ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
   ThaiVersion   PaliThai   PaliRoman 
แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าread Next itemread Last item chage to ROMAN letter
TIPITAKA Volume 10 : PALI ROMAN Sutta Pitaka Vol 2 : Sutta. Tī. Ma.
                    Suttantapitake dighanikayassa
                          dutiyo bhago
                               ---------
                              mahavaggo
           namo tassa bhagavato arahato sammasambuddhassa.
                           Mahapadanasuttam
     [1]  Evamme  sutam . Ekam samayam bhagava savatthiyam viharati jetavane
anathapindikassa    arame    karerikutikayam   .   athakho    sambahulanam
bhikkhunam      pacchabhattam      pindapatapatikkantanam      karerimandalamale
sannisinnanam     sannipatitanam     pubbenivasapatisamyutta    dhammi    katha
udapadi itipi pubbenivaso itipi pubbenivasoti.
     {1.1}   Assosi   kho   bhagava  dibbaya  sotadhatuya  visuddhaya
atikkantamanusikaya    tesam    bhikkhunam   imam   kathasallapam   .   athakho
bhagava     utthayasana     yena     karerimandalamalo    tenupasankami
upasankamitva   pannattasane   nisidi   .   nisajja   kho   bhagava  bhikkhu
amantesi   kaya   nuttha   bhikkhave   etarahi   kathaya  sannisinna  ka
ca  pana  vo  antarakatha  vippakatati  .  evam  vutte te bhikkhu bhagavantam
etadavocum    idha   bhante   amhakam   pacchabhattam   pindapatapatikkantanam
karerimandalamale sannisinnanam sannipatitanam
Pubbenivasapatisamyutta    dhammi    katha   udapadi   itipi   pubbenivaso
itipi   pubbenivasoti   ayam   kho   no  bhante  antarakatha  vippakata
atha   bhagava   anuppattoti   .   iccheyyatha   no   tumhe   bhikkhave
pubbenivasapatisamyuttam    dhammim    katham    sotunti   .   etassa   bhagava
kalo    etassa    sugata   kalo   yam   bhagava   pubbenivasapatisamyuttam
dhammim  katham  kareyya  bhagavato  vacanam  1-  sutva  bhikkhu  dharessantiti .
Tenahi   bhikkhave   sunatha   sadhukam   manasikarotha   bhasissamiti  .  evam
bhanteti kho te bhikkhu bhagavato paccassosum.
     {1.2}  Bhagava  etadavoca  ito so bhikkhave ekanavuto kappo 2-
yam  vipassi  bhagava  araham  sammasambuddho  loke  udapadi  .  ito  so
bhikkhave   ekatimso   kappo  3-  yam  sikhi  bhagava  araham  sammasambuddho
loke   udapadi  .  tasmimyeva  kho  bhikkhave  ekatimse  kappe  vessabhu
bhagava   araham   sammasambuddho   loke   udapadi   .  imasmimyeva  kho
bhikkhave   bhaddakappe   kakusandho   bhagava   araham  sammasambuddho  loke
udapadi   .   imasmimyeva  kho  bhikkhave  bhaddakappe  konagamano  bhagava
araham   sammasambuddho   loke   udapadi   .  imasmimyeva  kho  bhikkhave
bhaddakappe   kassapo   bhagava  araham  sammasambuddho  loke  udapadi .
Imasmimyeva  kho  bhikkhave  bhaddakappe  aham  etarahi  araham  sammasambuddho
loke uppanno.
     [2]   Vipassi   bhikkhave   bhagava   araham  sammasambuddho  khattiyo
@Footnote: 1 Ma. vacanantipadam na dissati. 2 Po. Ma. ekanavutikappe. 3 Po. Ma. ekatimsakappe.
Jatiya   ahosi   khattiyakule   udapadi  .  sikhi  bhikkhave  bhagava  araham
sammasambuddho   khattiyo   jatiya   ahosi   khattiyakule   udapadi  .
Vessabhu   bhikkhave   bhagava   araham   sammasambuddho   khattiyo   jatiya
ahosi   khattiyakule   udapadi   .   kakusandho   bhikkhave   bhagava  araham
sammasambuddho     brahmano     jatiya     ahosi     brahmanakule
udapadi    .   konagamano   bhikkhave   bhagava   araham   sammasambuddho
brahmano    jatiya   ahosi   brahmanakule   udapadi   .   kassapo
bhikkhave   bhagava   araham   sammasambuddho   brahmano   jatiya  ahosi
brahmanakule   udapadi  .  aham  bhikkhave  etarahi  araham  sammasambuddho
khattiyo jatiya ahosim khattiyakule uppanno.
     [3]   Vipassi   bhikkhave  bhagava  araham  sammasambuddho  kondanno
gottena   ahosi   .   sikhi   bhikkhave   bhagava   araham  sammasambuddho
kondanno   gottena   ahosi   .   vessabhu   bhikkhave   bhagava  araham
sammasambuddho   kondanno   gottena   ahosi   .  kakusandho  bhikkhave
bhagava  araham  sammasambuddho  kassapo  gottena  ahosi  .  konagamano
bhikkhave   bhagava   araham   sammasambuddho  kassapo  gottena  ahosi .
Kassapo   bhikkhave   bhagava   araham   sammasambuddho   kassapo  gottena
ahosi   .   aham   bhikkhave   etarahi   araham   sammasambuddho  gotamo
gottena ahosim.
     [4]   Vipassissa   bhikkhave   bhagavato   arahato   sammasambuddhassa
Asitivassasahassani   ayuppamanam   ahosi   .   sikhissa  bhikkhave  bhagavato
arahato      sammasambuddhassa      sattativassasahassani      ayuppamanam
ahosi   .   vessabhussa   bhikkhave   bhagavato   arahato  sammasambuddhassa
satthivassasahassani    ayuppamanam    ahosi    .   kakusandhassa   bhikkhave
bhagavato   arahato   sammasambuddhassa   cattalisavassasahassani  ayuppamanam
ahosi   .   konagamanassa   bhikkhave  bhagavato  arahato  sammasambuddhassa
timsavassasahassani   ayuppamanam   ahosi   .  kassapassa  bhikkhave  bhagavato
arahato   sammasambuddhassa   visativassasahassani   ayuppamanam   ahosi .
Mayham   bhikkhave   etarahi   appakam  ayuppamanam  parittam  lahukam  yo  ciram
jivati so vassasatam appam va bhiyyo.
     [5]   Vipassi   bhikkhave   bhagava  araham  sammasambuddho  pataliya
mule   abhisambuddho   .   sikhi   bhikkhave   bhagava  araham  sammasambuddho
pundarikassa   mule   abhisambuddho   .   vessabhu   bhikkhave  bhagava  araham
sammasambuddho   salassa   mule   abhisambuddho   .   kakusandho  bhikkhave
bhagava  araham  sammasambuddho  sirisassa  mule  abhisambuddho . Konagamano
bhikkhave  bhagava  araham  sammasambuddho  udumbarassa  mule  abhisambuddho .
Kassapo   bhikkhave   bhagava   araham   sammasambuddho   nigrodhassa   mule
abhisambuddho    .    aham    bhikkhave   etarahi   araham   sammasambuddho
assatthassa mule abhisambuddho.
     [6]   Vipassissa   bhikkhave   bhagavato   arahato   sammasambuddhassa
Khandatissam    nama    savakayugam   ahosi   aggam   bhaddayugam   .   sikhissa
bhikkhave    bhagavato    arahato    sammasambuddhassa    abhibhusambhavam   nama
savakayugam   ahosi   aggam   bhaddayugam   .   vessabhussa  bhikkhave  bhagavato
arahato   sammasambuddhassa  sonuttaram  1-  nama  savakayugam  ahosi  aggam
bhaddayugam   .   kakusandhassa   bhikkhave   bhagavato  arahato  sammasambuddhassa
vidhurasanjivam   nama   savakayugam   ahosi  aggam  bhaddayugam  .  konagamanassa
bhikkhave    bhagavato    arahato    sammasambuddhassa   bhiyyosuttaram   nama
savakayugam   ahosi   aggam   bhaddayugam   .   kassapassa   bhikkhave  bhagavato
arahato    sammasambuddhassa   tissabharadvajam   nama   savakayugam   ahosi
aggam    bhaddayugam   .   mayham   bhikkhave   etarahi   sariputtamoggallanam
nama savakayugam ahosi aggam bhaddayugam.
     [7]   Vipassissa   bhikkhave   bhagavato   arahato   sammasambuddhassa
tayo   savakanam   sannipata   ahesum   eko   savakanam   sannipato
ahosi   atthasatthibhikkhusatasahassam   eko   savakanam   sannipato   ahosi
bhikkhusatasahassam  eko  savakanam  sannipato  ahosi  asitibhikkhusahassani .
Vipassissa   bhikkhave   bhagavato   arahato   sammasambuddhassa   ime  tayo
savakanam sannipata ahesum sabbesamyeva khinasavanam.
     {7.1}  Sikhissa  bhikkhave  bhagavato  arahato  sammasambuddhassa  tayo
savakanam   sannipata   ahesum   eko   savakanam   sannipato  ahosi
bhikkhusatasahassam   eko   savakanam   sannipato  ahosi  asitibhikkhusahassani
@Footnote: 1 Ma. Yu. sonuttaram.
Eko   savakanam   sannipato   ahosi   sattatibhikkhusahassani  .  sikhissa
bhikkhave   bhagavato   arahato   sammasambuddhassa   ime   tayo  savakanam
sannipata ahesum sabbesamyeva khinasavanam.
     {7.2}  Vessabhussa  bhikkhave  bhagavato arahato sammasambuddhassa tayo
savakanam   sannipata   ahesum   eko   savakanam   sannipato  ahosi
asitibhikkhusahassani  eko  savakanam  sannipato  ahosi sattatibhikkhusahassani
eko   savakanam   sannipato  ahosi  satthibhikkhusahassani  .  vessabhussa
bhikkhave   bhagavato   arahato   sammasambuddhassa   ime   tayo  savakanam
sannipata ahesum sabbesamyeva khinasavanam.
     {7.3}  Kakusandhassa  bhikkhave bhagavato arahato sammasambuddhassa eko
savakanam   sannipato   ahosi   cattalisabhikkhusahassani   .   kakusandhassa
bhikkhave   bhagavato   arahato   sammasambuddhassa   ayam   eko  savakanam
sannipato ahosi sabbesamyeva khinasavanam.
     {7.4}  Konagamanassa  bhikkhave  bhagavato  arahato  sammasambuddhassa
eko     savakanam     sannipato    ahosi    timsabhikkhusahassani   .
Konagamanassa    bhikkhave    bhagavato    arahato   sammasambuddhassa   ayam
eko savakanam sannipato ahosi sabbesamyeva khinasavanam.
     {7.5}  Kassapassa  bhikkhave  bhagavato arahato sammasambuddhassa eko
savakanam    sannipato    ahosi    visatibhikkhusahassani    .   kassapassa
bhikkhave   bhagavato   arahato   sammasambuddhassa   ayam   eko  savakanam
sannipato   ahosi  sabbesamyeva  khinasavanam  .  mayham  bhikkhave  etarahi
Eko   savakanam   sannipato   ahosi   addhatelasani   bhikkhusatani .
Mayham   bhikkhave   ayam  eko  savakanam  sannipato  ahosi  sabbesamyeva
khinasavanam.
     [8]   Vipassissa   bhikkhave   bhagavato   arahato   sammasambuddhassa
asoko   nama   bhikkhave   upatthako  ahosi  aggupatthako  .  sikhissa
bhikkhave   bhagavato   arahato   sammasambuddhassa   khemankaro  nama  bhikkhu
upatthako   ahosi   aggupatthako   .   vessabhussa   bhikkhave  bhagavato
arahato  sammasambuddhassa  upasanto  1-  nama  bhikkhu  upatthako  ahosi
aggupatthako  .  kakusandhassa  bhikkhave  bhagavato  arahato  sammasambuddhassa
vuddhijo   2-   nama   bhikkhu   upatthako   ahosi   aggupatthako  .
Konagamanassa   bhikkhave   bhagavato   arahato   sammasambuddhassa  sotthijo
nama   bhikkhu   upatthako   ahosi  aggupatthako  .  kassapassa  bhikkhave
bhagavato   arahato   sammasambuddhassa  sabbamitto  nama  bhikkhu  upatthako
ahosi    aggupatthako    .    mayham    bhikkhave   etarahi   anando
nama bhikkhu upatthako ahosi aggupatthako.
     [9]   Vipassissa   bhikkhave   bhagavato   arahato   sammasambuddhassa
bandhuma   3-  nama  raja  pita  ahosi  bandhumati  nama  devi  mata
ahosi   janetti  4-  bandhumassa  ranno  bandhumati  nama  nagaram  rajadhani
ahosi.
     {9.1}   Sikhissa   bhikkhave   bhagavato   arahato   sammasambuddhassa
@Footnote: 1 Yu. upasannako. 2 Ma. Yu. buddhijo. 3 Po. bandhumo. 4 Ma. janetti.
@ito param idisameva.
Aruno   nama   raja   pita   ahosi   pabhavati   nama  devi  mata
ahosi   janetti   arunassa   ranno   arunavati   nama   nagaram  rajadhani
ahosi.
     {9.2}   Vessabhussa   bhikkhave  bhagavato  arahato  sammasambuddhassa
suppatito  nama  raja  pita  ahosi  yasavati  nama  devi  mata ahosi
janetti suppatitassa ranno anomam nama nagaram rajadhani ahosi.
     {9.3}   Kakusandhassa   bhikkhave  bhagavato  arahato  sammasambuddhassa
aggidatto   nama   brahmano   pita  ahosi  visakha  nama  brahmani
mata  ahosi  janetti  .  tena  kho  pana  bhikkhave samayena khemo nama
raja ahosi khemassa ranno khemavati nama nagaram rajadhani ahosi.
     {9.4}  Konagamanassa  bhikkhave  bhagavato  arahato  sammasambuddhassa
yannadatto   nama   brahmano   pita  ahosi  uttara  nama  brahmani
mata  ahosi  janetti. Tena kho pana bhikkhave samayena sobho nama raja
ahosi sobhassa ranno sobhavati nama nagaram rajadhani ahosi.
     {9.5}   Kassapassa   bhikkhave   bhagavato  arahato  sammasambuddhassa
brahmadatto   nama   brahmano   pita  ahosi  dhanavati  nama  brahmani
mata  ahosi  janetti  .  tena  kho  pana bhikkhave samayena kimki 1- nama
raja ahosi kimkissa ranno baranasi nama nagaram rajadhani ahosi.
     {9.6}   Mayham  bhikkhave  etarahi  suddhodano  nama  raja  pita
ahosi   maya   2-   nama  devi  mata  ahosi  janetti   kapilavatthum
nama    nagaram    rajadhani    ahositi    .   idamavoca   bhagava   idam
@Footnote: 1 Ma. kiki. 2 Po. mahamaya.
Vatvana sugato utthayasana viharam pavisi.
     [10]  Athakho  tesam  bhikkhunam  acirapakkantassa bhagavato ayamantarakatha
udapadi   acchariyam   avuso   abbhutam   avuso   tathagatassa  mahiddhikata
mahanubhavata   yatra   hi   nama   tathagato  atite  buddhe  parinibbute
chinnapapance      chinnavatume      pariyadinnavatte     sabbadukkhavitivatte
jatitopi     anussarissati     namatopi     anussarissati     gottatopi
anussarissati       ayuppamanatopi      anussarissati      savakayugatopi
anussarissati     savakasannipatatopi    anussarissati    evamjacca    te
bhagavanto   ahesum   itipi   evamnama   te   bhagavanto   ahesum  itipi
evamgotta   te   bhagavanto   ahesum   itipi  evamsila  te  bhagavanto
ahesum   itipi   evamdhamma   te   bhagavanto   ahesum  itipi  evampanna
te   bhagavanto   ahesum  itipi  evamvihari  te  bhagavanto  ahesum  itipi
evamvimutta te bhagavanto ahesum itipiti.
     {10.1}  Kim  nu  kho  avuso tathagatasseva nu kho esa dhammadhatu
suppatividdha  yassa  dhammadhatuya  suppatividdhatta  tathagato  atite buddhe
parinibbute   chinnapapance   chinnavatume  pariyadinnavatte  sabbadukkhavitivatte
jatitopi    anussarati    namatopi    anussarati   gottatopi   anussarati
ayuppamanatopi   anussarati   savakayugatopi  anussarati  savakasannipatatopi
anussarati  evamjacca te bhagavanto ahesum itipi evamnama. Evamgotta.
Evamsila .   evamdhamma .   evampanna .   evamvihari .   evamvimutta
Te   bhagavanto   ahesum   itipiti  udahu  devata  tathagatassa  etamattham
arocesum   yena   tathagato   atite   buddhe  parinibbute  chinnapapance
chinnavatume    pariyadinnavatte   sabbadukkhavitivatte   jatitopi   anussarati
namatopi   anussarati   gottatopi   anussarati  ayuppamanatopi  anussarati
savakayugatopi    anussarati    savakasannipatatopi   anussarati   evamjacca
te  bhagavanto  ahesum  itipi  evamnama  .  evamgotta . Evamsila.
Evamdhamma  .  evampanna  .  evamvihari  .  evamvimutta  te bhagavanto
ahesum  itipiti  .  ayanca  hi  1-  tesam  bhikkhunam  antarakatha  vippakata
hoti.
     [11]   Athakho   bhagava  sayanhasamayam  patisallana  vutthito  yena
karerimandalamalo    tenupasankami    upasankamitva    pannatte   asane
nisidi   .   nisajja  kho  bhagava  bhikkhu  amantesi  kaya  nuttha  bhikkhave
etarahi kathaya sannisinna ka ca pana vo antarakatha vippakatati.
     {11.1}  Evam  vutte  te  bhikkhu  bhagavantam  etadavocum idha bhante
amhakam   acirapakkantassa   bhagavato   ayamantarakatha   udapadi   acchariyam
avuso    abbhutam    avuso    tathagatassa   mahiddhikata   mahanubhavata
yatra   hi   nama   tathagato   atite   buddhe  parinibbute  chinnapapance
chinnavatume   pariyadinnavatte   sabbadukkhavitivatte   jatitopi  anussarissati
namatopi    anussarissati    gottatopi    anussarissati   ayuppamanatopi
anussarissati      savakayugatopi      anussarissati     savakasannipatatopi
@Footnote: 1 Ma. Yu. hidam.
Anussarissati  evamjacca  te  bhagavanto  ahesum  itipi  .pe. Evamvimutta
te     bhagavanto     ahesum     itipiti     .     kim     nu    kho
avuso   tathagatasseva   nu  kho  esa  dhammadhatu  suppatividdha  yassa
dhammadhatuya    suppatividdhatta   tathagato   atite   buddhe   parinibbute
chinnapapance   chinnavatume   pariyadinnavatte   sabbadukkhavitivatte  jatitopi
anussarati   namatopi   anussarati   gottatopi  anussarati  ayuppamanatopi
anussarati       savakayugatopi       anussarati       savakasannipatatopi
anussarati   evamjacca   te   bhagavanto   ahesum   itipi  evamnama .
Evamgotta  .  evamsila  .  evamdhamma  .  evampanna. Evamvihari.
Evamvimutta    te    bhagavanto    ahesum    itipiti   udahu   devata
tathagatassa   etamattham   arocesum   yena   tathagato   atite   buddhe
parinibbute   chinnapapance   chinnavatume  pariyadinnavatte  sabbadukkhavitivatte
jatitopi     anussarati     namatopi     .pe.     savakasannipatatopi
anussarati   evamjacca   te  bhagavanto  ahesum  itipi  evamnama  .pe.
Evamvimutta   te   bhagavanto   ahesum   itipiti   ayam  kho  no  bhante
antarakatha vippakata [1]- atha bhagava anuppattoti.
     {11.2}  Tathagatassevesa  bhikkhave  dhammadhatu  suppatividdha yassa
dhammadhatuya  suppatividdhatta  tathagato atite buddhe parinibbute chinnapapance
chinnavatume    pariyadinnavatte   sabbadukkhavitivatte   jatitopi   anussarati
namatopi   anussarati   gottatopi   anussarati  ayuppamanatopi  anussarati
@Footnote: 1 Ma. hoti.
Savakayugatopi    anussarati    savakasannipatatopi   anussarati   evamjacca
te   bhagavanto   ahesum   itipi   evamnama   .pe.  evamvimutta  te
bhagavanto   ahesum   itipiti   devatapi  tathagatassa  etamattham  arocesum
yena   tathagato   atite   buddhe   parinibbute  chinnapapance  chinnavatume
pariyadinnavatte    sabbadukkhavitivatte    jatitopi   anussarati   namatopi
.pe.    savakasannipatatopi    anussarati   evamjacca   te   bhagavanto
ahesum   itipi   evamnama   .pe.  evamvimutta  te  bhagavanto  ahesum
itipiti.
     {11.3}   Iccheyyatha   no  tumhe  bhikkhave  bhiyyoso  mattaya
pubbenivasapatisamyuttam   dhammim   katham   sotunti  .  etassa  bhagava  kalo
etassa  sugata  kalo  yam  bhagava  bhiyyoso  mattaya pubbenivasapatisamyuttam
dhammim  katham  kareyya  bhagavato  sutva  bhikkhu dharessantiti. Tenahi bhikkhave
sunatha  sadhukam  manasikarotha  bhasissamiti  .  evam  bhanteti  kho te bhikkhu
bhagavato paccassosum. Bhagava etadavoca
     {11.4}  ito  so  bhikkhave ekanavuto 1- kappo yam vipassi bhagava
araham  sammasambuddho  loke  udapadi  .  vipassi  bhikkhave  bhagava  araham
sammasambuddho   khattiyo   jatiya   ahosi   khattiyakule   udapadi  .
Vipassi   bhikkhave   bhagava   araham   sammasambuddho  kondanno  gottena
ahosi   .   vipassissa   bhikkhave   bhagavato   arahato   sammasambuddhassa
asitivassasahassani   ayuppamanam   ahosi   .   vipassi   bhikkhave  bhagava
araham   sammasambuddho   pataliya   mule   abhisambuddho   .   vipassissa
@Footnote: 1 Ma. ekanavutikappe.
Bhikkhave    bhagavato    arahato    sammasambuddhassa    khandatissam    nama
savakayugam   ahosi   aggam   bhaddayugam   .   vipassissa   bhikkhave  bhagavato
arahato    sammasambuddhassa    tayo    savakanam    sannipata   ahesum
eko   savakanam   sannipato   ahosi   atthasatthibhikkhusatasahassam   eko
savakanam    sannipato    ahosi    bhikkhusatasahassam    eko   savakanam
sannipato   ahosi   asitibhikkhusahassani   .  vipassissa  bhikkhave  bhagavato
arahato   sammasambuddhassa   ime   tayo   savakanam  sannipata  ahesum
sabbesamyeva   khinasavanam   .   vipassissa   bhikkhave   bhagavato   arahato
sammasambuddhassa  asoko  nama  bhikkhu  upatthako  ahosi aggupatthako.
Vipassissa      bhikkhave      bhagavato      arahato     sammasambuddhassa
bandhuma   nama   raja   pita   ahosi   bandhumati  nama  devi  mata
ahosi   janetti   bandhumassa   ranno   bandhumati   nama  nagaram  rajadhani
ahosi.
     [12]  Athakho  bhikkhave  vipassi  bodhisatto  tusita  kaya cavitva
sato sampajano matu kucchim okkami. Ayamettha dhammata.
     [13]  Dhammata  eka  bhikkhave  yada  bodhisatto  tusita  kaya
cavitva   matu   kucchim   okkamati  .  atha  sadevake  loke  samarake
sabrahmake    sassamanabrahmaniya    pajaya   sadevamanussaya   appamano
olaro   1-   obhaso  loke  patubhavati  atikkammeva  2-  devanam
devanubhavam  .  yapi  ta lokantarika agha asamvuta [3]- andhakaratimisa
@Footnote: 1 Yu. ularo. ito param idisameva. 2 Yu. atikkamma. ito param idisameva. 3 Ma.
@3 Ma. Yu. andhakara.
Yatthapime    candimasuriya    evammahiddhika    evammahanubhava    abhaya
nanubhonti    tatthapi    appamano    olaro    obhaso   patubhavati
atikkammeva   devanam   devanubhavam   .  yepi  tattha  satta  upapanna
tepi    tenobhasena    annamannam    sanjananti   annepi   kira   bho
santi   satta   idhupapannati   .  ayanca  dasasahassi  lokadhatu  sankampati
sampakampati   sampavedheti   appamano   ca   olaro  obhaso  loke
patubhavati atikkammeva devanam devanubhavam. Ayamettha dhammata.
     [14]   Dhammata   esa  bhikkhave  yada  bodhisatto  matu  kucchim
okkanto hoti cattaro [1]- devaputta catuddisam 2- rakkhaya upagacchanti
ma    nam    bodhisattam    va    bodhisattamataram   va   manusso   va
amanusso va koci [3]- vihethesiti. Ayamettha dhammata.
     [15]   Dhammata   esa  bhikkhave  yada  bodhisatto  matu  kucchim
okkanto    hoti   pakatiya   silavati   bodhisattamata   hoti   virata
panatipata   virata   adinnadana  virata  kamesumicchacara  virata
musavada virata suramerayamajjapamadatthana. Ayamettha dhammata.
     [16]   Dhammata   esa  bhikkhave  yada  bodhisatto  matu  kucchim
okkanto    hoti    na   bodhisattamatu   purisesu   manasam   uppajjati
kamagunupasamhitam   anatikkamaniya   va   4-   bodhisattamata   hoti  kenaci
purisena rattacittena. Ayamettha dhammata.
     [17]   Dhammata   esa  bhikkhave  yada  bodhisatto  matu  kucchim
@Footnote: 1 Ma. Yu. nam. 2 Ma. catuddisam. 3 Ma. Yu. va. 4 Ma. Yu. ca.
Okkanto   hoti  labhini  bodhisattamata  hoti  pancannam  kamagunanam .
Sa    pancahi    kamagunehi    samappita   samangibhuta   paricareti  .
Ayamettha dhammata.
     [18]   Dhammata   esa  bhikkhave  yada  bodhisatto  matu  kucchim
okkanto   hoti   na   bodhisattamatu   kocideva   abadho  uppajjati
sukhini   bodhisattamata   hoti  akilantakaya  bodhisattanca  bodhisattamata
tirokucchigatam   passati   sabbangapaccangam   1-   ahinindriyam  .  seyyathapi
bhikkhave   maniveluriyo   subho   jatima   atthamso  suparikammakato  accho
vippasanno     sabbakarasampanno    tatrassa    suttam    avutam    nilam
va   pitam  va  lohitakam  2-  va  odatam  va  pandusuttam  va  tamenam
cakkhuma  puriso  hatthesu  karitva  paccavekkheyya  ayam  kho  maniveluriyo
subho     jatima     atthamso    suparikammakato    accho    vippasanno
sabbakarasampanno   tatrassa   3-   suttam   avutam  nilam  va  pitam  va
lohitakam   va   odatam   va   pandusuttam  va  evameva  kho  bhikkhave
yada   bodhisatto   matu   kucchim   okkanto   hoti  na  bodhisattamatu
kocideva     abadho    uppajjati    sukhini    bodhisattamata    hoti
akilantakaya    bodhisattanca    bodhisattamata    tirokucchigatam    passati
sabbangapaccangam 1- ahinindriyam. Ayamettha dhammata.
     [19] Dhammata esa bhikkhave sattahajate bodhisatte bodhisattamata
kalam karoti tusitam kayam upapajjati. Ayamettha dhammata.
@Footnote: 1 Po. Yu. sabbangapaccangim. 2 Ma. Yu. lohitam. 3 Ma. Yu. tatridam.
     [20]   Dhammata   esa   bhikkhave   yatha  anna  itthika  nava
va  dasa  va  mase  gabbham  kucchina  pariharitva vijayanti na hevam [1]-
bodhisattamata   vijayati   .  daseva  masani  bodhisattam  bodhisattamata
kucchina pariharitva vijayati. Ayamettha dhammata.
     [21]   Dhammata  esa  bhikkhave  yatha  anna  itthika  nisinna
va   nipanna   va   vijayanti   na   hevam   bodhisattam  bodhisattamata
vijayati   thita   ca   bodhisattam   bodhisattamata  vijayati  .  ayamettha
dhammata.
     [22]  Dhammata  esa  bhikkhave  yada  bodhisatto  matu kucchisma
nikkhamati   deva   pathamam   patigganhanti   paccha   manussa  .  ayamettha
dhammata.
     [23]  Dhammata  esa  bhikkhave  yada  bodhisatto  matu kucchisma
nikkhamati   appatto   ca   2-   bodhisatto   pathavim  hoti  cattaro  nam
devaputta   patiggahetva   matu   purato   thapenti   attamana   devi
hohi mahesakkho te putto uppannoti. Ayamettha dhammata.
     [24]  Dhammata  esa  bhikkhave  yada  bodhisatto  matu kucchisma
nikkhamati  visado  2-  va  nikkhamati amakkhito uddena 3- amakkhito semhena
amakkhito   ruhirena   amakkhito   kenaci   asucina   suddho  visuddho .
Seyyathapi   bhikkhave   maniratanam  kasike  vatthe  nikkhittam  neva  maniratanam
kasikam   vattham   makkheti   napi   kasikam   vattham   maniratanam   makkheti  tam
@Footnote: 1 Ma. Yu. va.. 2 Po. visuddho. 3 Ma. Yu. udena. 4 Ma. Yu. visado.
Kissa  hetu  ubhinnam  suddhatta  evameva  kho  bhikkhave  yada  bodhisatto
matu  kucchisma  nikkhamati  visado  1-  va  nikkhamati  amakkhito uddena 2-
amakkhito   semhena   amakkhito   ruhirena   amakkhito   kenaci  asucina
suddho visuddho 3-. Ayamettha dhammata.
     [25]  Dhammata  esa  bhikkhave  yada  bodhisatto  matu kucchisma
nikkhamati    dve    udakassa   dhara   antalikkha   patubhavanti   eka
sitassa    eka    unhassa   yena   bodhisattassa   udakakiccam   karonti
matu ca. Ayamettha dhammata.
     [26]   Dhammata  esa  bhikkhave  sampatijato  bodhisatto  samehi
padehi   patitthahitva   uttarenabhimukho   4-  sattapadavitiharena  gacchati
setamhi   chatte   anudhariyamane   5-   sabba  ca  disa  anuviloketi
asabhinca    vacam    bhasati    aggohamasmi    lokassa    jetthohamasmi
lokassa    setthohamasmi    lokassa    ayamantima    me   6-   jati
natthidani punabbhavoti. Ayamettha dhammata.
     [27]  Dhammata  esa  bhikkhave  yada  bodhisatto  matu kucchisma
nikkhamati  atha  sadevake  loke  samarake  sabrahmake  sassamanabrahmaniya
pajaya    sadevamanussaya   appamano   olaro   obhaso   patubhavati
atikkammeva   devanam   devanubhavam   .  yapi  ta  lokantarika  agha
asamvuta   [7]-   andhakaratimisa   yatthapime  candimasuriya  evammahiddhika
evammahanubhava   abhaya   nanubhonti   tatthapi   appamano   olaro
@Footnote: 1 Po. visuddho. 2 Ma. Yu. udena. 3 Ma. Yu. visado. 4 Ma. uttarena mukho.
@Yu. uttarabhimukho. 5 Yu. anuhiramane. 6 Ma. Yu. mesaddo natthi.
@7 Ma. Yu. andhakara.
Obhaso   patubhavati  atikkammeva  devanam  devanubhavam  .  yepi  tattha
satta    upapanna    tepi    tenobhasena    annamannam    sanjananti
annepi   kira   bho   santi   satta  idhupapannati  .  ayanca  dasasahassi
lokadhatu    sankampati    sampakampati    sampavedheti    appamano    ca
olaro    obhaso    loke    patubhavati    atikkammeva    devanam
devanubhavam. Ayamettha dhammata.
     [28]  [1]-  Jate  kho  pana bhikkhave vipassimhi kumare bandhumato
ranno   pativedesum   putto  te  deva  jato  tam  devo  passatuti .
Addasa  kho  bhikkhave  bandhuma  raja  vipassim  kumaram  disva  nemitte
brahmane   amantapetva   etadavoca   passantu   bhonto  nemitta
brahmana    kumaranti   .   addasamsu   kho   bhikkhave   nam   nemitta
brahmana   vipassim   kumaram  disva  bandhumantam  2-  rajanam  etadavocum
attamano  deva  hohi  mahesakkho  te  [3]- putto uppanno labha te
maharaja   suladdhante   maharaja   yassa   te  kule  evarupo  putto
uppanno     ayam    hi    deva    kumaro    dvattimsamahapurisalakkhanehi
samannagato   yehi  samannagatassa  mahapurisassa  dve  va  gatiyo  bhavanti
ananna   sace   agaram   ajjhavasati   raja  hoti  cakkavatti  dhammiko
dhammaraja  caturanto  vijitavi  janapadatthavariyappatto sattaratanasamannagato
tassimani    sattaratanani    bhavanti    seyyathidam    cakkaratanam   hatthiratanam
assaratanam     maniratanam     itthiratanam     gahapatiratanam    parinayakaratanameva
@Footnote: 1 Po. dhammata esa. 2 Yu. bandhumam. 3 Yu. dve.
Sattamam   parosahassam   kho   panassa   putta   bhavanti   sura  virangarupa
parasenappamaddana    1-   so   imam   pathavim   sagarapariyantam   adandena
asatthena   dhammena   abhivijiya   ajjhavasati   sace  kho  pana  agarasma
anagariyam pabbajati araham hoti sammasambuddho loke vivatacchado.
     {28.1}   Katamehi  cayam  deva  kumaro  dvattimsamahapurisalakkhanehi
samannagato   yehi  samannagatassa  mahapurisassa  dve  va  gatiyo  bhavanti
ananna  sace  agaram  ajjhavasati raja hoti cakkavatti dhammiko dhammaraja
caturanto     vijitavi     janapadatthavariyappatto    sattaratanasamannagato
tassimani   sattaratanani   bhavanti   seyyathidam   cakkaratanam  .pe.  abhivijiya
ajjhavasati   sace  kho  pana  agarasma  anagariyam  pabbajati  araham  hoti
sammasambuddho loke vivatacchado.
     [29]  Ayam  hi  deva  kumaro suppatitthitapado yampayam deva kumaro
suppatitthitapado idampissa mahapurisassa mahapurisalakkhanam bhavati.
     Imassa   deva   kumarassa   hetthapadatalesu   cakkani   jatani
sahassarani   sanemikani   sanabhikani   sabbakaraparipurani   yampi   deva
imassa   kumarassa   hetthapadatalesu   cakkani   jatani   sahassarani
sanemikani   sanabhikani   sabbakaraparipurani  idampissa  2-  mahapurisassa
mahapurisalakkhanam bhavati.
@Footnote: 1 parasenapamaddanatipi pathena bhavitabbam. 2 Ma. idampimassa.
          Ayam hi deva kumaro ayatapanhi.
          Ayam hi deva kumaro dighanguli.
          Ayam hi deva kumaro mudutalanahatthapado 1-.
          Ayam hi deva kumaro jalahatthapado.
          Ayam hi deva kumaro ussankhapado.
          Ayam hi deva kumaro enijangho.
          Ayam hi deva kumaro thitako va anonamanto ubhohi
panitalehi jannukani parimasati 2- parimajjati.
          Ayam hi deva kumaro kosohitavatthaguyho.
          Ayam hi deva kumaro suvannavanno kancanasannibhataco 3-.
          Ayam hi deva kumaro sukhumacchavi sukhumatta chaviya rajojallam
kaye na upalippati 4-.
          Ayam hi deva kumaro ekekalomo ekekani lomani
lomakupesu jatani.
          Ayam hi deva kumaro uddhaggalomo uddhaggani lomani
jatani nilani anjanavannani kundalavattani dakkhinavattajatani.
          Ayam hi deva kumaro brahmujugatto.
          Ayam hi deva kumaro sattussado.
@Footnote: 1 atthakathayam mudutalunahatthapado. 2 Ma. paramasati. 3 Ma. Yu. kancanasannibhattaco.
@4 upalimpatitipi patho.
         Ayam hi deva kumaro sihapubbaddhakayo.
         Ayam hi deva kumaro pittantaramso 1-.
         Ayam hi deva kumaro nigrodhaparimandalo yavatakvassa kayo
tavatakvassa byamo yavatakvassa byamo tavatakvassa kayo.
         Ayam hi deva kumaro samavattakkhandho.
         Ayam hi deva kumaro rasaggasaggi.
         Ayam hi deva kumaro sihahanu.
         Ayam hi deva kumaro cattalisadanto.
         Ayam hi deva kumaro samadanto.
         Ayam hi deva kumaro aviraladanto 2-.
         Ayam hi deva kumaro susukkadatho.
         Ayam hi deva kumaro pahutajivho.
         Ayam hi deva kumaro brahmassaro karavikabhani.
         Ayam hi deva kumaro abhinilanetto.
         Ayam hi deva kumaro gopakhumo.
     Imassa  deva  kumarassa  unna  bhamukantare  jata  odata  mudu
tulasannibha   .  yampi  deva  imassa  kumarassa  unna  bhamukantare  jata
odata mudu tulasannibha [3]-.
@Footnote: 1 Si. Ma. Yu. citantaramso. 2 Si. Yu. avivaradanto. 3 sabbapotthakesu etthantare
@idampimassa mahapurisassa mahapurisalakkhanam bhavatiti ime patha pakata.
     Ayam   hi   deva   kumaro   unhisasiso   yampayam   deva  kumaro
unhisasiso idampissa mahapurisassa mahapurisalakkhanam bhavati.
     [30]   Imehi  kho  ayam  deva  kumaro  dvattimsamahapurisalakkhanehi
samannagato    yehi   samannagatassa   mahapurisassa   dve   va   gatiyo
bhavanti   ananna   sace   agaram   ajjhavasati   raja  hoti  cakkavatti
dhammiko    dhammaraja    caturanto    vijitavi    janapadatthavariyappatto
sattaratanasamannagato     tassimani    sattaratanani    bhavanti    seyyathidam
cakkaratanam    hatthiratanam    assaratanam    maniratanam    itthiratanam   gahapatiratanam
parinayakaratanameva   sattamam   parosahassam   kho   panassa   putta   bhavanti
sura   virangarupa   parasenappamaddana   so   imam   pathavim  sagarapariyantam
adandena    asatthena   dhammena   samena   abhivijiya   ajjhavasati   sace
kho   pana   agarasma   anagariyam  pabbajati  araham  hoti  sammasambuddho
loke vivatacchado hoti.
     [31]   Athakho   bhikkhave   bandhuma  raja  nemitte  brahmane
ahatehi  vatthehi  acchadetva  1-  sabbakamehi  santappesi  .  athakho
bhikkhave   bandhuma  raja  vipassissa  kumarassa  dhatiyo  upatthapesi .
Anna   khiram   payenti   anna   nhapenti   2-   anna  dharenti
anna   ankena   pariharanti   .  jatassa  kho  pana  bhikkhave  vipassissa
kumarassa   setacchattam   dharayittha   diva  ceva  rattim  ca  ma  nam  sitam
@Footnote: 1 Ma. Yu. acchadapetva. 2 nahapentiti pathena bhavitabbam.
Va  unham  va  tinam  va  rajo  va  ussavo vati [1]-. Jato kho
pana  bhikkhave  vipassi  kumaro  bahuno  janassa  piyo  ahosi  manapo .
Seyyathapi   bhikkhave   uppalam   va   padumam   va  pundarikam  va  bahuno
janassa   piyam   manapam   evameva  kho  bhikkhave  vipassi  kumaro  bahuno
janassa piyo ahosi manapo. Svassudam ankeneva ankam parihariyati.
     {31.1}  Jato kho pana bhikkhave vipassi kumaro [2]- manjussaro ca
ahosi   vaggussaro  ca  madhurassaro  ca  pemaniyassaro  ca  .  seyyathapi
bhikkhave   himavante   pabbate   karavika  nama  sakunajati  manjussara  ca
vaggussara  ca  madhurassara  ca  pemaniyassara  ca  evameva  kho  bhikkhave
vipassi   kumaro   manjussaro  ca  ahosi  vaggussaro  ca  madhurassaro  ca
pemaniyassaro ca.
     {31.2}  Jatassa  kho  pana bhikkhave vipassissa kumarassa kammavipakajam
dibbacakkhum  paturahosi  yena  duram  3-  samanta  yojanam  passati diva ceva
rattim  ca  .  jato  kho  pana  bhikkhave  vipassi kumaro animmissanto 4-
pekkhati  seyyathapi  bhikkhave  devata  5-  tavatimsa  animmissanta  4-
pekkhanti evameva kho bhikkhave vipassi kumaro animmissanto 4- pekkhati 6-.
Jatassa  kho  pana  bhikkhave  vipassissa kumarassa [7]- vipassitveva samanna
udapadi.
     {31.3}  Athakho  bhikkhave  bandhuma  raja  attakarane 8- nisinno
vipassim  kumaram  anke  nisidapetva  atte  9-  anusasati . Tatra sudam
bhikkhave  vipassi  kumaro pitu anke nisinno viceyya viceyya atthe panayati
nanena 10-.
