺมา น โสจามหํ โสกกาเลติ ฯ
{๘๖๓.๑} ยสฺส มยฺหํ วา อิทํ ปเรสํ วา อิทนฺติ กิญฺจิ รูปคตํ
เวทนาคตํ สญฺญาคตํ สงฺขารคตํ วิญฺญาณคตํ คหิตํ ปรามฏฺฐํ
อภินิวิฏฺฐํ อชฺโฌสิตํ อธิมุตฺตํ นตฺถิ ตสฺส ชานิ นตฺถิ ฯ ภาสิตมฺปิ
เหตํ นนฺทสิ สมณาติ กึ ลทฺธา อาวุโสติ เตนหิ สมณ โสจสีติ
กึ ชิยิตฺถ อาวุโสติ เตนหิ สมณ เนว นนฺทสิ น โสจสีติ
เอวมาวุโสติ ฯ
จิรสฺสํ วต ปสฺสาม พฺราหฺมณํ ปรินิพฺพุตํ
อนนฺทึ อนิฆํ ภิกฺขุํ ติณฺณํ โลเก วิสตฺติกนฺติ ฯ
ส เว โลเก น ชิยฺยติ ฯ เตนาห ภควา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ชหาสิ ฯ ๒ ม. ยุ. อสสฺสตา ฯ ๓ ม. ภาวิโน ฯ ๔ ม. อนฺธํ ตเปตฺวาน
@ปเลติ สูริโย ฯ ๕ ม. ยุ. สตฺตุก ฯ อิทํ อาลปนํ ฯ
สพฺพโส นามรูปสฺมึ ยสฺส นตฺถิ มมายิตํ
อสตา จ น โสจติ ส เว โลเก น ชิยฺยตีติ ฯ
[๘๖๔] ยสฺส นตฺถิ อิทํ เมติ ปเรสํ วาปิ กิญฺจนํ
มมตฺตํ โส อสํวินฺทํ นตฺถิ เมติ น โสจติ ฯ
[๘๖๕] ยสฺส นตฺถิ อิทํ เมติ ปเรสํ วาปิ กิญฺจนนฺติ ยสฺสาติ
อรหโต ขีณาสวสฺส ฯ ยสฺส มยฺหํ วา อิทํ ปเรสํ วา อิทนฺติ กิญฺจิ
รูปคตํ เวทนาคตํ สญฺญาคตํ สงฺขารคตํ วิญฺญาณคตํ คหิตํ
ปรามฏฺฐํ อภินิวิฏฺฐํ อชฺโฌสิตํ อธิมุตฺตํ นตฺถิ [๑]- น สํวิชฺชติ
นุปลพฺภติ ปหีนํ สมุจฺฉินฺนํ วูปสนฺตํ ปฏิปฺปสฺสทฺธํ อภพฺพุปฺปตฺติกํ
ญาณคฺคินา ทฑฺฒนฺติ เอวมฺปิ ยสฺส นตฺถิ อิทํ เมติ ปเรสํ วาปิ
กิญฺจนํ ฯ
{๘๖๕.๑} วุตฺตํ เหตํ ภควตา นายํ ภิกฺขเว กาโย ตุมฺหากํ นปิ
อญฺเญสํ ปุราณมิทํ ภิกฺขเว กมฺมํ อภิสงฺขตํ อภิสญฺเจตยิตํ
เวทนิยํ ทฏฺฐพฺพํ ตตฺร ภิกฺขเว สุตวา อริยสาวโก ปฏิจฺจสมุปฺปาทํเยว
สาธุกํ โยนิโส มนสิกโรติ อิติ อิมสฺมึ สติ อิทํ โหติ อิมสฺสุปฺปาทา
อิทํ อุปฺปชฺชติ อิมสฺมึ อสติ อิทํ น โหติ อิมสฺส นิโรธา อิทํ นิรุชฺฌติ
ยทิทํ อวิชฺชาปจฺจยา สงฺขารา สงฺขารปจฺจยา วิญฺญาณํ ฯเปฯ
เอวเมตสฺส เกวลสฺส ทุกฺขกฺขนฺธสฺส สมุทโย โหติ อวิชฺชายเตฺวว
อเสสวิราคนิโรธา สงฺขารนิโรโธ ฯเปฯ เอวเมตสฺส เกวลสฺส
ทุกฺขกฺขนฺธสฺส นิโรโธ โหตีติ ฯ เอวมฺปิ ยสฺส นตฺถิ อิทํ เมติ
ปเรสํ วาปิ กิญฺจนํ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. น สนฺติ ฯ
{๘๖๕.๒} วุตฺตํ เหตํ ภควตา