@Footnote: 1 Ma. badhayitthati. Yu. badhati. 2 Ma. brahmassaro. 3 Ma. Yu. sudam.
@4 Ma. Yu. animisanto. 5 Ma. Yu. deva. 6 sabbapotthakesu itisaddo dissati.
@7 Ma. Yu. vipassi. 8 Ma. Yu. atthakarane. 9 Ma. Yu. atthe. ito param idisameva.
@10 Ma. Yu. nayena. ito param idisameva.
Viceyya  viceyya  kumaro  atte  panayati  nanenati . Athakho bhikkhave
vipassissa   kumarassa   bhiyyoso   mattaya  [1]-  vipassitveva  samanna
udapadi  .  athakho  bhikkhave  bandhuma  raja  vipassissa  kumarassa  tayo
pasade   karapesi   ekam   vassikam   ekam   hemantikam  ekam  gimhikam
pancakamagunani   upatthapesi   .   tatra  sudam  bhikkhave  vipassi  kumaro
vassike  pasade [2]- cattaro mase nippurisehi turiyehi paricarayamano
na hetthapasadam orohatiti.
                      Pathamabhanavaram.
     [32]  Athakho  bhikkhave  vipassi  kumaro  bahunnam 3- vassanam bahunnam
vassasatanam   bahunnam  vassasahassanam  accayena  sarathim  amantesi  yojehi
samma  sarathi  bhaddani  bhaddani  yanani  uyyanabhumim  gacchama  subhumim  4-
dassanayati  .  evam  devati  kho  bhikkhave  sarathi  vipassissa kumarassa
patissutva    bhaddani   bhaddani   yanani   yojetva   vipassikumarassa
pativedesi  yuttani  kho  te  deva  bhaddani  bhaddani  yanani yassadani
kalam   mannasiti   .  athakho  bhikkhave  vipassi  kumaro  bhadram  5-  yanam
abhiruhitva 6- bhaddehi bhaddehi yanehi uyyanabhumim niyyasi.
     {32.1}   Addasa   kho   bhikkhave   vipassi  kumaro  uyyanabhumim
niyyanto    purisam    jinnam    gopanasivankam   bhaggam   7-   dandaparayanam
pavedhamanam   gacchantam   aturam   gatayobbanam   disva   sarathim  amantesi
ayam   pana   samma  sarathi  puriso  kimkato  kesapissa  na  yatha  annesam
@Footnote: 1 Ma. Yu. vipassi. 2 Yu. vassike. 3 Ma. bahunam. ito param idisameva.
@4 Yu. bhumim. 5 Ma. bhaddam bhaddam. Yu. bhaddam. ito param idisameva.
@6 Po. abhiruyhitva. 7 Ma. Yu. bhoggam. ito param idisameva.
Kayopissa   na   yatha   annesanti   .   eso   kho   deva  jinno
namati   .   kim   paneso   samma  sarathi  jinno  namati  .  eso
kho   deva   jinno   nama   nadani  tena  ciram  jivitabbam  bhavissatiti .
Kim   pana   samma   sarathi   ahampi  jaradhammo  jaram  anatitoti  .  tvanca
deva   mayancamha   sabbe   jaradhamma   jaram   anatitati   .   tenahi
samma   sarathi   alandanajja   uyyanabhumiya   ito   1-  ca  antepuram
paccaniyyahiti   .   evam   devati   kho   bhikkhave   sarathi  vipassissa
kumarassa   patissutva   tato   ca   antepuram   paccaniyyasi   .  tatra
sudam    bhikkhave   vipassi   kumaro   antepuram   gato   dukkhi   dummano
pajjhayati   dhiratthu   kira   bho   jati   nama  yatra  hi  nama  jatassa
jara pannayissatiti.
     [33]   Athakho  bhikkhave  bandhuma  raja  sarathim  amantapetva
etadavoca   kacci   samma   sarathi   kumaro   uyyanabhumiya   abhiramittha
kacci    samma    sarathi   kumaro   uyyanabhumiya   attamano   ahositi
na   kho   deva   kumaro   uyyanabhumiya   abhiramittha   na   kho  deva
kumaro   uyyanabhumiya   attamano   ahositi  .  kim  pana  samma  sarathi
addasa kumaro uyyanabhumim niyyantoti.
     {33.1}   Addasa   kho   deva   kumaro  uyyanabhumim  niyyanto
purisam     jinnam     gopanasivankam    bhaggam    dandaparayanam    pavedhamanam
gacchantam    aturam    gatayobbanam   disva   mam   etadavoca   ayam   pana
samma    sarathi    puriso    kimkato    kesapissa    na    yathaannesam
@Footnote: 1 Po. itopi. Ma. Yu. itova. ito param idisameva.
Kayopissa   na   yatha   annesanti  eso  kho  deva  jinno  namati
kim   paneso   samma  sarathi  jinno  namati  eso  kho  deva  jinno
nama   nadani   tena   ciram   jivitabbam  bhavissatiti  kim  pana  samma  sarathi
ahampi   jaradhammo   jaram   anatitoti   tvanca   deva  mayancamha  sabbe
jaradhamma    jaram    anatitati    tenahi   samma   sarathi   alandanajja
uyyanabhumiya    ito   ca   antepuram   paccaniyyahiti   evam   devati
kho   aham   deva   vipassissa  kumarassa  patissutva  tato  ca  antepuram
paccaniyyasim   so   kho  deva  kumaro  antepuram  gato  dukkhi  dummano
pajjhayati   dhiratthu   kira   bho   jati   nama  yatra  hi  nama  jatassa
jara pannayissatiti.
     {33.2}    Athakho    bhikkhave    bandhumassa   ranno   etadahosi
ma   heva  kho  vipassi  kumaro  na  rajjam  karesi  ma  heva  vipassi
kumaro    agarasma    anagariyam    pabbaji   ma   heva   nemittanam
brahmananam   saccam   assa   vacananti   .   athakho   bhikkhave   bandhuma
raja    vipassissa    kumarassa    bhiyyoso   mattaya   pancakamagunani
upatthapesi   yatha   vipassi   kumaro   rajjam   kareyya  yatha  vipassi
kumaro    na   agarasma   anagariyam   pabbajeyya   yatha   nemittanam
brahmananam   miccha   assa  vacanam  1-  .  tatra  sudam  bhikkhave  vipassi
kumaro pancahi kamagunehi samappito samangibhuto paricareti.
     [34]   Athakho  bhikkhave  vipassi  kumaro  bahunnam  vassanam  .pe.
Addasa   kho   bhikkhave   vipassi   kumaro  uyyanabhumim  niyyanto  purisam
@Footnote: 1 Po. Ma. vacananti.
Abadhikam   dukkhitam  balhagilanam  sake  muttakarise  palipannam  sayamanam  1-
annehi    vutthapiyamanam    annehi    samvesiyamanam    disva    sarathim
amantesi    ayam   pana   samma   sarathi   puriso   kimkato   akkhinipissa
na  yatha  annesam  siropissa  2-  na  yatha  annesanti  .  eso  kho
deva   byadhiko   namati   .   kim   paneso  samma  sarathi  byadhiko
namati   .   eso   kho  deva  byadhiko  nama  appevanama  tamha
abadha   vutthaheyyati   .  kim  pana  samma  sarathi  ahampi  byadhidhammo
byadhim   anatitoti   .   tvanca   deva  mayancamha  sabbe  byadhidhamma
byadhim   anatitati   .  tenahi  samma  sarathi  alandanajja  uyyanabhumiya
ito  ca  antepuram  paccaniyyahiti  .  evam  devati  kho bhikkhave sarathi
vipassissa   kumarassa   patissutva   tato  ca  antepuram  paccaniyyasi .
Tatra   sudam   bhikkhave   vipassi  kumaro  antepuram  gato  dukkhi  dummano
pajjhayati   dhiratthu   kira   bho   jati   nama  yatra  hi  nama  jatassa
jara pannayissati byadhi pannayissatiti.
     [35]   Athakho  bhikkhave  bandhuma  raja  sarathim  amantapetva
etadavoca   kacci    samma   sarathi   kumaro   uyyanabhumiya  abhiramittha
kacci   samma   sarathi   kumaro   uyyanabhumiya   attamano  ahositi .
Na  kho  deva  kumaro  uyyanabhumiya  abhiramittha  na  kho  deva  kumaro
uyyanabhumiya   attamano   ahositi   .   kim  pana  samma  sarathi  addasa
@Footnote: 1 Si. Ma. Yu. semanam. ito param idisameva. 2 Ma. Yu. saropissa. ito param
@idisameva.
Kumaro   uyyanabhumim   niyyantoti   .   addasa   kho   deva  kumaro
uyyanabhumim   niyyanto   purisam   abadhikam   dukkhitam   balhagilanam   sake
muttakarise    palipannam    sayamanam    annehi    vutthapiyamanam   annehi
samvesiyamanam   disva   mam   etadavoca   ayam  pana  samma  sarathi  puriso
kimkato    akkhinipissa    na    yatha    annesam   siropissa   na   yatha
annesanti    eso   kho   deva   byadhiko   namati   kim   paneso
samma   sarathi   byadhiko   namati  eso  kho  deva  byadhiko  nama
appevanama   tamha   abadha   vutthaheyyati   kim  pana  samma  sarathi
ahampi    byadhidhammo    byadhim   anatitoti   tvanca   deva   mayancamha
sabbe    byadhidhamma    byadhim    anatitati    tenahi   samma   sarathi
alandanajja    uyyanabhumiya    ito    ca    antepuram   paccaniyyahiti
evam  devati  kho  aham  deva  vipassissa  kumarassa  patissutva  tato ca
antepuram  paccaniyyasim  eso  1-  kho  deva  kumaro  antepuram  gato
dukkhi   dummano   pajjhayati   dhiratthu   kira   bho   jati   nama   yatra
hi nama jatassa jara pannayissati byadhi pannayissatiti.
     {35.1}  Athakho  bhikkhave  bandhumassa ranno etadahosi ma heva kho
vipassi  kumaro  na  rajjam  karesi  ma  heva  vipassi kumaro agarasma
anagariyam    pabbaji    2-    ma    heva    nemittanam   brahmananam
saccam   assa   vacananti   .  athakho  bhikkhave  bandhuma  raja  vipassissa
kumarassa    bhiyyoso    mattaya   pancakamagunani   upatthapesi   yatha
@Footnote: 1 Ma. Yu. so kho. 2 Po. pabbajito.
Vipassi   kumaro  rajjam  kareyya  yatha  vipassi  kumaro  na  agarasma
anagariyam   pabbajeyya   yatha   nemittanam   brahmananam   miccha  assa
vacanam  1-  .  tatra  sudam  bhikkhave vipassi kumaro pancakamagunehi samappito
samangibhuto paricareti .pe.
     [36]  Addasa  kho  bhikkhave  vipassi  kumaro uyyanabhumim niyyanto
mahajanakayam   sannipatitam   nanarattananca   dussanam   vilatam   kayiramanam
disva  sarathim  amantesi  kim  nu  kho  so  samma  sarathi  mahajanakayo
sannipatito   nanarattananca   dussanam  vilatam  kariyatiti  .  eso  kho
deva  kalakato  namati  .  tenahi  samma  sarathi  yena  so  kalakato
tena  ratham  pesehiti  .  evam  devati  kho  bhikkhave  sarathi  vipassissa
kumarassa patissutva yena so kalakato yena ratham pesesi 2-.
     {36.1}  Addasa  kho  bhikkhave vipassi kumaro petam kalakatam disva
sarathim  amantesi  kim  panayam  samma  sarathi  kalakato  namati. Eso
kho  deva  kalakato  nama  nadani  tam  dakkhanti  3- mata va pita va
anne  va  natisalohita  sopi  na  dakkhissati  mataram  va  pitaram  va
anne   va   natisalohiteti   .   kim   pana   samma   sarathi   ahampi
maranadhammo  maranam  anatito  mampi  na  dakkhanti  4-  devo  va  devi va
anne  va  natisalohita  ahampi  na  dakkhissami  devam  va  devim  va
anne   va   natisalohiteti   .   tvanca   deva  mayancamha  sabbe
maranadhamma   maranam   anatita   tampi  na  dakkhanti  devo  va  devi  va
@Footnote: 1 Po. Ma. vacananti. 2 Po. Yu. pesehiti. 3 Yu. dakkhinti. ito param
@idisameva. 4 Po. dakkhinti.
Anne   va  natisalohita  tvampi  na  dakkhissasi  devam  va  devim  va
anne   va   natisalohiteti   .   tenahi  samma  sarathi  alandanajja
uyyanabhumiya  ito  ca  antepuram  paccaniyyahiti  .  evam  devati  kho
bhikkhave   sarathi   vipassissa   kumarassa  patissutva  tato  ca  antepuram
paccaniyyasi   .   tatra  sudam  bhikkhave  vipassi  kumaro  antepuram  gato
dukkhi   dummano   pajjhayati   dhiratthu   kira   bho   jati   nama   yatra
hi    nama    jatassa    jara    pannayissati    byadhi   pannayissati
maranam pannayissatiti.
     [37]   Athakho  bhikkhave  bandhuma  raja  sarathim  amantapetva
etadavoca   kacci   samma   sarathi   kumaro   uyyanabhumiya   abhiramittha
kacci   samma   sarathi   kumaro   uyyanabhumiya   attamano  ahositi .
Na  kho  deva  kumaro  uyyanabhumiya  abhiramittha  na  kho  deva  kumaro
uyyanabhumiya   attamano   ahositi   .   kim  pana  samma  sarathi  addasa
kumaro uyyanabhumim niyyantoti.
     {37.1}  Addasa kho deva kumaro uyyanabhumim niyyanto mahajanakayam
sannipatitam   nanarattananca   dussanam   vilatam   kayiramanam   disva   mam
etadavoca   kim   nu   kho  so  samma  sarathi  mahajanakayo  sannipatito
nanarattananca   dussanam  vilatam  kayiratiti  eso  kho  deva  kalakato
namati  tenahi  samma  sarathi  yena  so  kalakato  tena  ratham pesehiti
evam   devati   kho  aham  deva  vipassissa  kumarassa  patissutva  yena
So   kalakato   tena   ratham   pesesim   addasa   kho  deva  kumaro
purisam   petam   kalakatam   disva   mam   etadavoca   kim   panayam   samma
sarathi   kalakato   namati  eso  kho  deva  kalakato  nama  nadani
tam   dakkhanti   mata   va   pita   va   anne  va  natisalohita
sopi  na  dakkhissati  mataram  va  pitaram  va  anne  va natisalohiteti
kim    pana   samma   sarathi   ahampi   maranadhammo   maranam   anatito   mampi
na   dakkhanti   devo   va   devi   va   anne  va  natisalohita
ahampi  na  dakkhissami  devam  va  devim  va  anne  va natisalohiteti
tvanca    deva    mayancamha    sabbe    maranadhamma   maranam   anatita
tampi   na   dakkhanti  devo  va  devi  va  anne  va  natisalohita
tvampi  na  dakkhissasi  devam  va  devim  va  anne  va  natisalohiteti
tenahi   samma   sarathi   alandanajja  uyyanabhumiya  ito  ca  antepuram
paccaniyyahiti   evam   devati   kho   aham   deva  vipassissa  kumarassa
patissutva   tato   ca  antepuram  paccaniyyasim  so  kho  deva  kumaro
antepuram   gato   dukkhi   dummano   pajjhayati   dhiratthu  kira  bho  jati
nama    yatra    hi    nama    jatassa   jara   pannayissati   byadhi
pannayissati maranam pannayissatiti.
     {37.2}    Athakho    bhikkhave    bandhumassa   ranno   etadahosi
ma   heva   kho   vipassi  kumaro  na  rajjam  karesi  ma  heva  kho
vipassi    kumaro   agarasma   anagariyam   pabbaji   ma   heva   kho
nemittanam      brahmananam      saccam      assa     vacananti    .
Athakho    bhikkhave   bandhuma   raja   vipassissa   kumarassa   bhiyyoso
mattaya   pancakamagunani   upatthapesi   yatha   vipassi   kumaro  rajjam
kareyya   yatha   vipassi  kumaro  na  agarasma  anagariyam  pabbajeyya
yatha   nemittanam   brahmananam   miccha   assa   vacanam  .  tatra  sudam
bhikkhave   vipassi   kumaro   pancahi   kamagunehi   samappito  samangibhuto
paricareti.
     [38]   Athakho  bhikkhave  vipassi  kumaro  bahunnam  vassanam  bahunnam
vassasatanam    bahunnam    vassasahassanam    accayena   sarathim   amantesi
yojehi   samma   sarathi  bhaddani  bhaddani  yanani  uyyanabhumim  gacchama
subhumim   dassanayati   .  evam  devati  kho  bhikkhave  sarathi  vipassissa
kumarassa   patissutva   bhaddani  bhaddani  yanani  yojetva  vipassissa
kumarassa  pativedesi  yuttani  kho  [1]-  deva bhaddani bhaddani yanani
yassadani   kalam   mannasiti   .  athakho  bhikkhave  vipassi  kumaro  bhadram
yanam abhiruhitva bhaddehi bhaddehi yanehi uyyanabhumim niyyasi.
     {38.1}  Addasa  kho  bhikkhave vipassi kumaro uyyanabhumim niyyanto
purisam   bhandum   pabbajitam   kasayavasanam   disva   sarathim  amantesi  ayam
pana   samma   sarathi   puriso   kimkato   sisampissa   na   yatha   annesam
vatthanipissa   na   yatha   annesanti   .  eso  kho  deva  pabbajito
namati   .   kim  paneso  samma  sarathi  pabbajito  namati  .  eso
kho    deva   pabbajito   nama   sadhu   dhammacariya   sadhu   samacariya
@Footnote: 1 Ma. Yu. te.
Sadhu    kusalacariya   1-   sadhu   punnakiriya   sadhu   avihimsa   sadhu
bhutanukampati   .   sadhu   kho   so   samma   sarathi  pabbajito  nama
sadhu   [2]-   dhammacariya   sadhu   samacariya   sadhu  kusalacariya  sadhu
punnakiriya   sadhu   avihimsa   sadhu   bhutanukampa   3-   tenahi  samma
sarathi   yena   so  pabbajito  tena  ratham  pesehiti  .  evam  devati
kho   bhikkhave   sarathi   vipassissa   kumarassa   patissutva   yena  so
pabbajito   tena   ratham   pesesi   .  athakho  bhikkhave  vipassi  kumaro
tam    pabbajitam    etadavoca   tvam   pana   samma   kimkato   sisampi   te
na   yatha   annesam   vatthanipi   te   na   yatha  annesanti  .  aham
kho   deva   pabbajito   namati   .   kim   pana  tvam  samma  pabbajito
namati   .   aham   kho   deva   pabbajito   nama   sadhu  dhammacariya
sadhu    samacariya    sadhu    kusalacariya    sadhu    punnakiriya   sadhu
avihimsa   sadhu   bhutanukampati   .   sadhu   kho  tvam  samma  pabbajito
nama    sadhu    dhammacariya    sadhu    samacariya    sadhu   kusalacariya
sadhu punnakiriya sadhu avihimsa sadhu bhutanukampati.
     {38.2}  Athakho  bhikkhave  vipassi  kumaro sarathim amantesi tenahi
samma  sarathi  ratham  adaya  itova  antepuram paccaniyyahi aham pana idheva
kesamassum   oharetva   kasayani  vatthani  acchadetva  agarasma
anagariyam   pabbajissamiti   .   evam   devati   kho   bhikkhave  sarathi
@Footnote: 1 Si. Ma. Yu. kusalakiriya. ito param idisameva. 2 Ma. - samma sarathi. Yu. - hi
@samma sarathi. 3 Po. Ma. - bhutanukampati.
Vipassissa   kumarassa   patissutva   ratham   adaya   tato  ca  antepuram
paccaniyyasi  .  vipassi  pana  kumaro  tattheva  kesamassum  oharetva
kasayani vatthani acchadetva agarasma anagariyam pabbaji 1-.
     {38.3}  Assosi  kho bhikkhave bandhumatiya rajadhaniya mahajanakayo
caturasitipanasahassani   vipassi   kira   kumaro   kesamassum  oharetva
kasayani   vatthani  acchadetva  agarasma  anagariyam  pabbajitoti .
Sutvana nesam etadahosi na hi nuna so orako dhammavinayo na sa orika 2-
pabbajja   yattha   vipassi   kumaro  kesamassum  oharetva  kasayani
vatthani   acchadetva  agarasma  anagariyam  pabbajito  vipassi  hi  3-
nama  kumaro  kesamassum  oharetva  kasayani  vatthani acchadetva
agarasma  anagariyam  pabbajissati  kimangam pana na 4- mayanti. Athakho [5]-
bhikkhave  mahajanakaya  6-  caturasitipanasahassani  kesamassum oharetva
kasayani  vatthani  acchadetva  vipassim  bodhisattam  agarasma anagariyam
pabbajitam   anupabbajimsu   .  taya  sudam  bhikkhave  parisaya  parivuto  vipassi
bodhisatto gamanigamajanapadarajadhanisu carikam carati.
     {38.4} Athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa rahogatassa patisallinassa
evam  cetaso  parivitakko  udapadi na kho panetam 7- patirupam yoham akinno
viharami   yannunaham   eko  ganamha  vupakattho  vihareyyanti  .  athakho
bhikkhave  vipassi  bodhisatto  aparena  samayena  eko  ganamha  vupakattho
@Footnote: 1 Po. pabbajitoti. 2 Po. Ma. oraka. 3 Ma. Yu. pi. 4 Po. Ma.
@nasaddo natthi. 5 Yu. so.. 6 Ma. Yu. mahajanakayo. 3 Ma. Yu. metam.
Vihasi   .   anneneva   tani   caturasitipabbajitasahassani   agamamsu  .
Annena [1]- vipassi bodhisatto.
     {38.5}   Athakho   bhikkhave   vipassissa  bodhisattassa  vasupagatassa
rahogatassa   patisallinassa   evam   cetaso   parivitakko   udapadi  kiccham
vatayam  loko  apanno  jayati  ca  jiyati  ca  miyati ca cavati ca upapajjati
ca   atha   ca   panimassa   dukkhassa   nissaranam   nappajanati  jaramaranassa
kudassu    2-    nama    imassa    dukkhassa    nissaranam    pannayissati
jaramaranassati.
     [39]   Athakho  bhikkhave  vipassissa  bodhisattassa  etadahosi  kimhi
nu  kho  sati  jaramaranam  hoti  kimpaccaya  jaramarananti  .  athakho bhikkhave
vipassissa    bodhisattassa   yonisomanasikara   ahu   pannaya   abhisamayo
jatiya kho sati jaramaranam hoti jatipaccaya jaramarananti.
     {39.1}   Athakho   bhikkhave   vipassissa   bodhisattassa  etadahosi
kimhi   nu  kho  sati  jati  hoti  kimpaccaya  jatiti  .  athakho  bhikkhave
vipassissa    bodhisattassa   yonisomanasikara   ahu   pannaya   abhisamayo
bhave   kho   sati   jati  hoti  bhavapaccaya  jatiti  .  athakho  bhikkhave
vipassissa   bodhisattassa   etadahosi   kimhi   nu  kho  sati  bhavo  hoti
kimpaccaya bhavoti.
     {39.2}  Athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa yonisomanasikara ahu
pannaya  abhisamayo  upadane kho sati bhavo hoti upadanapaccaya bhavoti.
Athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa etadahosi kimhi nu kho sati upadanam hoti
@Footnote: 1 Ma. maggena. 2 Ma. Yu. kudassu.
Kimpaccaya   upadananti   .   athakho   bhikkhave   vipassissa  bodhisattassa
yonisomanasikara    ahu    pannaya    abhisamayo   tanhaya   kho   sati
upadanam    hoti   tanhapaccaya   upadananti   .   athakho   bhikkhave
vipassissa   bodhisattassa   etadahosi   kimhi  nu  kho  sati  tanha  hoti
kimpaccaya    tanhati    .   athakho   bhikkhave   vipassissa   bodhisattassa
yonisomanasikara    ahu    pannaya   abhisamayo   vedanaya   kho   sati
tanha hoti vedanapaccaya tanhati.
     {39.3}  Athakho  bhikkhave  vipassissa  bodhisattassa  etadahosi kimhi
nu  kho  sati  vedana  hoti kimpaccaya vedanati. Athakho bhikkhave vipassissa
bodhisattassa   yonisomanasikara   ahu   pannaya   abhisamayo  phasse  kho
sati  vedana  hoti  phassapaccaya  vedanati  .  athakho  bhikkhave vipassissa
bodhisattassa  etadahosi  kimhi  nu kho sati phasso hoti kimpaccaya phassoti.
Athakho   bhikkhave  vipassissa  bodhisattassa  yonisomanasikara  ahu  pannaya
abhisamayo salayatane kho sati phasso hoti salayatanapaccaya phassoti.
     {39.4}  Athakho  bhikkhave  vipassissa  bodhisattassa  etadahosi kimhi
nu  kho  sati  salayatanam  hoti  kimpaccaya  salayatananti  .  athakho bhikkhave
vipassissa    bodhisattassa   yonisomanasikara   ahu   pannaya   abhisamayo
namarupe   kho   sati   salayatanam  hoti  namarupapaccaya  salayatananti .
Athakho   bhikkhave   vipassissa   bodhisattassa   etadahosi   kimhi  nu  kho
sati    namarupam   hoti   kimpaccaya   namarupanti   .   athakho   bhikkhave
Vipassissa    bodhisattassa   yonisomanasikara   ahu   pannaya   abhisamayo
vinnane   kho   sati   namarupam   hoti   vinnanapaccaya  namarupanti .
Athakho   bhikkhave   vipassissa   bodhisattassa   etadahosi   kimhi  nu  kho
sati    vinnanam   hoti   kimpaccaya   vinnananti   .   athakho   bhikkhave
vipassissa    bodhisattassa   yonisomanasikara   ahu   pannaya   abhisamayo
namarupe kho sati vinnanam hoti namarupapaccaya vinnananti.
     {39.5}   Athakho   bhikkhave   vipassissa   bodhisattassa  etadahosi
paccudavattati    kho    idam    vinnanam   namarupamha   naparam   gacchati
ettavata  jayetha  va  jiyetha  va  miyetha  va cavetha va upapajjetha
va    yadidam    namarupapaccaya    vinnanam    vinnanapaccaya    namarupam
namarupapaccaya    salayatanam    salayatanapaccaya    phasso    phassapaccaya
vedana      vedanapaccaya     tanha     tanhapaccaya     upadanam
upadanapaccaya    bhavo    bhavapaccaya   jati   jatipaccaya   jaramaranam
sokaparidevadukkhadomanassupayasa    sambhavanti    evametassa    kevalassa
dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
     {39.6}  Samudayo  samudayoti  kho  bhikkhave  vipassissa  bodhisattassa
pubbe   ananussutesu   dhammesu   cakkhum   udapadi  nanam  udapadi  panna
udapadi vijja udapadi aloko udapadi.
     [40]   Athakho  bhikkhave  vipassissa  bodhisattassa  etadahosi  kimhi
nu  kho  asati  jaramaranam  na hoti kissa nirodha jaramarananirodhoti. Athakho
bhikkhave    vipassissa    bodhisattassa   yonisomanasikara   ahu   pannaya
Abhisamayo   jatiya   kho   asati   jaramaranam   na   hoti   jatinirodha
jaramarananirodhoti.
     {40.1}   Athakho   bhikkhave   vipassissa   bodhisattassa  etadahosi
kimhi  nu  kho  asati  jati  na  hoti kissa nirodha jatinirodhoti. Athakho
bhikkhave    vipassissa    bodhisattassa   yonisomanasikara   ahu   pannaya
abhisamayo  bhave  kho  asati  jati  na  hoti  bhavanirodha  jatinirodhoti.
Athakho   bhikkhave   vipassissa   bodhisattassa   etadahosi   kimhi  nu  kho
asati   bhavo  na  hoti  kissa  nirodha  bhavanirodhoti  .  athakho  bhikkhave
vipassissa      bodhisattassa      yonisomanasikara     ahu     pannaya
abhisamayo   upadane   kho   asati   bhavo   na  hoti  upadananirodha
bhavanirodhoti   .   athakho   bhikkhave   vipassissa  bodhisattassa  etadahosi
kimhi nu kho asati upadanam na hoti kissa nirodha upadananirodhoti.
     {40.2}  Athakho  bhikkhave  vipassissa  bodhisattassa yonisomanasikara
ahu   pannaya   abhisamayo   tanhaya   kho   asati   upadanam  na  hoti
tanhanirodha    upadananirodhoti    .    athakho   bhikkhave   vipassissa
bodhisattassa  etadahosi  kimhi  nu  kho  asati tanha na hoti kissa nirodha
tanhanirodhoti  .  athakho  bhikkhave vipassissa bodhisattassa yonisomanasikara
ahu  pannaya  abhisamayo  vedanaya  kho asati tanha na hoti vedananirodha
tanhanirodhoti   .   athakho  bhikkhave  vipassissa  bodhisattassa  etadahosi
kimhi  nu  kho  asati  vedana  na  hoti  kissa nirodha vedananirodhoti.
Athakho    bhikkhave    vipassissa    bodhisattassa   yonisomanasikara   ahu
pannaya   abhisamayo   phasse  kho  asati  vedana  na  hoti  phassanirodha
vedananirodhoti.
     {40.3}   Athakho   bhikkhave   vipassissa   bodhisattassa  etadahosi
kimhi  nu  kho  asati  phasso  na  hoti  kissa  nirodha  phassanirodhoti .
Athakho    bhikkhave    vipassissa    bodhisattassa   yonisomanasikara   ahu
pannaya    abhisamayo    salayatane    kho   asati   phasso   na   hoti
salayatananirodha    phassanirodhoti    .    athakho    bhikkhave   vipassissa
bodhisattassa  etadahosi  kimhi  nu  kho  asati  salayatanam  na  hoti  kissa
nirodha   salayatananirodhoti   .  athakho  bhikkhave  vipassissa  bodhisattassa
yonisomanasikara    ahu   pannaya   abhisamayo   namarupe   kho   asati
salayatanam na hoti namarupanirodha salayatananirodhoti.
     {40.4}  Athakho  bhikkhave  vipassissa  bodhisattassa  etadahosi kimhi
nu  kho  asati  namarupam  na  hoti  kissa nirodha namarupanirodhoti. Athakho
bhikkhave    vipassissa    bodhisattassa   yonisomanasikara   ahu   pannaya
abhisamayo   vinnane   kho   asati   namarupam   na  hoti  vinnananirodha
namarupanirodhoti.
     {40.5}  Athakho  bhikkhave  vipassissa  bodhisattassa  etadahosi kimhi
nu  kho  asati  vinnanam  na  hoti  kissa nirodha vinnananirodhoti. Athakho
bhikkhave    vipassissa    bodhisattassa   yonisomanasikara   ahu   pannaya
abhisamayo   namarupe   kho   asati   vinnanam   na  hoti  namarupanirodha
vinnananirodhoti   .  athakho  bhikkhave  vipassissa  bodhisattassa  etadahosi
Adhigato   kho   myayam  maggo  1-  bodhaya  2-  yadidam  namarupanirodha
vinnananirodho     vinnananirodha     namarupanirodho     namarupanirodha
salayatananirodho      salayatananirodha      phassanirodha     phassanirodha
vedananirodho      vedananirodha      tanhanirodho     tanhanirodha
upadananirodho   upadananirodha   bhavanirodho   bhavanirodha  jatinirodho
jatinirodha    jaramaranam    sokaparidevadukkhadomanassupayasa    nirujjhanti
evametassa  kevalassa  dukkhakkhandhassa  nirodho  hoti . Nirodho nirodhoti
kho  bhikkhave  vipassissa  bodhisattassa  pubbe  ananussutesu  dhammesu  cakkhum
udapadi   nanam   udapadi   panna   udapadi  vijja  udapadi  aloko
udapadi.
     [41]  Athakho  bhikkhave  vipassi  bodhisatto  aparena samayena pancasu
upadanakkhandhesu   udayabbayanupassi   vihasi   iti   rupam   iti   rupassa
samudayo    iti   rupassa   atthangamo   iti   vedana   iti   vedanaya
samudayo    iti   vedanaya   atthangamo   iti   sanna   iti   sannaya
samudayo   iti   sannaya   atthangamo   iti   sankhara  iti  sankharanam
samudayo   iti   sankharanam   atthangamo   iti  vinnanam  iti  vinnanassa
samudayo     iti    vinnanassa    atthangamoti    .    tassa    pancasu
upadanakkhandhesu      udayabbayanupassino      viharato      nacirasseva
anupadaya asavehi cittam vimucciti 3-.
                   Dutiyabhanavaram.
@Footnote: 1 Yu. vipassanamaggo. 2 Ma. sambodhaya. 3 Po. vimuccati.
     [42]  Athakho  bhikkhave  vipassissa  bhagavato arahato sammasambuddhassa
etadahosi   yannunaham  dhammam  deseyyanti  .  athakho  bhikkhave  vipassissa
bhagavato   arahato   sammasambuddhassa  etadahosi  adhigato  kho  me  ayam
dhammo   gambhiro   duddaso   duranubodho   santo   panito  atakkavacaro
nipuno   panditavedaniyo   alayarama   kho   panayam   paja  alayarata
alayasammudita    alayaramaya    kho    pana    pajaya    alayarataya
alayasammuditaya     duddasam     idam     thanam    yadidam    idappaccayata
paticcasamuppado   idampi   kho   thanam   duddasam  yadidam  sabbasankharasamatho
sabbupadhipatinissaggo   tanhakkhayo   virago   nirodho   nibbanam  ahanceva
kho  pana  dhammam  deseyyam  pare  ca me na ajaneyyum so mamassa kilamatho
sa mamassa vihesati.
     {42.1}  Apissudam  1- bhikkhave vipassim bhagavantam arahantam sammasambuddham
ima anacchariya gatha patibhamsu pubbe assutapubba
         kicchena me adhigatam         halandani pakasitum
         ragadosaparetehi           nayam dhammo susambuddho.
         Patisotagamim nipunam       gambhiram duddasam anum
         ragaratta na dakkhanti    tamokkhandhena avutati.
     [43]  Itiha  bhikkhave  vipassissa  bhagavato  arahato sammasambuddhassa
patisancikkhato appossukkataya cittam nami no dhammadesanaya.
@Footnote: 1 Si. Ma. Yu. apissu.
     [44]   Athakho   bhikkhave   annatarassa   mahabrahmuno   vipassissa
bhagavato    arahato    sammasambuddhassa   cetasa   cetoparivitakkamannaya
etadahosi  nassati  vata  bho  loko  vinassati vata bho loko yatra hi nama
vipassissa     bhagavato    arahato    sammasambuddhassa    appossukkataya
cittam  nami  1-  no  dhammadesanayati  .  athakho so bhikkhave mahabrahma
seyyathapi   nama   balava   puriso   samminjitam   va  baham  pasareyya
pasaritam  va  baham  samminjeyya  evameva  [2]- brahmaloke antarahito
vipassissa   bhagavato   arahato   sammasambuddhassa   purato  paturahosi .
Athakho   [3]-   bhikkhave   mahabrahma   ekamsam   uttarasangam  karitva
dakkhinajanumandalam    pathaviyam    nidahanto    4-   yena   vipassi   bhagava
araham    sammasambuddho    tenanjalim    panametva    vipassim   bhagavantam
arahantam   sammasambuddham   etadavoca   desetu   bhante   bhagava   dhammam
desetu  sugato  dhammam  santidha  5-  satta  apparajakkhajatika  assavanata
dhammassa parihayanti bhavissanti dhammassa annataroti.
     {44.1}  Evam  vutte  bhikkhave  vipassi bhagava araham sammasambuddho
tam    mahabrahmanam    etadavoca   mayhampi   kho   brahme   etadahosi
yannunaham   dhammam   deseyyanti   .   tassa   mayham  brahme  etadahosi
adhigato   kho   me   ayam  dhammo  gambhiro  duddaso  duranubodho  santo
panito     atakkavacaro     nipuno     panditavedaniyo     alayarama
kho   panayam   paja   alayarata   alayasammudita   alayaramaya   kho
pana pajaya alayarataya
@Footnote: 1 Ma. Yu. namati. 2 Po. Ma. kho. 3 Ma. Yu. so. 4 Ma. Yu. nihantva.
@5 Ma. Yu. santi. ito param idisameva.
Alayasammuditaya     duddasam     idam     thanam    yadidam    idappaccayata
paticcasamuppado   idampi   kho   thanam   duddasam  yadidam  sabbasankharasamatho
sabbupadhipatinissaggo  tanhakkhayo  virago  nirodho  nibbanam  1-  ahanceva
kho  pana  dhammam  deseyyam  pare  ca me na ajaneyyum so mamassa kilamatho
sa  mamassa  vihesati  .  apissudam  2-  brahme  ima anacchariya gatha
patibhamsu   pubbe   me   assutapubba   kicchena   me   adhigatam  halandani
pakasitum    .pe.    avutati    itiha   me   brahme   patisancikkhato
appossukkataya cittam nami no dhammadesanayati.
     {44.2}  Dutiyampi  kho  bhikkhave  so  mahabrahma  .pe. Tatiyampi
kho   bhikkhave  so  mahabrahma  vipassim  bhagavantam  arahantam  sammasambuddham
etadavoca  desetu  bhante  bhagava dhammam desetu sugato dhammam santidha satta
apparajakkhajatika   assavanata   dhammassa   parihayanti  bhavissanti  dhammassa
annataroti.
     {44.3}   Athakho   bhikkhave  vipassi  bhagava  araham  sammasambuddho
brahmuno   [3]-  ajjhesanam  viditva  sattesu  [4]-  karunnatam  paticca
buddhacakkhuna  lokam  volokesi  .  addasa  kho  bhikkhave  vipassi  bhagava
araham    sammasambuddho    buddhacakkhuna    lokam   volokento   satte
apparajakkhe     maharajakkhe    tikkhindriye    mudindriye    svakare
dvakare   suvinnapaye  duvinnapaye  bhabbe  5-  abhabbe  appekacce
paralokavajjabhayadassavino  6-  viharante  .  seyyathapi nama uppaliniyam va
@Footnote: 1 Po. nibbananti. 2 Si. Ma. Yu. apissumam. 3 Ma. Yu. ca. 4 Po. Ma. Yu. ca.
@5 Ma. Yu. bhabbe abhabbeti pathadvayam natthi. ito param idisameva.
@6 Ma. ... dassavine.
Paduminiyam   va   pundarikiniyam   va  appekaccani  uppalani  va  padumani
va  pundarikani  va  udake  jatani  udake  samvaddhani 1- udakanugatani
antonimuggaposini    appekaccani    uppalani    va    padumani   va
pundarikani   va   udake   jatani   udake   samvaddhani   samodakathitani
appekaccani   uppalani   va   padumani   va  pundarikani  va  udake
jatani  udake  samvaddhani  udaka  accuggamma  titthanti  2-  anupalittani
udakena   evameva   kho  bhikkhave  vipassi  bhagava  araham  sammasambuddho
buddhacakkhuna    lokam    volokento    addasa    satte   apparajakkhe
maharajakkhe  tikkhindriye  mudindriye  svakare  dvakare  suvinnapaye
duvinnapaye    bhabbe   abhabbe   appekacce   paralokavajjabhayadassavino
viharante [3]-.
     {44.4}  Athakho  [4]-  bhikkhave  mahabrahma  vipassissa  bhagavato
arahato    sammasambuddhassa    cetasa    cetoparivitakkamannaya   vipassim
bhagavantam arahantam sammasambuddham gathahi ajjhabhasi
     [45]  Sele yatha pabbatamuddhanitthito
               yathapi passe janatam samantato
               tathupamam dhammamayam sumedhaso
               pasadamaruyha samantacakkhu
               sokavakinnam 5- janatamapetasoko
               avekkhassu jatijarabhibhutam.
@Footnote: 1 sambaddhanitipi patho. 2 Ma. thitani. Yu. thanti. 3 Ma. appekacce na
@paralokavajjabhayadassavine. 4 Ma. Yu. so. 5 Ma. Yu. sokavatinnam.
               Utthehi vira vijitasangama
               satthavaha anana vivara 1- loke
     desetu 2- bhagava dhammam      annataro bhavissantiti.
     [46]  Evam  vutte  3- bhikkhave vipassi bhagava araham sammasambuddho
tam mahabrahmanam gathaya ajjhabhasi
               aparuta te 4- amatassa dvara
               ye sotavanto pamuncantu saddham
               vihimsasanni pagunam nabhasim
               dhammam panitam manujesu brahmeti.
     [47]   Athakho  [5]-  bhikkhave  mahabrahma  katavakaso  khomhi
vipassina     bhagavata    arahata    sammasambuddhena    dhammadesanayati
vipassim    bhagavantam    arahantam    sammasambuddham   abhivadetva   padakkhinam
katva tattheva antaradhayi.
     [48]  Athakho  bhikkhave  vipassissa  bhagavato arahato sammasambuddhassa
etadahosi   kassa  nu  kho  aham  pathamam  dhammam  deseyyam  ko  imam  dhammam
khippameva    ajanissatiti   .   athakho   bhikkhave   vipassissa   bhagavato
arahato   sammasambuddhassa   etadahosi  ayam  kho  khando  ca  rajaputto
tisso    ca    purohitaputto    bandhumatiya    rajadhaniya    pativasanti
pandita   viyatta   medhavino   digharattam   apparajakkhajatika   yannunaham
khandassa   ca   rajaputtassa   tissassa   ca   purohitaputtassa  pathamam  dhammam
@Footnote: 1 Ma. Yu. vicara. 2 Ma. desassu. 3 Ma. Yu. athakho. 4 Ma. Yu. tesam.
@5 Ma. Yu. so.
Deseyyam te imam dhammam khippameva ajanissantiti.
     {48.1}   Athakho   bhikkhave  vipassi  bhagava  araham  sammasambuddho
seyyathapi  nama  balava  puriso  samminjitam  va  baham pasareyya pasaritam
va   baham  samminjeyya  evameva  bodhirukkhamule  antarahito  bandhumatiya
rajadhaniya  kheme  migadaye  paturahosi . Athakho bhikkhave vipassi bhagava
araham   sammasambuddho   migadayapalam   1-  amantesi  ehi  tvam  samma
migadayapala    bandhumatim    rajadhanim    pavisitva    khandanca   rajaputtam
tissanca   purohitaputtam   evam   vadehi   vipassi   [2]-   bhagava  araham
sammasambuddho   bandhumatim  rajadhanim  anuppatto  kheme  migadaye  viharati
so  tumhakam  dassanakamoti  .  evam  bhanteti  kho bhikkhave migadayapalo
vipassissa    bhagavato   arahato   sammasambuddhassa   patissutva   bandhumatim
rajadhanim    pavisitva    khandanca    rajaputtam    tissanca   purohitaputtam
etadavoca  vipassi  [3]-  bhagava  araham  sammasambuddho bandhumatim rajadhanim
anuppatto kheme migadaye viharati so tumhakam dassanakamoti.
     {48.2}  Athakho bhikkhave khando ca rajaputto tisso ca purohitaputto
bhaddani   bhaddani  yanani  yojapetva  bhaddam  bhaddam  yanam  abhiruhitva
bhaddehi   bhaddehi  yanehi  bandhumatiya  rajadhaniya  niyimsu  yena  khemo
migadayo   tena   payimsu   yavatika   yanassa   bhumi  yanena  gantva
yana   paccorohitva   pattika   4-   yena   vipassi   bhagava  araham
sammasambuddho     tenupasankamimsu     upasankamitva    vipassim    bhagavantam
@Footnote: 1 Ma. Yu. dayapalam. ito param idisameva. 2-3 Ma. Yu. bhante. 4 Ma. Yu. pattikava.
Arahantam sammasambuddham abhivadetva ekamantam nisidimsu.
     {48.3}   Tesam  vipassi  bhagava  araham  sammasambuddho  anupubbikatham
kathesi   seyyathidam   danakatham  silakatham  saggakatham  kamanam  adinavam  okaram
sankilesam  nekkhamme  1-  anisamsam  pakasesi . Yada te bhagava annasi
kallacitte   muducitte  vinivaranacitte  udaggacitte  pasannacitte  atha  ya
buddhanam   samukkamsika   dhammadesana  tam  pakasesi  dukkham  samudayam  nirodham
maggam   .   seyyathapi   nama   suddhavattham  apagatakalakam  sammadeva  rajanam
patigganheyya    evameva    khandassa   ca   rajaputtassa   tissassa   ca
purohitaputtassa   tasmimyeva   asane   virajam   vitamalam  dhammacakkhum  udapadi
yankinci samudayadhammam sabbantam nirodhadhammanti.
     {48.4}  Te  ditthadhamma  pattadhamma  viditadhamma pariyogalhadhamma
tinnavicikiccha      vigatakathamkatha      vesarajjappatta     aparappaccaya
satthu   sasane   vipassim   bhagavantam   arahantam   sammasambuddham  etadavocum
abhikkantam   bhante   abhikkantam   bhante   seyyathapi   bhante   nikkujjitam
va  ukkujjeyya  paticchannam  va  vivareyya  mulhassa va maggam acikkheyya
andhakare   va   telappajjotam   dhareyya  cakkhumanto  rupani  dakkhanti
evameva  bhagavata  anekapariyayena  dhammo  pakasito  ete  mayam bhante
bhagavantam   saranam   gacchama   dhammanca   labheyyama   mayam  bhante  bhagavato
santike     pabbajjam     labheyyama     upasampadanti     .     alatthum
@Footnote: 1 nikkhametipi patho.
Kho    bhikkhave   khando   ca   rajaputto   tisso   ca   purohitaputto
vipassissa    bhagavato    arahato    sammasambuddhassa   santike   pabbajjam
alatthum   upasampadam   .   te   vipassi   bhagava   araham   sammasambuddho
dhammiya    kathaya    sandassesi   samadapesi   samuttejesi   sampahamsesi
sankharanam  adinavam  okaram  sankilesam nekkhamme 1- anisamsam pakasesi.
Tesam   vipassina   bhagavata   arahata   sammasambuddhena  dhammiya  kathaya
sandassiyamananam    samadapiyamananam   samuttejiyamananam   sampahamsiyamananam
nacirasseva anupadaya asavehi cittani vimuccimsu.
     [49]  Assosi  kho  bhikkhave  bandhumatiya rajadhaniya mahajanakayo
caturasitipanasahassani    vipassi    kira   bhagava   araham   sammasambuddho
bandhumatim   rajadhanim   anuppatto   kheme   migadaye  viharati  khando  ca
kira   rajaputto   tisso  ca  purohitaputto  vipassissa  bhagavato  arahato
sammasambuddhassa   santike   kesamassum  oharetva  kasayani  vatthani
acchadetva agarasma anagariyam pabbajitati.
     {49.1}  Sutvana  nesam etadahosi na hi nuna so orako dhammavinayo
na  sa  orika  2-  pabbajja  yattha  khando  ca  rajaputto  tisso ca
purohitaputto  kesamassum  oharetva  kasayani  vatthani  acchadetva
agarasma  anagariyam  pabbajita  khando  ca  hi  nama rajaputto tisso ca
purohitaputto  kesamassum  oharetva  kasayani  vatthani  acchadetva
agarasma   anagariyam   pabbajissanti   kimangam   pana  na  3-  mayanti  ca
@Footnote: 1 Ma. Yu. nibbane. 2 Ma. Yu. oraka. 3 Po. Ma. nasaddo natthi.
Athakho   so   bhikkhave   mahajanakayo  caturasitipanasahassani  bandhumatiya
rajadhaniya   nikkhamitva   yena  khemo  migadayo  yena  vipassi  bhagava
araham   sammasambuddho   tenupasankamimsu   upasankamitva   vipassim   bhagavantam
arahantam sammasambuddham abhivadetva ekamantam nisidimsu.
     {49.2}   Tesam  vipassi  bhagava  araham  sammasambuddho  anupubbikatham
kathesi   seyyathidam   danakatham  silakatham  saggakatham  kamanam  adinavam  okaram
sankilesam  nekkhamme  anisamsam  pakasesi  .  yada  te  bhagava  annasi
kallacitte   muducitte   vinivaranacitte   udaggacitte   pasannacitte   atha
ya   buddhanam   samukkamsika   dhammadesana   tam  pakasesi  dukkham  samudayam
nirodham   maggam   .   seyyathapi  nama  suddhavattham  apagatakalakam  sammadeva
rajanam   patigganheyya   evameva   tesam  caturasitipanasahassanam  tasmimyeva
asane   virajam  vitamalam  dhammacakkhum  udapadi  yankinci  samudayadhammam  sabbantam
nirodhadhammanti.
     {49.3}  Te  ditthadhamma  pattadhamma  viditadhamma pariyogalhadhamma
tinnavicikiccha      vigatakathamkatha      vesarajjappatta     aparappaccaya
satthu   sasane   vipassim   bhagavantam   arahantam   sammasambuddham  etadavocum
abhikkantam   bhante   abhikkantam  bhante  seyyathapi  bhante  nikkujjitam  va
ukkujjeyya   paticchannam  va  vivareyya  mulhassa  va  maggam  acikkheyya
andhakare   va   telappajjotam   dhareyya  cakkhumanto  rupani  dakkhanti
evameva   bhagavata   anekapariyayena   dhammo   pakasito   ete  mayam
bhante     bhagavantam     saranam     gacchama     dhammanca     bhikkhusanghanca
Labheyyama    mayam    bhante   bhagavato   santike   pabbajjam   labheyyama
upasampadanti.
     {49.4}   Alatthum   kho   bhikkhave   tani   caturasitipanasahassani
vipassissa    bhagavato    arahato    sammasambuddhassa   santike   pabbajjam
alatthum   upasampadam   .   te   vipassi   bhagava   araham   sammasambuddho
dhammiya    kathaya    sandassesi   samadapesi   samuttejesi   sampahamsesi
sankharanam  adinavam  okaram  sankilesam  nibbane 1- anisamsam pakasesi.
Tesam    vipassina    bhagavata    arahata    sammasambuddhena    dhammiya
kathaya      sandassiyamananam      samadapiyamananam     samuttejiyamananam
sampahamsiyamananam     nacirasseva     anupadaya     asavehi    cittani
vimuccimsu.
     [50]  Assosum  kho  bhikkhave  tani [2]- caturasitipabbajitasahassani
vipassi    kira    bhagava    araham   sammasambuddho   bandhumatim   rajadhanim
anuppatto   kheme   migadaye   viharati   dhammanca   kira   desetiti .
Athakho    bhikkhave    tani    caturasitipabbajitasahassani   yena   bandhumati
rajadhani    yena   khemo   migadayo   yena   vipassi   bhagava   araham
sammasambuddho     tenupasankamimsu     upasankamitva    vipassim    bhagavantam
arahantam sammasambuddham abhivadetva ekamantam nisidimsu.
     {50.1}  Tesam  vipassi bhagava araham sammasambuddho anupubbikatham kathesi
seyyathidam  danakatham  silakatham  saggakatham  kamanam  adinavam  okaram  sankilesam
nekkhamme  anisamsam  pakasesi  .  yada  te  bhagava  annasi kallacitte
@Footnote: 1 nekkhammetipi pathena bhavitabbam. 2 Ma. Yu. purimani.
Muducitte   vinivaranacitte   udaggacitte   pasannacitte  atha  ya  buddhanam
samukkamsika   dhammadesana  tam  pakasesi  dukkham  samudayam  nirodham  maggam .
Seyyathapi   nama  suddhavattham  apagatakalakam  sammadeva  rajanam  patigganheyya
evameva   tesam   caturasitipabbajitasahassanam   tasmimyeva   asane   virajam
vitamalam     dhammacakkhum     udapadi     yankinci    samudayadhammam    sabbantam
nirodhadhammanti.
     {50.2}  Te  ditthadhamma  pattadhamma  viditadhamma pariyogalhadhamma
tinnavicikiccha      vigatakathamkatha      vesarajjappatta     aparappaccaya
satthu   sasane   vipassim   bhagavantam   arahantam   sammasambuddham  etadavocum
abhikkantam  bhante  abhikkantam  bhante  seyyathapi  [1]-  bhante  nikkujjitam
va   ukkujjeyya   paticchannam   va   vivareyya   mulhassa   va   maggam
acikkheyya    andhakare   va   telappajjotam   dhareyya   cakkhumanto
rupani   dakkhanti   evameva  bhagavata  anekapariyayena  dhammo  pakasito
ete   mayam   bhante   bhagavantam   saranam   gacchama  dhammanca  bhikkhusanghanca
labheyyama    mayam    bhante   bhagavato   santike   pabbajjam   labheyyama
upasampadanti.
     {50.3}   Alatthum   kho   bhikkhave  tani  caturasitipabbajitasahassani
vipassissa    bhagavato    arahato    sammasambuddhassa   santike   pabbajjam
alatthum   upasampadam   .   te   vipassi   bhagava   araham   sammasambuddho
dhammiya    kathaya    sandassesi   samadapesi   samuttejesi   sampahamsesi
sankharanam  adinavam  okaram  sankilesam nekkhamme 2- anisamsam pakasesi.
Tesam   vipassina   bhagavata   arahata   sammasambuddhena  dhammiya  kathaya
@Footnote: 1 Po. Ma. nama. 2 Ma. Yu. nibbane.
Sandassiyamananam    samadapiyamananam   samuttejiyamananam   sampahamsiyamananam
nacirasseva anupadaya asavehi cittani vimuccimsu.
     [51]   Tena   kho   pana  1-  samayena  bandhumatiya  rajadhaniya
mahabhikkhusangho   pativasati   atthasatthibhikkhusatasahassam   .   athakho   bhikkhave
vipassissa      bhagavato     arahato     sammasambuddhassa     rahogatassa
patisallinassa   evam   cetaso   parivitakko  udapadi  maha  kho  etarahi
bhikkhusangho    bandhumatiya   rajadhaniya   pativasati   atthasatthibhikkhusatasahassam
yannunaham   bhikkhu   anujaneyyam   caratha   bhikkhave   carikam   bahujanahitaya
bahujanasukhaya   lokanukampaya   atthaya   hitaya   sukhaya   devamanussanam
ma   ekena   dve   agamittha   desetha   bhikkhave  dhammam  adikalyanam
majjhekalyanam    pariyosanakalyanam    sattham    sabyanjanam   kevalaparipunnam
parisuddham    brahmacariyam    pakasetha   santidha   satta   apparajakkhajatika
assavanata    dhammassa    parihayanti   bhavissanti   dhammassa   annataro
apica    channam    channam    vassanam    accayena    bandhumati    rajadhani
upasankamitabba patimokkhuddesayati.
     {51.1}  Athakho  bhikkhave  annataro  mahabrahma vipassissa bhagavato
arahato  sammasambuddhassa  cetasa  cetoparivitakkamannaya  seyyathapi nama
balava  puriso  samminjitam va baham pasareyya pasaritam va baham samminjeyya
evameva  brahmaloke antarahito vipassissa bhagavato arahato sammasambuddhassa
@Footnote: 1 Si. Ma. Yu. tena kho pana bhikkhave.
Purato  paturahosi  .  athakho  so bhikkhave mahabrahma ekamsam uttarasangam
karitva  yena  vipassi  bhagava  araham  sammasambuddho tenanjalimpanametva
vipassim   bhagavantam   arahantam   sammasambuddham  etadavoca  evametam  bhagava
evametam  sugata  maha kho bhante etarahi bhikkhusangho bandhumatiya rajadhaniya
pativasati   atthasatthibhikkhusatasahassam   anujanatu  bhante  bhagava  bhikkhu  caratha
bhikkhave   carikam   bahujanahitaya   bahujanasukhaya   lokanukampaya   atthaya
hitaya  sukhaya  devamanussanam  ma  ekena  dve agamittha desetha bhikkhave
dhammam   adikalyanam   majjhekalyanam   pariyosanakalyanam  sattham  sabyanjanam
kevalaparipunnam    parisuddham    brahmacariyam    pakasetha    santidha    satta
apparajakkhajatika   assavanata   dhammassa   parihayanti  bhavissanti  dhammassa
annataro  1-  apica  bhante  mayam  tatha  karissama  yatha  bhikkhu  channam
channam    vassanam    accayena    bandhumatim    rajadhanim    upasankamissanti
patimokkhuddesayati   .   idamavoca   bhikkhave   so  mahabrahma  idam
vatva   vipassim   bhagavantam  arahantam  sammasambuddham  abhivadetva  padakkhinam
katva tattheva antaradhayi.
     [52]   Athakho   bhikkhave   vipassi   bhagava  araham  sammasambuddho
sayanhasamaye   2-   patisallana  vutthito  bhikkhu  amantesi  idha  mayham
bhikkhave   rahogatassa   patisallinassa   evam  cetaso  parivitakko  udapadi
maha   kho   etarahi   bhikkhusangho   bandhumatiya   rajadhaniya   pativasati
@Footnote: 1 Ma. annataroti. 2 Ma. sayanhasamayam.
Atthasatthibhikkhusatasahassam     yannunaham     bhikkhu     anujaneyyam     caratha
bhikkhave   carikam   bahujanahitaya   bahujanasukhaya   lokanukampaya   atthaya
hitaya   sukhaya   devamanussanam   ma   ekena  dve  agamittha  desetha
bhikkhave   dhammam   adikalyanam   majjhekalyanam   pariyosanakalyanam  sattham
sabyanjanam    kevalaparipunnam    parisuddham    brahmacariyam   pakasetha   santidha
satta   apparajakkhajatika   assavanata   dhammassa   parihayanti  bhavissanti
dhammassa    annataro    apica    channam    channam   vassanam   accayena
bandhumati rajadhani upasankamitabba patimokkhuddesayati
     {52.1}   athakho   bhikkhave  annataro  mahabrahma  mama  cetasa
cetoparivitakkamannaya    seyyathapi   nama   balava   puriso   samminjitam
va   baham   pasareyya   pasaritam   va   baham  samminjeyya  evameva
brahmaloke   antarahito   mama  purato  paturahosi  athakho  so  bhikkhave
mahabrahma  ekamsam  uttarasangam  karitva  yenaham  tenanjalimpanametva
mam  etadavoca  evametam  bhagava  evametam  sugata maha kho bhante etarahi
bhikkhusangho    bandhumatiya   rajadhaniya   pativasati   atthasatthibhikkhusatasahassam
anujanatu   bhante   bhagava   bhikkhu  caratha  bhikkhave  carikam  bahujanahitaya
bahujanasukhaya   lokanukampaya   atthaya   hitaya   sukhaya   devamanussanam
ma   ekena   dve   agamittha   desetha   bhikkhave  dhammam  adikalyanam
majjhekalyanam    pariyosanakalyanam    sattham    sabyanjanam   kevalaparipunnam
parisuddham    brahmacariyam    pakasetha   santidha   satta   apparajakkhajatika
Assavanata       dhammassa      parihayanti      bhavissanti      dhammassa
annataro   1-   apica   bhante   mayam   tatha  karissama  yatha  bhikkhu
channam   channam   vassanam   accayena   bandhumatim   rajadhanim  upasankamissanti
patimokkhuddesayati    idamavoca    bhikkhave   so   mahabrahma   idam
vatva mam abhivadetva padakkhinam katva tattheva antaradhayi.
     {52.2}    Anujanami    bhikkhave   caratha   carikam   bahujanahitaya
bahujanasukhaya   lokanukampaya   atthaya   hitaya   sukhaya   devamanussanam
ma   ekena   dve   agamittha   desetha   bhikkhave  dhammam  adikalyanam
majjhekalyanam    pariyosanakalyanam    sattham    sabyanjanam    kelaparipunnam
parisuddham    brahmacariyam    pakasetha   santidha   satta   apparajakkhajatika
assavanata    dhammassa    parihayanti   bhavissanti   dhammassa   annataro
apica   2-  mayam  tatha  karissama  yatha  channam  channam  vassanam  accayena
bandhumati  rajadhani  upasankamitabba  patimokkhuddesayati . Athakho [3]-
bhikkhave bhikkhu yebhuyyena ekaheneva janapadacarikam pakkamimsu.
     [53]  Tena  kho  pana  samayena  jambudipe caturasitiavasasahassani
honti  .  ekamhi  vasse  nikkhante  devata  saddamanussavesum  nikkhantam
kho   marisa   ekavassam  pancidani  vassani  sesani  pancannam  vassanam
accayena   bandhumati   rajadhani  upasankamitabba  patimokkhuddesayati .
Dvisu      vassesu      nikkhantesu      devata      saddamanussavesum
@Footnote: 1 Ma. annataroti. 2 Po. apica bhante mayam. Ma. Yu. apica bhikkhave channam
@channam .... mayam tatha karissama yathati patha pana natthi. ito param yava
@patimokkhuddesayatiti atireka padha bhavitabbam. 3 Yu. te.
Nikkhantani   kho  marisa  dve  vassani  cattaridani  vassani  sesani
catunnam    vassanam    accayena    bandhumati    rajadhani   upasankamitabba
patimokkhuddesayati    .    tisu    vassesu    nikkhantesu    devata
saddamanussavesum   nikkhantani   kho   marisa   tini   vassani   tinidani
vassani    sesani    tinnam   vassanam   accayena   bandhumati   rajadhani
upasankamitabba   patimokkhuddesayati   .   catusu   vassesu  nikkhantesu
devata   saddamanussavesum   nikkhantani   kho  marisa  cattari  vassani
dvedani    vassani   sesani   dvinnam   vassanam   accayena   bandhumati
rajadhani upasankamitabba patimokkhuddesayati.
     {53.1}   Pancasu   vassesu  nikkhantesu  devata  saddamanussavesum
nikkhantani  kho  marisa  panca  vassani  ekamdani  vassam  sesam  ekassa
vassassa  accayena bandhumati rajadhani upasankamitabba patimokkhuddesayati.
Chasu  vassesu  nikkhantesu  devata  saddamanussavesum nikkhantani kho marisa
chabbassani    samayodani    bandhumati    1-   rajadhani   upasankamitabba
patimokkhuddesayati  .  athakho  te  bhikkhave  bhikkhu  appekacce sakena
iddhanubhavena  appekacce  devatanam  2-  iddhanubhavena  ekaheneva
bandhumatim rajadhanim upasankamimsu patimokkhuddesayati.
     [54]   Tatra  sudam  bhikkhave  vipassi  bhagava  araham  sammasambuddho
bhikkhusanghe evam patimokkham uddissati 3-
@Footnote: 1 Ma. Yu. bandhumatim rajadhanim upasankamitum. 2 Yu. devanam. 3 Ma. Yu. uddisati.
           Khanti paramam tapo titikkha
           nibbanam paramam vadanti buddha
           na hi pabbajito parupaghati
           [1]- Samano hoti param vihethayanto.
       Sabbapapassa akaranam    kusalassupasampada
       sacittapariyodapanam      etam buddhanasasanam.
       Anupavado anupaghato  patimokkhe ca samvaro
       mattannuta ca bhattasmim  pantanca sayanasanam
       adhicitte ca ayogo  etam buddhanasasananti.
     [55]  Ekamidaham  bhikkhave  samayam  ukkatthayam  viharami subhavane 2-
salarajamule    .   tassa   mayham   bhikkhave   rahogatassa   patisallinassa
evam   cetaso   parivitakko   udapadi   na  kho  so  suddhavaso  3-
sulabharupo   yo   maya   anavutthapubbo   4-   imina  dighena  addhuna
annatra    suddhavasehi    devehi    yannunaham    yena   suddhavasa
deva    tena   upasankameyyanti   .   athakhoham   bhikkhave   seyyathapi
nama   balava   puriso   samminjitam   va   baham   pasareyya   pasaritam
va   baham   samminjeyya   evameva  ukkatthayam  subhavane  salarajamule
antarahito avihesu devesu paturahosim.
     {55.1} Tasmimyeva kho bhikkhave devanikaye anekani 5- devatasatani
anekani   devatasahassani   yenaham   tenupasankamimsu   upasankamitva  mam
abhivadetva ekamantam atthamsu.
@Footnote: 1 Ma. na. 2 Ma. Yu. subhagavane. ito param idisameva. 3 Ma. Yu. sattavaso.
@4 Ma. anajjhavutthapubbo. 5 Ma. Yu. anekani devatasahassaniti pathadvayam natthi.
     {55.2}  Ekamantam thita kho bhikkhave ta devata mam etadavocum ito
so  marisa  1-  ekanavuto  kappo  yam vipassi bhagava araham sammasambuddho
loke   udapadi   vipassi   marisa   2-   bhagava  araham  sammasambuddho
khattiyo   jatiya   ahosi   khattiyakule  udapadi  vipassi  marisa  bhagava
araham   sammasambuddho   kondanno   gottena  ahosi  vipassissa  marisa
bhagavato    arahato    sammasambuddhassa   asitivassasahassani   ayuppamanam
ahosi   vipassi   marisa   bhagava  araham  sammasambuddho  pataliya  mule
abhisambuddho    vipassissa   marisa   bhagavato   arahato   sammasambuddhassa
khandatissam   nama   savakayugam   ahosi   aggam  bhaddayugam  vipassissa  marisa
bhagavato  arahato  sammasambuddhassa  tayo savakanam sannipata ahesum eko
savakanam   sannipato   ahosi   atthasatthibhikkhusatasahassam  eko  savakanam
sannipato   ahosi   bhikkhusatasahassam  eko  savakanam  sannipato  ahosi
asitibhikkhusahassani  3-  vipassissa  marisa  bhagavato arahato sammasambuddhassa
ime  tayo  savakanam  sannipata  ahesum sabbesamyeva khinasavanam vipassissa
marisa  bhagavato  arahato  sammasambuddhassa  asoko  nama bhikkhu upatthako
ahosi  aggupatthako  vipassissa  marisa  bhagavato  arahato sammasambuddhassa
bandhuma  nama  raja  pita  ahosi  bandhumati  nama  devi  mata ahosi
janetti  bandhumassa  ranno  bandhumati  nama  nagaram rajadhani ahosi vipassissa
@Footnote: 1 Po. Ma. marisa ekanavutikappe. Yu. ekanavute kappe. ito param idisameva.
@2 Ma. sabbattha marisa. 3 Yu. asitibhikkhusatasahassani.
Marisa   bhagavato   arahato   sammasambuddhassa   evam  abhinikkhamanam  ahosi
evam  pabbajja  evam  padhanam  evam  abhisambodhi  evam  dhammacakkappavattanam
te  mayam  marisa  vipassimhi  bhagavati  brahmacariyam  caritva kamesu kamachandam
virajetva idhupapannati.
     {55.3}  Tasmimyeva  kho bhikkhave devanikaye anekani devatasatani
anekani   devatasahassani  [1]-  yenaham  tenupasankamimsu  upasankamitva
mam  abhivadetva  ekamantam  atthamsu  .  ekamantam  thita  kho bhikkhave ta
devata  mam  etadavocum  ito 2- so marisa ekatimso kappo yam sikhi bhagava
.pe.  te  mayam  marisa sikhimhi bhagavati .pe. Tasmimyeva kho marisa ekatimse
kappe  vessabhu  bhagava  .pe.  te  mayam  marisa vessabhumhi bhagavati .pe.
Imasmimyeva  kho  marisa  bhaddakappe  kakusandho  .  konagamano. Kassapo
bhagava  .pe.  te  mayam  marisa  kakusandhamhi . Konagamanamhi. Kassapamhi
bhagavati brahmacariyam caritva kamesu kamachandam virajetva idhupapannati.
     {55.4}  Tasmimyeva  kho bhikkhave devanikaye anekani devatasatani
anekani    devatasahassani    yenaham    tenupasankamimsu   upasankamitva
mam   abhivadetva   ekamantam  atthamsu  .  ekamantam  thita  kho  bhikkhave
ta   devata   mam   etadavocum   imasmimyeva   kho   marisa  bhaddakappe
bhagava    etarahi   araham   sammasambuddho   loke   uppanno   bhagava
marisa    khattiyo    jatiya   khattiyakule   uppanno   bhagava   marisa
gotamo    gottena   bhagavato   marisa   appakam   ayuppamanam   parittam
@Footnote: 1 Ma. anekani devatasatasahassani. ito param idisameva. 2 Ma. Yu. ito so
@marisa .pe. etadavocunti ime patha natthi.
Lahukam  1-  yo  ciram  jivati  so  vassasatam  appam  va bhiyyo bhagava marisa
assatthassa  mule  abhisambuddho  bhagavato  marisa  sariputtamoggallanam  2-
nama  savakayugam  ahosi  aggam  bhaddayugam  bhagavato  marisa  eko savakanam
sannipato   ahosi   addhatelasani   bhikkhusatani   bhagavato   marisa  ayam
eko    savakanam    sannipato    ahosi    sabbesamyeva   khinasavanam
bhagavato  marisa  anando  nama  bhikkhu  upatthako  ahosi  aggupatthako
bhagavato   marisa   suddhodano   nama  raja  pita  maya  nama  devi
mata   janetti  kapilavatthunagaram  rajadhani  ahosi  bhagavato  marisa  evam
abhinikkhamanam   ahosi   evam   pabbajja   evam  padhanam  evam  abhisambodhi
evam   dhammacakkappavattanam   te  mayam  marisa  bhagavati  brahmacariyam  caritva
kamesu kamachandam virajetva idhupapannati.
     {55.5}  Athakhoham bhikkhave avihehi devehi saddhim yena atappa deva
tenupasankamim  .  athakhoham  bhikkhave  avihehi ca devehi atappehi ca devehi
saddhim  yena  sudassa  deva  tenupasankamim  .  athakhoham bhikkhave avihehi ca
devehi  atappehi  ca  devehi  sudassehi  ca  devehi  saddhim yena sudassi
deva  tenupasankamim  .  athakhoham  bhikkhave  avihehi  ca  devehi atappehi
ca  devehi  sudassehi  ca  devehi sudassihi ca devehi saddhim yena akanittha
deva tenupasankamim.
     {55.6} Tasmimyeva kho bhikkhave devanikaye anekani devatasatani anekani
devatasahassani yenaham tenupasankamimsu upasankamitva mam abhivadetva ekamantam
@Footnote: 1 Ma. Yu. lahusam. 2 Yu. ... moggallana.
Atthamsu  .  ekamantam  thita  kho  bhikkhave  ta devata mam etadavocum ito
so  marisa  ekanavuto  kappo  yam  vipassi  bhagava  araham  sammasambuddho
loke   udapadi   .   vipassi   marisa   bhagava   araham  sammasambuddho
khattiyo   jatiya   ahosi   khattiyakule  udapadi  vipassi  marisa  bhagava
araham   sammasambuddho   kondanno   gottena  ahosi  vipassissa  marisa
bhagavato    arahato    sammasambuddhassa   asitivassasahassani   ayuppamanam
ahosi   vipassi   marisa   bhagava  araham  sammasambuddho  pataliya  mule
abhisambuddho    vipassissa   marisa   bhagavato   arahato   sammasambuddhassa
khandatissam   nama   savakayugam   ahosi   aggam  bhaddayugam  vipassissa  marisa
bhagavato   arahato   sammasambuddhassa  tayo  savakanam  sannipata  ahesum
eko   savakanam   sannipato   ahosi   atthasatthibhikkhusatasahassam   eko
savakanam  sannipato  ahosi  bhikkhusatasahassam  eko  savakanam  sannipato
ahosi    asitibhikkhusahassani    vipassissa    marisa    bhagavato   arahato
sammasambuddhassa   ime  tayo  savakanam  sannipata  ahesum  sabbesamyeva
khinasavanam    vipassissa    marisa   bhagavato   arahato   sammasambuddhassa
asoko  nama  bhikkhu  upatthako  ahosi  aggupatthako  vipassissa  marisa
bhagavato   arahato  sammasambuddhassa  bandhuma  nama  raja  pita  ahosi
bandhumati   nama   devi   mata   ahosi   janetti   bandhumassa   ranno
bandhumati   nama   nagaram   rajadhani   ahosi   vipassissa  marisa  bhagavato
Arahato   sammasambuddhassa   evam   abhinikkhamanam   ahosi  evam  pabbajja
evam    padhanam    evam    abhisambodhi   evam   dhammacakkappavattanam   te
mayam   marisa   vipassimhi  bhagavati  brahmacariyam  caritva  kamesu  kamachandam
virajetva idhupapannati.
     {55.7}  Tasmimyeva  kho bhikkhave devanikaye anekani devatasatani
anekani   devatasahassani   yenaham   tenupasankamimsu   upasankamitva  mam
abhivadetva  ekamantam  atthamsu . Ekamantam thita kho bhikkhave ta devata
mam  etadavocum  ito  so  marisa ekatimso kappo yam sikhi bhagava .pe. Te
mayam  marisa  sikhimhi  bhagavati  .pe.  tasmimyeva  kho marisa ekatimse kappe
vessabhu  bhagava  .pe.  te mayam marisa vessabhumhi bhagavati .pe. Imasmimyeva
kho  marisa  bhaddakappe  kakusandho . Konagamano. Kassapo bhagava .pe.
Te   mayam   marisa   kakusandhamhi  .  konagamanamhi  .  kassapamhi  bhagavati
brahmacariyam caritva kamesu kamachandam virajetva idhupapannati.
     {55.8}  Tasmimyeva  kho bhikkhave devanikaye anekani devatasatani
anekani   devatasahassani   yenaham   tenupasankamimsu   upasankamitva  mam
abhivadetva  ekamantam  atthamsu . Ekamantam thita kho bhikkhave ta devata
mam  etadavocum  imasmimyeva  kho  marisa  bhaddakappe  bhagava  etarahi araham
sammasambuddho   loke   uppanno   bhagava   marisa   khattiyo  jatiya
khattiyakule   uppanno   bhagava   marisa   gotamo   gottena   bhagavato
marisa   appakam   ayuppamanam   parittam   lahukam   yo   ciram   jivati  so
Vassasatam    appam    va   bhiyyo   bhagava   marisa   assatthassa   mule
abhisambuddho   bhagavato   marisa   sariputtamoggallanam   nama   savakayugam
ahosi   aggam   bhaddayugam   bhagavato  marisa  eko  savakanam  sannipato
ahosi    addhatelasani    bhikkhusatani   bhagavato   marisa   ayam   eko
savakanam    sannipato    ahosi    sabbesamyeva   khinasavanam   bhagavato
marisa   anando   nama   bhikkhu   upatthako   aggupatthako   bhagavato
marisa   suddhodano   nama   raja   pita  maya  nama  devi  mata
janetti  kapilavatthum  nama  nagaram  rajadhani  bhagavato marisa evam abhinikkhamanam
ahosi    evam   pabbajja   evam   padhanam   evam   abhisambodhi   evam
dhammacakkappavattanam    te   mayam   marisa   bhagavati   brahmacariyam   caritva
kamesu kamachandam virajetva idhupapannati.
     [56]  Iti  kho  bhikkhave  tathagatassevesa  dhammadhatu suppatividdha
yassa  dhammadhatuya  suppatividdhatta  tathagato  atite  buddhe  parinibbute
chinnapapance   chinnavatume   pariyadinnavatte   sabbadukkhavitivatte  jatitopi
anussarati   namatopi   anussarati   gottatopi  anussarati  ayuppamanatopi
anussarati    savakayugatopi    anussarati    savakasannipatatopi   anussarati
evamjacca te bhagavanto ahesum itipi evamnama. Evamgotta. Evamsila.
Evamdhamma  .  evampanna. Evamvihari. Evamvimutta te bhagavanto ahesum
itipiti. Devatapi 1- tathagatassa etamattham arocesum yena tathagato atite
@Footnote: 1 Yu. devatapi tathagatassa ahesum .pe. itipiti ime patha natthi.
Buddhe     parinibbute     chinnapapance    chinnavatume    pariyadinnavatte
sabbadukkhavitivatte   jatitopi   anussarati  namatopi  anussarati  gottatopi
anussarati     ayuppamanatopi    anussarati    savakayugatopi    anussarati
savakasannipatatopi    anussarati    evamjacca   te   bhagavanto   ahesum
itipi  evamnama . Evamgotta. Evamsila. Evamdhamma. Evampanna.
Evamvihari  .  evamvimutta  te  bhagavanto  ahesum  itipiti  .  idamavoca
bhagava attamana te bhikkhu bhagavato bhasitam abhinandunti.
                 Mahapadanasuttam nitthitam pathamam.
                     ------------
                      Mahanidanasuttam
     [57]   Evamme   sutam   .   ekam  samayam  bhagava  kurusu  viharati
kammasadammam   1-   nama  kurunam  nigamo  .  athakho  ayasma  anando
yena    bhagava    tenupasankami   upasankamitva   bhagavantam   abhivadetva
ekamantam   nisidi   .   ekamantam   nisinno   kho   ayasma  anando
bhagavantam   etadavoca   acchariyam   bhante   abbhutam   bhante   yavagambhiro
cayam     bhante     paticcasamuppado     gambhiravabhaso     ca    atha
ca   pana   me  uttanakuttanako  viya  khayatiti  .  ma  hevam  ananda
avaca   ma   hevam  ananda  avaca  gambhiro  cayam  2-  paticcasamuppado
gambhiravabhaso    ca    .    etassa   ananda   dhammassa   ananubodha
appativedha    evamayam   paja   tantakulakajata   gunaganthikajata   3-
munjapabbajabhuta 4- apayam duggatim vinipatam samsaram nativattati.
     {57.1}   Atthi   idappaccaya   jaramarananti  iti  putthena  sata
ananda  atthitissa  vacaniyam  .  kimpaccaya  jaramarananti  iti  ce  vadeyya
jatipaccaya jaramarananti iccassa vacaniyam.
     {57.2}  Atthi  idappaccaya  jatiti  iti  putthena  sata  ananda
atthitissa  vacaniyam  .  kimpaccaya  jatiti  iti ce vadeyya bhavapaccaya jatiti
iccassa vacaniyam.
     {57.3} Atthi idappaccaya bhavoti iti putthena sata ananda atthitissa
@Footnote: 1 kammasadhammantipi patho. 2 Ma. Yu. ananda. 3 Ma. Yu. kulaganthikajata.
@4 Si. munjababbajabhuta.
Vacaniyam   .   kimpaccaya   bhavoti   iti   ce   vadeyya  upadanapaccaya
bhavoti iccassa vacaniyam.
     {57.4}  Atthi  idappaccaya  upadananti iti putthena sata ananda
atthitissa  vacaniyam  .  kimpaccaya  upadananti iti ce vadeyya tanhapaccaya
upadananti iccassa vacaniyam.
     {57.5}  Atthi  idappaccaya  tanhati  iti  putthena  sata ananda
atthitissa  vacaniyam  .  kimpaccaya  tanhati  iti  ce vadeyya vedanapaccaya
tanhati iccassa vacaniyam.
     {57.6}  Atthi  idappaccaya  vedanati  iti  putthena sata ananda
atthitissa  vacaniyam  .  kimpaccaya  vedanati  iti  ce  vadeyya phassapaccaya
vedanati iccassa vacaniyam.
     {57.7}  Atthi  idappaccaya  phassoti  iti  putthena  sata ananda
atthitissa  vacaniyam  .  kimpaccaya  phassoti  iti  ce vadeyya namarupapaccaya
phassoti iccassa vacaniyam.
     {57.8}  Atthi  idappaccaya  namarupanti  iti putthena sata ananda
atthitissa  vacaniyam  .  kimpaccaya  namarupanti iti ce vadeyya vinnanapaccaya
namarupanti iccassa vacaniyam.
     {57.9}  Atthi  idappaccaya  vinnananti  iti putthena sata ananda
atthitissa  vacaniyam  .  kimpaccaya  vinnananti iti ce vadeyya namarupapaccaya
vinnananti iccassa vacaniyam.
     {57.10}  Iti  kho  ananda namarupapaccaya vinnanam vinnanapaccaya
namarupam   namarupapaccaya   phasso   phassapaccaya  vedana  vedanapaccaya
tanha   tanhapaccaya   upadanam   upadanapaccaya   bhavo   bhavapaccaya
Jati     jatipaccaya     jaramaranam     sokaparidevadukkhadomanassupayasa
sambhavanti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
     [58]   Jatipaccaya   jaramarananti   iti   kho  panetam  vuttam .
Tadananda    iminapetam    pariyayena    veditabbam   yatha   jatipaccaya
jaramaranam   .   jati   ca   1-  hi  ananda  nabhavissa  sabbena  sabbam
sabbatha   sabbam   kassaci   kimhici   seyyathidam   devanam  va  devattaya
gandhabbanam   va   gandhabbattaya   yakkhanam  va  yakkhattaya  bhutanam  va
bhutattaya     manussanam     va     manussattaya     catuppadanam    va
catuppadattaya   pakkhinam   va  pakkhittaya  sirimsapanam  va  sirimsapattaya .
Tesam  tesanca  2-  hi  ananda  sattanam  tathattaya  jati  nabhavissa .
Sabbaso    jatiya    asati   jatinirodha   api   nu   kho   jaramaranam
pannayethati  .  no  hetam  bhante . Tasmatihananda eseva hetu etam
nidanam    esa    samudayo    esa    paccayo    jaramaranassa    yadidam
jati.
     {58.1}  Bhavapaccaya  jatiti  iti  kho  panetam  vuttam . Tadananda
iminapetam    pariyayena    veditabbam    yatha   bhavapaccaya   jati  .
Bhavo   ca   3-   hi   ananda   nabhavissa   sabbena   sabbam   sabbatha
sabbam   kassaci  kimhici  seyyathidam  kamabhavo  va  rupabhavo  va  arupabhavo
va   .    sabbaso   bhave   asati   bhavanirodha   api   nu  kho  jati
pannayethati   .   no   hetam   bhante   .   tasmatihananda  eseva
@Footnote:1-2-3 Yu. va. ito param idisameva.
Hetu   etam   nidanam   esa   samudayo   esa  paccayo  jatiya  yadidam
bhavo.
     {58.2}   Upadanapaccaya   bhavoti   iti  kho  panetam  vuttam .
Tadananda   iminapetam   pariyayena   veditabbam   yatha   upadanapaccaya
bhavo   .   upadananca  hi  ananda  nabhavissa  sabbena  sabbam  sabbatha
sabbam   kassaci   kimhici   seyyathidam   kamupadanam  va  ditthupadanam  va
silabbatupadanam   va   attavadupadanam   va   .   sabbaso  upadane
asati   upadananirodha   api   nu   kho   bhavo  pannayethati  .  no
hetam   bhante   .   tasmatihananda  eseva  hetu  etam  nidanam  esa
samudayo esa paccayo bhavassa yadidam upadanam.