สุญฺญโต โลกํ อเวกฺขสฺสุ โมฆราช สทา สโต
อตฺตานุทิฏฺฐึ อูหจฺจ เอวํ มจฺจุตฺตโร สิยา
เอวํ โลกํ อเวกฺขนฺตํ มจฺจุราชา น ปสฺสตีติ ฯ
เอวมฺปิ [๑]- ยสฺส นตฺถิ อิทํ เม ปเรสํ วาปิ กิญฺจนํ ฯ
{๘๖๕.๓} วุตฺตํ เหตํ ภควตา ยํ ภิกฺขเว น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ
ตํ โว ปหีนํ ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสตีติ ฯ กิญฺจ ภิกฺขเว
น ตุมฺหากํ รูปํ ภิกฺขเว น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ ตํ โว ปหีนํ
ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสติ เวทนา สญฺญา สงฺขารา
วิญฺญาณํ น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ ตํ โว ปหีนํ ทีฆรตฺตํ หิตาย
สุขาย ภวิสฺสติ ตํ กึ มญฺญถ ภิกฺขเว ยํ อิมสฺมึ เชตวเน
ติณกฏฺฐสาขาปลาสํ ตํ ชโน หเรยฺย วา ฑเหยฺย วา
ยถาปจฺจยํ วา กเรยฺย อปินุ ตุมฺหากํ เอวมสฺส อเมฺห ชโน
หรติ วา ฑหติ วา ยถาปจฺจยํ วา กโรตีติ ฯ โนเหตํ ภนฺเต ฯ
ตํ กิสฺส เหตุ ฯ น หิ โน เอตํ ภนฺเต อตฺตา วา อตฺตนิยํ
วา ฯ เอวํ ๒- โข ภิกฺขเว ยํ น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ ตํ โว
ปหีนํ ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสตีติ ฯ กิญฺจ ภิกฺขเว น
ตุมฺหากํ รูปํ ภิกฺขเว น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ ตํ โว ปหีนํ
ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสติ เวทนา สญฺญา สงฺขารา
วิญฺญาณํ น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ ตํ โว ปหีนํ ทีฆรตฺตํ หิตาย
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ภิกฺขเว ฯ ๒ ม. ยุ. เอวเมว ฯ
สุขาย ภวิสฺสตีติ ฯ เอวมฺปิ ยสฺส นตฺถิ อิทํ เมติ ปเรสํ วาปิ
กิญฺจนํ ฯ
{๘๖๕.๔} ภาสิตมฺปิ เหตํ
สุทฺธคมสมุปฺปาทํ สุทฺธสงฺขารสนฺตตึ
ปสฺสนฺตสฺส ยถาภูตํ น ภยํ โหติ คามณิ
ติณกฏฺฐสมํ โลกํ ยทา ปญฺญาย ปสฺสติ
นาญฺญํ ปตฺถยเต กิญฺจิ อญฺญตฺร อปฺปฏิสนฺธิยาติ ฯ
[๑]- วชิรา ภิกฺขุนี มารํ ปาปิมนฺตํ เอตทโวจ
กนฺนุ สตฺโตติ ปจฺเจสิ มาร ทิฏฺฐิคตํ นุ เต
สุทฺธสงฺขารปุญฺโชยํ นยิธ สตฺตูปลพฺภติ
ยถาปิ ๒- องฺคสมฺภารา โหติ สทฺโท รโถ อิติ
เอวํ ขนฺเธสุ สนฺเตสุ โหติ สตฺโตติ สมฺมติ