     {58.3}   Tanhapaccaya  upadananti  iti  kho  panetam  vuttam .
Tadananda    iminapetam    pariyayena   veditabbam   yatha   tanhapaccaya
upadanam  .  tanha  ca  hi  ananda  nabhavissa  sabbena  sabbam  sabbatha
sabbam   kassaci   kimhici   seyyathidam   rupatanha   saddatanha   gandhatanha
rasatanha   photthabbatanha   dhammatanha   .   sabbaso   tanhaya   asati
tanhanirodha  api  nu  kho  upadanam  pannayethati. No hetam bhante.
Tasmatihananda  eseva  hetu  etam  nidanam  esa  samudayo esa paccayo
upadanassa yadidam tanha.
     {58.4}  Vedanapaccaya  tanhati  iti kho panetam vuttam. Tadananda
iminapetam   pariyayena   veditabbam   yatha   vedanapaccaya   tanha .
Vedana   ca   hi   ananda   nabhavissa   sabbena  sabbam  sabbatha  sabbam
Kassaci    kimhici   seyyathidam   cakkhusamphassaja   vedana   sotasamphassaja
vedana     ghanasamphassaja     vedana     jivhasamphassaja    vedana
kayasamphassaja   vedana  manosamphassaja  vedana  .  sabbaso  vedanaya
asati   vedananirodha   api   nu   kho   tanha  pannayethati  .  no
hetam   bhante   .   tasmatihananda  eseva  hetu  etam  nidanam  esa
samudayo esa paccayo tanhaya yadidam vedana.
     [59]   Iti   kho  panetam  ananda  vedanam  paticca  tanha  tanham
paticca   pariyesana   pariyesanam   paticca  labho  labham  paticca  vinicchayo
vinicchayam   paticca   chandarago   chandaragam  paticca  ajjhosanam  ajjhosanam
paticca   pariggaho   pariggaham  paticca  macchariyam  macchariyam  paticca  arakkho
arakkham     1-     paticca     arakkhadhikaranam    dandadanasatthadana-
kalahaviggahavivadatuvamtuvampesunnamusavada    aneke    papaka    akusala
dhamma  sambhavantiti  iti  2-  kho  panetam  vuttam  .  tadananda iminapetam
pariyayena    veditabbam    yatha   arakkhadhikaranam   dandadanasatthadana-
kalahaviggahavivadatuvamtuvampesunnamusavada    aneke    papaka    akusala
dhamma sambhavanti 3-.
     {59.1}  Arakkho  ca  hi  ananda nabhavissa sabbena sabbam sabbatha
sabbam  kassaci  kimhici  .  sabbaso arakkhe asati arakkhanirodha api nu kho
dandadanasatthadanakalahaviggahavivadatuvamtuvampesunnamusavada
aneke   papaka   akusala   dhamma   sambhaveyyunti   .    no  hetam
bhante    .     tasmatihananda    eseva    hetu    etam    nidanam
@Footnote: 1 Ma. Yu. arakkham paticcati pathadvayam natthi. 2 Ma. Yu. iti kho panetam
@vuttam .pe. veditabbam yathati ime patha natthi. 3 Ma. Yu. sambhavantiti
@ito kho panetam veditabbam yatha.
Esa     samudayo    esa    paccayo    dandadanasatthadanakalahaviggaha-
vivadatuvamtuvampesunnamusavadanam     anekesam     papakanam     akusalanam
dhammanam sambhavaya yadidam arakkho.
     {59.2} Macchariyam paticca arakkhoti iti kho panetam vuttam. Tadananda 1-
iminapetam   pariyayena   veditabbam  yatha  macchariyam  paticca  arakkho .
Macchariyanca  hi  ananda  nabhavissa  sabbena  sabbam  sabbatha  sabbam  kassaci
kimhici  .   sabbaso  macchariye  asati  macchariyanirodha api nu kho arakkho
pannayethati  .  no  hetam  bhante . Tasmatihananda eseva hetu etam
nidanam esa samudayo esa paccayo arakkhassa yadidam macchariyam.
     {59.3}  Pariggaham paticca macchariyanti iti kho panetam vuttam. Tadananda
iminapetam   pariyayena   veditabbam   yatha  pariggaham  paticca  macchariyam .
Pariggaho   ca   hi   ananda   nabhavissa  sabbena  sabbam  sabbatha  sabbam
kassaci   kimhici   .   sabbaso   pariggahe   asati   pariggahanirodha  api
nu  kho  macchariyam  pannayethati  .  no  hetam  bhante . Tasmatihananda
eseva  hetu  etam  nidanam  esa  samudayo esa paccayo macchariyassa yadidam
pariggaho.
     {59.4}  Ajjhosanam  paticca  pariggahoti  iti  kho  panetam vuttam.
Tadananda    iminapetam    pariyayena    veditabbam    yatha   ajjhosanam
paticca   pariggaho   .   ajjhosananca   hi  ananda  nabhavissa  sabbena
sabbam    sabbatha   sabbam   kassaci   kimhici   .   sabbaso   ajjhosane
asati      ajjhosananirodha      api      nu      kho     pariggaho
@Footnote: 1 Po. tasmatihananda.
Pannayethati   .   no   hetam   bhante   .   tasmatihananda  eseva
hetu    etam   nidanam   esa   samudayo   esa   paccayo   pariggahassa
yadidam ajjhosanam.
     {59.5}   Chandaragam   paticca   ajjhosananti   iti   kho  panetam
vuttam   .   tadananda  iminapetam  pariyayena  veditabbam  yatha  chandaragam
paticca   ajjhosanam   .  chandarago  ca  hi  ananda  nabhavissa  sabbena
sabbam   sabbatha   sabbam   kassaci   kimhici  .  sabbaso  chandarage  asati
chandaraganirodha   api   nu   kho   ajjhosanam   pannayethati   .  no
hetam   bhante   .   tasmatihananda  eseva  hetu  etam  nidanam  esa
samudayo esa paccayo ajjhosanassa yadidam chandarago.
     {59.6}  Vinicchayam  paticca  chandaragoti  iti  kho  panetam  vuttam.
Tadananda   iminapetam   pariyayena   veditabbam   yatha   vinicchayam  paticca
chandarago   .   vinicchayo    ca  hi  ananda  nabhavissa  sabbena  sabbam
sabbatha    sabbam    kassaci    kimhici   .   sabbaso   vinicchaye   asati
vinicchayanirodha   api   nu  kho  chandarago  pannayethati  .  no  hetam
bhante   .  tasmatihananda  eseva  hetu  etam  didanam  esa  samudayo
esa paccayo chandaragassa yadidam vinicchayo.
     {59.7}   Labham   paticca  vinicchayoti  iti  kho  panetam  vuttam .
Tadananda     iminapetam     pariyayena     veditabbam    yatha    labham
paticca   vinicchayo   .   labho   ca   hi   ananda  nabhavissa  sabbena
sabbam   sabbatha   sabbam   kassaci   kimhici   .   sabbaso   labhe  asati
labhanirodha    api    nu    kho   vinicchayo   pannayethati   .   no
Hetam   bhante   .   tasmatihananda  eseva  hetu  etam  nidanam  esa
samudayo esa paccayo vinicchayassa yadidam labho.
     {59.8}   Pariyesanam  paticca  labhoti  iti  kho  panetam  vuttam .
Tadananda    iminapetam    pariyayena    veditabbam    yatha    pariyesanam
paticca   labho   .   pariyesana   ca   hi  ananda  nabhavissa  sabbena
sabbam    sabbatha   sabbam   kassaci   kimhici   .   sabbaso   pariyesanaya
asati   pariyesananirodha   api   nu  kho  labho  pannayethati  .  no
hetam   bhante   .   tasmatihananda  eseva  hetu  etam  nidanam  esa
samudayo esa paccayo labhassa yadidam pariyesana.
     {59.9}   Tanham  paticca  pariyesanati  iti  kho  panetam  vuttam .
Tadananda    iminapetam   pariyayena   veditabbam   yatha   tanham   paticca
pariyesana   .   tanha   ca   hi   ananda   nabhavissa  sabbena  sabbam
sabbatha    sabbam    kassaci   kimhici   seyyathidam   kamatanha   bhavatanha
vibhavatanha   .   sabbaso   tanhaya   asati  tanhanirodha  api  nu  kho
pariyesana   pannayethati   .   no   hetam  bhante  .  tasmatihananda
eseva  hetu  etam  nidanam  esa  samudayo  esa  paccayo  pariyesanaya
yadidam tanha.
     [60]  Iti  kho  ananda  ime  dve  dhamma  dvayena  vedanaya
ekasamosarana bhavanti.
     {60.1}   Phassapaccaya   vedanati   iti   kho  panetam  vuttam .
Tadananda    iminapetam    pariyayena    veditabbam   yatha   phassapaccaya
vedana   1-   .    phasso   ca   hi   ananda   nabhavissa   sabbena
@Footnote: 1 Ma. vedanati.
Sabbam    sabbatha    sabbam    kassaci   kimhici   seyyathidam   cakkhusamphasso
sotasamphasso      ghanasamphasso      jivhasamphasso      kayasamphasso
manosamphasso   .   sabbaso   phasse   asati  phassanirodha  api  nu  kho
vedana   pannayethati   .   no   hetam   bhante   .  tasmatihananda
eseva   hetu   etam  nidanam  esa  samudayo  esa  paccayo  vedanaya
yadidam phasso.
     {60.2}  Namarupapaccaya  phassoti  iti kho panetam vuttam. Tadananda
iminapetam   pariyayena   veditabbam   yatha   namarupapaccaya   phasso .
Yehi  ananda  akarehi  yehi  lingehi  yehi nimittehi yehi uddesehi
namakayassa   pannatti   hoti   tesu   akaresu  tesu  lingesu  tesu
nimittesu  tesu  uddesesu  asati  api  nu  kho rupakaye adhivacanasamphasso
pannayethati  .  no  hetam  bhante  .  yehi  ananda  akarehi yehi
lingehi   yehi   nimittehi  yehi  uddesehi  rupakayassa  pannatti  hoti
tesu  akaresu  tesu  lingesu  tesu  nimittesu  tesu  uddesesu asati
api   nu   kho   namakaye  patighasamphasso  pannayethati  .  no  hetam
bhante   .   yehi  ananda  akarehi  yehi  lingehi  yehi  nimittehi
yehi   uddesehi   namakayassa   ca   rupakayassa   ca   pannatti  hoti
tesu  akaresu  tesu  lingesu  tesu  nimittesu  tesu  uddesesu asati
api  nu  kho  adhivacanasamphasso  va  patighasamphasso  va  pannayethati .
No   hetam  bhante  .  yehi  ananda  akarehi  yehi  lingehi  yehi
nimittehi    yehi    uddesehi    namarupassa   pannatti   hoti   tesu
Akaresu   tesu   lingesu   tesu   nimittesu  tesu  uddesesu  asati
api   nu   kho   phasso   pannayethati   .   no   hetam   bhante .
Tasmatihananda    eseva    hetu    etam    nidanam   esa   samudayo
esa paccayo phassassa yadidam namarupam.
     {60.3}   Vinnanapaccaya  namarupanti  iti  kho  panetam  vuttam .
Tadananda    iminapetam   pariyayena   veditabbam   yatha   vinnanapaccaya
namarupam   .   vinnananca   hi  ananda  matu  kucchismim  na  okkamissatha
api  nu  kho  namarupam  matu kucchismim samucchijjissathati. No hetam bhante.
Vinnananca   hi   ananda   matu   kucchismim   okkamitva   vokkamissatha
api   nu   kho   namarupam   itthattaya  abhinibbattissathati  .  no  hetam
bhante   .   vinnananca   hi   ananda  daharasseva  sato  vocchijjissatha
kumarakassa   va   kumarikaya  va  api  nu  kho  namarupam  vuddhim  virulhim
vepullam   apajjissathati   .   no   hetam   bhante  .  tasmatihananda
eseva   hetu  etam  nidanam  esa  samudayo  esa  paccayo  namarupassa
yadidam vinnanam.
     {60.4}   Namarupapaccaya  vinnananti  iti  kho  panetam  vuttam .
Tadananda    iminapetam   pariyayena   veditabbam   yatha   namarupapaccaya
vinnanam   .   vinnananca   hi   ananda  namarupe  patittham  na  labhimssatha
api   nu   kho   ayatim  jatijaramaranadukkhasamudayasambhavo  pannayethati .
No  hetam  bhante  .  tasmatihananda  eseva  hetu  etam  nidanam esa
samudayo  esa  paccayo  vinnanassa  yadidam  namarupam  .  ettavata  kho
@Footnote: 1 Yu. matukucchim. ito param idisameva.
Ananda  jayetha  va  jiyetha  va miyetha va cavetha va upapajjetha va.
Ettavata   kho   adhivacanapatho   ettavata   niruttipatho  ettavata
pannattipatho   ettavata   pannavacaram   ettavata   vattam  vattati .
Itthattam pannapanaya yadidam namarupam saha vinnanena. [1]-
     [61]  Kittavata  ca  ananda attanam pannapento pannapeti 2-.
Rupim   va   hi   ananda   parittam  attanam  pannapento  pannapeti  rupi
me   paritto   attati   .   rupim   va  hi  ananda  anantam  attanam
pannapento    pannapeti    rupi   me   ananto   attati   .   arupim
va   hi   ananda   parittam   attanam   pannapento   pannapeti   arupi
me   paritto   attati   .   arupim  va  hi  ananda  anantam  attanam
pannapento pannapeti arupi me ananto attati.
     {61.1}  Tatrananda  yo  so  rupim  parittam  attanam  pannapento
pannapeti  etarahi  va  so  rupim  parittam  attanam  pannapento pannapeti
tathabhavim  3-  va  so  rupim  parittam  attanam pannapento pannapeti atatham
va  pana  santam  tathattaya  upakappessamiti  iti  va panassa hoti. Evam
santam kho ananda rupim parittattanuditthi anusetiti iccalam vacanaya.
     {61.2}  Tatrananda  yo  so  rupim  anantam  attanam  pannapento
pannapeti  etarahi  va  so  rupim  anantam  attanam  pannapento pannapeti
tathabhavim   4-   va  so  rupim  anantam  attanam  pannapento  pannapeti
@Footnote: 1 Si. Ma. annamannapaccayata pavattati. 2 pannapento pannapetitipi patho.
@3-4 Ma. Yu. tattha bhavim. ito param idisameva.
Atatham   va   pana   santam   tathattaya  upakappessamiti  iti  va  panassa
hoti   .   evam   santam  kho  ananda  rupim  anantattanuditthi  anusetiti
iccalam vacanaya.
     {61.3}  Tatrananda  yo  so  arupim  parittam  attanam pannapento
pannapeti   etarahi   va   so   arupim   parittam   attanam  pannapento
pannapeti   tathabhavim   va   so   arupim   parittam  attanam  pannapento
pannapeti   atatham   va  pana  santam  tathattaya  upakappessamiti  iti  va
panassa   hoti   .   evam   santam  kho  ananda  arupim  parittattanuditthi
anusetiti iccalam vacanaya.
     {61.4}  Tatrananda  yo  so  arupim  anantam  attanam pannapento
pannapeti  etarahi  va  so  arupim  anantam  attanam pannapento pannapeti
tathabhavim  va  so  arupim  anantam  attanam  pannapento  pannapeti  atatham
va  pana  santam  tathattaya  upakappessamiti  iti  va panassa hoti. Evam
santam  kho  ananda  arupim  anantattanuditthi  anusetiti  iccalam vacanaya.
Ettavata kho ananda attanam pannapento pannapetiti.
     [62]   Kittavata   ca   ananda   attanam  na  pannapento  na
pannapeti   .   rupim  va  hi  ananda  parittam  attanam  na  pannapento
na   pannapeti   rupi   me  paritto  attati  .  rupim  va  hi  ananda
anantam   attanam   na   pannapento   na   pannapeti  rupi  me  ananto
attati   .   arupim  va  hi  ananda  parittam  attanam  na  pannapento
na   pannapeti  arupi  me  paritto  attati  .  arupim  va  hi  ananda
@Footnote: 1 Ma. Yu. pannapeti.
Anantam   attanam   na   pannapento   na  pannapeti  arupi  me  ananto
attati.
     {62.1}  Tatrananda  yo  so  rupim  parittam attanam na pannapento
na   pannapeti  etarahi  va  so  rupim  parittam  attanam  na  pannapento
na  pannapeti  tathabhavim  va  so  rupim  parittam  attanam  na  pannapento
na   pannapeti   atatham   va  pana  santam  tathattaya  upakappessamiti  iti
va  panassa  na  hoti  .  evam  santam  kho  ananda rupim parittattanuditthi
nanusetiti iccalam vacanaya.
     {62.2}  Tatrananda  yo  so  rupim  anantam attanam na pannapento
na  pannapeti  etarahi  va  so  rupim  anantam  attanam  na pannapento na
pannapeti  tathabhavim  va  so  rupim  anantam  attanam  na  pannapento  na
pannapeti   atatham   va  pana  santam  tathattaya  upakappessamiti  iti  va
panassa   na   hoti  .  evam  santam  kho  ananda  rupim  anantattanuditthi
nanusetiti iccalam vacanaya.
     {62.3}  Tatrananda  yo  so  arupim parittam attanam na pannapento
na  pannapeti  etarahi  va  so  arupim  parittam  attanam na pannapento na
pannapeti  tathabhavim  va  so  arupim  parittam  attanam  na  pannapento na
pannapeti   atatham   va  pana  santam  tathattaya  upakappessamiti  iti  va
panassa   na  hoti  .  evam  santam  kho  ananda  arupim  parittattanuditthi
nanusetiti iccalam vacanaya.
     {62.4}  Tatrananda  yo  so  arupim anantam attanam na pannapento
na  pannapeti  etarahi  va  so  arupim  anantam  attanam  na  pannapento
Na  pannapeti  tathabhavim  va  so  arupim  anantam  attanam  na pannapento
na  pannapeti  atatham  va  pana  santam  tathattaya  upakappessamiti  iti va
panassa   na  hoti  .  evam  santam  kho  ananda  arupim  anantattanuditthi
nanusetiti   iccalam   vacanaya   .  ettavata  kho  ananda  attanam
na pannapento na pannapetiti.
     [63]    Kittavata    ca    ananda   attanam   samanupassamano
samanupassati   .   vedanam   va   hi   ananda   attanam  samanupassamano
samanupassati   vedana  me  attati  na  heva  kho  me  vedana  atta
appatisamvedano  me  attati  [1]-  .  na  heva kho me vedana atta
nopi   appatisamvedano   me  atta  atta  me  vedayati  vedanadhammo
hi   me   attati   iti   va   hi   ananda  attanam  samanupassamano
samanupassati.
     {63.1}   Tatrananda  yo  so  evamaha  vedana  me  attati
so   evamassa   vacaniyo   tisso   kho  ima  avuso  vedana  sukha
vedana   dukkha   vedana   adukkhamasukha   vedana   imasam   kho  tvam
tissannam   vedananam   katamam   attato   samanupassasiti   .  yasmim  ananda
samaye  sukham  vedanam  vedeti  neva  tasmim  samaye  dukkham  vedanam  vedeti
na  adukkhamasukham  vedanam  vedeti  sukhamyeva  tasmim  samaye  vedanam vedeti.
Yasmim   ananda   samaye   dukkham   vedanam   vedeti  neva  tasmim  samaye
sukham   vedanam   vedeti   na   adukkhamasukham   vedanam   vedeti   dukkhamyeva
tasmim   samaye   vedanam   vedeti  .  yasmim  ananda  samaye  adukkhamasukham
@Footnote: 1 Ma. Yu. iti va hi ananda samanupassamano samanupassati.
Vedanam   vedeti   neva   tasmim  samaye  sukham  vedanam  vedeti  na  dukkham
vedanam vedeti adukkhamasukhamyeva tasmim samaye vedanam vedeti.
     {63.2}   Sukhapi   kho   ananda   vedana   anicca   sankhata
paticcasamuppanna   khayadhamma   vayadhamma   viragadhamma   nirodhadhamma  .
Dukkhapi   kho   ananda   vedana   anicca   sankhata  paticcasamuppanna
khayadhamma   vayadhamma   viragadhamma   nirodhadhamma  .  adukkhamasukhapi  kho
ananda    vedana    anicca    sankhata   paticcasamuppanna   khayadhamma
vayadhamma  viragadhamma  nirodhadhamma  .  tassa  sukham  vedanam  vedayamanassa
eso  me  attati  hoti  tassayeva  sukhaya  vedanaya  nirodha byaga
me  attati  hoti  .  dukkham  vedanam  vedayamanassa  eso  me attati
hoti   .  tassayeva  dukkhaya  vedanaya  nirodha  byaga  me  attati
hoti   .  adukkhamasukham  vedanam  vedayamanassa  eso  me  attati  hoti
tassayeva  adukkhamasukhaya  vedanaya  nirodha  byaga  me attati hoti.
Iti   so   ditthe   va   dhamme  aniccam  sukhadukkhavokinnam  uppadavayadhammam
attanam   samanupassamano   samanupassati  yo  so  evamaha  vedana  me
attati  .  tasmatihananda  etenapetam  nakkhamati  vedana  me  attati
samanupassitum
     {63.3} tatrananda yo so evamaha na heva kho me vedana atta
appatisamvedano   me   attati  so  evamassa  vacaniyo  yattha  panavuso
sabbaso   vedayitam   atthi   1-   api   nu   kho   tattha   asmiti  2-
@Footnote: 1 Ma. Yu. natthi. 2 Ma. ayamahamasmiti. ito param idisameva.
Siyati  .  no  hetam  bhante  .  tasmatihananda  etenapetam nakkhamati na
heva kho me vedana atta appatisamvedano me attati samanupassitum.
     {63.4} Tatrananda yo so evamaha na heva kho me vedana atta
nopi  appatisamvedano  [1]-  atta  atta  me  vedayati  vedanadhammo
hi  me  attati  .  so  evamassa vacaniyo vedana ca hi avuso sabbena
sabbam   sabbatha   sabbam  aparisesa  nirujjheyyum  sabbaso  vedanaya  asati
vedananirodha  api  nu kho tattha ahamasmiti 2- siyati. No hetam bhante.
Tasmatihananda  etenapetam  nakkhamati  na  heva  kho  me  vedana atta
nopi  appatisamvedano  [3]-  atta  atta  me  vedayati  vedanadhammo
hi me attati samanupassitum.
     [64]  Yato  kho  ananda  bhikkhu  neva  vedanam attanam samanupassati
nopi   appatisamvedanam  attanam  samanupassati  nopi  atta  [4]-  vedayati
vedanadhammo  hi  me  attati  samanupassati . So evam samanupassanto 5-
na   6-   kinci  loke  upadiyati  anupadiyanca  na  paritassati  aparitassam
paccattanneva    parinibbayati    khina   jati   vusitam   brahmacariyam   katam
karaniyam   naparam   itthattayati   pajanati   .  evam  vimuttam  7-  kho
ananda   bhikkhum  yo  evam  vadeyya  hoti  tathagato  parammarana  itisa
ditthiti    8-    tadakallam    .    na    hoti   tathagato   parammarana
@Footnote:1-3-4 Ma. Yu. me. 2 Yu. ayamahamasmiti. 5 Ma. nasamanupassanto.
@Yu. asamanupassanto. 6 Ma. na ca. 7 Ma. Yu. vimuttacittam.
@8 itissa ditthititipi patho.
Itisa   ditthiti   tadakallam   .   hoti   ca   na   ca   hoti  tathagato
parammarana   itisa   ditthiti   tadakallam   .   neva  hoti  na  na  hoti
tathagato   parammarana   itisa  ditthiti  tadakallam  .  tam  kissa  hetu .
Yavatananda   adhivacanam   yavata   adhivacanapatho  yavata  niruttipatho  1-
yavata     pannatti    yavata    pannattipatho    yavata    pannapanam
yavata    pannavacaram    yavata    vattam    vattati    tavata   vattam
vattati    tadabhinna    vimutto    bhikkhu    tadabhinna    vimuttam    bhikkhum
na janati na passati itisa ditthiti tadakallam.
     [65]   Satta   kho   ima   2-  ananda  vinnanatthitiyo  dve
ayatanani   .   katama   satta   .   santananda  satta  nanattakaya
nanattasannino   seyyathapi   manussa   ekacce   ca  deva  ekacce
ca   vinipatika   ayam   pathama   vinnanatthiti   .   santananda   satta
nanattakaya    ekattasannino    seyyathapi    deva    brahmakayika
pathamabhinibbatta  catuapayika  3-  satta  ca  ayam  dutiya vinnanatthiti.
Santananda     satta     ekattakaya    nanattasannino    seyyathapi
deva   abhassara   ayam   tatiya   vinnanatthiti  .  santananda  satta
ekattakaya    ekattasannino    seyyathapi   deva   subhakinha   ayam
catuttha   vinnanatthiti   .   santananda   satta   sabbaso   rupasannanam
samatikkama    patighasannanam    atthangama    nanattasannanam   amanasikara
ananto     akasoti     akasanancayatanupaga     ayam     pancama
@Footnote: 1 Ma. Yu. nirutti. 2 Ma. ayam patho natthi. 3 Ma. Yu.
@catuapayika sattati ime dve patha natthi.
Vinnanatthiti    .    santananda   satta   sabbaso   akasanancayatanam
samatikkamma    anantam    vinnananti   vinnanancayatanupaga   ayam   chattha
vinnanatthiti    .    santananda    satta    sabbaso   vinnanancayatanam
samatikkamma    natthi    kinciti    akincannayatanupaga    ayam    sattama
vinnanatthiti    .    asannisattayatanam   1-   nevasannanasannayatanameva
dutiyam.
     {65.1}   Tatrananda   yayam   pathama  vinnanatthiti  nanattakaya
nanattasannino   seyyathapi   manussa   ekacce   ca  deva  ekacce
ca  vinipatika  yo  nu  kho  ananda  tanca  pajanati  tassa  ca samudayam
pajanati  tassa  ca  atthangamam   pajanati  tassa  ca  assadam pajanati
tassa  ca  adinavam  pajanati  tassa  ca  nissaranam pajanati kallam nu tena
tadabhinanditunti   .  no  hetam  bhante  .pe.  tatrananda  yayam  sattama
vinnanatthiti      sabbaso     vinnanancayatanam     samatikkamma     natthi
kinciti   akincannayatanupaga   yo   nu   kho  ananda  tanca  pajanati
tassa  ca  samudayam  pajanati  tassa  ca  atthangamam  pajanati  tassa  ca
assadam   pajanati   tassa  ca  adinavam  pajanati  tassa  ca  nissaranam
pajanati   kallam   nu   tena   tadabhinanditunti  .  no  hetam  bhante .
Tatrananda   yamidam   asannisattayatanam   yo   nu   kho   ananda   tanca
pajanati    tassa    ca   samudayam   pajanati   tassa   ca   atthangamam
@Footnote: 1 asannasattayatananti va patho.
Pajanati    tassa    ca   assadam   pajanati   tassa   ca   adinavam
pajanati  tassa  ca  nissaranam  pajanati  kallam  nu  tena tadabhinanditunti.
No    hetam   bhante   .   tatrananda   yamidam   nevasannanasannayatanam
yo   nu   kho   ananda  tanca  pajanati  tassa  ca  samudayam  pajanati
tassa   ca   atthangamam  pajanati  tassa  ca  assadam  pajanati  tassa
ca   adinavam   pajanati  tassa  ca  nissaranam  pajanati  kallam  nu  tena
tadabhinanditunti   .   no   hetam   bhante  .  yato  kho  ananda  bhikkhu
imasanca    sattannam    vinnanatthitinam    imesanca   dvinnam   ayatananam
samudayanca     atthangamanca     assadanca     adinavanca     nissarananca
yathabhutam   viditva   anupada   vimutto   hoti  ayam  vuccatananda  bhikkhu
pannavimutto.
     [66]  Attha  kho  ime  ananda  vimokkha  .  katame  attha .
Rupi   rupani   passati   ayam   pathamo   vimokkho   .   ajjhattamarupasanni
bahiddharupani    passati    ayam    dutiyo    vimokkho    .   subhanteva
adhimutto   hoti   ayam   tatiyo   vimokkho   .   sabbaso   rupasannanam
samatikkamma    patighasannanam    atthangama    nanattasannanam   amanasikara
ananto    akasoti    akasanancayatanam   upasampajja   viharati   ayam
catuttho    vimokkho    .    sabbaso   akasanancayatanam   samatikkamma
anantam    vinnananti    vinnanancayatanam    upasampajja    viharati    ayam
pancamo    vimokkho    .    sabbaso    vinnanancayatanam    samatikkamma
Natthi    kinciti    akincannayatanam   upasampajja   viharati   ayam   chattho
vimokkho       .      sabbaso      akincannayatanam      samatikkamma
nevasannanasannayatanam      upasampajja     viharati     ayam     sattamo
vimokkho     .     sabbaso     nevasannanasannayatanam     samatikkamma
sannavedayitam   nirodham   upasampajja   viharati  ayam  atthamo  vimokkho .
Ime kho ananda attha vimokkha.
     {66.1}  Yato  kho  ananda  bhikkhu  ime attha vimokkhe anulomampi
samapajjati     patilomampi    samapajjati    anulomapatilomampi    samapajjati
yatthicchakam   yadicchakam   yavaticchakam   samapajjatipi   vutthatipi   asavananca
khaya  anasavam  cetovimuttim  pannavimuttim  ditthe  va  dhamme  sayam abhinna
sacchikatva  upasampajja  viharati  ayam  vuccatananda bhikkhu ubhatobhagavimutto.
Imaya    ca    ananda   ubhatobhagavimuttiya   anna   ubhatobhagavimutti
uttaritara  va  panitatara  va  natthiti  .  idamavoca  bhagava. Attamano
ayasma anando bhagavato bhasitam abhinanditi.
                 Mahanidanasuttam nitthitam dutiyam.
                    ---------------
                     Mahaparinibbanasuttam
     [67]   Evamme  sutam  .  ekam  samayam  bhagava  rajagahe  viharati
gijjhakute  pabbate  .  tena  kho  pana  samayena raja magadho ajatasattu
vedehiputto   vajjim   1-   abhiyatukamo   hoti   .   so  evamaha
aham   hi   me  vajjim  evammahiddhike  evammahanubhave  ucchejjami  vajjim
vinasessami vajjim anayabyasanam apadessami vajjinti.
     {67.1}  Athakho  raja  magadho ajatasattu vedehiputto vassakaram
brahmanam   magadhamahamattam  amantesi  ehi  tvam  brahmana  yena  bhagava
tenupasankama   upasankamitva   mama   vacanena   bhagavato   pade   sirasa
vandahi   appabadham   appatankam   lahutthanam   balam   phasuviharam   puccha
raja   bhante   magadho   ajatasattu   vedehiputto   bhagavato  pade
sirasa   vandati   appabadham   appatankam   lahutthanam   balam   phasuviharam
pucchatiti    evanca    vadehi    raja   bhante   magadho   ajatasattu
vedehiputto   vajjim   abhiyatukamo  so  evamaha  aham  hi  me  vajji
evammahiddhike    evammahanubhave    ucchejjami    vajjim   vinasessami
vajjim   anayabyasanam   apadessami   vajjinti   yatha   ca   te  bhagava
byakaroti   tam   sadhukam   uggahetva   mama   aroceyyasi   na   hi
tathagata vitatham bhanantiti.
     {67.2}  Evam  bhoti  kho  vassakaro  brahmano  magadhamahamatto
ranno     magadhassa     ajatasattussa     vedehiputtassa    patissutva
bhaddani    bhaddani    yanani    yojetva    bhaddam    bhaddam    yanam
@Footnote: 1 Ma. Yu. vajji. ito param idisameva. 2 Ma. ucchecchami. ito param idisameva.
Abhiruhitva   bhaddehi   bhaddehi   yanehi   rajagahamha   niyyasi  yena
gijjhakuto   pabbato   tena   payasi   yavatika  yanassa  bhumi  yanena
gantva   yana  paccorohitva  pattiko  va  yena  bhagava  tenupasankami
upasankamitva   bhagavata   saddhim   sammodi   sammodaniyam   katham   saraniyam
vitisaretva   ekamantam   nisidi  .  ekamantam  nisinno  kho  vassakaro
brahmano   magadhamahamatto   bhagavantam   etadavoca   raja  bho  gotama
magadho   ajatasattu   vedehiputto   bhoto   gotamassa  pade  sirasa
vandati   appabadham   appatankam   lahutthanam   balam   phasuviharam   pucchati
raja  bho  gotama  magadho  ajatasattu  vedehiputto vajjim abhiyatukamo
so  evamaha  aham  hi me vajji evammahiddhike evammahanubhave ucchejjami
vajjim vinasessami vajjim anayabyasanam apadessami vajjinti.
     [68]   Tena   kho   pana  samayena  ayasma  anando  bhagavato
pitthito thito hoti bhagavantam vijiyamano 1-.
     {68.1}  Athakho  bhagava  ayasmantam  anandam amantesi kinti  te
ananda  sutam  vajji  abhinhasannipata  sannipatabahulati . Sutam metam bhante
vajji   abhinhasannipata   sannipatabahulati  .  yavakivanca  ananda  vajji
abhinhasannipata   sannipatabahula  bhavissanti  2-  vuddhiyeva  2-  ananda
@Footnote: 1 Ma. vijayamano. Yu. vijamano. 2 abhinhasannipata bhavissanti sannipatabahulatipi
@pathakkamena bhavitabbam. 3 Ma. Yu. vuddhiyeva. ito param idisameva.
Vajjinam patikankha no parihani.
     {68.2}  Kinti  te  ananda  sutam vajji samagga sannipatanti samagga
vutthahanti  samagga  vajjikaraniyani  karontiti  .  sutam  metam  bhante  vajji
samagga    sannipatanti    samagga    vutthahanti   samagga   vajjikaraniyani
karontiti  .  yavakivanca  ananda  vajji  samagga  sannipatissanti  samagga
vutthahissanti    samagga   vajjikaraniyani   karissanti   vuddhiyeva   ananda
vajjinam patikankha no parihani.
     {68.3}  Kinti  te  ananda  sutam vajji apannattam na pannapenti 1-
pannattam    na    samucchindanti    yathapannatte    porane   vajjidhamme
samadaya   vattantiti   .   sutam   metam   bhante   vajji   apannattam  na
pannapenti    pannattam    na    samucchindanti    yathapannatte   porane
vajjidhamme    samadaya    vattantiti   .   yavakivanca   ananda   vajji
apannattam     na     pannapessanti     pannattam    na    samucchindissanti
yathapannatte   porane   vajjidhamme   samadaya   vattissanti  vuddhiyeva
ananda vajjinam patikankha no parihani.
     {68.4}  Kinti  te  ananda sutam vajji ye te vajjinam vajjimahallaka
te   sakkaronti   garukaronti  2-  manenti  pujenti  tesanca  sotabbam
mannantiti   .  sutam  metam  bhante  vajji  ye  te  vajjinam  vajjimahallaka
te   sakkaronti   garukaronti   manenti   pujenti   tesanca   sotabbam
mannantiti    .     yavakivanca    ananda   vajji   ye   te   vajjinam
@Footnote: 1 pannapentitipi patho. 2 Ma. garum karonti. ito param idisameva.
Vajjimahallaka   te   sakkarissanti   garukarissanti  manessanti  pujessanti
tesanca   sotabbam   mannissanti   vuddhiyeva   ananda  vajjinam  patikankha
no parihani.
     {68.5}  Kinti  te ananda sutam vajji ya ta kulitthiyo kulakumariyo
ta  na  okkassa  pasayha  vasentiti  .  sutam  metam bhante vajji ya ta
kulitthiyo  kulakumariyo  ta  na  okkassa  pasayha vasentiti. Yavakivanca
ananda  vajji  ya  ta  kulitthiyo  kulakumariyo  ta  na okkassa pasayha
vasessanti vuddhiyeva ananda vajjinam patikankha no parihani.
     {68.6}  Kinti te ananda sutam vajji yani tani vajjinam vajjicetiyani
abbhantarani    ceva    bahirani   ca   tani   sakkaronti   garukaronti
manenti   pujenti   tesanca   dinnapubbam   katapubbam   dhammikam   balim  no
parihapentiti  .  sutam  metam  bhante  vajji  yani tani vajji vajjicetiyani
abbhantarani  ceva  bahirani  ca  tani  sakkaronti  garukaronti  manenti
pujenti  tesanca  dinnapubbam  katapubbam  dhammikam  balim  no  parihapentiti .
Yavakivanca  ananda  vajji  yani  tani  vajjinam  vajjicetiyani abbhantarani
ceva  bahirani  ca  tani  sakkarissanti garukarissanti manessanti pujessanti
tesanca   dinnapubbam  katapubbam  dhammikam  balim  no  parihapessanti  vuddhiyeva
ananda vajjinam patikankha no parihani.
     {68.7}    Kinti    te    ananda   sutam   vajjinam   arahantesu
dhammikarakkhavaranagutti      susamvihita      kinti      anagata      ca
Arahanto   vijitam   agaccheyyum   agata   ca   arahanto  vijite  phasum
vihareyyunti  .  sutam  metam  bhante vajjinam arahantesu dhammikarakkhavaranagutti
susamvihita   kinti   anagata   ca  arahanto  vijitam  agaccheyyum  agata
ca   arahanto   vijite   phasum   vihareyyunti   .   yavakivanca  ananda
vajjinam   arahantesu   dhammikarakkhavaranagutti   susamvihita   bhavissati   kinti
anagata   ca   arahanto   vijitam   agaccheyyum   agata  ca  arahanto
vijite   phasum   vihareyyunti   vuddhiyeva   ananda   vajjinam   patikankha
no parihaniti.
     [69]    Athakho    bhagava   vassakaram   brahmanam   magadhamahamattam
amantesi   ekamidaham   brahmana  samayam  vesaliyam  viharami  sarandade
cetiye   tatraham   vajjinam   ime   satta  aparihaniye  dhamme  desesim
yavakivanca    brahmana    ime   satta   aparihaniya   dhamma   vajjisu
thassanti   imesu  ca  sattasu  aparihaniyesu  dhammesu  vajji  sandississanti
vuddhiyeva brahmana vajjinam patikankha no parihaniti.
     {69.1}   Evam   vutte   vassakaro  brahmano  magadhamahamatto
bhagavantam   etadavoca   ekamekenapi  bho  gotama  aparihaniyena  dhammena
samannagatanam   vajjinam   vuddhiyeva   patikankha   no  parihani  ko  pana
vado  sattahi  aparihaniyehi  dhammehi  akaraniya  ca  1- bho gotama vajji
ranna   magadhena  ajatasattuna  vedehiputtena  yadidam  yuddhassa  annatra
upalapanaya   annatra   mithubhedaya   handa   cadahi   mayam   bho  gotama
@Footnote: 1 Ma. Yu. va.
Gacchama   bahukicca   mayam   bahukaraniyati   .   yassadani  tvam  brahmana
kalam   mannasiti   .   athakho   vassakaro   brahmano   magadhamahamatto
bhagavato bhasitam abhinanditva anumoditva utthayasana pakkami.
     [70]   Athakho   bhagava   acirapakkante   vassakare   brahmane
magadhamahamatte   ayasmantam   anandam   amantesi   gaccha  tvam  ananda
yavatika  bhikkhu  rajagaham  upanissaya  viharanti  te sabbe upatthanasalayam
sannipatehiti   .   evam   bhanteti   kho  ayasma  anando  bhagavato
patissutva    yavatika    bhikkhu   rajagaham   upanissaya   viharanti   te
sabbe   upatthanasalayam   sannipatetva   yena   bhagava   tenupasankami
upasankamitva   bhagavantam   abhivadetva  ekamantam  atthasi  .  ekamantam
thito    kho   ayasma   anando   bhagavantam   etadavoca   sannipatito
bhante bhikkhusangho yassadani bhante bhagava kalam mannasiti.
     {70.1}   Athakho   bhagava   utthayasana   yena  upatthanasala
tenupasankami   upasankamitva   pannatte   asane  nisidi  .  nisajja  kho
bhagava   bhikkhu   amantesi   satta   vo   bhikkhave  aparihaniye  dhamme
desessami   tam   sunatha   sadhukam   manasikarotha   bhasissamiti  .  evam
bhanteti   kho   te   bhikkhu  bhagavato  paccassosum  .  bhagava  etadavoca
yavakivanca     bhikkhave     bhikkhu     abhinhasannipata    sannipatabahula
bhavissanti vuddhiyeva bhikkhave bhikkhunam patikankha no parihani.
     {70.2}      Yavakivanca      bhikkhave      bhikkhu      samagga
sannipatissanti          samagga         vutthahissanti         samagga
Sanghakaraniyani       karissanti      vuddhiyeva      bhikkhave      bhikkhunam
patikankha no parihani.
     {70.3}   Yavakivanca  bhikkhave  bhikkhu  apannattam  na  pannapessanti
pannattam      na     samucchindissanti     yathapannattesu     sikkhapadesu
samadaya   vattissanti   vuddhiyeva   bhikkhave   bhikkhunam    patikankha  no
parihani.