ทุกฺขเมว หิ สมฺโภติ ทุกฺขํ ติฏฺฐติ เวติ จ
นาญฺญตฺร ทุกฺขา สมฺโภติ นาญฺญํ ทุกฺขา นิรุชฺฌตีติ ฯ
เอวมฺปิ ยสฺส นตฺถิ อิทํ เมติ ปเรสํ วาปิ กิญฺจนํ ฯ
{๘๖๕.๕} เอวเมว โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ รูปํ สมนฺเนสติ ยาวตา
รูปสฺส คติ เวทนํ สญฺญํ สงฺขาเร วิญฺญาณํ สมนฺเนสติ ยาวตา
วิญฺญาณสฺส คติ ตสฺส รูปํ สมนฺเนสโต ยาวตา รูปสฺส
คติ เวทนํ สญฺญํ สงฺขาเร วิญฺญาณํ สมนฺเนสโต ยาวตา
วิญฺญาณสฺส คติ ยมฺปิ ๓- ยสฺส โหติ อหนฺติ วา มมนฺติ วา
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. เอวมฺปิ ยสฺส นตฺถิ อิทํ เมติ ปเรสํ วาปิ กิญฺจนํ ฯ ๒ ม. ยถาหิ ฯ
@๓ ม. ยมฺปิสฺส ฯ
อสฺมีติ วา ตมฺปิ ตสฺส น โหตีติ ฯ เอวมฺปิ ยสฺส นตฺถิ อิทํ
เมติ ปเรสํ วาปิ กิญฺจนํ ฯ
{๘๖๕.๖} อายสฺมา อานนฺโท ภควนฺตํ เอตทโวจ สุญฺโญ โลโก
สุญฺโญ โลโกติ ภนฺเต วุจฺจติ กิตฺตาวตา นุ โข ภนฺเต สุญฺโญ โลโกติ
วุจฺจตีติ ฯ ยสฺมา โข อานนฺท สุญฺญํ อตฺเตน วา อตฺตนิเยน
วา ตสฺมา สุญฺโญ โลโกติ วุจฺจตีติ ฯ กิญฺจานนฺท สุญฺญํ
อตฺเตน วา อตฺตนิเยน วา จกฺขุ โข อานนฺท สุญฺญํ อตฺเตน
วา อตฺตนิเยน วา รูปา สุญฺญา จกฺขุวิญฺญาณํ สุญฺญํ
จกฺขุสมฺผสฺโส สุญฺโญ ยทิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ
เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ สุญฺญํ โสตํ
สุญฺญํ สทฺทํ สุญฺญํ ฆานํ สุญฺญํ คนฺธํ สุญฺญํ ชิวฺหา
สุญฺญา รสา สุญฺญา กาโย สุญฺโญ โผฏฺฐพฺพา สุญฺญา
มโน สุญฺโญ ธมฺโม สุญฺโญ มโนวิญฺญาณํ สุญฺญํ
มโนสมฺผสฺโส สุญฺโญ ยทิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ
เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ สุญฺญํ อตฺเตน วา
อตฺตนิเยน วา ยสฺมา โข อานนฺท สุญฺญํ อตฺเตน วา อตฺตนิเยน
วา ตสฺมา สุญฺโญ โลโกติ วุจฺจตีติ ฯ เอวมฺปิ ยสฺส นตฺถิ
อิทํ เมติ ปเรสํ วาปิ กิญฺจนํ ฯ
[๘๖๖] มมตฺตํ โส อสํวินฺทนฺติ มมตฺตาติ เทฺว มมตฺตา
ตณฺหามมตฺตญฺจ ทิฏฺฐิมมตฺตญฺจ ฯเปฯ อิทํ ตณฺหามมตฺตํ ฯเปฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อิติสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ
อิทํ ทิฏฺฐิมมตฺตํ ฯ ตณฺหามมตฺตํ ปหาย ทิฏฺฐิมมตฺตํ
ปฏินิสฺสชฺชิตฺวา มมตฺตํ อวินฺทนฺโต อสํวินฺทนฺโต อนธิคจฺฉนฺโต
อปฺปฏิลภนฺโตติ มมตฺตํ โส อสํวินฺทํ ฯ
[๘๖๗] นตฺถิ เมติ น โสจตีติ วิปริณตํ วา วตฺถุํ น โสจติ
วิปริณตสฺมึ วา วตฺถุสฺมึ น โสจติ จกฺขุ เม วิปริณตนฺติ น
โสจติ โสตํ เม ฯเปฯ สาโลหิตา เม วิปริณตาติ น โสจติ
น กิลมติ น ปริเทวติ น อุรตฺตาฬึ กนฺทติ น สมฺโมหํ อาปชฺชตีติ
นตฺถิ เมติ น โสจติ ฯ เตนาห ภควา
ยสฺส นตฺถิ อิทํ เมติ ปเรสํ วาปิ กิญฺจนํ
มมตฺตํ โส อสํวินฺทํ นตฺถิ เมติ น โสจตีติ ฯ
[๘๖๘] อนิฏฺฐุรี อนานุคิทฺโธ อเนโช สพฺพธี สโม
ตมานิสํสํ ปพฺรูมิ ปุจฺฉิโต อวิกมฺปินํ ฯ
[๘๖๙] อนิฏฺฐุรี อนานุคิทฺโธติ ๑- กตมํ นิฏฺฐุริยํ ฯ อิเธกจฺโจ
นิฏฺฐุรี โหติ ปรลาภสกฺการครุการมานนวนฺทนปูชนาสุ อิสฺสติ อุสฺสุยติ
อิสฺสํ พนฺธติ ยํ เอวรูปํ นิฏฺฐุริยํ นิฏฺฐุริยกมฺมํ อิสฺสา อิสฺสายนา
อิสฺสายิตตฺตํ อุสฺสุยา อุสฺสุยนา อุสฺสุยิตตฺตํ อิทํ วุจฺจติ นิฏฺฐุริยํ ฯ
ยสฺเสตํ นิฏฺฐุริยํ ปหีนํ สมุจฺฉินฺนํ วูปสนฺตํ ปฏิปฺปสฺสทฺธํ
อภพฺพุปฺปตฺติกํ ญาณคฺคินา ทฑฺฒํ โส วุจฺจติ อนิฏฺฐุรีติ อนิฏฺฐุรี ฯ
อนานุคิทฺโธติ เคโธ วุจฺจติ ตณฺหา โย ราโค สาราโค ฯเปฯ
อภิชฺฌา โลโภ อกุสลมูลํ ฯ ยสฺเสโส เคโธ ปหีโน สมุจฺฉินฺโน
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. ยุ. ... สโมติ ฯ
วูปสนฺโต ปฏิปฺปสฺสทฺโธ อภพฺพุปฺปตฺติโก ญาณคฺคินา ทฑฺโฒ
โส วุจฺจติ อนานุคิทฺโธ ฯ โส รูเป อคิทฺโธ ฯเปฯ ทิฏฺฐ สุตมุต
วิญฺญาตพฺเพสุ ธมฺเมสุ อคิทฺโธ อคธิโต อมุจฺฉิโต อนชฺโฌปนฺโน
วีตเคโธ วิคตเคโธ จตฺตเคโธ วนฺตเคโธ มุตฺตเคโธ ปหีนเคโธ
ปฏินิสฺสฏฺฐเคโธ วีตราโค วิคตราโค จตฺตราโค วนฺตราโค
มุตฺตราโค ปหีนราโค ปฏินิสฺสฏฺฐราโค นิจฺฉาโต นิพฺพุโต สีติภูโต
สุขปฏิสํเวที พฺรหฺมภูเตน อตฺตนา วิหรตีติ อนิฏฺฐุรี อนานุคิทฺโธ ฯ
[๘๗๐] อเนโช สพฺพธี สโมติ เอชา วุจฺจติ ตณฺหา โย ราโค
สาราโค ฯเปฯ อภิชฺฌา โลโภ อกุสลมูลํ ฯ ยสฺเสสา เอชา
ตณฺหา ปหีนา สมุจฺฉินฺนา วูปสนฺตา ปฏิปฺปสฺสทฺธา
อภพฺพุปฺปตฺติกา ญาณคฺคินา ทฑฺฒา โส วุจฺจติ อเนโช ฯ เอชาย
ปหีนตฺตา อเนโช โส ลาเภปิ น อิญฺชติ อลาเภปิ น อิญฺชติ
ยเสปิ น อิญฺชติ อยเสปิ น อิญฺชติ ปสํสายปิ น อิญฺชติ
นินฺทายปิ น อิญฺชติ สุเขปิ น อิญฺชติ ทุกฺเขปิ น อิญฺชติ
น จลติ น เวธติ นปฺปเวธติ น สมฺปเวธตีติ อเนโช ฯ สพฺพธี
สโมติ สพฺพํ วุจฺจติ ทฺวาทสายตนานิ จกฺขุ เจว รูปา จ ฯเปฯ
มโน เจว ธมฺมา จ ฯ ยโต อชฺฌตฺติกพาหิเรสุ อายตเนสุ
ฉนฺทราโค ปหีโน โหติ อุจฺฉินฺนมูโล ตาลาวตฺถุกโต อนภาวงฺคโต
อายตึ อนุปฺปาทธมฺโม โส วุจฺจติ สพฺพตฺถ สโม สพฺพตฺถ ตาทิ
สพฺพตฺถ มชฺฌตฺโต สพฺพตฺถ อุเปกฺขโกติ อเนโช สพฺพธี สโม ฯ
[๘๗๑] ตมานิสํสํ ปพฺรูมิ ปุจฺฉิโต อวิกมฺปินนฺติ อวิกมฺปินํ
ปุคฺคลานํ ๑- ปุฏฺโฐ ปุจฺฉิโต ยาจิโต อชฺเฌสิโต ปสาทิโต อิเม
จตฺตาโร อานิสํเส ปพฺรูมิ โย โส อนิฏฺฐุรี อนานุคิทฺโธ อเนโช
สพฺพธี สโมติ พฺรูมิ อาจิกฺขามิ ฯเปฯ ปกาเสมีติ ตมานิสํสํ
ปพฺรูมิ ปุจฺฉิโต อวิกมฺปินํ ฯ เตนาห ภควา
อนิฏฺฐุรี อนานุคิทฺโธ อเนโช สพฺพธี สโม
ตมานิสํสํ ปพฺรูมิ ปุจฺฉิโต อวิกมฺปินนฺติ ฯ
[๘๗๒] อเนชสฺส วิชานโต นตฺถิ กาจิ นิสงฺขิติ ๒-
วิรโต โส วิยารมฺภา ๓- เขมํ ปสฺสติ สพฺพธิ ฯ
[๘๗๓] อเนชสฺส วิชานโตติ เอชา วุจฺจติ ตณฺหา โย ราโค
สาราโค ฯเปฯ อภิชฺฌา โลโภ อกุสลมูลํ ฯ ยสฺเสสา เอชา ตณฺหา
ปหีนา สมุจฺฉินฺนา วูปสนฺตา ปฏิปฺปสฺสทฺธา อภพฺพุปฺปตฺติกา
ญาณคฺคินา ทฑฺฒา โส วุจฺจติ อเนโช ฯ เอชาย ปหีนตฺตา
อเนโช โส ลาเภปิ น อิญฺชติ อลาเภปิ น อิญฺชติ ยเสปิ
น อิญฺชติ อยเสปิ น อิญฺชติ ปสํสายปิ น อิญฺชติ
นินฺทายปิ น อิญฺชติ สุเขปิ น อิญฺชติ ทุกฺเขปิ น อิญฺชติ
น จลติ น เวธติ นปฺปเวธติ น สมฺปเวธตีติ อเนชสฺส ฯ
วิชานโตติ ชานโต อาชานโต วิชานโต ปฏิวิชานโต ปฏิวิชฺฌโต
สพฺเพ สงฺขารา อนิจฺจาติ ชานโต อาชานโต วิชานโต ปฏิวิชานโต
ปฏิวิชฺฌโต สพฺเพ สงฺขารา ทุกฺขาติ ฯเปฯ ยงฺกิญฺจิ สมุทยธมฺมํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ปุคฺคลํ ฯ ๒ ม. นิสงฺขติ ฯ ๓ ม. วิยารพฺภา ฯ
สพฺพนฺตํ นิโรธธมฺมนฺติ ชานโต อาชานโต วิชานโต ปฏิวิชานโต
ปฏิวิชฺฌโตติ อเนชสฺส วิชานโต ฯ
[๘๗๔] นตฺถิ กาจิ นิสงฺขิตีติ นิสงฺขิติโย วุจฺจนฺติ ปุญฺญาภิสงฺขาโร
อปุญฺญาภิสงฺขาโร อาเนญฺชาภิสงฺขาโร ฯ ยโต ปุญฺญาภิสงฺขาโร
จ อปุญฺญาภิสงฺขาโร จ อาเนญฺชาภิสงฺขาโร จ ปหีนา โหนฺติ