     {70.4}  Yavakivanca  bhikkhave  bhikkhu  ye  te bhikkhu thera rattannu
cirapabbajita     sanghapitaro     sanghaparinayaka     te     sakkarissanti
garukarissanti      manessanti      pujessanti     tesanca     sotabbam
mannissanti vuddhiyeva bhikkhave bhikkhunam patikankha no parihani.
     {70.5}    Yavakivanca    bhikkhave   bhikkhu   uppannaya   tanhaya
ponobbhavikaya    na    vasam   gacchissanti   vuddhiyeva   bhikkhave   bhikkhunam
patikankha no parihani.
     {70.6}   Yavakivanca   bhikkhave   bhikkhu  arannakesu  senasanesu
sapekkha   bhavissanti   vuddhiyeva   bhikkhave   bhikkhunam   patikankha   no
parihani.
     {70.7}    Yavakivanca    bhikkhave    bhikkhu   paccattanneva   satim
upatthapessanti     kinti     anagata    ca    pesala    sabrahmacari
agaccheyyum   agata  ca  pesala  sabrahmacari  phasum  1-  vihareyyunti
vuddhiyeva bhikkhave bhikkhunam patikankha no parihani.
     {70.8}   Yavakivanca   bhikkhave  ime  satta  aparihaniya  dhamma
bhikkhusu   thassanti   imesu   ca   sattasu   aparihaniyesu   dhammesu  bhikkhu
sandississanti vuddhiyeva bhikkhave bhikkhunam patikankha no parihani 2-.
@Footnote: 1 Ma. phasu. 2 no parihanititipi pathena pana bhavitabbam.
     [71]  Aparepi vo 1- bhikkhave satta aparihaniye dhamme desessami
tam   sunatha   sadhukam   manasikarotha   bhasissamiti  .  evam  bhanteti  kho
te bhikkhu bhagavato paccassosum.
     {71.1}  Bhagava  etadavoca yavakivanca bhikkhave bhikkhu na kammarama
bhavissanti   na   kammarata  na  kammaramatam  anuyutta  vuddhiyeva  bhikkhave
bhikkhunam patikankha no parihani.
     {71.2}  Yavakivanca  bhikkhave  bhikkhu  na  bhassarama  bhavissanti na
bhassarata    na   bhassaramatam   anuyutta   vuddhiyeva   bhikkhave   bhikkhunam
patikankha no parihani.
     {71.3}   Yavakivanca   bhikkhave  bhikkhu  na  niddarama  bhavissanti
na   niddarata   na   niddaramatam  anuyutta  vuddhiyeva  bhikkhave  bhikkhunam
patikankha no parihani.
     {71.4}    Yavakivanca    bhikkhave    bhikkhu   na   sanganikarama
bhavissanti     na    sanganikarata    na    sanganikaramatam     anuyutta
vuddhiyeva bhikkhave bhikkhunam patikankha no parihani.
     {71.5}   Yavakivanca   bhikkhave   bhikkhu   na  papiccha  bhavissanti
na  papikanam  icchanam  vasam  gata  vuddhiyeva  bhikkhave  bhikkhunam  patikankha
no parihani.
     {71.6}  Yavakivanca  bhikkhave  bhikkhu  na  papamitta  bhavissanti  na
papasahaya   na  papasampavankara  vuddhiyeva  bhikkhave  bhikkhunam  patikankha
no parihani.
     {71.7}  Yavakivanca  bhikkhave  bhikkhu na oramattakena visesadhigamena
antara   vosanam   apajjissanti  vuddhiyeva  bhikkhave  bhikkhunam  patikankha
no parihani.
     {71.8}   Yavakivanca   bhikkhave  ime  satta  aparihaniya  dhamma
@Footnote: 1 Si. Yu. kho. sabbattha idisameva.
Bhikkhusu   thassanti   imesu   ca   sattasu   aparihaniyesu   dhammesu  bhikkhu
sandississanti     vuddhiyeva     bhikkhave    bhikkhunam    patikankha    no
parihani.
     [72]  Aparepi  vo  bhikkhave  satta aparihaniye dhamme desessami
tam   sunatha   sadhukam   manasikarotha   bhasissamiti  .  evam  bhanteti  kho
te   bhikkhu   bhagavato   paccassosum   .   bhagava  etadavoca  yavakivanca
bhikkhave   bhikkhu   saddha   bhavissanti   .pe.   hirimana   bhavissanti  .
Ottappi    bhavissanti    .   bahussuta   bhavissanti   .   araddhaviriya
bhavissanti    .    upatthitassati   bhavissanti   .   pannavanto   bhavissanti
vuddhiyeva   bhikkhave   bhikkhunam   patikankha   no  parihani  .  yavakivanca
bhikkhave   ime   satta   aparihaniya   dhamma   bhikkhusu  thassanti  imesu
ca   sattasu   aparihaniyesu   dhammesu   bhikkhu   sandississanti   vuddhiyeva
bhikkhave bhikkhunam patikankha no parihani.
     [73]  Aparepi  vo  bhikkhave  satta aparihaniye dhamme desessami
tam   sunatha   sadhukam   manasikarotha   bhasissamiti  .  evam  bhanteti  kho
te bhikkhu bhagavato paccassosum.
     {73.1}    Bhagava    etadavoca    yavakivanca   bhikkhave   bhikkhu
satisambojjhangam       bhavessanti      .pe.      dhammavicayasambojjhangam
bhavessanti   .    viriyasambojjhangam   bhavessanti   .   pitisambojjhangam
bhavessanti   .   passaddhisambojjhangam  bhavessanti  .  samadhisambojjhangam
bhavessanti        .        upekkhasambojjhangam        bhavessanti
Vuddhiyeva bhikkhave bhikkhunam patikankha no parihani.
     {73.2}   Yavakivanca   bhikkhave  ime  satta  aparihaniya  dhamma
bhikkhusu   thassanti   imesu   ca   sattasu   aparihaniyesu   dhammesu  bhikkhu
sandississanti vuddhiyeva bhikkhave bhikkhunam patikankha no parihani.
     [74]  Aparepi  vo  bhikkhave  satta aparihaniye dhamme desessami
tam   sunatha   sadhukam   manasikarotha   bhasissamiti  .  evam  bhanteti  kho
te   bhikkhu   bhagavato   paccassosum   .   bhagava  etadavoca  yavakivanca
bhikkhave     bhikkhu    aniccasannam    bhavessanti    .pe.    anattasannam
bhavessanti  .  asubhasannam  bhavessanti  .  adinavasannam  bhavessanti .
Pahanasannam   bhavessanti   .   viragasannam   bhavessanti  .  nirodhasannam
bhavessanti   vuddhiyeva   bhikkhave   bhikkhunam  patikankha  no  parihani .
Yavakivanca   bhikkhave   ime  satta  aparihaniya  dhamma  bhikkhusu  thassanti
imesu    ca    sattasu   aparihaniyesu   dhammesu   bhikkhu   sandississanti
vuddhiyeva bhikkhave bhikkhunam patikankha no parihani.
     [75]  Aparepi  vo  bhikkhave  cha  aparihaniye  dhamme desessami
tam   sunatha   sadhukam   manasikarotha   bhasissamiti  .  evam  bhanteti  kho
te bhikkhu bhagavato paccassosum.
     {75.1}   Bhagava   etadavoca  yavakivanca  bhikkhave  bhikkhu  mettam
kayakammam   paccupatthapessanti   sabrahmacarisu   avi   ceva   raho   ca
vuddhiyeva bhikkhave bhikkhunam patikankha no parihani.
     {75.2}  Yavakivanca  bhikkhave bhikkhu mettam vacikammam paccupatthapessanti
.pe.   Mettam   manokammam  paccupatthapessanti  sabrahmacarisu  avi  ceva
raho ca vuddhiyeva bhikkhave bhikkhunam patikankha no parihani.
     {75.3}   Yavakivanca   bhikkhave  bhikkhu  ye  te  labha  dhammika
dhammaladdha    antamaso    pattapariyapannamattampi    tatharupehi    labhehi
na    1-    appativibhattabhogi    bhavissanti    silavantehi   sabrahmacarihi
sadharanabhogi vuddhiyeva bhikkhave bhikkhunam patikankha no parihani.
     {75.4}  Yavakivanca  bhikkhave  bhikkhu  yani  tani  silani akhandani
acchiddani     asabalani     akammasani     bhujissani    vinnupasatthani
aparamatthani    samadhisamvattanikani   tatharupesu   silesu   silasamannagata
viharissanti  sabrahmacarihi  avi  ceva  raho  ca  vuddhiyeva bhikkhave bhikkhunam
patikankha no parihani.
     {75.5}  Yavakivanca  bhikkhave  bhikkhu  yayam  ditthi ariya niyyanika
niyyati     takkarassa     sammadukkhakkhayaya     tatharupaya     ditthiya
ditthisamannagata   viharissanti   sabrahmacarihi   avi   ceva   raho   ca
vuddhiyeva bhikkhave bhikkhunam patikankha no parihani.
     {75.6}  Yavakivanca  bhikkhave  ime  cha  aparihaniya dhamma bhikkhusu
thassanti   imesu   ca   chasu  aparihaniyesu  dhammesu  bhikkhu  sandississanti
vuddhiyeva bhikkhave bhikkhunam patikankha no parihaniti.
     {75.7}  Tatrapi  sudam  bhagava  rajagahe viharanto gijjhakute pabbate
etadeva  bahulam  bhikkhunam  dhammim  katham  karoti  iti silam iti samadhi iti panna
silaparibhavito   samadhi   mahapphalo   hoti   mahanisamso   samadhiparibhavita
@Footnote: 1 Ma. Yu. nasaddo natthi. atireko bhaveyya.
Panna   mahapphala   hoti   mahanisamsa   pannaparibhavitam  cittam  sammadeva
asavehi vimuccati seyyathidam kamasava bhavasava 1- avijjasavati.
     [76]  Athakho  bhagava  rajagahe  yathabhirantam  viharitva  ayasmantam
anandam  amantesi  ayamananda yena ambalatthika tenupasankamissamati.
Evam  bhanteti  kho  ayasma  anando  bhagavato  paccassosi  .  athakho
bhagava  mahata  bhikkhusanghena  saddhim  yena  ambalatthika  tadavasari  .  tatra
sudam  bhagava  ambalatthikayam  viharati  rajagarake  .  tatrapi  sudam  bhagava
ambalatthikayam   viharanto   rajagarake   etadeva  bahulam  bhikkhunam  dhammim
katham   karoti   itipi   silam   itipi   samadhi  itipi  panna  silaparibhavito
samadhi    mahapphalo    hoti    mahanisamso    samadhiparibhavita    panna
mahapphala    hoti    mahanisamsa    pannaparibhavitam    cittam    sammadeva
asavehi vimuccati seyyathidam kamasava bhavasava avijjasavati.
     [77]    Athakho   bhagava   ambalatthikayam   yathabhirantam   viharitva
ayasmantam    anandam    amantesi    ayamananda   yena   nalanda
tenupasankamissamati   .   evam   bhanteti   kho   ayasma   anando
bhagavato   paccassosi   .   athakho   bhagava   mahata  bhikkhusanghena  saddhim
yena   nalanda   tadavasari   .   tatra  sudam  bhagava  nalandayam  viharati
@Footnote: 1 ito param payato ditthasavati dissati suttantanayena pana tayo asava natabba.
Pavadikambavane.
     {77.1}  Athakho  ayasma  sariputto  yena  bhagava  tenupasankami
upasankamitva   bhagavantam   abhivadetva   ekamantam   nisidi  .  ekamantam
nisinno    kho    ayasma   sariputto   bhagavantam   etadavoca   evam
pasanno   aham   bhante   bhagavati  na  cahu  na  ca  bhavissati  na  cetarahi
vijjati     anno     samano     va    brahmano    va    bhagavata
bhiyyobhinnataro   yadidam   sambodhiyanti   .   ulara   kho   te   ayam
sariputta    asabhivaca   1-   bhasita   ekamso   gahito   sihanado
nadito   evam   pasanno  aham  bhante  bhagavati  na  cahu  na  ca  bhavissati
na   cetarahi   vajjati   anno   samano   va  brahmano  va  bhagavata
bhiyyobhinnataro yadidam sambodhiyanti
     {77.2}  kim  nu  2- sariputta ye te ahesum atitamaddhanam arahanto
sammasambuddha   sabbe   te  bhagavanto  cetasa  ceto  paricca  vidita
evamsila   te   bhagavanto  ahesum  itipi  evamdhamma  .  evampanna .
Evamvihari  .  evamvimutta  te  bhagavanto  ahesum  itipiti  .  no hetam
bhanteti 3-.
     {77.3}  Kim  pana  [4]- sariputta ye te bhavissanti anagatamaddhanam
arahanto  sammasambuddha  sabbe te bhagavanto cetasa ceto paricca vidita
evamsila  te  bhagavanto  bhavissanti  itipi  evamdhamma  .  evampanna .
Evamvihari   .   evamvimutta  te  bhagavanto  bhavissanti  itipiti  .  no
hetam bhanteti.
     {77.4}  Kim  pana  sariputta  te  aham etarahi araham sammasambuddho
cetasa      ceto      paricca      vidito     evamsilo     bhagava
@Footnote: 1 Ma. Yu. asabhi vaca. 2 Ma. te. 3 Ma. Yu. itisaddo natthi. sabbattha
@idisameva. 4 Ma. te. ito param idisameva.
Itipi  evamdhammo  .  evampanno  .  evamvihari  .  evamvimutto  bhagava
itipiti   .  no  hetam  bhanteti  .  ettha  ca  hi  1-  te  sariputta
atitanagatapaccuppannesu    arahantesu   sammasambuddhesu   cetoparinnaya
nanam  2-  natthi  atha  kincetarahi  te  ayam sariputta ulara asabhivaca
bhasita   ekamso   gahito   sihanado   nadito   evam   pasanno   aham
bhante   bhagavati   na  cahu  na  ca  bhavissati  na  cetarahi  vijjati  anno
samano    va    brahmano    va   bhagavata   bhiyyobhinnataro   yadidam
sambodhiyanti.
     {77.5}  Na  kho  me  bhante  atitanagatapaccuppannesu arahantesu
sammasambuddhesu   cetoparinnaya   nanam  atthi  apica  [3]-  dhammanvayo
vidito   seyyathapi   bhante   ranno   paccantimam  nagaram  dalhadvaram  4-
dalhapakaratoranam     ekadvaram     tatrassa     dovariko    pandito
viyatto   medhavi   anatanam  5-  nivareta  natanam  paveseta  so
tassa  nagarassa  samanta  anucariyaya  6-  patham  anukkamamano  na passeyya
pakarasandhim   va   pakaravivaram  va  antamaso  bilaranikkhamanamattampi  7-
na   passeyya   tassa   evamassa   ye   kho  keci  olarika  pana
imam   nagaram  pavisanti  va  nikkhamanti  va  sabbe  te  imina  dvarena
pavisanti   va   nikkhamanti  vati  evameva  kho  me  bhante  dhammanvayo
vidito   ye  te  bhante  ahesum  atitamaddhanam  arahanto  sammasambuddha
@Footnote: 1 Si. Ma. Yu. ettheva hi. 2 Si. cetoparinnanam. Ma. Yu. cetopariyananam.
@3 Ma. me. 4 Si. Ma. Yu. dalhuddapam. 5 Ma. Yu. annatanam. 6 Ma. Yu.
@anupariyaya. 7 Si. Ma. Yu. vilaranissakkanamattampi.
Sabbe   te   bhagavanto   panca   nivarane  pahaya  cetaso  upakkilese
pannaya     dubbalikarane     catusu     satipatthanesu     supatitthitacitta
satta    bojjhange    yathabhutam    bhavetva    anuttaram   sammasambodhim
abhisambujjhimsu   yepi   te   bhante   bhavissanti  anagatamaddhanam  arahanto
sammasambuddha    sabbe    te    bhagavanto   panca   nivarane   pahaya
cetaso    upakkilese    pannaya   dubbalikarane   catusu   satipatthanesu
supatitthitacitta    satta    bojjhange    yathabhutam   bhavetva   anuttaram
sammasambodhim    abhisambujjhissanti    bhagavapi    bhante   etarahi   araham
sammasambuddho   panca   nivarane   pahaya  cetaso  upakkilese  pannaya
dubbalikarane   catusu   satipatthanesu   supatitthitacitto   satta   bojjhange
yathabhutam bhavetva anuttaram sammasambodhim abhisambuddhoti.
     {77.6}  Tatrapi  sudam  bhagava  nalandayam viharanto pavadikambavane
etadeva  bahulam  bhikkhunam  dhammim  katham  karoti  itipi  silam  itipi samadhi itipi
panna     silaparibhavito     samadhi    mahapphalo    hoti    mahanisamso
samadhiparibhavita   panna   mahapphala   hoti   mahanisamsa  pannaparibhavitam
cittam   sammadeva   asavehi   vimuccati   seyyathidam  kamasava  bhavasava
avijjasavati.
     [78]    Athakho    bhagava    nalandayam   yathabhirantam   viharitva
ayasmantam    anandam   amantesi   ayamananda   yena   pataligamo
tenupasankamissamati  .  evam  bhanteti  kho  ayasma  anando bhagavato
Paccassosi   .   athakho   bhagava   mahata   bhikkhusanghena   saddhim   yena
pataligamo   tadavasari   .   assosum  kho  pataligamiya  1-  upasaka
bhagava    kira    pataligamam   anuppattoti   .   athakho   pataligamiya
upasaka    yena    bhagava    tenupasankamimsu    upasankamitva   bhagavantam
abhivadetva    ekamantam    nisidimsu    .    ekamantam   nisinna   kho
pataligamiya   upasaka   bhagavantam   etadavocum  adhivasetu  no  bhante
bhagava avasathagaranti. Adhivasesi bhagava tunhibhavena.
     {78.1}   Athakho   pataligamiya   upasaka   bhagavato  adhivasanam
viditva    utthayasana    bhagavantam    abhivadetva   padakkhinam   katva
yena   avasathagaram   tenupasankamimsu   upasankamitva   sabbasantharitam   2-
santhatam   avasathagaram  santharitva  asanani  pannapetva  udakamanikam  3-
patitthapetva   telappadipam   aropetva   yena  bhagava  tenupasankamimsu
upasankamitva   bhagavantam   abhivadetva   ekamantam  atthamsu  .  ekamantam
thita   kho   pataligamiya   upasaka  bhagavantam  etadavocum  sabbasantharitam
santhatam    bhante    avasathagaram    asanani   pannattani   udakamaniko
patitthapito   telappadipo   aropito   yassadani  bhante  bhagava  kalam
mannatiti.
     {78.2}  Athakho  bhagava  pubbanhasamayam  4-  nivasetva  pattacivaram
adaya    saddhim    bhikkhusanghena    yena    avasathagaram   tenupasankami
upasankamitva   pade   pakkhaletva   avasathagaram   pavisitva  majjhimam
@Footnote: 1 Ma. pataligamika. ito param idisameva. 2 Si. Ma. Yu. sabbasantharim. 3 Yu.
@udakamanim. 4 Ma. sayanhasamayam.
Thambham   nissaya   puratthabhimukho   nisidi   .   bhikkhusanghopi   kho  pade
pakkhaletva  avasathagaram  pavisitva  pacchimabhittim  nissaya  puratthabhimukho
nisidi   bhagavantanneva   purakkhatva   .   pataligamiyapi   kho  upasaka
pade   pakkhaletva   avasathagaram   pavisitva   puratthimabhittim  nissaya
pacchimabhimukha nisidimsu bhagavantanneva purakkhatva.
     [79]  Athakho  bhagava  pataligamiye  upasake  amantesi pancime
gahapatayo   adinava   dussilassa  silavipattiya  .  katame  panca  .  idha
gahapatayo    dussilo    silavipanno    pamadadhikaranam    mahatim   bhogajanim
nigacchati ayam pathamo adinavo dussilassa silavipattiya.
     {79.1}   Puna   caparam  gahapatayo  dussilassa  silavipannassa  papako
kittisaddo abbhuggacchati ayam dutiyo adinavo dussilassa silavipattiya.
     {79.2}  Puna  caparam  gahapatayo  dussilo  silavipanno yannadeva parisam
upasankamati    yadi   khattiyaparisam   yadi   brahmanaparisam   yadi   gahapatiparisam
yadi   samanaparisam  avisarado  upasankamati  mankubhuto  ayam  tatiyo  adinavo
dussilassa silavipattiya.
     {79.3}  Puna  caparam  gahapatayo  dussilo  silavipanno sammulho kalam
karoti ayam catuttho adinavo dussilassa silavipattiya.
     {79.4}  Puna  caparam  gahapatayo  dussilo  silavipanno kayassa bheda
parammarana   apayam   duggatim   vinipatam   nirayam   upapajjati  ayam  pancamo
adinavo  dussilassa  silavipattiya  .  ime  kho  gahapatayo panca adinava
dussilassa silavipattiya.
     [80]   Pancime   gahapatayo   anisamsa  silavato  silasampadaya .
Katame   panca   .  idha  gahapatayo  silava  silasampanno  appamadadhikaranam
mahantam    bhogakkhandham    adhigacchati    ayam   pathamo   anisamso   silavato
silasampadaya.
     {80.1}    Puna    caparam    gahapatayo    silavato   silasampannassa
kalyano   kittisaddo   abbhuggacchati   ayam   dutiyo   anisamso  silavato
silasampadaya.
     {80.2}   Puna   caparam   gahapatayo  silava  silasampanno  yannadeva
parisam   upasankamati   yadi  khattiyaparisam  yadi  brahmanaparisam  yadi  gahapatiparisam
yadi    samanaparisam    visarado    upasankamati   amankubhuto   ayam   tatiyo
anisamso silavato silasampadaya.
     {80.3}   Puna   caparam  gahapatayo  silava  silasampanno  asammulho
kalam karoti ayam catuttho anisamso silavato silasampadaya.
     {80.4}   Puna   caparam   gahapatayo   silava  silasampanno  kayassa
bheda    parammarana   sugatim   saggam   lokam   upapajjati   ayam   pancamo
anisamso   silavato   silasampadaya   .   ime   kho   gahapatayo   panca
anisamsa silavato silasampadayati.
     [81]  Athakho  bhagava  pataligamiye upasake bahudeva rattim dhammiya
kathaya    sandassetva    samadapetva   samuttejetva   sampahamsetva
uyyojesi    abhikkanta    kho   gahapatayo   ratti   yassadani   tumhe
kalam   mannathati   .   evam   bhanteti   kho   pataligamiya  upasaka
bhagavato   patissutva   utthayasana   bhagavantam   abhivadetva   padakkhinam
katva   pakkamimsu   .   athakho   bhagava   acirapakkantesu  pataligamiyesu
Upasakesu sunnagaram pavisi.
     [82]   Tena   kho  pana  samayena  sunidhavassakara  magadhamahamatta
pataligame   nagaram   mapenti   vajjinam  patibahaya  .  tena  kho  pana
samayena    sambahula    devatayo    sahasseva    pataligame   vatthuni
parigganhanti  .  yasmim  padese  mahesakkha  devata  vatthuni  parigganhanti
mahesakkhanam   tattha   rannam  rajamahamattanam  cittani  namanti  nivesanani
mapetum    yamhi    padese   majjhima   devata   vatthuni   parigganhanti
majjhimanam   tattha   rannam   rajamahamattanam   cittani  namanti  nivesanani
mapetum   yamhi   padese   nica   devata  vatthuni  parigganhanti  nicanam
tattha   rannam   rajamahamattanam  cittani  namanti  nivesanani  mapetum .
Addasa   kho   bhagava   dibbena  cakkhuna  visuddhena  atikkantamanusakena
ta devatayo sahasseva pataligame vatthuni parigganhantiyo.
     {82.1}  Athakho  bhagava  rattiya paccusasamaye paccutthaya ayasmantam
anandam  amantesi   ko 1- nu kho ananda pataligame nagaram mapetiti.
Sunidhavassakara   bhante   magadhamahamatta   pataligame   nagaram  mapenti
vajjinam   patibahayati   .   seyyathapi   ananda   devehi  tavatimsehi
saddhim   sakko   2-  mantetva  evameva  kho  ananda  sunidhavassakara
magadhamahamatta    pataligame    nagaram   mapenti   vajjinam   patibahaya
idhaham   ananda  addasam  dibbena  cakkhuna  visuddhena  atikkantamanusakena
sambahula   devatayo   sahasseva   pataligame   vatthuni  parigganhantiyo
@Footnote: 1 Ma. ke nu kho- mapentiti. 2 Ma. Yu. ayam patho natthi.
Yamhi   padese   mahesakkha   devata  vatthuni  parigganhanti  mahesakkhanam
tattha   rannam   rajamahamattanam   cittani   namanti   nivesanani  mapetum
yamhi    padese   majjhima   devata   vatthuni   parigganhanti   majjhimanam
tattha   rannam   rajamahamattanam   cittani   namanti   nivesanani  mapetum
yamhi   padese   nica   devata   vatthuni   parigganhanti   nicanam  tattha
rannam   rajamahamattanam   cittani   namanti  nivesanani  mapetum  yavata
ananda    ariyam    ayatanam    yavata    vanippatho    idam   agganagaram
bhavissati   pataliputtam   putabhedanam   pataliputtassa   kho   ananda   tayo
antaraya bhavissanti aggito va udakato va mithubheda vati.
     [83]   Athakho   sunidhavassakara   magadhamahamatta   yena   bhagava
tenupasankamimsu    upasankamitva   bhagavata   saddhim   sammodimsu   sammodaniyam
katham   saraniyam   vitisaretva   ekamantam   atthamsu  .  ekamantam  thita
kho   sunidhavassakara   magadhamahamatta   bhagavantam   etadavocum  adhivasetu
no   bhante   bhavam  gotamo  ajjatanaya  bhattam  saddhim  bhikkhusanghenati .
Adhivasesi     bhagava    tunhibhavena    .    athakho    sunidhavassakara
magadhamahamatta   bhagavato   adhivasanam   viditva   yena   sako  avasatho
tenupasankamimsu    upasankamitva    sake    avasathe    panitam    khadaniyam
bhojaniyam   patiyadapetva   bhagavato   kalam   arocapesum  kalo  bho
gotama nitthitam bhattanti.
     {83.1}     Athakho     bhagava     pubbanhasamayam     nivasetva
pattacivaramadaya     saddhim     bhikkhusanghena     yena    sunidhavassakaranam
Magadhamahamattanam    avasatho    tenupasankami    upasankamitva   pannatte
asane   nisidi   .   athakho  sunidhavassakara  magadhamahamatta  buddhappamukham
bhikkhusangham    panitena    khadaniyena    bhojaniyena   sahattha   santappesum
sampavaresum    .    athakho   sunidhavassakara   magadhamahamatta   bhagavantam
bhuttavim   onitapattapanim   annataram   nicam   asanam   gahetva  ekamantam
nisidimsu   .   ekamantam   nisinne   kho   sunidhavassakare  magadhamahamatte
bhagava imahi gathahi anumodi
     [84]  Yasmim padese kappeti      vasam panditajatiyo 1-
           silavantettha bhojetva        sannate brahmacarino 2-.
           Ya tattha devata asum 3-    tasam dakkhinamadise
           ta pujita pujayanti            manita manayanti nam.
           Tato nam anukampanti           mata puttamva orasam
           devatanukampito poso       sada bhadrani passatiti.
     [85]   Athakho   bhagava   sunidhavassakare   magadhamahamatte  imahi
gathahi   anumoditva   utthayasana   pakkami   .   tena   kho  pana
samayena   sunidhavassakara   magadhamahamatta   bhagavantam   pitthito   pitthito
anubandha   honti   yenajja   samano   gotamo   dvarena   nikkhamissati
tam   gotamadvaram  nama  bhavissati  yena  titthena  ganganadim  4-  tarissati
tam   gotamatittham   nama   bhavissatiti   .  athakho  bhagava  yena  dvarena
@Footnote: 1 Yu. ... jatiko. 2 Ma. Yu. brahmacarayo. 3 Yu. assu. 4 Si. Ma. Yu. gangam
@nadim.
Nikkhami   tam   gotamadvaram   nama   ahosi   .   athakho   bhagava  yena
ganga   nadi   tenupasankami   .   tena  kho  pana  samayena  ganga  nadi
pura   hoti   samatittika   kakapeyya  .  appekacce  manussa  navam
pariyesanti    appekacce    ulumpam    pariyesanti   appekacce   kullam
bandhanti para param 1- gantukama.
     {85.1}  Athakho  bhagava  seyyathapi  nama  balava puriso samminjitam
va  baham  pasareyya  pasaritam  va  baham  samminjeyya evameva gangaya
nadiya orime tire antarahito parime tire paccutthasi saddhim bhikkhusanghena.
Addasa   kho   bhagava   te   manusse  appekacce  navam  pariyesante
appekacce  ulumpam  pariyesante  appekacce  kullam bandhante para param
gantukame   .   athakho  bhagava  etamattham  viditva  tayam  velayam  imam
udanam udanesi
    ye taranti annavam saram               setum katvana visajja pallalani
    kullam [2]- jano ca 3- bandhati     tinna medhavino janati.
                    Pathamabhanavaram 4-.
     [86]    Athakho    bhagava    ayasmantam    anandam   amantesi
ayamananda   yena  kotigamo  tenupasankamissamati  .  evam  bhanteti
kho   ayasma   anando   bhagavato   paccassosi   .   athakho  bhagava
mahata   bhikkhusanghena   saddhim   yena   kotigamo   tadavasari   .   tatra
@Footnote: 1 Si. Yu. aparaparam. Ma. apara param. ito param idisameva. Yu. ora param.
@2 Ma. Yu. hi. 3 Ma. Yu. casaddo natthi. 4 Ma. ... varo.
Sudam bhagava kotigame viharati. Tatra kho bhagava bhikkhu amantesi
     {86.1}   catunnam   bhikkhave  ariyasaccanam  ananubodha  appativedha
evamidam    dighamaddhanam   sandhavitam   samsaritam   mamanceva   tumhakanca  .
Katamesam  catunnam  .  dukkhassa  bhikkhave  ariyasaccassa ananubodha appativedha
evamidam    dighamaddhanam   sandhavitam   samsaritam   mamanceva   tumhakanca  .
Dukkhasamudayassa   bhikkhave   ariyasaccassa   ananubodha  appativedha  evamidam
dighamaddhanam   sandhavitam   samsaritam   mamanceva  tumhakanca  .  dukkhanirodhassa
bhikkhave   ariyasaccassa   ananubodha   appativedha   evamidam   dighamaddhanam
sandhavitam  samsaritam  mamanceva  tumhakanca  .  dukkhanirodhagaminiya  patipadaya
bhikkhave   ariyasaccassa   ananubodha   appativedha   evamidam   dighamaddhanam
sandhavitam samsaritam mamanceva tumhakanca.
     {86.2} Tayidam bhikkhave dukkham ariyasaccam anubuddham patividdham dukkhasamudayo 1-
ariyasaccam  anubuddham  patividdham  dukkhanirodho  2-  ariyasaccam anubuddham patividdham
dukkhanirodhagamini  patipada  ariyasaccam  anubuddham  patividdham  ucchinna bhavatanha
khina  bhavanetti  natthidani  punabbhavoti  .  idamavoca  bhagava  idam vatvana
sugato athaparam etadavoca sattha
     [87]  Catunnam ariyasaccanam       yathabhutam adassana
           samsaritam 3- dighamaddhanam       tasu tasveva jatisu.
           Tani etani ditthani        bhavanetti samuhata
           ucchinnam mulam dukkhassa        natthidani punabbhavoti.
@Footnote: 1 Ma. Yu. dukkhasamudayam. 2 Ma. Yu. dukkhanirodham. 3 Ma. Yu. samsitam.
     [88]  Tatrapi  sudam  bhagava  kotigame  viharanto  etadeva  bahulam
bhikkhunam   dhammim   katham   karoti   iti   silam   iti   samadhi   iti  panna
silaparibhavito   samadhi   mahapphalo   hoti   mahanisamso   samadhiparibhavita
panna     mahapphala     hoti    mahanisamsa    pannaparibhavitam    cittam
sammadeva    asavehi    vimuccati    seyyathidam    kamasava   bhavasava
avijjasavati.
     [89]  Athakho  bhagava  kotigame  yathabhirantam  viharitva ayasmantam
anandam  amantesi  ayamananda yena nadika 1- tenupasankamissamati.
Evam  bhanteti  kho  ayasma  anando  bhagavato  paccassosi  .  athakho
bhagava   mahata   bhikkhusanghena   saddhim  yena  nadika  tadavasari  .  tatra
sudam  bhagava  nadike  viharati  ginjakavasathe  .  athakho ayasma anando
yena    bhagava    tenupasankami   upasankamitva   bhagavantam   abhivadetva
ekamantam nisidi.
     {89.1}   Ekamantam   nisinno  kho  ayasma  anando  bhagavantam
etadavoca   salho  nama  bhante  bhikkhu  nadike  kalakato  tassa  ka
gati  ko  abhisamparayo  nanda  nama  bhante  bhikkhuni  nadike  kalakata
tassa   ka   gati  ko  abhisamparayo  sudatto  nama  bhante  upasako
nadike   kalakato   tassa   ka   gati   ko   abhisamparayo   sujata
nama     bhante    upasika    nadike    kalakata    tassa    ka
@Footnote: 1 Si. Ma. natika. ito param idisameva.
Gati   ko   abhisamparayo  kakudho  1-  nama  bhante  upasako  nadike
kalakato    tassa   ka   gati   ko   abhisamparayo   karalimbho   2-
nama   bhante  upasako  .pe.  nikato  nama  bhante  upasako  .pe.
Katissaho   nama   bhante   upasako   .pe.   tuttho   nama   bhante
upasako   .pe.  santuttho  nama  bhante  upasako  .pe.  bhato  3-
nama   bhante   upasako   .pe.  subhato  4-  nama  bhante  upasako
nadike kalakato tassa ka gati ko abhisamparayoti.
     {89.2}   Salho   ananda   bhikkhu   asavanam   khaya  anasavam
cetovimuttim    pannavimuttim    ditthe    va    dhamme   sayam   abhinna
sacchikatva     upasampajja     vihasi     nanda    ananda    bhikkhuni
pancannam     orambhagiyanam    sannojananam    parikkhaya    opapatika
tattha    parinibbayini    anavattidhamma    tasma    loka    sudatto
ananda   upasako   tinnam   sannojananam   parikkhaya   ragadosamohanam
tanutta   sakadagami   sakideva   imam   lokam   agantva   dukkhassantam
karissati     sujata     ananda    upasika    tinnam    sannojananam
parikkhaya   sotapanna   avinipatadhamma   niyata   sambodhiparayana  5-
kakudho    ananda    upasako   pancannam   orambhagiyanam   sannojananam
parikkhaya    opapatiko    tattha   parinibbayi   anavattidhammo   tasma
loka    karalimbho    ananda   upasako   .pe.   nikato   ananda
upasako   .   katissaho   ananda   upasako   .   tuttho   ananda
@Footnote: 1 Ma. kukkuto. 2 Si. Yu. kalingo. Ma. kalimbho. ito param idisameva.
@3 Si. Ma. Yu. bhaddo. 4 Si. Ma. Yu. subhaddo. 5 Ma. sambodhiparayana.
Upasako    .   santuttho   ananda   upasako   .   bhato   ananda
upasako   .   subhato   ananda   upasako   pancannam   orambhagiyanam
sannojananam   parikkhaya   opapatiko   tattha  parinibbayi  anavattidhammo
tasma   loka  paropannasa  1-  ananda  nadike  upasaka  kalakata
pancannam   orambhagiyanam   sannojananam   parikkhaya   opapatika   tattha
parinibbayino  anavattidhamma  tasma  loka  chadhika  2-  navuti ananda
nadike     upasaka    kalakata    tinnam    sannojananam    parikkhaya
ragadosamohanam   tanutta  sakadagamino  sakideva  imam  lokam  agantva
dukkhassantam   karissanti   dasatirekani  3-  ananda  pancasatani  nadike
upasaka    kalakata    tinnam    sannojananam   parikkhaya   sotapanna
avinipatadhamma niyata sambodhiparayana
     {89.3}  anacchariyam  kho  panetam ananda yam manussabhuto kalam kareyya
tasmim  tasmim  kho  4-  kalakate  tathagatam upasankamitva etamattham pucchissatha
vihesavesa   5-  ananda  tathagatassa  tasmatihananda  dhammadasam  nama
dhammapariyayam   desessami  yena  samannagato  ariyasavako  akankhamano
attana   va   attanam   byakareyya  khinanirayomhi  khinatiracchanayoni  6-
khinapettivisayo         khinapayaduggativinipato        sotapannohamasmi
avinipatadhammo niyato sambodhiparayanoti
     {89.4}   katamo   ca   so  ananda  dhammadaso  dhammapariyayo
yena     samannagato    ariyasavako    akankhamano    attana    va
attanam        byakareyya        khinanirayomhi       khinatiracchanayoni
@Footnote: 1 Ma. paropannasam. 2 Ma. Yu. sadhika. 3 Ma. Yu. satirekani.
@4 Ma. tasmim yeva kalamkate. Yu. ... ce. 5 Ma. vihesa hesa.
@6 Yu. ... yoniyo. ito param idisameva.
Khinapettivisayo         khinapayaduggativinipato        sotapannohamasmi
avinipatadhammo niyato sambodhiparayanoti
     {89.5}    idhananda    ariyasavako   buddhe   aveccappasadena
samannagato    hoti    itipi    so    bhagava   araham   sammasambuddho
vijjacaranasampanno     sugato    lokavidu    anuttaro    purisadammasarathi
sattha    devamanussanam    buddho   bhagavati   dhamme   aveccappasadena
samannagato   hoti   svakkhato  bhagavata  dhammo  sanditthiko  akaliko
ehipassiko    opanayiko    paccattam    veditabbo    vinnuhiti   sanghe
aveccappasadena   samannagato   hoti  supatipanno  bhagavato  savakasangho
ujupatipanno   bhagavato   savakasangho  nayapatipanno  bhagavato  savakasangho
samicipatipanno    bhagavato    savakasangho   yadidam   cattari   purisayugani
attha  purisapuggala  esa  bhagavato  savakasangho  ahuneyyo  pahuneyyo
dakkhineyyo anjalikaraniyo anuttaram punnakkhettam lokassati
     {89.6}   ariyakantehi   silehi   samannagato   hoti   akhandehi
acchiddehi     asabalehi     akammasehi     bhujissehi    vinnupasatthehi
aparamatthehi    samadhisamvattanikehi    ayam   kho   ananda   dhammadaso
dhammapariyayo     yena     samannagato    ariyasavako    akankhamano
attana    va    attanam   byakareyya   khinanirayomhi   khinatiracchanayoni
khinapettivisayo         khinapayaduggativinipato        sotapannohamasmi
avinipatadhammo niyato sambodhiparayanoti.
     {89.7}   Tatrapi   sudam  bhagava  nadike  viharanto  ginjakavasathe
etadeva   bahulam  bhikkhunam  dhammim  katham  karoti  iti  silam  iti  samadhi  iti
panna     silaparibhavito     samadhi    mahapphalo    hoti    mahanisamso
samadhiparibhavita      panna      mahapphala      hoti      mahanisamsa
pannaparibhavitam    cittam    sammadeva    asavehi    vimuccati   seyyathidam
kamasava bhavasava avijjasavati.
     [90]   Athakho  bhagava  nadike  yathabhirantam  viharitva  ayasmantam
anandam  amantesi  ayamananda  yena  vesali  tenupasankamissamati.
Evam  bhanteti  kho  ayasma  anando  bhagavato  paccassosi  .  athakho
bhagava  mahata  bhikkhusanghena  saddhim  yena  vesali  tadavasari  .  tatra sudam
bhagava   vesaliyam   viharati   ambapalivane  .  tatra  kho  bhagava  bhikkhu
amantesi
     {90.1}  sato  bhikkhave  bhikkhu  vihareyya  sampajano  ayam te 1-
amhakam  anusasani  .  kathanca  bhikkhave  bhikkhu  sato  hoti. Idha bhikkhave
bhikkhu   kaye  kayanupassi  viharati  atapi  sampajano  satima  vineyya
loke  abhijjhadomanassam  .  vedanasu  .  citte . Dhammesu dhammanupassi
viharati  atapi  sampajano  satima  vineyya  loke  abhijjhadomanassam .
Evam kho bhikkhave bhikkhu sato hoti.
     {90.2}   Kathanca   bhikkhave   bhikkhu   sampajano   hoti  .  idha
bhikkhave      bhikkhu      abhikkante      patikkante      sampajanakari
hoti       alokite       vilokite       sampajanakari      hoti
@Footnote: 1 Ma. Yu. vo. ito param idisameva.
Samminjite    pasarite    sampajanakari   hoti   sanghatipattacivaradharane
sampajanakari   hoti   asite   pite   khayite   sayite  sampajanakari
hoti    uccarapassavakamme    sampajanakari    hoti    gate    thite
nisinne   sutte  jagarite  bhasite  tunhibhave  sampajanakari  hoti .
Evam   kho   bhikkhave  bhikkhu  sampajano  hoti  .  sato  bhikkhave  bhikkhu
vihareyya sampajano ayam vo amhakam anusasaniti.