อุจฺฉินฺนมูลา ตาลาวตฺถุกตา อนภาวงฺคตา อายตึ อนุปฺปาทธมฺมา
เอตฺตาวตา นิสงฺขิติโย นตฺถิ น สํวิชฺชนฺติ นุปลพฺภนฺติ ปหีนา
สมุจฺฉินฺนา วูปสนฺตา ปฏิปฺปสฺสทฺธา อภพฺพุปฺปตฺติกา
ญาณคฺคินา ทฑฺฒาติ นตฺถิ กาจิ นิสงฺขิติ ฯ
[๘๗๕] วิรโต โส วิยารมฺภาติ วิยารมฺโภ วุจฺจติ ปุญฺญาภิสงฺขาโร
อปุญฺญาภิสงฺขาโร อาเนญฺชาภิสงฺขาโร ฯ ยโต ปุญฺญาภิสงฺขาโร
จ อปุญฺญาภิสงฺขาโร จ อาเนญฺชาภิสงฺขาโร จ ปหีนา โหนฺติ
อุจฺฉินฺนมูลา ตาลาวตฺถุกตา อนภาวงฺคตา อายตึ อนุปฺปาทธมฺมา
เอตฺตาวตา วิยารมฺภา อารโต อสฺส วิรโต ปฏิวิรโต นิกฺขนฺโต
นิสฺสฏฺโฐ วิปฺปมุตฺโต วิสญฺญุตฺโต วิมริยาทิกเตน เจตสา
วิหรตีติ ๑- วิรโต โส วิยารมฺภา ฯ
[๘๗๖] เขมํ ปสฺสติ สพฺพธีติ ภยกโร ราโค ภยกโร โทโส
ภยกโร โมโห ฯเปฯ ภยกรา กิเลสา ฯ ภยกรสฺส ราคสฺส
ปหีนตฺตา ฯเปฯ ภยกรานํ กิเลสานํ ปหีนตฺตา สพฺพตฺถ เขมํ
ปสฺสติ สพฺพตฺถ อภยํ ปสฺสติ สพฺพตฺถ อนีติกํ ปสฺสติ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. วิหเรยฺยาติ ฯ
สพฺพตฺถ อนุปทฺทวํ ปสฺสติ สพฺพตฺถ อนุปสคฺคํ ปสฺสติ สพฺพตฺถ
ปสฺสทฺธํ ๑- ปสฺสตีติ เขมํ ปสฺสติ สพฺพธิ ฯ เตนาห ภควา
อเนชสฺส วิชานโต นตฺถิ กาจิ นิสงฺขิติ
วิรโต โส วิยารมฺภา เขมํ ปสฺสติ สพฺพธีติ ฯ
[๘๗๗] น สเมสุ น โอเมสุ น อุสฺเสสุ วทเต มุนิ
สนฺโต โส วีตมจฺฉโร นาเทติ น นิรสฺสตีติ (ภควา) ฯ
[๘๗๘] น สเมสุ น โอเมสุ น อุสฺเสสุ วทเต มุนีติ [๒]- โมนํ
วุจฺจติ ญาณํ ยา ปญฺญา ปชานนา ฯเปฯ สงฺคชาลมติจฺจ โส
มุนีติ ฯ มุนิ เสยฺโยหมสฺมีติ วา สทิโสหมสฺมีติ วา หีโนหมสฺมีติ
วา น วทติ น กเถติ น ภณติ น ทีปยติ น โวหรตีติ น สเมสุ น
โอเมสุ น อุสฺเสสุ วทเต มุนิ ฯ
[๘๗๙] สนฺโต โส วีตมจฺฉโรติ สนฺโตติ ราคสฺส สนฺตตฺตา ๓-
สนฺโต โทสสฺส โมหสฺส ฯเปฯ สพฺพากุสลาภิสงฺขารานํ สนฺตตฺตา
สมิตตฺตา วูปสมิตตฺตา วิชฺฌาตตฺตา นิพฺพุตตฺตา วิคตตฺตา
ปฏิปฺปสฺสทฺธตฺตา สนฺโต อุปสนฺโต วูปสนฺโต นิพฺพุโต ปฏิปฺปสฺสทฺโธติ
สนฺโต โส ฯ วีตมจฺฉโรติ ปญฺจ มจฺฉริยานิ อาวาสมจฺฉริยํ ฯเปฯ
คาโห อิทํ วุจฺจติ มจฺฉริยํ ฯ ยสฺเสตํ มจฺฉริยํ ปหีนํ สมุจฺฉินฺนํ
วูปสนฺตํ ปฏิปฺปสฺสทฺธํ อภพฺพุปฺปตฺติกํ ญาณคฺคินา ทฑฺฒํ โส