     [91]   Assosi   kho   ambapali   ganika  bhagava  kira  vesalim
anuppatto   vesaliyam   viharati   mayham  ambavaneti  .  athakho  ambapali
ganika   bhaddani   bhaddani   yanani   yojapetva  bhaddam  bhaddam  yanam
abhiruhitva   bhaddehi   bhaddehi   yanehi   vesaliya   niyyasi   yena
sako   aramo   tena   payasi   yavatika   yanassa   bhumi  yanena
gantva  yana  paccorohitva  pattika  1-  yena  bhagava  tenupasankami
upasankamitva   bhagavantam   abhivadetva   ekamantam   nisidi  .  ekamantam
nisinnam   kho   ambapalim   ganikam   bhagava   dhammiya   kathaya  sandassesi
samadapesi   samuttejesi   sampahamsesi   .   athakho   ambapali   ganika
bhagavata    dhammiya    kathaya    sandassita    samadapita   samuttejita
sampahamsita    bhagavantam   etadavoca   adhivasetu   me   bhante   bhagava
svatanaya    bhattam    saddhim   bhikkhusanghenati   .   adhivasesi   bhagava
tunhibhavena   .   athakho  ambapali  ganika  bhagavato  adhivasanam  viditva
utthayasana bhagavantam abhivadetva padakkhinam katva pakkami.
@Footnote: 1 Ma. Yu. pattikava.
     [92]   Assosum   kho   vesalika  licchavi  bhagava  kira  vesalim
anuppatto   vesaliyam   viharati   ambapalivaneti  .  athakho  te  licchavi
bhaddani   bhaddani  yanani  yojapetva  bhaddam  bhaddam  yanam  abhiruhitva
bhaddehi  bhaddehi  yanehi  vesaliya  niyyimsu  .  tatra  ekacce licchavi
nila   honti   nilavanna   nilavattha   nilalankara   ekacce  licchavi
pita   honti   pitavanna   pitavattha   pitalankara   ekacce  licchavi
lohitaka   1-   honti   lohitakavanna  lohitakavattha  lohitakalankara
ekacce    licchavi    odata   honti   odatavanna   odatavattha
odatalankara   .   athakho   ambapali   ganika   daharanam   daharanam
licchavinam akkhena akkham cakkena cakkam yuggena yuggam 2- pativattesi.
     {92.1}  Athakho  te  licchavi  ambapalim  ganikam  etadavocum  kim je
ambapali   daharanam   daharanam   licchavinam   akkhena  akkham  cakkena  cakkam
yuggena   yuggam  pativattesiti  .  tatha  hi  pana  me  ayyaputta  bhagava
nimantito   svatanaya   bhattam   saddhim   bhikkhusanghenati   .   dehi  je
ambapali  etam  bhattam  satasahassenati  .  sace  hi  3-  me ayyaputta
vesalim saharam dassatha evampi mahantam 4- bhattam na dassamiti.
     {92.2} Athakho te licchavi anguli pothesum 5- jitamha vata bho ambapalikaya
vancitamha  6-  vata  bho  ambapalikayati  7-  .  athakho  te  licchavi
@Footnote: 1 lohita ... lohitalankara 2 yuropiyavinayapotthakeyeva isaya isam cakkena cakkam
@yuggena yuggam akkhena akkhanti palikkamo dissati. 3 Ma. Yu. pi. 4 Ma. evamaham
@tam 5 Ma. angulim photesum. ito param idisameva. 6 Si. Yu. parajitamha.
@7 Ma. ambakayati.
Yena   ambapalivanam   tena   payimsu   .   addasa   kho   bhagava  te
licchavi   durato   va   agacchante   disvana   bhikkhu   amantesi  yesam
bhikkhave   bhikkhunam   deva   tavatimsa   aditthapubba  oloketha  bhikkhave
licchaviparisam   avaloketha   1-   bhikkhave   licchaviparisam  upasamharatha  bhikkhave
licchaviparisam   tavatimsasadisanti   .  athakho  te  licchavi  yavatika  yanassa
bhumi   yanena   gantva   yana   paccorohitva   pattika   va  yena
bhagava     tenupasankamimsu     upasankamitva     bhagavantam    abhivadetva
ekamantam  nisidimsu  .  ekamantam  nisinne  kho  te  licchavi bhagava dhammiya
kathaya sandassesi samadapesi samuttejesi sampahamsesi.
     {92.3}  Athakho  te  licchavi  bhagavata  dhammiya  kathaya sandassita
samadapita   samuttejita   sampahamsita   bhagavantam   etadavocum  adhivasetu
no   bhante  bhagava  svatanaya  bhattam  saddhim  bhikkhusanghenati  [2]- .
Adhivasitam  3-  kho  me  licchavi svatanaya ambapaliganikaya bhattanti 4-.
Athakho   te   licchavi  anguli  pothesum  jitamha  vata  bho  ambapalikaya
vancitamha   vata  bho  ambapalikayati  .  athakho  te  licchavi  bhagavato
bhasitam      abhinanditva     anumoditva     utthayasana     bhagavantam
abhivadetva padakkhinam katva pakkamimsu.
     {92.4}   Athakho   ambapali   ganika  tassa  rattiya  accayena
sake   arame   panitam   khadaniyam   bhojaniyam   patiyadapetva  bhagavato
@Footnote: 1 Ma. apaloketha. 2 Ma. athakho bhagava te licchavi etadavoca. 3 Si. Ma. Yu.
@adhivuttam. 4 yuropiyavinayapotthake pana adhivutthomhi licchavi svatanaya ganikaya
@bhattantiti palikkamo dissati.
Kalam   arocapesi   kalo   bhante   nitthitam   bhattanti   .   athakho
bhagava     pubbanhasamayam    nivasetva    pattacivaram    adaya    saddhim
bhikkhusanghena    yena    ambapaliganikaya   parivesanam   1-   tenupasankami
upasankamitva   pannatte   asane   nisidi  .  athakho  ambapali  ganika
buddhappamukham    bhikkhusangham    panitena    khadaniyena   bhojaniyena   sahattha
santappesi    sampavaresi    .   athakho   ambapali   ganika   bhagavantam
bhuttavim   onitapattapanim   annataram   nicam   asanam   gahetva  ekamantam
nisidi    .    ekamantam   nisinna   kho   ambapali   ganika   bhagavantam
etadavoca    imaham    bhante    aramam   buddhappamukhassa   bhikkhusanghassa
dammiti   .   patiggahesi   bhagava  aramam  .  athakho  bhagava  ambapalim
ganikam   dhammiya   kathaya   sandassetva   samadapetva   samuttejetva
sampahamsetva  utthayasana  pakkami  .  tatra  2-  sudam bhagava vesaliyam
viharanto   ambapalivane   etadeva   bahulam   bhikkhunam  dhammim  katham  karoti
iti  silam  iti  samadhi  iti  panna  silaparibhavito  samadhi  mahapphalo hoti
mahanisamso    samadhiparibhavita    panna   mahapphala   hoti   mahanisamsa
pannaparibhavitam    cittam    sammadeva    asavehi    vimuccati   seyyathidam
kamasava bhavasava avijjasavati.
     [93]    Athakho   bhagava   ambapalivane   yathabhirantam   viharitva
ayasmantam      anandam      amantesi      ayamananda      yena
veluvagamako   tenupasankamissamati   .   evam  bhanteti  kho  ayasma
@Footnote: 1 Yu. parivesana. 2 Ma. Yu. tatrapi. 3 Yu. beluvagamako.
Anando   bhagavato   paccassosi  .  athakho  bhagava  mahata  bhikkhusanghena
saddhim  yena  veluvagamako  tadavasari  .  tatra  sudam  bhagava  veluvagamake
viharati   .  tatra  kho  bhagava  bhikkhu  amantesi  etha  tumhe  bhikkhave
samanta   vesalim   yathamittam   1-   yathasandittham   yathasambhattam   vassam
upagacchatha   aham  pana  idheva  veluvagamake  vassam  upagacchamiti  .  evam
bhanteti   kho   te   bhikkhu   bhagavato   patissunitva   samanta  vesalim
yathamittam    yathasandittham    yathasambhattam    vassam    upagacchum   3-  .
Bhagava pana tattheva veluvagamake vassam upagacchi.
     {93.1}   Athakho  bhagavato  vassupagatassa  kharo  abadho  uppajji
balha  vedana  vattanti  maranantika  .  tatra  4-  sudam  bhagava  sato
sampajano   adhivasesi   avihannamano   .  athakho  bhagavato  etadahosi
na  kho  me  tam  patirupam  yoham  anamantetva  upatthake anapaloketva
bhikkhusangham     parinibbayeyyam    yannunaham    imam    abadham    viriyena
patippanametva   jivitasankharam  adhitthaya  vihareyyanti  .  athakho  bhagava
tam  abadham  viriyena  patippanametva  jivitasankharam  adhitthaya  vihasi .
Athakho  bhagavato  so  abadho  patippassambhi  .  athakho  bhagava  gilana
vutthito   aciravutthito   gelanna   vihara   nikkhamma  viharappacchayayam
pannatte   asane   nisidi   .   athakho   ayasma   anando   yena
bhagava     tenupasankami     upasankamitva     bhagavantam     abhivadetva
@Footnote: 1 Si. yathakhittam. 2 Ma. Yu. upetha. 3 Ma. upagacchimsu. 4 Yu. ta.
@5 Yu. adhivaseti.
Ekamantam  nisidi  .  ekamantam  nisinno  kho  ayasma  anando bhagavantam
etadavoca  dittha  [1]-  bhante bhagavato phasu dittham [2]- bhante bhagavato
khamaniyam  apica  me  bhante  madhurakajato viya kayo disapi me na pakkhayanti
dhammapi  mam  na patibhanti bhagavato gelannena apica me bhante ahosi kacideva
assasamatta  na  tava  bhagava  parinibbayissati  na  yava bhagava bhikkhusangham
arabbha kincideva udaharatiti.
     {93.2}  Kim  panananda  bhikkhusangho  mayi  paccasimsati  3-  desito
ananda    maya    dhammo    anantaram   abahiram   karitva   natthananda
tathagatassa    dhammesu   acariyamutthi   yassa   nuna   ananda   evamassa
aham   bhikkhusangham   pariharissamiti   va   mamuddesiko   bhikkhusanghoti   va
so   nuna   ananda   bhikkhusangham   arabbha   kincideva   udahareyya .
Tathagatassa   kho   ananda   na   evam   hoti   aham   kho   bhikkhusangham
pariharissamiti   va   mamuddesiko   bhikkhusanghoti   va  .  sakim  ananda
tathagato   bhikkhusangham   arabbha   kincideva   udaharissati   .  aham  kho
panananda   etarahi   jinno  vuddho  mahallako  addhagato  vayoanuppatto
asitiko me vayo vattati.
     {93.3}   Seyyathapi   ananda  jarasakatam  4-  velumissakena  5-
yapeti   evameva   kho   ananda   velumissakena   manne  tathagatassa
kayo   yapeti   .   yasmim   ananda  samaye  tathagato  sabbanimittanam
amanasikara    ekaccanam   vedananam   nirodha   animittam   cetosamadhim
upasampajja      viharati     phasutaro     ananda     tasmim     samaye
@Footnote: 1 Ma. dittho me. Yu. dittha me. 2 Ma. Yu. me. 3 Ma. paccasisati.
@4 Ma. jajjarasakatam. 5 Ma. vekhamissakena. Yu. vegha .... ito param idisameva.
Tathagatassa    kayo    hoti   .   tasmatihananda   attadipa   viharatha
attasarana    anannasarana    dhammadipa    dhammasarana   anannasarana  .
Kathanca   ananda   bhikkhu   attadipo   viharati   attasarano   anannasarano
dhammadipo    dhammasarano    anannasarano   .   idhananda   bhikkhu   kaye
kayanupassi   viharati   atapi   sampajano   satima   vineyya   loke
abhijjhadomanassam  .  vedanasu  .  citte  .  dhammesu dhammanupassi viharati
atapi   sampajano  satima  vineyya  loke  abhijjhadomanassam  .  evam
kho    ananda    bhikkhu   attadipo   viharati   attasarano   anannasarano
dhammadipo    dhammasarano   anannasarano   .   ye   hi   keci   ananda
etarahi   va   mama   va   accayena  attadipa  viharissanti  attasarana
anannasarana     dhammadipa     dhammasarana     anannasarana     tamatagge
me te ananda bhikkhu bhavissanti ye keci sikkhakamati.
               Mahaparinibbane gamakandam samattam.
                      Dutiyabhanavaram.
     [94]   Athakho  bhagava  pubbanhasamayam  nivasetva  pattacivaramadaya
vesalim   pindaya   pavisi   vesaliyam   pindaya   caritva   pacchabhattam
pindapatapatikkanto     ayasmantam     anandam    amantesi    ganhahi
ananda    nisidanam    yena   pavalam   1-   cetiyam   tenupasankamissama
divaviharayati   .   evam  bhanteti  kho  ayasma  anando  bhagavato
patissunitva   nisidanam   adaya   bhagavantam  pitthito  pitthito  anubandhi .
@Footnote: 1 Ma. Yu. capalam. ito param idisameva.
Athakho   bhagava   yena   pavalam   cetiyam   tenupasankami   upasankamitva
pannatte   asane   nisidi   .   ayasmapi   kho   anando  bhagavantam
abhivadetva ekamantam nisidi.
     {94.1}   Ekamantam   nisinnam   kho   ayasmantam  anandam  bhagava
etadavoca   ramaniya   ananda   vesali  ramaniyam  udenam  cetiyam  ramaniyam
gotamakam   cetiyam   ramaniyam   sattambam   cetiyam   ramaniyam   bahuputtam  cetiyam
ramaniyam  sarandadam  cetiyam  ramaniyam  pavalam  cetiyam  yassa  kassaci  ananda
cattaro    iddhipada    bhavita    bahulikata    yanikata   vatthukata
anutthita   paricita   susamaraddha   so   akankhamano   ananda  kappam
va   tittheyya   kappavasesam   va  tathagatassa  kho  ananda  cattaro
iddhipada    bhavita    bahulikata    yanikata    vatthukata   anutthita
paricita   susamaraddha   so   akankhamano   ananda   tathagato  kappam
va tittheyya kappavasesam vati.
     {94.2}   Evampi   kho  ayasma  anando  bhagavata  olarike
nimitte  kayiramane  olarike  obhase  kayiramane  nasakkhi  pativijjhitum
na   bhagavantam   yaci  titthatu  bhante  bhagava  kappam  titthatu  sugato  kappam
bahujanahitaya    bahujanasukhaya   lokanukampaya   atthaya   hitaya   sukhaya
devamanussananti    yatha   tam   marena   pariyutthitacitto   .   dutiyampi
kho    bhagava   .pe.   tatiyampi   kho   bhagava   ayasmantam   anandam
amantesi    ramaniya    ananda    vesali   ramaniyam   udenam   cetiyam
ramaniyam     gotamakam    cetiyam    ramaniyam    sattambam    cetiyam    ramaniyam
@Footnote: 1 Yu. sattambakam. ito param idisameva.
Bahuputtam    cetiyam    ramaniyam    sarandadam    cetiyam    ramaniyam   pavalam
cetiyam    yassa    kassaci    ananda   cattaro   iddhipada   bhavita
bahulikata   yanikata   vatthukata   anutthita   paricita  susamaraddha  so
akankhamano   kappam   va   tittheyya   kappavasesam   va   tathagatassa
kho   ananda   cattaro   iddhipada   bhavita   bahulikata   yanikata
vatthukata    anutthita    paricita    susamaraddha    so   akankhamano
ananda tathagato kappam va tittheyya kappavasesam vati.
     {94.3}   Evampi   kho  ayasma  anando  bhagavata  olarike
nimitte    kayiramane    olarike    obhase   kayiramane   nasakkhi
pativijjhitum   na   bhagavantam   yaci   titthatu   bhante  bhagava  kappam  titthatu
sugato    kappam    bahujanahitaya   bahujanasukhaya   lokanukampaya   atthaya
hitaya   sukhaya   devamanussananti  yatha  tam  marena  pariyutthitacitto .
Athakho   bhagava   ayasmantam   anandam   amantesi  gaccha  tvam  ananda
yassadani   kalam   mannasiti  .  evam  bhanteti  kho  ayasma  anando
bhagavato   patissunitva   utthayasana   bhagavantam   abhivadetva  padakkhinam
katva avidure annatarasmim rukkhamule nisidi.
     [95]  Athakho  maro  papima  acirapakkante ayasmante anande
yena  bhagava  tenupasankami  upasankamitva  ekamantam  atthasi . Ekamantam
thito    kho   maro   papima   bhagavantam   etadavoca   parinibbatudani
bhante      bhagava      parinibbatu     sugato     parinibbanakalodani
Bhante bhagavato
     {95.1} bhasita kho panesa bhante bhagavata vaca na tavaham papima
parinibbayissami  yava  me  bhikkhu  na  savaka  bhavissanti  viyatta vinita
visarada    bahussuta   dhammadhara   dhammanudhammapatipanna   samicipatipanna
anudhammacarino   sakam   acariyakam  uggahetva  acikkhissanti  desessanti
pannapessanti   patthapessanti   vivarissanti   vibhajissanti  uttanikarissanti
uppannam   parappavadam   sahadhammena   suniggahitam  niggahetva  sappatihariyam
dhammam  desessantiti  etarahi  kho pana bhante bhikkhu bhagavato savaka viyatta
vinita  visarada  bahussuta  dhammadhara  dhammanudhammapatipanna samicipatipanna
anudhammacarino    sakam   acariyakam   uggahetva   acikkhanti   desenti
pannapenti    patthapenti   vivaranti   vibhajanti   uttanikaronti   uppannam
parappavadam   sahadhammena   suniggahitam   niggahetva   sappatihariyam   dhammam
desenti    parinibbatudani    bhante    bhagava    parinibbatu    sugato
parinibbanakalodani bhante bhagavato
     {95.2} bhasita kho panesa bhante bhagavata vaca na tavaham papima
parinibbayissami  yava  me  bhikkhuniyo  na savika bhavissanti viyatta vinita
visarada    bahussuta   dhammadhara   dhammanudhammapatipanna   samicipatipanna
anudhammacariniyo  sakam  acariyakam  uggahetva  acikkhissanti  pannapessanti
patthapessanti    vivarissanti    vibhajissanti    uttanikarissanti   uppannam
parappavadam   sahadhammena   suniggahitam   niggahetva   sappatihariyam   dhammam
Desessantiti   etarahi   kho   pana  bhante  bhikkhuniyo  bhagavato  savika
viyatta   vinita   visarada   bahussuta   dhammadhara  dhammanudhammapatipanna
samicipatipanna   anudhammacariniyo  sakam  acariyakam  uggahetva  acikkhanti
desenti   pannapenti   patthapenti   vivaranti   vibhajanti   uttanikaronti
uppannam   parappavadam   sahadhammena   suniggahitam  niggahetva  sappatihariyam
dhammam     desenti    parinibbatudani    bhante    bhagava    parinibbatu
sugato parinibbanakalodani bhante bhagavato
     {95.3} bhasita kho panesa bhante bhagavata vaca na tavaham papima
parinibbayissami  yava  me  upasaka  na savaka bhavissanti viyatta vinita
visarada    bahussuta   dhammadhara   dhammanudhammapatipanna   samicipatipanna
anudhammacarino   sakam   acariyakam  uggahetva  acikkhissanti  desessanti
pannapessanti   patthapessanti   vivarissanti   vibhajissanti  uttanikarissanti
uppannam   parappavadam   sahadhammena   suniggahitam  niggahetva  sappatihariyam
dhammam  desessantiti  etarahi  kho  pana  bhante  upasaka bhagavato savaka
viyatta   vinita   visarada   bahussuta   dhammadhara  dhammanudhammapatipanna
samicipatipanna   anudhammacarino   sakam  acariyakam  uggahetva  acikkhanti
desenti   pannapenti   patthapenti   vivaranti   vibhajanti   uttanikaronti
uppannam      parappavadam      sahadhammena     suniggahitam     niggahetva
sappatihariyam    dhammam    desenti    parinibbatudani    bhante   bhagava
parinibbatu sugato parinibbanakalodani  bhante bhagavato
     {95.4}  Bhasita  kho  panesa  bhante  bhagavata vaca na tavaham
papima   parinibbayissami   yava   me  upasika  na  savika  bhavissanti
viyatta   vinita   visarada   bahussuta   dhammadhara  dhammanudhammapatipanna
samicipatipanna     anudhammacariniyo     sakam    acariyakam    uggahetva
acikkhissanti       desessanti       pannapessanti      patthapessanti
vivarissanti     vibhajissanti     uttanikarissanti    uppannam    parappavadam
sahadhammena   suniggahitam   niggahetva   sappatihariyam  dhammam  desessantiti
etarahi   kho  pana  bhante  upasika  bhagavato  savika  viyatta  vinita
visarada    bahussuta   dhammadhara   dhammanudhammapatipanna   samicipatipanna
anudhammacariniyo   sakam   acariyakam   uggahetva   acikkhanti   desenti
pannapenti    patthapenti   vivaranti   vibhajanti   uttanikaronti   uppannam
parappavadam   sahadhammena   suniggahitam   niggahetva   sappatihariyam   dhammam
desenti    parinibbatudani    bhante    bhagava    parinibbatu    sugato
parinibbanakalodani bhante bhagavato
     {95.5} bhasita kho panesa bhante bhagavata vaca na tavaham papima
parinibbayissami   yava   me   idam  brahmacariyam  na  iddhanceva  bhavissati
phitanca   vittharikam   bahujannam   puthubhutam  yava  devamanussehi  suppakasitanti
etarahi  kho  pana  bhante  bhagavato  idam  brahmacariyam  iddhanceva   phitanca
vittharikam  bahujannam  puthubhutam  yava  devamanussehi  suppakasitam parinibbatudani
bhante    bhagava    parinibbatu    sugato   parinibbanakalodani   bhante
Bhagavatoti   .   evam   vutte   bhagava   maram   papimantam   etadavoca
appossukko   tvam   papima   hohi   na   ciram   tathagatassa  parinibbanam
bhavissati ito tinnam masanam accayena tathagato parinibbayissatiti.
     {95.6}  Athakho  bhagava pavalacetiye sato sampajano ayusankharam
ossajji  1-  .  ossatthe  ca bhagavata 2- ayusankhare maha bhumicalo
ahosi  bhimsanako  lomahamso  3-  devadundabhiyo  ca  phalimsu . Athakho bhagava
etamattham viditva tayam velayam imam udanam udanesi
     [96] Tulamatulanca sambhavam
          bhavasankharamavassajji muni
          ajjhattarato samahito
          abhindi 4- kavacamivattasambhavanti.
     [97]   Athakho   ayasmato  anandassa  etadahosi  acchariyam  vata
bho   abbhutam   vata   bho   maha   vatayam   bhumicalo   sumaha   vatayam
bhumicalo  bhimsanako  lomahamso  5-  devadundabhiyo  6-  ca phalimsu ko nu kho
hetu   ko   paccayo   mahato   bhumicalassa   patubhavayati  .  athakho
ayasma    anando    yena    bhagava    tenupasankami   upasankamitva
bhagavantam   abhivadetva   ekamantam   nisidi   .  ekamantam  nisinno  kho
ayasma   anando   bhagavantam   etadavoca   acchariyam   bhante   abbhutam
bhante    maha   vatayam   bhante   bhumicalo   sumaha   vatayam   bhante
bhumicalo   bhimsanako   lomahamso   devadundabhiyo   ca  phalimsu  ko  nu  kho
@Footnote: 1 Ma. Yu. ossaji. 2 Yu. bhagavato. 3 Ma. salomahamso. 4 Yu. abhida.
@5 ma Yu. salomahamso. ito param idisameva. 6 Ma. Yu. devadundubhiyo. ito param
@idisameva.
Bhante hetu ko paccayo mahato bhumicalassa patubhavayati.
     [98]   Attha   kho  ime  ananda  hetu  attha  paccaya  mahato
bhumicalassa patubhavaya. Katame attha.
     {98.1}  Ayam  ananda  mahapathavi  udake  patitthita  udakam  vate
patitthitam  vato  akasattho  hoti  so  kho ananda samayo yam mahavata
vayanti   mahavata   vayanta   udakam   kampenti  udakam  kampitam  pathavim
kampeti ayam pathamo hetu pathamo paccayo mahato bhumicalassa patubhavaya.
     {98.2}  Puna  caparam ananda samano va hoti brahmano va iddhima
cetovasippatto  devo  va  mahiddhiko  mahanubhavo  tassa  1-  paritta
pathavisanna    bhavita    hoti    appamana   aposanna   so   imam
pathavim   kampeti   sankampeti   sampakampeti   sampavedheti   ayam   dutiyo
hetu dutiyo paccayo mahato bhumicalassa patubhavaya.
     {98.3}  Puna  caparam  ananda yada bodhisatto tusita kaya cavitva
sato  sampajano  matu  kucchim  okkamati  tadayam  pathavi  kampati  sankampati
sampakampati   sampavedhati   ayam   tatiyo   hetu   tatiyo  paccayo  mahato
bhumicalassa patubhavaya.
     {98.4}  Puna  caparam  ananda  yada  bodhisatto  sato  sampajano
matu   kucchimha   nikkhamati   tadayam  pathavi  kampati  sankampati  sampakampati
sampavedhati   ayam   catuttho   hetu  catuttho  paccayo  mahato  bhumicalassa
patubhavaya.
@Footnote: 1 Si. Yu. yassa.
     {98.5}  Puna  caparam  ananda   yada tathagato anuttaram sammasambodhim
abhisambujjhati   tadayam   pathavi   kampati   sankampati  sampakampati  sampavedhati
ayam  pancamo  hetu  pancamo  paccayo  mahato  bhumicalassa  patubhavaya.
Puna   caparam  ananda  yada  tathagato  anuttaram  dhammacakkam  pavattesi  1-
tadayam    pathavi    kampati    sankampati    sampakampati   sampavedhati   ayam
chattho hetu chattho paccayo mahato bhumicalassa patubhavaya.
     {98.6}   Puna  caparam  ananda  yada  tathagato  sato  sampajano
ayusankharam   ossajjati   tadayam   pathavi   kampati  sankampati  sampakampati
sampavedhati   ayam   sattamo   hetu  sattamo  paccayo  mahato  bhumicalassa
patubhavaya.
     {98.7}   Puna   caparam   ananda  yada  tathagato  anupadisesaya
nibbanadhatuya    parinibbayati    tadayam    pathavi    kampati    sankampati
sampakampati    sampavedhati    ayam    atthamo   hetu   atthamo   paccayo
mahato   bhumicalassa   patubhavaya   .  ime  kho  ananda  attha  hetu
attha paccaya mahato bhumicalassa patubhavayati.
     [99]  Attha  kho ima ananda parisa. Katama attha. Khattiyaparisa
brahmanaparisa     gahapatiparisa     samanaparisa     catummaharajikaparisa
tavatimsaparisa   maraparisa   brahmaparisa   .   abhijanami   kho  panaham
ananda   anekasatam   khattiyaparisam   upasankamitva   2-  .  tatrapi  maya
sannisinnapubbanceva   sallapitapubbanca   sakaccha   ca  samapajjitapubba .
@Footnote: 1 Ma. Yu. pavatteti. 2 upasankamitatipi patho.
Tattha   yadisako   tesam   vanno   hoti  tadisako  mayham  vanno  hoti
yadisako  tesam  saro  hoti  tadisako  mayham  saro  hoti . Dhammiya ca
kathaya   sandassemi   samadapemi   samuttejemi   sampahamsemi  bhasamananca
mam  na  jananti  ko  nu kho ayam bhasati devo va manusso vati. Dhammiya
ca   kathaya   sandassetva   samadapetva  samuttejetva  sampahamsetva
antaradhayami  antarahitanca  mam  na  jananti  ko  nu  kho  ayam antarahito
devo  va  manusso  vati  .  abhijanami  kho  panaham ananda anekasatam
brahmanaparisam     .pe.    gahapatiparisam    .pe.    samanaparisam    .pe.
Catummaharajikaparisam   .pe.   tavatimsaparisam   .pe.   maraparisam   .pe.
Brahmaparisam    upasankamitva    .    tatrapi   maya   sannisinnapubbanceva
sallapitapubbanca   sakaccha   ca   samapajjitapubba   .   tattha  yadisako
tesam  vanno  hoti  tadisako  mayham  vanno  hoti  yadisako  tesam saro
hoti   tadisako  mayham  saro  hoti  .  dhammiya  ca  kathaya  sandassemi
samadapemi   samuttejemi   sampahamsemi   bhasamananca   mam   na   jananti
ko  nu  kho  ayam  bhasati  devo  va  manusso vati. Dhammiya ca kathaya
sandassetva      samadapetva      samuttejetva      sampahamsetva
antaradhayami  antarahitanca  mam  na  jananti  ko  nu  kho  ayam antarahito
devo va manusso vati. Ima kho ananda attha parisa.
     [100]   Attha   kho  imani  ananda  abhibhayatanani  .  katamani
Attha   .   ajjhattamrupasanni   eko   bahiddharupani   passati   parittani
suvannadubbannani    tani    abhibhuyya    janami    passamiti   evamsanni
hoti idam pathamam abhibhayatanam.
     {100.1}    Ajjhattamrupasanni    eko    bahiddharupani    passati
appamanani      suvannadubbannani      tani      abhibhuyya     janami
passamiti evamsanni hoti idam dutiyam abhibhayatanam.
     {100.2}    Ajjhattamarupasanni    eko    bahiddharupani   passati
parittani    suvannadubbannani    tani    abhibhuyya    janami   passamiti
evamsanni hoti idam tatiyam abhibhayatanam.
     {100.3}    Ajjhattamarupasanni    eko    bahiddharupani   passati
appamanani    suvannadubbannani    tani   abhibhuyya   janami   passamiti
evamsanni hoti idam catuttham abhibhayatanam.
     {100.4}    Ajjhattamarupasanni    eko    bahiddharupani   passati
nilani    nilavannani    nilanidassanani   nilanibhasani   seyyathapi   nama
ummapuppham   nilam   nilavannam   nilanidassanam   nilanibhasam  seyyatha  1-  va
pana    tam    vattham    baranaseyyakam   ubhatobhagavimattham   nilam   nilavannam
nilanidassanam      nilanibhasam     evameva     ajjhattamarupasanni     eko
bahiddharupani   passati   nilani   nilavannani   nilanidassanani  nilanibhasani
tani   abhibhuyya   janami   passamiti   evamsanni   hoti   idam   pancamam
abhibhayatanam.
     {100.5}    Ajjhattamarupasanni    eko    bahiddharupani   passati
pitani    pitavannani    pitanidassanani   pitanibhasani   seyyathapi   nama
kannikarapuppham    pitam    pitavannam    pitanidassanam    pitanibhasam    seyyatha
@Footnote: 1 Ma. seyyathapi. ito param idisameva.
Va   pana   tam   vattham   baranaseyyakam   ubhatobhagavimattham  pitam  pitavannam
pitanidassanam      pitanibhasam     evameva     ajjhattamarupasanni     eko
bahiddharupani   passati   pitani   pitavannani   pitanidassanani  pitanibhasani
tani    abhibhuyya   janami   passamiti   evamsanni   hoti   idam   chattham
abhibhayatanam.
     {100.6}    Ajjhattamarupasanni    eko    bahiddharupani   passati
lohitakani     lohitakavannani     lohitakanidassanani     lohitakanibhasani
seyyathapi     nama     bandhujivakam     puppham    lohitakam    lohitakavannam
lohitakanidassanam  lohitakanibhasam  seyyatha  va  pana  tam vattham baranaseyyakam
ubhatobhagavimattham       lohitakam       lohitakavannam       lohitakanidassanam
lohitakanibhasam   evameva   ajjhattamarupasanni  eko  bahiddharupani  passati
lohitakani     lohitakavannani     lohitakanidassanani     lohitakanibhasani
tani   abhibhuyya   janami   passamiti   evamsanni   hoti   idam   sattamam
abhibhayatanam.
     {100.7}    Ajjhattamarupasanni    eko    bahiddharupani   passati
odatani     odatavannani     odatanidassanani     odatanibhasani
seyyathapi      nama     osadhitaraka     odata     odatavanna
odatanidassana    odatanibhasa    seyyatha   va   pana   tam   vattham
baranaseyyakam   ubhatobhagavimattham   odatam   odatavannam  odatanidassanam
odatanibhasam    evameva    ajjhattamarupasanni    eko    bahiddharupani
passati        odatani       odatavannani       odatanidassanani
tani   abhibhuyya   janami   passamiti   evamsanni   hoti   idam   atthamam
Abhibhayatanam. Imani kho ananda attha abhibhayatanani.
     [101]  Attha  kho  ime  ananda  vimokkha  .  katame  attha.
Rupi   rupani   passati   ayam   pathamo   vimokkho   .   ajjhattamarupasanni
bahiddharupani   passati   ayam   dutiyo  vimokkho  .  subhanteva  adhimutto
hoti   ayam   tatiyo   vimokkho   .   sabbaso   rupasannanam  samatikkama
patighasannanam     atthangama    nanattasannanam    amanasikara    ananto
akasoti    akasanancayatanam    upasampajja   viharati   ayam   catuttho
vimokkho    .    sabbaso    akasanancayatanam    samatikkamma   anantam
vinnananti    vinnanancayatanam    upasampajja    viharati    ayam   pancamo
vimokkho   .   sabbaso   vinnanancayatanam   samatikkamma   natthi   kinciti
akincannayatanam  upasampajja  viharati  ayam  chattho  vimokkho  .   sabbaso
akincannayatanam           samatikkamma          nevasannanasannayatanam
upasampajja     viharati    ayam    sattamo    vimokkho    .    sabbaso
nevasannanasannayatanam          samatikkamma         sannavedayitanirodham
upasampajja   viharati   ayam   atthamo   vimokkho  .  ime  kho  ananda
attha vimokkha.
     [102]   Ekamidaham   ananda  samayam  uruvelayam  viharami  najja
neranjaraya    tire    ajapalanigrodhe   pathamabhisambuddho   .   athakho
ananda    maro    papima    yenaham    tenupasankami   upasankamitva
ekamantam   atthasi   .  ekamantam  thito  kho  ananda  maro  papima
Mam   etadavoca   parinibbatudani   bhante   bhagava   parinibbatu   sugato
parinibbanakalodani   bhante   bhagavatoti   evam   vutte   aham  ananda
maram papimantam 1- etadavocam
     {102.1}  na  tavaham  papima  parinibbayissami  yava  me  bhikkhu
na   savaka   bhavissanti  viyatta  vinita  visarada  bahussuta  dhammadhara
dhammanudhammapatipanna    samicipatipanna   anudhammacarino   sakam   acariyakam
uggahetva   acikkhissanti   desessanti   pannapessanti   patthapessanti
vivarissanti    vibhajissanti   uttanikarissanti   2-   uppannam   parappavadam
sahadhammena suniggahitam 3- niggahetva sappatihariyam dhammam desessanti.
     {102.2}  Na  tavaham  papima  parinibbayissami yava me bhikkhuniyo
na   savika  bhavissanti  viyatta  vinita  visarada  bahussuta  dhammadhara
dhammanudhammapatipanna      samicipatipanna      anudhammacariniyo     sakam
acariyakam    uggahetva    acikkhissanti   desessanti   pannapessanti
patthapessanti    vivarissanti    vibhajissanti   uttanikarissanti   uppannam
parappavadam     sahadhammena    suniggahitam    niggahetva    sappatihariyam
dhammam desessanti.
     {102.3}  Na  tavaham  papima  parinibbayissami yava me upasaka
na   savaka   bhavissanti  viyatta  vinita  visarada  bahussuta  dhammadhara
dhammanudhammapatipanna    samicipatipanna   anudhammacarino   sakam   acariyakam
uggahetva   acikkhissanti   desessanti   pannapessanti   patthapessanti
vivarissanti     vibhajissanti     uttanikarissanti    uppannam    parappavadam
@Footnote: 1 Yu. papimam. 2 Yu. uttanikarissanti. ito param idisameva.
@3 Yu. suniggiham.
Sahadhammena      suniggahitam      niggahetva     sappatihariyam     dhammam
desessanti   .   na   tavaham   papima   parinibbayissami   yava  me
upasika    na    savika    bhavissanti    viyatta   vinita   visarada
bahussuta       dhammadhara      dhammanudhammapatipanna      samicipatipanna
anudhammacariniyo     sakam     acariyakam     uggahetva    acikkhissanti
desessanti    pannapessanti    patthapessanti    vivarissanti   vibhajissanti
uttanikarissanti     uppannam     parappavadam     sahadhammena    suniggahitam
niggahetva sappatihariyam dhammam desessanti.
     {102.4}   Na  tavaham  papima  parinibbayissami  yava  me  idam
brahmacariyam     iddhanceva    bhavissati    phitanca    vittharikam    bahujannam
puthubhutam  yava  devamanussehi  suppakasitanti  .  idaneva  1- kho ananda
ajja   pavale   2-   cetiye  maro  papima  yenaham  tenupasankami
upasankamitva   ekamantam   atthasi   .   ekamantam  thito  kho  ananda
maro  papima  mam  etadavoca  parinibbatudani  bhante  bhagava parinibbatu
sugato   parinibbanakalodani   bhante   bhagavato   bhasita  kho  panesa
bhante  bhagavata  vaca  na  tavaham  papima  parinibbayissami  yava  me
bhikkhu  na  savaka  bhavissanti . Yava me bhikkhuniyo na savika bhavissanti.
Yava  me  upasaka  na  savaka  bhavissanti  .  yava  me  upasika na
savika  bhavissanti  .  yava  me  idam brahmacariyam [3]- iddhanceva [4]-
bhavissati    phitanca   vittharikam   bahujannam   puthubhutam   yava   devamanussehi
suppakasitanti     .     etarahi     kho    pana    bhante    bhagavato
@Footnote: 1 Yu. idaniceva kho. 2 Ma. Yu. capale. ito param idisameva. 3-4 Ma. Yu. na.
Brahmacariyam    iddhanceva   phitanca   vittharikam   bahujannam   puthubhutam   yava
devamanussehi      suppakasitam     parinibbatudani     bhante     bhagava
parinibbatu sugato parinibbanakalodani bhante bhagavatoti.
     {102.5}  Evam  vutte  aham  ananda  maram  papimantam etadavocam
appossukko  tvam  papima  hohi  na  ciram  tathagatassa  parinibbanam bhavissati
ito   tinnam   masanam   accayena  tathagato  parinibbayissatiti  idaneva
kho   ananda  ajja  pavale  cetiye  tathagatena  satena  sampajanena
ayusankharo ossatthoti.
     {102.6}  Evam  vutte  ayasma  anando  bhagavantam  etadavoca
titthatu   bhante   bhagava   kappam   titthatu   sugato   kappam   bahujanahitaya
bahujanasukhaya      lokanukampaya      atthaya      hitaya      sukhaya
devamanussananti    .    alamdani    ananda    ma    tathagatam   yaci
akalodani   ananda  tathagatam  yacanayati  .  dutiyampi  kho  ayasma
anando    .pe.    tatiyampi    kho   ayasma   anando   bhagavantam
etadavoca    titthatu   bhante   bhagava   kappam   titthatu   sugato   kappam
bahujanahitaya     bahujanasukhaya     lokanukampaya     atthaya     hitaya
sukhaya devamanussananti.
     {102.7}   Saddahasi  tvam  ananda  tathagatassa  bodhinti  .  evam
bhante  .  atha  kincarahi  tvam  ananda tathagatam yavatatiyakam abhinippilesiti.
Sammukha   me   tam   bhante   bhagavato   sutam   sammukha  patiggahitam  yassa
kassaci     ananda     cattaro    iddhipada    bhavita    bahulikata
yanikata    1-    vatthukata   anutthita   paricita   susamaraddha   so
@Footnote: 1 Yu. yanikata. ito param idisameva.
Akankhamano   kappam   va   tittheyya   kappavasesam   va   tathagatassa
kho   ananda   cattaro   iddhipada   bhavita   bahulikata   yanikata
vatthukata    anutthita   paricita   susamaraddha   akankhamano   ananda
tathagato   kappam   va   tittheyya  kappavasesam  vati  .  saddahasi  tvam
anandati.
     {102.8}   Evam   bhante  .  tasmatihananda  tuyhevetam  dukkatam
tuyhevetam   aparaddham   yam   tvam   tathagatena  evam  olarike  nimitte
kayiramane   olarike   obhase   kayiramane   nasakkhi  pativijjhitum  na
tathagatam   yaci   titthatu   [1]-   bhagava   kappam  titthatu  sugato  kappam
bahujanahitaya    bahujanasukhaya   lokanukampaya   atthaya   hitaya   sukhaya
devamanussananti   sace   tvam   ananda  tathagatam  yaceyyasi  dve  va
te    vaca    tathagato    patikkhipeyya   atha   tatiyakam   adhivaseyya
tasmatihananda tuyhevetam dukkatam tuyhevetam aparaddham.
     [103]   Ekamidaham  ananda  samayam  rajagahe  viharami  gijjhakute
pabbate   .   tatrapi  kho  taham  ananda  amantesim  ramaniyam  ananda
rajagaham   ramaniyo   [2]-   gijjhakuto   pabbato  yassa  kassaci  ananda
cattaro    iddhipada    bhavita    bahulikata    yanikata   vatthukata
anutthita    paricita    susamaraddha   so   akankhamano   kappam   va
tittheyya   kappavasesam   va   .   tathagatassa  kho  ananda  cattaro
iddhipada   bhavita   bahulikata  yanikata  vatthukata  anutthita  paricita
susamaraddha   so   3-   akankhamano   ananda  tathagato  kappam  va
@Footnote: 1 Ma. bhante. 2 Ma. ananda. 3 Yu. ayam patho natthi.
Tittheyya   kappavasesam   vati   evampi  kho  tvam  ananda  tathagatena
olarike  nimitte  kayiramane  olarike  obhase  kayiramane nasakkhi
pativijjhitum   na   tathagatam   yaci   titthatu   [1]-  bhagava  kappam  titthatu
sugato    kappam    bahujanahitaya   bahujanasukhaya   lokanukampaya   atthaya
hitaya    sukhaya    devamanussananti    sace   tvam   ananda   tathagatam
yaceyyasi   dve  va  te  vaca  tathagato  patikkhipeyya  atha  tatiyakam
adhivaseyya tasmatihananda tuyhevetam dukkatam tuyhevetam aparaddham.
     [104]   Ekamidaham   ananda  samayam  tattheva  rajagahe  viharami
gotamanigrodhe  2-  .pe.  tattheva  rajagahe  viharami  corappapate.
Tattheva  rajagahe  viharami  vebharapasse  sattapannaguhayam  3-. Tattheva
rajagahe   viharami   isigilipasse   kalasilayam   .   tattheva  rajagahe
viharami   sitavane   sappasondikapabbhare  .  tattheva  rajagahe  viharami
tapodarame  .  tattheva  rajagahe  viharami  veluvane kalandakanivape.
Tattheva  rajagahe  viharami  jivakambavane  .  tattheva  rajagahe  viharami
maddakucchismim migadaye.
     {104.1}   Tatrapi   kho   taham   ananda   amantesim  ramaniyam
ananda     rajagaham     ramaniyo     gijjhakuto     pabbato    ramaniyo
gotamanigrodho     ramaniyo    corappapato    ramaniya    vebharapasse
sattapannaguha    ramaniya    isigilipasse   kalasila   ramaniyo   sitavane
sappasondikapabbharo        ramaniyo       tapodaramo       ramaniyo
@Footnote: 1 Ma. bhante. 2 Yu. nigordharame. 3 Ma. Yu. sattapanniguhayam. ito param
@idisameva.
Veluvanakalandakanivapo  1-  ramaniyam jivakambavanam ramaniyo maddakucchimigadayo 2-
yassa  kassaci  ananda  cattaro  iddhipada  bhavita  bahulikata yanikata
vatthukata  anutthita  paricita  susamaraddha  so  akankhamano  kappam  va
tittheyya kappavasesam va.
     {104.2}  Tathagatassa  kho  ananda  cattaro  iddhipada bhavita
bahulikata  yanikata  vatthukata  anutthita  paricita  susamaraddha  so  3-
akankhamano  ananda  tathagato  kappam  va  tittheyya  kappavasesam vati
evampi   kho  tvam  ananda  tathagatena  olarike  nimitte  kayiramane
olarike   obhase  kayiramane  nasakkhi  pativijjhitum  na  tathagatam  yaci
titthatu   bhagava   kappam   titthatu  sugato  kappam  bahujanahitaya  bahujanasukhaya
lokanukampaya   atthaya   hitaya   sukhaya   devamanussananti  sace  tvam
ananda  tathagatam  yaceyyasi  dve  va  te vaca tathagato patikkhipeyya
atha   tatiyakam  adhivaseyya  tasmatihananda  tuyhevetam  dukkatam  tuyhevetam
aparaddham.
     [105]   Ekamidaham   ananda   samayam  idheva  vesaliyam  viharami
udene   cetiye  .  tatrapi  kho  taham  ananda  amantesim  ramaniya
ananda   vesali   ramaniyam   udenam   cetiyam   yassa   kassaci   ananda
cattaro   iddhipada  bhavita  bahulikata  yanikata  vatthukata  anutthita
paricita    susamaraddha    so   akankhamano   kappam   va   tittheyya
kappavasesam   va   .   tathagatassa  kho  ananda  cattaro  iddhipada
@Footnote: 1 Ma. Yu. veluvane. 2 Ma. Yu. maddakucchismim. 3 Yu. ayam patho natthi.
Bhavita   bahulikata  yanikata  vatthukata  anutthita  paricita  susamaraddha
so   1-   akankhamano   ananda   tathagato   kappam   va  tittheyya
kappavasesam   vati   evampi  kho  tvam  ananda  tathagatena  olarike
nimitte  kayiramane  olarike  obhase  kayiramane  nasakkhi  pativijjhitum
na   tathagatam   yaci   titthatu   bhagava   kappam   titthatu   sugato   kappam
bahujanahitaya    bahujanasukhaya   lokanukampaya   atthaya   hitaya   sukhaya
devamanussananti   sace   tvam   ananda   tathagatam   yaceyyasi   dve
va   te   vaca   tathagato   patikkhipeyya   atha   tatiyakam  adhivaseyya
tasmatihananda tuyhevetam dukkatam tuyhevetam aparaddham.
     [106]   Ekamidaham   ananda   samayam  idheva  vesaliyam  viharami
gotamake    cetiye   .pe.   idheva   vesaliyam   viharami   sattambe
cetiye   .   idheva  vesaliyam  viharami  bahuputte  cetiye  .  idheva
vesaliyam   viharami   sarandade   cetiye   .   idaneva   kho  taham
ananda    ajja   pavale   cetiye   amantesim   ramaniya   ananda
vesali   ramaniyam   udenam   cetiyam   ramaniyam   gotamakam   cetiyam   ramaniyam
sattambam    cetiyam    ramaniyam    bahuputtam    cetiyam    ramaniyam   sarandadam
cetiyam   ramaniyam   pavalam   cetiyam   yassa   kassaci   ananda  cattaro
iddhipada    bhavita    bahulikata    yanikata    vatthukata   anutthita
paricita    susamaraddha    so   akankhamano   kappam   va   tittheyya
kappavasesam va.
     {106.1}      Tathagatassa      kho      ananda     cattaro
iddhipada           bhavita          bahulikata          yanikata
@Footnote: 1 Yu. ayam patho natthi. ito param idisameva.
Vatthukata   anutthita   paricita  susamaraddha  so  akankhamano  ananda
tathagato   kappam   va   tittheyya   kappavasesam   vati   evampi  kho
tvam   ananda   tathagatena   olarike  nimitte  kayiramane  olarike
obhase   kayiramane   nasakkhi   pativijjhitum   na  tathagatam  yaci  titthatu
bhagava    kappam    titthatu    sugato   kappam   bahujanahitaya   bahujanasukhaya
lokanukampaya    atthaya    hitaya    sukhaya   devamanussananti   sace
tvam   ananda   tathagatam   yaceyyasi  dve  va  te  vaca  tathagato
patikkhipeyya    atha   tatiyakam   adhivaseyya   tasmatihananda   tuyhevetam
dukkatam tuyhevetam aparaddham
     {106.2}   na   nu   evam  1-  ananda  maya  patikacceva  2-
akkhatam    sabbeheva    piyehi    manapehi   nanabhavo   vinabhavo
annathabhavo    tam    kutettha   ananda   labbha   yantam   jatam   bhutam
sankhatam palokadhammam tam vata ma palujjiti netam thanam vijjati.
     {106.3}  Yam  kho  panetam ananda tathagatena cattam vantam muttam pahinam
patinissattham   ossattho  ayusankharo  ekamsena  vaca  [3]-  bhasita
na    ciram   tathagatassa   parinibbanam   bhavissati   ito   tinnam   masanam
accayena   tathagato   parinibbayissatiti   tanca  4-  tathagato  jivitahetu
puna   paccagamissatiti   netam   thanam   vijjati   .   ayamananda  yena
mahavanam   yena   5-   kutagarasala   tenupasankamissamati   .  evam
bhanteti   kho   ayasma   anando   bhagavato   paccassosi  .  athakho
@Footnote: 1 Ma. etam. 2 Si. Yu. patigacceva. 3 Yu. bhagavata. 4 Yu. tam vacanam.
@5 Yu. ayam patho natthi ito param idisameva.
Bhagava    ayasmata    anandena    saddhim    yena    mahavanam   yena
kutagarasala    tenupasankami    upasankamitva    ayasmantam    anandam
amantesi   gaccha   tvam   ananda  yavatika  bhikkhu  vesalim  upanissaya
viharanti   te  sabbe  upatthanasalayam  sannipatehiti  .  evam  bhanteti
kho   ayasma   anando   bhagavato  patissunitva  1-  yavatika  bhikkhu
vesalim     upanissaya    viharanti    te    sabbe    upatthanasalayam
sannipatetva    yena   bhagava   tenupasankami   upasankamitva   bhagavantam
abhivadetva   ekamantam   atthasi   .  ekamantam  thito  kho  ayasma
anando    bhagavantam    etadavoca    sannipatito    bhante   bhikkhusangho
yassadani bhante bhagava kalam mannatiti.
     [107]    Athakho   bhagava   yena   upatthanasala   tenupasankami
upasankamitva   pannatte   asane  nisidi  .  nisajja  kho  bhagava  bhikkhu
amantesi   tasmatiha   bhikkhave   ye  te  2-  maya  dhamma  abhinna
desita   te   vo   sadhukam   uggahetva   asevitabba  bhavetabba
bahulikatabba     yathayidam    brahmacariyam    addhaniyam    assa    ciratthitikam
tadassa    bahujanahitaya   bahujanasukhaya   lokanukampaya   atthaya   hitaya
sukhaya  devamanussanam  .  katame  ca  te  bhikkhave  dhamma  maya abhinna
desita   ye  te  3-  sadhukam  uggahetva  asevitabba  bhavetabba
bahulikatabba     yathayidam    brahmacariyam    addhaniyam    assa    ciratthitikam
tadassa    bahujanahitaya   bahujanasukhaya   lokanukampaya   atthaya   hitaya
@Footnote: 1 Yu. patissutva. 2 Yu. vo. 3 Ma. Yu. vo.
Sukhaya  devamanussanam  .  seyyathidam  .  cattaro  satipatthana  cattaro
sammappadhana      cattaro     iddhipada     pancindriyani     panca
balani    satta   bojjhanga   ariyo   atthangiko   maggo   .   ime
kho  te  1-  bhikkhave  dhamma  maya  abhinna desita ye 2- te sadhukam
uggahetva     asevitabba    bhavetabba    bahulikatabba    yathayidam
brahmacariyam     addhaniyam     assa    ciratthitikam    tadassa    bahujanahitaya
bahujanasukhaya      lokanukampaya      atthaya      hitaya      sukhaya
devamanussananti.
     {107.1}   Athakho   bhagava  bhikkhu  amantesi  handadani  bhikkhave
amantayami    vo    vayadhamma    sankhara   appamadena   sampadetha
na    ciram   tathagatassa   parinibbanam   bhavissati   ito   tinnam   masanam
accayena    tathagato   parinibbayissatiti   .   idamavoca   bhagava   idam
vatvana 3- sugato athaparam etadavoca sattha 4-
     [108] Daharapi ca ye vuddha       ye bala ye ca pandita
           addha ceva dalidda ca          sabbe maccuparayana.
           Yathapi kumbhakarassa              katam mattikabhajanam
           khuddakanca mahantanca           yanca pakkam yanca amakam
           sabbam bhedapariyantam                evam maccanajivitam.
Athaparam etadavoca sattha
@Footnote: 1 Yu. ayam patho natthi. 2 Yu. te vo. Ma. ye vo. 3 Yu. vatva. ito param
@idisameva. 4 ito param sihalapotthake paripakko vayo mayham ... dukkhassantam
@karissatiti dissati.
           Paripakko vayo mayham         parittam mama jivitam
           pahaya vo gamissami         katam me saranamattano.
           Appamatta satimanto      susila hotha bhikkhavo
           susamahitasankappa         sacittamanurakkhatha.
           Yo imasmim dhammavinaye       appamatto viharissati 1-
           pahaya jatisamsaram            dukkhassantam karissatiti.
                    Tatiyabhanavaram. 2-
     [109]  Athakho  bhagava  pubbanhasamayam  nivasetva  pattacivaramadaya
vesalim   pindaya   pavisi   vesaliyam   pindaya   caritva   pacchabhattam
pindapatapatikkanto  nagavalokitam  3-  vesalim  apaloketva  ayasmantam
anandam     amantesi     idam     pacchimakam     ananda    tathagatassa
vesaliya   4-   dassanam  bhavissati  ayamananda  yena  bhandagamo  5-
tenupasankamissamati  .  evam  bhanteti  kho  ayasma  anando bhagavato
paccassosi.
     {109.1}   Athakho   bhagava   mahata   bhikkhusanghena   saddhim  yena
bhandagamo   tadavasari   .   tatra   sudam   bhagava  bhandagame  viharati .
Tatra    kho   bhagava   bhikkhu   amantesi   catunnam   bhikkhave   dhammanam
ananubodha    appativedha    evamidam    dighamaddhanam   sandhavitam   samsaritam
mamanceva   tumhakanca   .   katamesam   catunnam   .   ariyassa   bhikkhave
silassa    ananubodha    appativedha    evamidam   dighamaddhanam   sandhavitam
@Footnote: 1 Si. Yu. vihessati. Ma. vihassati. 2 Yu. tatiyakabhanavaram nitthitam. Ma. tatiyo
@bhanavaro. 3 Ma. Yu. nagapalokitam. 4 Yu. vesalidassanam. 5 Ma. bhandagamo.
@ito param idisameva.
Samsaritam    mamanceva    tumhakanca    .   ariyassa   bhikkhave   samadhissa
ananubodha    appativedha    evamidam    dighamaddhanam   sandhavitam   samsaritam
mamanceva    tumhakanca   .   ariyaya   bhikkhave   pannaya   ananubodha
appativedha    evamidam    dighamaddhanam    sandhavitam    samsaritam   mamanceva
tumhakanca   .   ariyaya   bhikkhave   vimuttiya  ananubodha  appativedha
evamidam dighamaddhanam sandhavitam samsaritam mamanceva tumhakanca.
     {109.2}  Tayidam  bhikkhave  ariyam  silam anubuddham patividdham ariyo samadhi
anubuddho    patividdho   ariya   panna   anubuddha   patividdha   ariya
vimutti   anubuddha   patividdha   ucchinna   bhavatanha   khina   bhavanetti
natthidani   punabbhavoti   .   idamavoca   bhagava   idam   vatvana  sugato
athaparam etadavoca sattha
     [110] Silam samadhi panna ca      vimutti ca anuttara
           anubuddha ime dhamma            gotamena yasassina
           iti buddho abhinnaya           dhammamakkhati 1- bhikkhunam
           dukkhassantankaro sattha        cakkhuma parinibbuboti.
     [111]  Tatrapi  sudam  bhagava  bhandagame  viharanto  etadeva bahulam
bhikkhunam   dhammim   katham   karoti   iti   silam   iti   samadhi   iti  panna
silaparibhavito   samadhi   mahapphalo   hoti   mahanisamso   samadhiparibhavita
panna   mahapphala   hoti   mahanisamsa   pannaparibhavitam  cittam  sammadeva
asavehi vimuccati seyyathidam kamasava bhavasava [2]- avijjasavati.
@Footnote: 1 Ma. Yu. dhammamakkhasi. 2 Yu. ditthasava.
     [112]  Athakho  bhagava  bhandagame  yathabhirantam viharitva ayasmantam
anandam    amantesi    ayamananda   yena   hatthigamo   ambagamo
jambugamo   yena   bhoganagaram   tenupasankamissamati   .  evam  bhanteti
kho   ayasma   anando   bhagavato   paccassosi   .   athakho  bhagava
mahata    bhikkhusanghena   saddhim   yena   bhoganagaram   tadavasari   .   tatra
sudam  bhagava  bhoganagare  viharati  anande  cetiye  .  tatra  kho bhagava
bhikkhu    amantesi   cattarome   bhikkhave   mahapadese   desessami
tam    sunatha   sadhukam   manasikarotha   bhasissamiti   .   evam   bhanteti
kho te bhikkhu bhagavato paccassosum. Bhagava etadavoca
     [113]   Idha   bhikkhave   bhikkhu   evam   vadeyya  sammukha  metam
avuso    bhagavato    sutam    sammukha   patiggahitam   ayam   dhammo   ayam
vinayo   idam   satthu   sasananti   tassa  bhikkhave  bhikkhuno  bhasitam  neva
abhinanditabbam    nappatikkositabbam    .    anabhinanditva   appatikkositva
tani  padabyanjanani  sadhukam  uggahetva sutte osaretabbani 1- vinaye
sandassetabbani   .   tani   ce  sutte  osariyamanani  2-  vinaye
sandassiyamanani  na ceva sutte osaranti 3- na ca 4- vinaye sandissanti.
Nitthamettha   gantabbam   addha   idam   na   ceva   tassa  bhagavato  vacanam
imassa   ca   bhikkhuno   duggahitanti  iti  hetam  bhikkhave  chaddeyyatha .
Tani   ce   sutte   osariyamanani   vinaye  sandassiyamanani  sutte
@Footnote: 1 Yu. otaretabbani. 2 Yu. otariyamanani. ito param idisameva. 3 Si. Yu.
@otaranti. 4 Yu. na vinaye.
Ce  1-  osaranti  vinaye ce 2- sandissanti. Nitthamettha gantabbam addha
idam  tassa  bhagavato  vacanam  imassa  ca  bhikkhuno sugahitanti idam bhikkhave pathamam
mahapadesam dhareyyatha.
     [114]   Idha  pana  bhikkhave  bhikkhu  evam  vadeyya  amukasmim  nama
avase   sangho   viharati   sathero   sapamokkho  tassa  me  sanghassa
sammukha   sutam   sammukha   patiggahitam   ayam   dhammo   ayam   vinayo  idam
satthu   sasananti   tassa   bhikkhave   bhikkhuno  bhasitam  neva  abhinanditabbam
nappatikkositabbam     .     anabhinanditva     appatikkositva     tani
padabyanjanani   sadhukam   uggahetva   sutte   osaretabbani   vinaye
sandassetabbani    .   tani   ce   sutte   osariyamanani   vinaye
sandassiyamanani  na  ceva  sutte  osaranti  na  ca  vinaye sandissanti.
Nitthamettha   gantabbam  addha  idam  na  ceva  tassa  bhagavato  vacanam  tassa
ca   bhikkhusanghassa   duggahitanti   iti   hetam   bhikkhave   chaddeyyatha .
Tani   ce   sutte   osariyamanani   vinaye  sandassiyamanani  sutte
ce  3-  osaranti  vinaye  ca  sandissanti  .  nitthamettha gantabbam addha
idam    tassa   bhagavato   vacanam   tassa   ca   sanghassa   sugahitanti   idam
bhikkhave dutiyam mahapadesam dhareyyatha.
     [115]   Idha  pana  bhikkhave  bhikkhu  evam  vadeyya  amukasmim  nama
avase   sambahula   thera   bhikkhu   viharanti   bahussuta  agatagama
dhammadhara   vinayadhara   matikadhara   tesam   me  theranam  sammukha  sutam
@Footnote:1-2-3 Ma. Yu. ceva ... ca.
Sammukha   patiggahitam   ayam   dhammo   ayam   vinayo  idam  satthu  sasananti
tassa    bhikkhave   bhikkhuno   bhasitam   neva   abhinanditabbam   .pe.   na
vinaye   sandissanti   .   nitthamettha   gantabbam   addha  idam  na  ceva
tassa    bhagavato   vacanam   tesanca   theranam   duggahitanti   iti   hetam
bhikkhave   chaddeyyatha   .   tani  ce  sutte  osariyamanani  .pe.
Vinaye    sandissanti   .   nitthamettha   gantabbam   addha   idam   tassa
bhagavato   vacanam   tesanca   theranam   sugahitanti   idam   bhikkhave   tatiyam
mahapadesam dhareyyatha.
     [116]   Idha  pana  bhikkhave  bhikkhu  evam  vadeyya  amukasmim  nama
avase  [1]-  thero  bhikkhu  viharati  bahussuto  agatagamo  dhammadharo
vinayadharo   matikadharo   tassa   me   therassa   sammukha  sutam  sammukha
patiggahitam   ayam   dhammo   ayam   vinayo   idam   satthu   sasananti  tassa
bhikkhave   bhikkhuno   bhasitam   neva   abhinanditabbam   nappatikkositabbam  .
Anabhinanditva     appatikkositva     tani     padabyanjanani    sadhukam
uggahetva   sutte   osaretabbani   vinaye  sandassitabbani  2- .
Tani   ce   sutte  osariyamanani  vinaye  sandassiyamanani  na  ceva
sutte  osaranti  na  ca  3-  vinaye  sandissanti  .  nitthamettha gantabbam
.pe.  addha  idam  tassa  bhagavato  vacanam  tassa  ca therassa sugahitanti idam
bhikkhave   catuttham   mahapadesam  dhareyyatha  4-  .  ime  kho  bhikkhave
cattaro  mahapadese  dhareyyathati  .  tatrapi  sudam  bhagava bhoganagare
@Footnote: 1 Ma. Yu. eko. 2 Ma. Yu. sandassetabbani. 3 Yu. na vinaye .... 4 Yu.
@dhareyyathati.
Viharati   1-   anande   cetiye   etadeva  bahulam  bhikkhunam  dhammim  katham
karoti    iti    silam    iti    samadhi    iti   panna   silaparibhavito
samadhi    mahapphalo    hoti    mahanisamso    samadhiparibhavita    panna
mahapphala    hoti    mahanisamsa    pannaparibhavitam    cittam    sammadeva
asavehi vimuccati seyyathidam kamasava bhavasava avijjasavati.
     [117]  Athakho  bhagava  bhoganagare  yathabhirantam viharitva ayasmantam
anandam  amantesi  ayamananda  yena  pava  tenupasankamissamati .
Evam  bhanteti  kho  ayasma  anando  bhagavato  paccassosi  .  athakho
bhagava  mahata  bhikkhusanghena  saddhim  yena  pava  tadavasari  .  tatra  sudam
bhagava   pavayam  viharati  cundassa  kammaraputtassa  ambavane  .  assosi
kho  cundo  kammaraputto  bhagava  kira  pavam  anuppatto  pavayam viharati
mayham  ambavaneti  .  athakho  cundo kammaraputto yena bhagava tenupasankami
upasankamitva bhagavantam abhivadetva ekamantam nisidi.
     {117.1}   Ekamantam   nisinnam   kho   cundam  kammaraputtam  bhagava
dhammiya   kathaya   sandassesi   samadapesi   samuttejesi  sampahamsesi .
Athakho   cundo   kammaraputto   bhagavata   dhammiya   kathaya  sandassito
samadapito  samuttejito  sampahamsito  bhagavantam  etadavoca  adhivasetu  me
bhante  bhagava  svatanaya  bhattam  saddhim bhikkhusanghenati. Adhivasesi bhagava
tunhibhavena  .  athakho  cundo  kammaraputto  bhagavato  adhivasanam viditva
@Footnote: 1 Ma. Yu. viharanto.
Utthayasana bhagavantam abhivadetva padakkhinam katva pakkami.
     {117.2}  Athakho  cundo  kammaraputto  tassa  rattiya accayena
sake   nivesane   panitam   khadaniyam   bhojaniyam   patiyadapetva  pahutanca
sukaramaddavam  bhagavato  kalam  arocapesi  kalo  bhante nitthitam bhattanti.
Athakho    bhagava    pubbanhasamayam   nivasetva   pattacivaramadaya   saddhim
bhikkhusanghena    yena   cundassa   kammaraputtassa   nivesanam   tenupasankami
upasankamitva   pannattasane   nisidi   .   nisajja   kho   bhagava  cundam
kammaraputtam   amantesi   yante   cunda   sukaramaddavam   patiyattam   tena
mam   parivisa   yam   panannam   khadaniyam   bhojaniyam  patiyattam  tena  bhikkhusangham
parivisati   .   evam   bhanteti   kho   cundo   kammaraputto  bhagavato
patissutva    yam    ahosi    sukaramaddavam    patiyattam    tena   bhagavantam
parivisi    yam   panannam   khadaniyam   bhojaniyam   patiyattam   tena   bhikkhusangham
parivisi.
     {117.3}   Athakho  bhagava  cundam  kammaraputtam  amantesi  yante
cunda   sukaramaddavam   avasittham   tam   sobbhe   nikhanahi   nahantam   cunda
passami   sadevake   loke   samarake   sabrahmake  sassamanabrahmaniya
pajaya   sadevamanussaya   yassa   tam  paribhuttam  samma  parinamam  gaccheyya
annatra   tathagatassati   .   evam  bhanteti  kho  cundo  kammaraputto
bhagavato   patissutva   yam   ahosi   sukaramaddavam   avasittham   tam  sobbhe
nikhanitva       yena      bhagava      tenupasankami      upasankamitva
bhagavantam     abhivadetva     ekamantam     nisidi     .     ekamantam
Nisinnam   kho   cundam  kammaraputtam  bhagava  dhammiya  kathaya  sandassetva
samadapetva samuttejetva sampahamsetva utthayasana pakkami.
     {117.4}    Athakho   bhagavato   cundassa   kammaraputtassa   bhattam
bhuttavissa   kharo   abadho   uppajji  lohitapakkhandika  sabalha  1-
vedana  vattanti  maranantika  .  tapi  2-  sudam  bhagava sato sampajano
adhivasesi   avihannamano   .   athakho   bhagava   ayasmantam   anandam
amantesi   ayamananda   yena   kusinara   tenupasankamissamati  .
Evam bhanteti kho ayasma anando bhagavato paccassosi.
     [118] Cundassa bhattam bhunjitva   kammarassati me sutam
                 abadham samphusi dhiro           sabalham 3- maranantikam.
                          Bhuttassa ve 4- sukaramaddavena
                          byadhi sabalha 5- udapadi satthu 6-
                          virecamano 7- bhagava avoca
                          gacchamaham kusinaram -* nagaranti.
         (ima gathayo sangitikale sangitikarakehi vutta 8-)
     [119]  Athakho  bhagava  magga  okkamma  yena  annataram  rukkhamulam
tenupasankami     upasankamitva     ayasmantam     anandam    amantesi
ingha   me   tvam  ananda  catuggunam  sanghatim  pannapehi  9-  kilantosmi
ananda   nisidissamiti   .   evam   bhanteti   kho  ayasma  anando
@Footnote: 1-5 Ma. Yu. pabalha. 2 Ma. Yu. ta. 3 Ma. Yu. pabalham. 4 Ma. Yu. ca.
@6 Po. Ma. Yu. satthuno. 7 Yu. viriccamano. 8 Si. Ma. Yu. ime patha natthi.
@9 Po. Yu. pannapesi. ito param idisameva.
@* mikar—kr khagoe kusinaram peDna kusinaram
Bhagavato   patissutva   catuggunam   sanghatim   pannapesi   .  nisidi  bhagava
pannatte   asane   .   nisajja   kho   bhagava   ayasmantam   anandam
amantesi   ingha   me   tvam   ananda   paniyam   ahara  pipasitosmi
ananda   pivissamiti   .   evam   vutte  ayasma  anando  bhagavantam
etadavoca    idani    bhante   pancamattani   sakatasatani   abhikkantani
tam   cakkacchinnam   udakam   parittam   lulitam   avilam   sandati   ayam  bhante
kakudhanadi  1-  avidure  acchodaka  satodaka  sitodaka  setodaka  2-
supatittha    ramaniya    ettha   bhagava   paniyanca   pivissati   gattani
ca sitikarissatiti 3-.
     {119.1}    Dutiyampi    kho    bhagava    ayasmantam    anandam
amantesi   ingha   me   tvam   ananda   paniyam   ahara  pipasitosmi
ananda   pivissamiti   .   dutiyampi   kho  ayasma  anando  bhagavantam
etadavoca    idani    bhante   pancamattani   sakatasatani   abhikkantani
tam   cakkacchinnam   udakam   parittam   lulitam   avilam   sandati   ayam  bhante
kakudhanadi    avidure    acchodaka    satodaka   sitodaka   setodaka
supatittha   ramaniya   ettha   bhagava  paniyanca  pivissati  gattanipi  4-
sitikarissatiti.
     {119.2}   Tatiyampi  kho  bhagava  ayasmantam  anandam  amantesi
ingha    me   tvam   ananda   paniyam   ahara   pipasitosmi   ananda
pivissamiti   .   evam   bhanteti   kho   ayasma   anando  bhagavato
@Footnote: 1 Si. Yu. kakuttha naditipi kakudha naditipi patho. Ma. kakudhanadi. 2 Si. Yu.
@acchodika satodika sitodika setaka. 3 Po. Yu. sitam karissatiti. ito param
@idisameva. 4 Ma. Yu. gattani ca.
Patissutva   pattam   gahetva   yena   sa   nadika   tenupasankami  .
Athakho   sa   nadika  cakkacchinna  paritta  lulita  avila  sandamana
ayasmante   anande   upasankamante   accha   vippasanna   anavila
sandati   1-   .   athakho   ayasmato  anandassa  etadahosi  acchariyam
vata   bho   abbhutam  vata  bho  tathagatassa  mahiddhikata  mahanubhavata  2-
ayam   hi  sa  nadika  cakkacchinna  paritta  lulita  avila  sandamana
mayi   upasankamante   accha  vippasanna  anavila  sandatiti  .  pattena
paniyam   adaya   yena   bhagava   tenupasankami   upasankamitva  bhagavantam
etadavoca   acchariyam   bhante   abbhutam   bhante   tathagatassa  mahiddhikata
mahanubhavata   3-   idani   sa  bhante  nadika  cakkacchinna  paritta
lulita   avila   sandamana   mayi   upasankamante   accha  vippasanna
anavila   sandittha   pivatu   bhagava  paniyam  pivatu  sugato  paniyanti .
Athakho bhagava paniyam apayi.
     [120]  Tena  kho  pana  samayena  pukkuso  mallaputto  alarassa
kalamassa   savako   kusinaraya   pavam  addhanamaggapatipanno  hoti .
Addasa   kho   pukkuso   mallaputto   bhagavantam   annatarasmim   rukkhamule
nisinnam     disvana     yena    bhagava    tenupasankami    upasankamitva
bhagavantam   abhivadetva   ekamantam   nisidi   .  ekamantam  nisinno  kho
pukkuso   mallaputto   bhagavantam   etadavoca   acchariyam   bhante   abbhutam
bhante   santena   vata   bhante   pabbajita  viharena  viharanti  bhutapubbam
@Footnote: 1 Ma. Yu. sandittha. 2-3 Po. mahanubhavakata.
Bhante   alaro   kalamo   addhanamaggapatipanno   magga   okkamma
avidure   annatarasmim   rukkhamule   divaviharam  1-  nisidi  athakho  bhante
pancamattani   sakatasatani   alaram  kalamam  nissaya  nissaya  atikkamimsu
athakho    bhante    annataro    puriso   tassa   sakatasatthassa   pitthito
pitthito    agacchanto    yena    alaro    kalamo   tenupasankami
upasankamitva   alaram   kalamam   etadavoca  api  bhante  pancamattani
sakatasatani    atikkantani    addasati    na    kho    aham    avuso
addasanti   kim   pana   bhante   saddam   assositi  na  kho  aham  avuso
saddam    assosinti    kim   pana   bhante   sutto   ahositi   na   kho
aham   avuso   sutto   ahosinti   kim   pana   bhante   sanni  ahositi
evamavusoti   so   tvam   bhante  sanni  samano  jagaro  pancamattani
sakatasatani nissaya nissaya atikkantani neva addasa
     {120.1}  na  pana  saddam  assosi  api  hi 2- te bhante sanghati
rajena    okinnati   evamavusoti   athakho   bhante   tassa   purisassa
etadahosi   acchariyam   vata   bho   abbhutam  vata  bho  santena  vata  bho
pabbajita    viharena    viharanti   yatra   hi   nama   sanni   samano
jagaro       pancamattani      sakatasatani      nissaya      nissaya
atikkantani    neva   dakkhati   na   pana   saddam   sossatiti   alare
kalame ularam pasadam pavedetva pakkamiti.
     {120.2}   Tam  kim  mannasi  pukkusa  katamam  nu  kho  dukkarataram  va
durabhisambhavataram   va   yo   va   sanni   samano  jagaro  pancamattani
@Footnote: 1 Yu. divavihare. 2 Ma. su..
Sakatasatani     nissaya    nissaya    atikkantani    neva    passeyya
na   pana   saddam   suneyya   yo   va  sanni  samano  jagaro  deve
vassante     deve    galagalayante    vijjutasu    1-    niccharantisu
asaniya   phalantiya   neva   passeyya   na   pana  saddam  suneyyati .
Kim   hi   bhante   [2]-   karissanti   panca   va  sakatasatani  cha  va
sakatasatani    satta   va   sakatasatani   attha   va   sakatasatani   nava
va  sakatasatani  dasa  va  sakatasatani  .pe.  sahassam  va sakatasatani 3-
athakho    etadeva    dukkarataranceva    durabhisambhavataranca    yo   sanni
samano   jagaro   deve   vassante   deve  galagalayante  vijjutasu
niccharantisu asaniya phalantiya neva passeyya na pana saddam suneyyati.
     [121]  Ekamidaham  pukkusa  samayam  atumayam  viharami bhusagare.
Tena  kho  pana  samayena  deve  vassante  deve galagalayante vijjutasu
niccharantisu   asaniya   phalantiya   avidure   bhusagarassa  dve  kassaka
bhataro   hata   cattaro   ca  balibadda  .  athakho  pukkusa  atumayam
mahajanakayo   nikkhamitva   yena   te   dve  kassaka  bhataro  hata
cattaro   ca   balibadda   tenupasankami   .  tena  kho  panaham  pukkusa
samayena  bhusagara  nikkhamitva  bhusagaradvare  abbhokase cankamami.
Athakho    pukkusa   annataro   puriso   tamha   mahajanakaya   yenaham
tenupasankami   upasankamitva   mam   abhivadetva   ekamantam  atthasi .
@Footnote: 1 Ma. vijjullatasu. ito param idisameva. 2 Yu. tani. 3 Ma. sakatasatasahassam
@va.
Ekamantam   thitam   kho   aham   pukkusa   tam  purisam  etadavocam  kinnu  kho
so   avuso   mahajanakayo   sannipatitoti   .  idani  bhante  deve
vassante  deve  galagalayante  vijjutasu  niccharantisu  asaniya  phalantiya
dve  kassaka  bhataro  hata  cattaro  ca  balibadda  ettha  1-  so
mahajanakayo    sannipatito    tvam   pana   bhante   kva   ahositi  .
Idheva   kho  aham  avuso  ahosinti  .  kim  pana  bhante  addasati .
Na  kho  aham  avuso  addasanti  .  kim  pana  bhante  saddam  assositi.
Na   kho   aham   avuso  saddam  assosinti  .  kim  pana  bhante  sutto
ahositi   .   na   kho   aham   avuso  sutto  ahosinti  .  kim  pana
bhante   sanni   ahositi   .  evamavusoti  .  so  tvam  bhante  sanni
samano   jagaro   deve   vassante   deve  galagalayante  vijjutasu
niccharantisu    asaniya    phalantiya    neva   addasa   na   pana   saddam
assositi. Evamavusoti.
     {121.1}   Athakho   pukkusa   tassa  purisassa  etadahosi  acchariyam
vata  bho  abbhutam  vata  bho  santena  vata  bho pabbajita viharena viharanti
yatra   hi   nama   sanni   samano   jagaro  deve  vassante  deve
galagalayante    vijjutasu    niccharantisu    asaniya    phalantiya   neva
dakkhissati   2-   na   pana   saddam   sunissatiti   .  mayi  ularam  pasadam
pavedetva padakkhinam katva pakkamiti.
     {121.2}    Evam    vutte    pukkuso    mallaputto   bhagavantam
etadavoca      esaham      bhante     yo     [3]-     alare
kalame      pasado      tam      mahavate     va     ophunami
@Footnote: 1 Ma. Yu. etthe. 2 Ma. dakkhati. Yu. dakkhiti. 3 Ma. Yu. me..
Sighasotaya    va    nadiya   pavahemi   abhikkantam   bhante   abhikkantam
bhante   seyyathapi   bhante   nikkujjitam   va   ukkujjeyya   paticchannam
va   vivareyya   mulhassa   va   maggam   acikkheyya   andhakare  va
telappajjotam   dhareyya   cakkhumanto   rupani   dakkhanti  1-  evameva
bhagavata   anekapariyayena   dhammo   pakasito  esaham  bhante  bhagavantam
saranam   gacchami   dhammanca   bhikkhusanghanca   upasakam   mam  bhagava  dharetu
ajjatagge panupetam saranangatanti.
     {121.3}    Athakho    pukkuso    mallaputto    annataram   purisam
amantesi    ingha   me   tvam   bhane   singivannam   yugamattham   dharaniyam
aharati   .   evam  bhanteti  kho  so  puriso  pukkusassa  mallaputtassa
patissutva    tam   singivannam   yugamattham   dharaniyam   ahari   .   athakho
pukkuso    mallaputto    tam    singivannam   yugamattham   dharaniyam   bhagavato
upanamesi    idam    bhante   singivannam   yugamattham   dharaniyam   tam   me
bhante     bhagava     patigganhatu     anukampam     upadayati    .
Tenahi   pukkusa   ekena   mam   acchadehi   ekena   anandanti  .
Evam   bhanteti   kho  pukkuso  mallaputto  bhagavato  patissutva  ekena
bhagavantam   acchadesi   ekena   ayasmantam  anandam  .  athakho  bhagava
pukkusam   mallaputtam   dhammiya  kathaya  sandassesi  samadapesi  samuttejesi
sampahamsesi   .   athakho   pukkuso  mallaputto  bhagavata  dhammiya  kathaya
sandassito     samadapito    samuttejito    sampahamsito    utthayasana
bhagavantam abhivadetva padakkhinam katva pakkami.
@Footnote: 1 Po. Ma. dakkhantiti. Yu. dakkhintiti.
     [122]  Athakho  ayasma anando acirapakkante pukkuse mallaputte
tam    singivannam   yugamattham   dharaniyam   bhagavato   kayam   upanamesi  .
Tam   bhagavato   kayam   upanamitam   hatacchikam  1-  viya  khayati  .  athakho
ayasma   anando   bhagavantam   etadavoca   acchariyam   bhante   abbhutam
bhante   yava   parisuddho   bhante   tathagatassa   chavivanno  pariyodato
idam   bhante   singivannam   yugamattham   dharaniyam   bhagavato  kayam  upanamitam
hatacchikam   1-  viya  khayatiti  .  evametam  ananda  dvisu  kho  ananda
kalesu    ativiya    tathagatassa   kayo   parisuddho   hoti   chavivanno
pariyodato    katamesu    dvisu    yanca    ananda   rattim   tathagato
anuttaram    sammasambodhim    abhisambujjhati   yanca   rattim   anupadisesaya
nibbanadhatuya   parinibbayati   imesu   kho   ananda   dvisu   kalesu
ativiya   tathagatassa   kayo   parisuddho   hoti   chavivanno  pariyodato
ajja   kho   panananda  rattiya  pacchime  yame  kusinarayam  upavattane
mallanam    salavane    antare   yamakasalanam   tathagatassa   parinibbanam
bhavissati    ayamananda    yena    kakudhanadi   tenupasankamissamati  .
Evam bhanteti kho ayasma anando bhagavato paccassosi.
     [123] Singivannam yugamattham      pukkuso abhiharayi
                 tena acchadito sattha   somavanno 2- asobhathati.
     [124]  Athakho  bhagava  mahata  bhikkhusanghena  saddhim  yena  kakudhanadi
@Footnote: 1 Ma. hataccikam. Yu. vitaccikam. ito param idisameva. 2 Si. Yu. hemavanno.
Tenupasankami    upasankamitva    kakudhanadim    ajjhogahetva    nhatva
ca  pivitva  ca  paccuttaritva  yena  ambavanam  tenupasankami  upasankamitva
ayasmantam   cundakam   amantesi   ingha   me   tvam   cundaka   catuggunam
sanghatim pannapehi kilantosmi cundaka nipajjissamiti.
     {124.1}  Evam  bhanteti  kho ayasma cundako bhagavato patissutva
catuggunam  sanghati  pannapesi  .  athakho  bhagava dakkhinena passena sihaseyyam
kappesi   padena  1-  padam  accadhaya  sato  sampajano  utthanasannam
manasikaritva   .   ayasma   pana   cundako   tattheva  bhagavato  purato
nisidi.
     [125] Gantvana buddho nadikam 2- kakudham
               acchodakam satodakam vippasannam
               ogahi sattha akilantarupo 3-
               tathagato appatimo ca loke.
               Nhatva ca pivitva cudakani 4- sutva
               purakkhato bhikkhuganassa majjhe
               sattha 5- pavatta bhagava idha dhamme
               upagami ambavanam mahesi.
               Amantayi cundakam nama bhikkhum
               catuggunam santhari 6- me nipajjim 7-
               so codito 8- bhavitattena cundo
@Footnote: 1 Ma. Yu. pade. 2 Yu. nadiyam. 3 Yu. sukilantarupo. 4 Ma. Yu. cudatari
@sattha. 5 Ma. vatuta. 6 Ma. santhara. Yu. patthara. 7 Ma. Yu. nipajjam.