วุจฺจติ วีตมจฺฉโร วิคตมจฺฉโร จตฺตมจฺฉโร วนฺตมจฺฉโร มุตฺตมจฺฉโร
ปหีนมจฺฉโร ปฏินิสฺสฏฺฐมจฺฉโรติ สนฺโต โส วีตมจฺฉโร ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อนุปสฏฺฐตฺตํ ฯ ๒ ม. มุนีติ ฯ ๓ โป. ม. สมิตตฺตา ฯ
[๘๘๐] นาเทติ น นิรสฺสตีติ ภควาติ นาเทตีติ รูปํ นาเทติ ๑-
นาทิยติ น อุปาทิยติ น คณฺหาติ น ปรามสติ นาภินิวิสติ
เวทนํ สญฺญํ สงฺขาเร วิญฺญาณํ คตึ อุปปตฺตึ ปฏิสนฺธึ
ภวํ สํสารํ วฏฺฏํ นาเทติ ๒- นาทิยติ น อุปาทิยติ น คณฺหาติ
น ปรามสติ นาภินิวิสตีติ นาเทติ ฯ น นิรสฺสตีติ รูปํ น
ปชหติ น วิโนเทติ น พฺยนฺตีกโรติ น อนภาวงฺคเมติ เวทนํ
สญฺญํ สงฺขาเร วิญฺญาณํ คตึ อุปปตฺตึ ปฏิสนฺธึ ภวํ
สํสารํ วฏฺฏํ น ปชหติ น วิโนเทติ น พฺยนฺตีกโรติ น
อนภาวงฺคเมตีติ น นิรสฺสติ ฯ ภควาติ คารวาธิวจนํ ฯเปฯ
สจฺฉิกา ปญฺญตฺติ ยทิทํ ภควาติ ฯ เตนาห ภควา
น สเมสุ น โอเมสุ น อุสฺเสสุ วทเต มุนิ
สนฺโต โส วีตมจฺฉโร นาเทติ น นิรสฺสตีติ (ภควา) ฯ
ปณฺณรสโม อตฺตทณฺฑสุตฺตนิทฺเทโส นิฏฺฐิโต ฯ
--------------------
@เชิงอรรถ: ๑-๒ ม. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๙ หน้าที่ ๕๑๖-๕๔๓.
http://84000.org/tipitaka/pali/pali_item_s.php?book=29&item=825&items=56&modeTY=2
อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :-
http://84000.org/tipitaka/pali/pali_item_s.php?book=29&item=825&items=56&modeTY=2&mode=bracket
อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_item_s.php?book=29&item=825&items=56&modeTY=2
อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/byitem_s.php?book=29&item=825&items=56&modeTY=2
ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=29&i=825
The Pali Atthakatha in Thai :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=45&A=9860
The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=45&A=9860
สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๙
http://84000.org/tipitaka/read/?index_29
บันทึก ๑๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]