@8 Yu. modito.
               Catuggunam santhari 1- khippameva
               nipajji sattha akilantarupo 2-
               cundopi tattha pamukhe nisiditi.
     [126]  Athakho  bhagava  ayasmantam  anandam  amantesi  siya kho
panananda    cundassa   kammaraputtassa   koci   vippatisaram   uppadeyya
tassa   te   avuso   cunda   alabha  tassa  te  dulladdham  yassa  te
tathagato    pacchimam    pindapatam    paribhunjitva   parinibbutoti   cundassa
kho    ananda    kammaraputtassa    evam   vippatisaro   pativinetabbo
tassa   te   avuso   cunda   labha   tassa   te  suladdham  yassa  te
tathagato    pacchimam    pindapatam    paribhunjitva    parinibbuto   sammukha
metam   avuso   cunda   bhagavato   sutam   sammukha   patiggahitam   dveme
pindapata   samasamaphala   samasamavipaka   ativiya   annehi   pindapatehi
mahapphalatara ca mahanisamsatara ca.
     {126.1}  Katame  dve  .  yanca  pindapatam paribhunjitva tathagato
anuttaram    sammasambodhim   abhisambujjhati   yanca   pindapatam   paribhunjitva
tathagato   anupadisesaya   nibbanadhatuya   parinibbayati   ime   dve
pindapata   samasamaphala   samasamavipaka   ativiya   annehi   pindapatehi
mahapphalatara   ca   mahanisamsatara   ca  ayusamvattanikam  ayasmata  cundena
kammaraputtena    kammam    upacitam   vannasamvattanikam   ayasmata   cundena
kammaraputtena    kammam    upacitam    sukhasamvattanikam    ayasmata   .pe.
Yasasamvattanikam .pe.
@Footnote: 1 Yu. patthari .  2 Yu. sukilantarupo.
Saggasamvattanikam     .pe.    adhipateyyasamvattanikam    ayasmata    cundena
kammaraputtena    kammam   upacitanti   cundassa   ananda   kammaraputtassa
evam    vippatisaro   pativinetabboti   .   athakho   bhagava   etamattham
viditva tayam velayam imam udanam udanesi
     [127] Dadato punnam pavaddhati
               samyamato veram na viyati 1-
               kusalo va jahati papakam
               ragadosamohakkhaya nibbutoti 2-.
                     Catutthabhanavaram.
     [128]    Athakho    bhagava    ayasmantam   anandam   amantesi
ayamananda     yena    hirannavatiya    nadiya    parimantiram    yena
kusinara    upavattanam    mallanam    salavanam   tenupasankamissamati  .
Evam  bhanteti  kho  ayasma  anando  bhagavato  paccassosi  .  athakho
bhagava    mahata    bhikkhusanghena    saddhim   yena   hirannavatiya   nadiya
parimantiram   yena   kusinara   upavattanam  mallanam  salavanam  tenupasankami
upasankamitva    ayasmantam    anandam   amantesi   ingha   me   tvam
ananda    antarena    yamakasalanam    uttarasisakam    mancakam   pannapehi
kilantosmi   ananda   nipajjissamiti   .  evam  bhanteti  kho  ayasma
anando  bhagavato  patissutva  antarena  yamakasalanam  uttarasisakam  mancakam
pannapesi   .   athakho   bhagava   dakkhinena  passena  sihaseyyam  kappesi
@Footnote: 1 Ma. Yu. na ciyati. 2 Po. parinibbuto. Ma. sanibbuto. Yu. sa nibbuto.
Padena padam accadhaya sato sampajano.
     [129]   Tena   kho   pana   samayena  yamakasala  sabbaphaliphulla
honti   akalapupphehi   te   tathagatassa   sariram  okiranti  ajjhokiranti
abhippakiranti    tathagatassa    pujaya    .   dibbanipi   mandaravapupphani
antalikkha   papatanti   tani   tathagatassa   sariram  okiranti  ajjhokiranti
abhippakiranti    tathagatassa    pujaya    .    dibbanipi    candanacunnani
antalikkha  sampatanti  1-  tani  tathagatassa  sariram  okiranti ajjhokiranti
abhippakiranti   tathagatassa   pujaya   .   dibbanipi   turiyani  antalikkhe
vajjanti   2-   tathagatassa   pujaya  .  dibbanipi  sangitani  antalikkhe
vattanti tathagatassa pujaya.
     {129.1}    Athakho   bhagava   ayasmantam   anandam   amantesi
sabbaphaliphulla    kho    ananda    yamakasala   akalapupphehi   [3]-
tathagatassa    sariram   okiranti   ajjhokiranti   abhippakiranti   tathagatassa
pujaya    dibbanipi    mandaravapupphani    antalikkha    papatanti   tani
tathagatassa    sariram   okiranti   ajjhokiranti   abhippakiranti   tathagatassa
pujaya     dibbanipi    candanacunnani    antalikkha    papatanti    tani
tathagatassa    sariram   okiranti   ajjhokiranti   abhippakiranti   tathagatassa
pujaya   dibbanipi   turiyani   antalikkhe   vajjanti   tathagatassa  pujaya
dibbanipi    sangitani   antalikkhe   vattanti   tathagatassa   pujaya   na
kho   ananda   ettavata  va  tathagato  sakkato  va  hoti  garukato
va   manito   va   pujito   va   apacito   va  yo  kho  ananda
@Footnote: 1 Ma. Yu. papatanti. 2 Yu. vajjenti. 3 Ma. te.
Bhikkhu  va  bhikkhuni  va  upasako  va  upasika va dhammanudhammapatipanno
viharati   samicipatipanno   anudhammacari  so  tathagatam  sakkaroti  garukaroti
maneti  pujeti  [1]-  paramaya pujaya tasmatihananda dhammanudhammapatipanna
viharissama   samicipatipanna   anudhammacarinoti   evanhi   vo   ananda
sikkhitabbanti.
     [130]   Tena   kho  pana  samayena  ayasma  upavano  bhagavato
purato   thito   hoti  bhagavantam  vijamano  .  athakho  bhagava  ayasmantam
upavanam   apasadeti  2-  apehi  bhikkhu  ma  me  purato  atthasiti .
Athakho    ayasmato    anandassa   etadahosi   ayam   kho   ayasma
upavano    digharattam    bhagavato   upatthako   santikavacaro   samipacari
atha  ca  pana  bhagava  pacchime  kale  ayasmantam  upavanam apasadeti 3-
apehi  bhikkhu  ma  me  purato  atthasiti  ko nu kho hetu ko paccayo yam
bhagava   ayasmantam  upavanam  apasadeti  apehi  bhikkhu  ma  me  purato
atthasiti.
     {130.1}   Athakho  ayasma  anando  bhagavantam  etadavoca  ayam
bhante   ayasma  upavano  digharattam  bhagavato  upatthako  santikavacaro
samipacari   atha   ca   pana  bhagava  pacchime  kale  ayasmantam  upavanam
apasadeti  apehi  bhikkhu  ma  me purato atthasiti ko nu kho bhante hetu
ko  paccayo  yam  bhagava  ayasmantam  upavanam  apasadeti apehi bhikkhu ma
me  purato  atthasiti  .  yebhuyyena  ananda  dasasu  lokadhatusu devata
@Footnote: 1 Ma. apaciyati. 2-3 Ma. apasaresi. Yu. apasadesi. ito param idisameva.
Sannipatita   tathagatam   dassanaya   yavata  ananda  kusinara  upavattanam
mallanam   salavanam   samantato   dvadasa   yojanani  natthi  so  padeso
valaggakotinituddanamattopi    mahesakkhahi   devatahi   apphuto   devata
ananda    ujjhayanti   dura   vatamha   agata   tathagatam   dassanaya
kadaci   karahaci   tathagato  1-  loke  uppajjati  araham  sammasambuddho
ajjeva    rattiya    pacchimayame    tathagatassa   parinibbanam   bhavissati
ayanca   mahesakkho   bhikkhu   bhagavato   purato   thito  ovarento  na
mayam labhama pacchime kale tathagatam dassanayati [2]-.
     {130.2}  Kathambhuta  pana  bhante bhagava devata manasikarontiti 3-.
Santananda   devata   akase   pathavisanniniyo  kese  pakiriya  kandanti
baha   paggayha   kandanti   chinnapadam   4-   viya  papatanti  avattanti
vivattanti     atikhippam    bhagava    parinibbayissati    atikhippam    sugato
parinibbayissati atikhippam cakkhuma loke 5- antaradhayissatiti
     {130.3}   santananda   devata   pathaviya  pathavisanniniyo  kese
pakiriya   kandanti   baha   paggayha   kandanti   chinnapadam  viya  papatanti
avattanti    vivattanti    atikhippam    bhagava   parinibbayissati   atikhippam
sugato    parinibbayissati   atikhippam   cakkhuma   loke   antaradhayissatiti
ya   pana   ta  devata  vitaraga  ta  sata  sampajana  adhivasenti
anicca sankhara tam kutettha labbhati.
@Footnote: 1 Ma. Yu. tathagata --- sammasambuddha. 2 Yu. (devata ananda ujjhayantiti .)
@3 Ma. Yu. manasikarotiti. 4 Ma. Yu. chinnapatam. ito param idisameva.
@5 Si. Ma. Yu. cakkhum loke. ito param idisameva.
     [131]   Pubbe   bhante  disasu  vassam  vuttha  bhikkhu  agacchanti
tathagatam   dassanaya   te   mayam   labhama  manobhavaniye  bhikkhu  dassanaya
labhama    payirupasanaya   bhagavato   pana   mayam   bhante   accayena   na
labhissama     manobhavaniye     bhikkhu     dassanaya     na    labhissama
payirupasanayati.
     {131.1}     Cattarimani     ananda    saddhassa    kulaputtassa
dassaniyani  samvejaniyani  thanani  .  katamani  cattari  .  idha tathagato
jatoti   ananda   saddhassa   kulaputtassa  dassaniyam  samvejaniyam  thanam  idha
tathagato    anuttaram   sammasambodhim   abhisambuddhoti   ananda   saddhassa
kulaputtassa   dassaniyam   samvejaniyam   thanam   idha  tathagatena  1-  anuttaram
dhammacakkam    pavattitanti    ananda    saddhassa    kulaputtassa    dassaniyam
samvejaniyam    thanam    idha    tathagato   anupadisesaya   nibbanadhatuya
parinibbutoti   ananda   saddhassa   kulaputtassa   dassaniyam  samvejaniyam  thanam
imani    kho    ananda   cattari   saddhassa   kulaputtassa   dassaniyani
samvejaniyani thanani
     {131.2}   agamissanti   kho   ananda  saddha  bhikkhu  bhikkhuniyo
upasaka    upasikayo   idha   tathagato   jatotipi   idha   tathagato
anuttaram    sammasambodhim    abhisambuddhotipi    idha    tathagatena    2-
anuttaram    dhammacakkam    pavattitantipi    idha   tathagato   anupadisesaya
nibbanadhatuya   parinibbutotipi   ye   hi   keci   ananda  cetiyacarikam
ahindanta    pasannacitta   kalam   karissanti   sabbe   te   kayassa
bheda parammarana sugatim saggam lokam upapajjissantiti.
@Footnote: 1-2 Po. tathagato ... pavattatiti.
     [132]   Katham  mayam  bhante  matugame  patipajjamati  .  adassanam
anandati  .  dassane  bhagava  sati  katham  patipajjitabbanti  .  analapo
anandati  .  alapante  1-  bhante  katham patipajjitabbanti. Sati ananda
upatthapetabbati.
     [133]   Katham   mayam  bhante  tathagatassa  sarire  patipajjamati .
Abyavata   tumhe   ananda   hotha   tathagatassa   sariram  pujaya  ingha
tumhe   ananda   sadatthe   ghatatha   sadatthe   2-   anuyunjatha  sadatthe
appamatta      atapino      pahitatta      viharatha      santananda
khattiyapanditapi            brahmanapanditapi           gahapatipanditapi
tathagate abhippasanna te tathagatassa sarirapujam karissantiti.
     {133.1}  Katham  pana  bhante  tathagatassa  sarire  patipajjitabbanti.
Yatha   kho   ananda   ranno   cakkavattissa   sarire  patipajjanti  evam
tathagatassa   sarire   patipajjitabbanti   .   katham   pana   bhante   ranno
cakkavattissa   sarire   patipajjantiti   .   ranno   ananda  cakkavattissa
sariram  ahatena  vatthena  vethenti  ahatena  vatthena  vethetva  vihatena
kappasena   vethenti  vihatena  kappasena  vethetva  ahatena  vatthena
vethenti  etena  upayena pancahi yugasatehi ranno cakkavattissa sarire 3-
vethetva    ayasaya    teladoniya   pakkhipitva   annissa   ayasaya
doniya   patikkujjitva  sabbagandhanam  citakam  karitva  ranno  cakkavattissa
sariram    jhapenti    4-   catummahapathe   ranno   cakkavattissa   thupam
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. alapantena pana. 2 Yu. sadattham. 3 Ma. Yu.
@sariram. 4 Po. jalenti.
Karonti   evam   kho   ananda  ranno  cakkavattissa  sarire  patipajjanti
yatha   kho   ananda   ranno   cakkavattissa   sarire  patipajjanti  evam
tathagatassa     sarire     patipajjitabbam     catummahapathe    tathagatassa
thupo   katabbo   tattha   ye  te  malam  va  gandham  va  cunnakam  va
aropessanti   va   abhivadessanti   va   cittam   va  pasadessanti
tesantam bhavissati digharattam hitaya sukhayati.
     [134]  Cattarome  ananda  thuparaha  .  katame  cattaro .
Tathagato     araham     sammasambuddho     thuparaho    paccekasambuddho
thuparaho tathagatassa savako thuparaho raja cakkavatti thuparaho 1-.
     {134.1}   Kincananda   2-   atthavasam   paticca  tathagato  araham
sammasambuddho    thuparaho    .    ayam    tassa    bhagavato   arahato
sammasambuddhassa     thupoti    ananda    bahu    3-    jana    cittam
pasadenti    te    tattha    cittam    pasadetva    kayassa   bheda
parammarana    sugatim    saggam   lokam   upapajjanti   idam   kho   ananda
atthavasam paticca tathagato araham sammasambuddho thuparaho.
     {134.2}    Kincananda    atthavasam    paticca    paccekasambuddho
thuparaho   .   ayam   tassa  paccekabuddhassa  thupoti  ananda  bahu  jana
cittam   pasadenti   te   tattha   cittam   pasadetva   kayassa  bheda
parammarana    sugatim    saggam   lokam   upapajjanti   idam   kho   ananda
atthavasam paticca paccekasambuddho thuparaho.
     {134.3}     Kincananda     atthavasam     paticca     tathagatassa
@Footnote: 1 Po. Ma. thuparahoti. 2 Si. katamacananda. Yu. katamancananda.
@ito param idisameva. 3 Yu. bahujano ... pasadeti. ito param idisameva.
Savako   thuparaho   .   ayam  tassa  bhagavato  arahato  sammasambuddhassa
savakathupoti    ananda   bahu   jana   cittam   pasadenti   te   tattha
cittam   pasadetva   kayassa   bheda   parammarana   sugatim  saggam  lokam
upapajjanti   idam   kho   ananda   atthavasam  paticca  tathagatassa  savako
thuparaho.
     {134.4}  Kincananda  atthavasam  paticca raja cakkavatti thuparaho.
Ayam   tassa   dhammikassa   dhammaranno   thupoti  ananda  bahu  jana  cittam
pasadenti   te   tattha  cittam  pasadetva  kayassa  bheda  parammarana
sugatim   saggam   lokam   upapajjanti   idam   kho  ananda  atthavasam  paticca
raja cakkavatti thuparaho ime kho ananda cattaro thuparahati.
     [135]   Athakho   ayasma   anando  viharam  pavisitva  kapisisam
alambitva   rodamano   atthasi   ahanca   vatamhi  sekkho  sakaraniyo
satthu   ca   me  parinibbanam  bhavissati  yo  mama  anukampakoti  .  athakho
bhagava   bhikkhu  amantesi  kaham  nu  kho  bhikkhave  anandoti  .  eso
bhante   ayasma   anando   viharam   pavisitva   kapisisam  alambitva
rodamano    thito    ahanca    vatamhi    sekkho    sakaraniyo   satthu
ca me parinibbanam bhavissati yo mama anukampakoti.
     {135.1}  Athakho  bhagava  annataram  bhikkhum amantesi ehi tvam bhikkhu
mama  vacanena  anandam  amantehi sattha tam avuso ananda amantetiti.
Evam   bhanteti   kho   so   bhikkhu   bhagavato   patissutva  yenayasma
anando     tenupasankami     upasankamitva     ayasmantam     anandam
Etadavoca   sattha  tam  avuso  ananda  amantetiti  .  evamavusoti
kho   ayasma   anando   tassa   bhikkhuno   patissutva  yena  bhagava
tenupasankami   upasankamitva   bhagavantam  abhivadetva  ekamantam  nisidi .
Ekamantam   nisinnam   kho   ayasmantam   anandam  bhagava  etadavoca  alam
ananda   ma   soci   ma  paridevi  na  nu  evam  1-  ananda  maya
patikacceva    akkhatam    sabbeheva    piyehi   manapehi   nanabhavo
vinabhavo   annathabhavo  tam  kutettha  [2]-  labbha  yantam  jatam  bhutam
sankhatam   palokadhammam   tam   vata   ma   palujjiti   netam   thanam   vijjati
digharattam    kho    te    ananda   tathagato   paccupatthito   mettena
kayakammena  hitena  sukhena  advayena  appamanena  mettena  vacikammena
hitena   sukhena   advayena   appamanena  mettena  manokammena  hitena
sukhena   advayena   appamanena  katapunnosi  tvam  ananda  padhanamanuyunja
khippam hohipi 3- anasavoti.
     {135.2}   Athakho  bhagava  bhikkhu  amantesi  yepi  te  bhikkhave
ahesum      atitamaddhanam      arahanto     sammasambuddha     tesampi
bhagavantanam     etaparamayeva     upatthaka     ahesum     seyyathapi
mayham    anando    yepi   te   bhikkhave   bhavissanti   anagatamaddhanam
arahanto     sammasambuddha    tesampi    bhagavantanam    etaparamayeva
upatthaka   bhavissanti   seyyathapi   mayham   anando   pandito  [4]-
bhikkhave    anando    janati    ayam    kalo   tathagatam   dassanaya
upasankamitum   ayam   kalo   bhikkhunam   ayam   kalo  bhikkhuninam  ayam  kalo
@Footnote: 1 Ma. Yu. etam. 2 Po. Ma. Yu. ananda. 3 Ma. Yu. hohisi. 4 Yu. kho.
Upasakanam  ayam  kalo  upasikanam  ayam  kalo  ranno  rajamahamattanam
ayam kalo titthiyanam ayam kalo titthiyasavakananti.
     [136]  Cattarome  bhikkhave acchariya abbhutadhamma 1- anande.
Katame   cattaro   .   sace   bhikkhave  bhikkhuparisa  anandam  dassanaya
upasankamati   dassanena   sa   attamana   hoti   tatra   ce  anando
dhammam    bhasati    bhasitenapi    sa   attamana   hoti   atitta   va
bhikkhave    bhikkhuparisa    hoti   atha   anando   tunhi   hoti   sace
bhikkhave   bhikkhuniparisa   anandam   dassanaya   upasankamati  dassanena  sa
attamana   hoti   tatra   ce   anando   dhammam   bhasati   bhasitenapi
sa    attamana   hoti   atitta   va   bhikkhave   bhikkhuniparisa   hoti
atha   2-  anando  tunhi  hoti  sace  bhikkhave  upasakaparisa  anandam
dassanaya upasankamati dassanena sa attamana hoti
     {136.1}   tatra   ce  anando  dhammam  bhasati  bhasitenapi  sa
attamana   hoti   atitta   va  bhikkhave  upasakaparisa  hoti  atha  3-
anando    tunhi    hoti   sace   bhikkhave   upasikaparisa   anandam
dassanaya   upasankamati   dassanena   sa   attamana   hoti   tatra  ce
anando   dhammam   bhasati   bhasitenapi   sa   attamana  hoti  atitta
va   bhikkhave   upasikaparisa   hoti   atha  4-  anando  tunhi  hoti
ime kho bhikkhave cattaro acchariya abbhutadhamma 5- anande.
     {136.2}   Cattarome   bhikkhave  acchariya  abbhutadhamma  ranne
cakkavattimhi   [6]-   sace   bhikkhave   khattiyaparisa  rajanam  cakkavattim
@Footnote: 1-5 Ma. Yu. abbhuta dhamma. 2-3-4 Ma. athakho. sabbattha idisameva.
@6 Ma. katame cattaro.
Dassanaya   upasankamati   dassanena   sa   attamana   hoti   tatra  ce
raja   cakkavatti  bhasati  bhasitenapi  sa  attamana  hoti  atitta  va
bhikkhave   khattiyaparisa   hoti   atha   raja  cakkavatti  tunhi  hoti .
Sace    bhikkhave    brahmanaparisa   .   gahapatiparisa   .   samanaparisa
rajanam   cakkavattim   dassanaya   upasankamati   dassanena   sa  attamana
hoti   tatra   ce  raja  cakkavatti  bhasati  bhasitenapi  sa  attamana
hoti   atitta   va   bhikkhave  samanaparisa  hoti  atha  raja  cakkavatti
tunhi   hotiti   1-   evameva   kho   bhikkhave   cattaro   acchariya
abbhutadhamma   ananda   sace   bhikkhave   bhikkhuparisa  anandam  dassanaya
upasankamati dassanena sa attamana hoti
     {136.3}   tatra   ce  anando  dhammam  bhasati  bhasitenapi  sa
attamana   hoti  atitta  va  bhikkhave  bhikkhuparisa  hoti  atha  anando
tunhi   hoti   .   sace   bhikkhave   bhikkhuniparisa  .  upasakaparisa .
Upasikaparisa    anandam    dassanaya    upasankamati    dassanena   sa
attamana   hoti   tatra   ce  anando  dhammam  bhasati  bhasitenapi  sa
attamana   hoti   atitta   va   bhikkhave  upasikaparisa  hoti  athakho
anando   tunhi   hoti   ime   kho   bhikkhave   cattaro   acchariya
abbhutadhamma anandeti.
     [137]   Evam   vutte  ayasma  anando  bhagavantam  etadavoca
ma  bhante  bhagava  imasmim khuddakanagarake 2- ujjangalanagarake sakhanagarake
parinibbayi   3-   santi  [4]-  bhante  annani  mahanagarani  seyyathidam
@Footnote: 1 Ma. Yu. hoti. 2 Yu. kuddanagarake. ito param idisameva. 3 Yu.
@parinibbayatu. 4 Yu. hi.
Campa   rajagaham   savatthi   saketam  kosambi  baranasi  ettha  bhagava
parinibbayatu     ettha    bahu    khattiyamahasala    brahmanamahasala
gahapatimahasala    tathagate   abhippasanna   te   tathagatassa   sarirapujam
karissantiti   .   ma   hevam  ananda  avaca  ma  hevam  ananda  avaca
khuddakanagarakam ujjangalanagarakam sakhanagarakanti
     {137.1}   bhutapubbam  ananda  raja  mahasudassano  nama  ahosi
cakkavatti  dhammiko  dhammaraja  caturanto  vijitavi  janapadatthavariyappatto
sattaratanasamannagato     ranno     ananda     mahasudassanassa     ayam
kusinara   kusavati   nama   rajadhani  ahosi  puratthimena  ca  pacchimena
ca  dvadasayojanani  ayamena  uttarena  ca  dakkhinena  ca sattayojanani
vittharena   kusavati  ananda  rajadhani  iddha  ceva  ahosi  phita  ca
bahujana  ca  akinnamanussa  ca  subhikkha  ca  seyyathapi  ananda devanam
alakamanda   nama   rajadhani  iddha  ceva  ahosi  phita  ca  bahujana
ca   akinnayakkha   ca   subhikkha   ca  evameva  kho  ananda  kusavati
rajadhani   iddha   ceva  ahosi  phita  ca  bahujana  ca  akinnamanussa
ca   subhikkha   ca  kusavati  ananda  rajadhani  dasahi  saddehi  avivitta
ahosi   diva   ceva   rattinca   seyyathidam   hatthisaddena   assasaddena
rathasaddena   bherisaddena   mudingasaddena   1-   vinasaddena  gitasaddena
sammasaddena  talasaddena  2-  [3]-  asatha  4-  pivatha khadathati dasamena
saddena   gaccha   tvam   ananda   kusinarayam   pavisitva   kosinarakanam
@Footnote: 1 Yu. mutinga .... 2 Ma. panitalasaddena. 3 Po. Ma. sankhasaddena.
@4 Ma. Yu. asanatha. ime asamapatha annatthapi evam natabba.
Mallanam  arocehi  ajja  kho  vasittha  1-  rattiya  pacchime  yame
tathagatassa    parinibbanam    bhavissati    abhikkamatha   vasittha   abhikkamatha
vasittha    ma    paccha   vippatisarino   ahuvattha   amhakanca   no
gamakkhette    tathagatassa    parinibbanam   ahosi   na   mayam   labhimha
pacchime  kale  tathagatam  dassanayati  .  evam  bhanteti  kho  ayasma
anando    bhagavato    patissutva    nivasetva   pattacivaram   adaya
adutiyo 2- kusinarayam pavisi.
     {137.2}  Tena  kho  pana  samayena kosinaraka malla santhagare
sannipatita  honti  kenacideva  karaniyena  .  athakho  ayasma  anando
yena   kosinarakanam   mallanam   santhagaram   tenupasankami  upasankamitva
kosinarakanam  mallanam  arocesi  ajja  kho  vasittha  rattiya pacchime
yame   tathagatassa   parinibbanam  bhavissati  abhikkamatha  vasittha  abhikkamatha
vasittha  ma  paccha  vippatisarino  ahuvattha amhakanca no gamakkhette
tathagatassa   parinibbanam   ahosi   na   mayam   labhimha   pacchime  kale
tathagatassa   3-   dassanayati   .   idamayasmato   anandassa  sutva
malla   ca  mallaputta  ca  mallasunisa  ca  mallapajapatiyo  ca  aghavino
dummana  cetodukkhasamappita  appekacce  kese  pakiriya  kandanti  baha
paggayha  kandanti  chinnapadam  viya  papatanti  avattanti  vivattanti  atikhippam
bhagava    parinibbayissati    atikhippam   sugato   parinibbayissati   atikhippam
@Footnote: 1 Si. Ma. Yu. vasettha. ito param idisameva. 2 Si. Ma. Yu. attadutiyo.
@3 Ma. Yu. tathagatam.
Cakkhuma   loke  antaradhayissatiti  .  athakho  malla  ca  mallaputta  ca
mallasunisa  ca  mallapajapatiyo  ca  aghavino  dummana  cetodukkhasamappita
yena upavattanam mallanam salavanam yenayasma anando tenupasankamimsu.
     {137.3}  Athakho  ayasmato  anandassa  etadahosi sace kho aham
kosinarake   malle   ekamekam   bhagavantam  vandapessami  avandito  ca
bhagava   kosinarakehi   mallehi   bhavissati   athayam   ratti   vibhayissati
yannunaham   kosinarake   malle   kulaparivattaso  kulaparivattaso  thapetva
bhagavantam   vandapeyyam   itthannamo   bhante   mallo  saputto  sabhariyo
sapariso  samacco  bhagavato  pade  sirasa  vandatiti  .  athakho ayasma
anando   kosinarake   malle   kulaparivattaso  kulaparivattaso  thapetva
bhagavantam   vandapesi   itthannamo   bhante   mallo   saputto  sabhariyo
sapariso  samacco  bhagavato  pade  sirasa  vandatiti  .  athakho ayasma
anando   etena   upayena  pathameneva  yamena  kosinarake  malle
bhagavantam vandapesi.
     [138]   Tena   kho   pana  samayena  subhaddo  nama  paribbajako
kusinarayam   pativasati   .   assosi  kho  subhaddo  paribbajako  ajjeva
[1]-  Rattiya  pacchime  yame  samanassa gotamassa parinibbanam bhavissatiti.
Athakho   subhaddassa   paribbajakassa   etadahosi   sutam   kho   pana  metam
paribbajakanam    vuddhanam    mahallakanam   acariyapacariyanam   bhasamananam
kadaci  karahaci  tathagata  loke  uppajjanti  arahanto sammasambuddha 2-
@Footnote: 1 Yu. kira. 2 Ma. Yu. sammasambuddhati. ito param idisameva.
Ajjeva   rattiya   pacchime   yame   samanassa   gotamassa   parinibbanam
bhavissati   atthi   ca   me   ayam   kankhadhammo  uppanno  evampasanno
aham   samane   gotame   pahoti   me   samano   gotamo   tatha  dhammam
desetum yatha aham imam kankhadhammam pajaheyyanti.
     {138.1}  Athakho  subhaddo  paribbajako  yena  upavattanam  mallanam
salavanam   yenayasma   anando  tenupasankami  upasankamitva  ayasmantam
anandam   etadavoca   sutam   metam  bho  ananda  paribbajakanam  vuddhanam
mahallakanam   acariyapacariyanam   bhasamananam   kadaci   karahaci  tathagata
loke    uppajjanti    arahanto    sammasambuddha   ajjeva   rattiya
pacchime   yame  samanassa  gotamassa  parinibbanam  bhavissati  atthi  ca  me
ayam    kankhadhammo   uppanno   evampasanno   aham   samane   gotame
pahoti   me   samano   gotamo   tatha  dhammam  desetum  yatha  aham  imam
kankhadhammam   pajaheyyam   sadhaham   1-   bho   ananda   labheyyam  samanam
gotamam dassanayati.
     {138.2}   Evam  vutte  ayasma  anando  subhaddam  paribbajakam
etadavoca  alam  avuso  subhadda  ma tathagatam vihethesi kilanto bhagavati.
Dutiyampi   kho   subhaddo   paribbajako   .pe.   tatiyampi  kho  subhaddo
paribbajako   ayasmantam   anandam  etadavoca  sutam  metam  bho  ananda
paribbajakanam        vuddhanam       mahallakanam       acariyapacariyanam
bhasamananam     kadaci     karahaci    tathagata    loke    uppajjanti
@Footnote: 1 Si. Yu. svaham. ito param idisameva.
Arahanto   sammasambuddha   ajjeva   rattiya  pacchime  yame  samanassa
gotamassa   parinibbanam   bhavissati   atthi   ca   me   ayam   kankhadhammo
uppanno   evampasanno   aham   samane   gotame   pahoti  me  samano
gotamo  tatha  dhammam  desetum  yatha  aham  imam  kankhadhammam  pajaheyyam 1-
sadhaham    bho   ananda   labheyyam   samanam   gotamam   dassanayati  .
Tatiyampi   kho   ayasma   anando   subhaddam   paribbajakam   etadavoca
alam avuso subhadda ma tathagatam vihethesi kilanto bhagavati.
     {138.3}  Assosi  kho  bhagava  ayasmato  anandassa  subhaddena
paribbajakena   saddhim   imam   kathasallapam  .  athakho  bhagava  ayasmantam
anandam  amantesi  alam  ananda  ma  subhaddam  varesi labhatu 2- ananda
subhaddo    tathagatam    dassanaya    yankinci    mam   subhaddo   pucchissati
sabbantam    annapekkho    va    mam   pucchissati   no   vihesapekkho
yancassaham puttho byakarissami tam khippameva ajanissatiti.
     {138.4}  Athakho  ayasma  anando subhaddam paribbajakam etadavoca
gacchavuso   subhadda  karoti  te  bhagava  okasanti  .  athakho  subhaddo
paribbajako    yena    bhagava    tenupasankami   upasankamitva   bhagavata
saddhim   sammodi   sammodaniyam   katham   saraniyam   vitisaretva  ekamantam
nisidi   .   ekamantam   nisinno   kho   subhaddo   paribbajako  bhagavantam
etadavoca    yeme   bho   gotama   samanabrahmana   sanghino   ganino
ganacariya    nata    yasassino    titthakara   sadhusammata   bahujanassa
@Footnote: 1 Po. Ma. pajaheyyanti. 2 Ma. Yu. labhatam.
Seyyathidam   purano   kassapo  makkhali  gosalo  ajito  kesakambalo  1-
pakudho   kaccayano   sanjayo   velatthaputto   2-  nigantho  nataputto
sabbe   te   sakaya   patinnaya   abbhannimsu   sabbe   3-   pana   na
abbhannimsu   udahu   ekacce  na  abbhannimsuti  .  alam  subhadda  titthatetam
sabbe  te  sakaya  patinnaya  abbhannimsu  sabbe  4-  pana  na  abbhannimsu
udahu    ekacce   abbhannimsu   ekacce   na   abbhannimsuti   dhammante
subhadda   desissami   tam   sunahi   sadhukam   manasikarohi  bhasissamiti .
Evam   bhanteti   kho   subhaddo   paribbajako   bhagavato  paccassosi .
Bhagava etadavoca
     {138.5}   yasmim   kho   subhadda   dhammavinaye  ariyo  atthangiko
maggo    na    upalabbhati    samanopi   tattha   na   upalabbhati   dutiyopi
tattha   samano   na   upalabbhati   tatiyopi   tattha  samanopi  na  upalabbhati
catutthopi    tattha    samano    na   upalabbhati   yasminca   kho   subhadda
dhammavinaye   ariyo   atthangiko   maggo   upalabbhati    samanopi   tattha
upalabbhati    dutiyopi    tattha    samano    upalabbhati    tatiyopi   tattha
samano    upalabbhati    catutthopi    tattha    samano   upalabbhati   imasmim
kho    subhadda    dhammavinaye    ariyo   atthangiko   maggo   upalabbhati
idheva   subhadda   samano   idha   dutiyo   samano   idha   tatiyo  samano
idha    catuttho    samano    sunna    parappavada   samanebhi   annehi
@Footnote: 1 Si. Yu. kesakambali. 2 Si. Yu. velatthiputto. 3-4 Ma. Yu. sabbeva.
Ime   ca   subhadda  bhikkhu  samma  vihareyyum  asunno  loko  arahantehi
assati.
     [139] Ekunatimsa- 1- vayasa subhadda
           yam pabbajim kimkusalanuesi
           vassani pannasasamadhikani
           yato aham pabbajito subhadda
           nayassa dhammassa padesavatti
           ito bahiddha samanopi natthi.
Dutiyopi   samano   natthi   tatiyopi   samano   natthi   catutthopi   samano
natthi    sunna   parappavada   samanebhi   annehi   ime   ca   subhadda
bhikkhu samma vihareyyum asunno loko arahantehi assati.
     [140]   Evam  vutte  subhaddo  paribbajako  bhagavantam  etadavoca
abhikkantam   bhante   abhikkantam   bhante   seyyathapi   bhante   nikkujjitam
va   ukkujjeyya   paticchannam   va   vivareyya   mulhassa   va   maggam
acikkheyya    andhakare   va   telappajjotam   dhareyya   cakkhumanto
rupani   dakkhanti   evameva  bhagavata  anekapariyayena  dhammo  pakasito
esaham    bhante    bhagavantam   saranam   gacchami   dhammanca   bhikkhusanghanca
labheyyamaham  2-  bhante  bhagavato  santike pabbajjam labheyyam upasampadanti.
Yo     kho     subhadda     annatitthiyapubbo     imasmim     dhammavinaye
@Footnote: 1 Si. Ma. Yu. ekunatimso. 2 Ma. Yu. labheyyaham.
Akankhati    pabbajjam    akankhati   upasampadam   so   cattaro   mase
parivasati   catunnam   masanam   accayena  araddhacitta  bhikkhu  pabbajenti
upasampadenti     bhikkhubhavaya     apica     mettha    puggalavemattata
viditati    .    sace   bhante   annatitthiyapubba   imasmim   dhammavinaye
akankhanta    pabbajjam    akankhanta    upasampadam   cattaro   mase
parivasanti     catunnam     masanam    accayena    araddhacitta    bhikkhu
pabbajenti    upasampadenti    bhikkhubhavaya   aham   cattari   vassani
parivasissami  catunnam  vassanam  accayena  araddhacitta  bhikkhu  pabbajentu
upasampadentu bhikkhubhavayati.
     {140.1}  Athakho  bhagava ayasmantam anandam amantesi tenahananda
subhaddam  paribbajakam  pabbajethati  .  evam bhanteti kho ayasma anando
bhagavato  paccassosi  .  athakho  subhaddo  paribbajako  ayasmantam anandam
etadavoca  labha  te 1- avuso ananda suladdham te 2- avuso ananda
ye  ettha  satthara  3-  sammukha  antevasikabhisekena  abhisittati.
Alattha   kho   subhaddo   paribbajako  bhagavato  santike  pabbajjam  alattha
upasampadam  .  acirupasampanno  kho  panayasma  subhaddo  eko  vupakattho
appamatto    atapi    pahitatto   viharanto   nacirasseva   yassatthaya
kulaputta    sammadeva    agarasma    anagariyam   pabbajanti   tadanuttaram
brahmacariyapariyosanam   ditthe   va   dhamme   sayam   abhinna   sacchikatva
upasampajja   vihasi   khina  jati  vusitam  brahmacariyam  katam  karaniyam  naparam
@Footnote: 1-2 Ma. Yu. vo. 3 Ma. satthu.
Itthattayati   abbhannasi   .   annataro  kho  pana  ayasma  subhaddo
arahatam ahosi. So bhagavato pacchimo sakkhisavako ahositi.
                   Pancamabhanavaram samattam.
     [141]   Athakho   bhagava   ayasmantam  anandam  amantesi  siya
kho    panananda    tumhakam    evamassa   atitasatthukam   pavacanam   natthi
no   satthati   na   kho   panetam   ananda   evam  datthabbam  yo  vo
ananda   maya   dhammo   ca   vinayo  ca  desito  pannatto  so  vo
mamaccayena sattha
     {141.1}   yatha   kho   panananda   etarahi   bhikkhu   annamannam
avusovadena   samudacaranti   na   te  mamaccayena  evam  samudacaritabbam
theratarena   ananda   bhikkhuna  navakataro  bhikkhu  namena  va  gottena
va   avusovadena  va  samudacaritabbo  navakatarena  bhikkhuna  therataro
bhikkhu   bhanteti   va   ayasmati   va   samudacaritabbo  akankhamano
ananda     sangho     mamaccayena     khuddanukhuddakani     sikkhapadani
samuhanatu    channassa    ananda    bhikkhuno    mamaccayena    brahmadando
databboti    .    katamo   pana   bhante   brahmadandoti   .   channo
ananda   bhikkhu  yam  iccheyya  tam  vadeyya  so  bhikkhuhi  neva  vattabbo
na ovaditabbo na anusasitabboti.
     [142]  Athakho  bhagava  bhikkhu  amantesi  siya  kho  pana bhikkhave
ekabhikkhussapi   kankha  va  vimati  va  buddhe  va  dhamme  va  sanghe
va   magge   va   patipadaya   va   pucchatha   bhikkhave   ma   paccha
Vippatisarino   ahuvattha   sammukhibhuto   no   sattha   ahosi   na   mayam
sikkhimha   bhagavantam   sammukha  patipucchitunti  .  evam  vutte  te  bhikkhu
tunhi   ahesum   .   dutiyampi  kho  bhagava  .pe.  tatiyampi  kho  bhagava
bhikkhu   amantesi   siya  kho  pana  bhikkhave  ekabhikkhussapi  kankha  va
vimati  va  buddhe  va  dhamme  va  sanghe  va magge va patipadaya va
pucchatha    bhikkhave   ma   paccha   vippatisarino   ahuvattha   sammukhibhuto
no  sattha  ahosi  na  mayam  sikkhimha  bhagavantam  sammukha  patipucchitunti.
Tatiyampi kho te bhikkhu tunhi ahesum.
     {142.1}  Athakho  bhagava  bhikkhu  amantesi  siya kho pana bhikkhave
satthu   garavenapi   na   puccheyyatha   sahayakopi   bhikkhave  sahayakassa
arocetuti  .  evam  vutte  te  bhikkhu  tunhi ahesum. Athakho ayasma
anando  bhagavantam  etadavoca  acchariyam  bhante abbhutam bhante evam pasanno
aham  bhante  imasmim  bhikkhusanghe  natthi  imasmim  bhikkhusanghe  ekabhikkhussapi
kankha  va  vimati va buddhe va dhamme va sanghe va magge va patipadaya
vati  .  pasada  kho  tvam  ananda  vadesi  nanameva  hettha  ananda
tathagatassa   natthi   imasmim   bhikkhusanghe   ekabhikkhussapi   kankha   va
vimati  va  buddhe  va  dhamme  va  sanghe  va magge va patipadaya va
imesam   hi   ananda   pancannam   bhikkhusatanam  yo  pacchimako  bhikkhu  so
sotapanno avinipatadhammo niyato sambodhiparayanoti.
     [143]   Athakho   bhagava   bhikkhu   amantesi  handadani  bhikkhave
amantayami   vo   vayadhamma   sankhara  appamadena  sampadethati .
Ayam tathagatassa pacchima vaca.
     [144]    Athakho   bhagava   pathamajjhanam   samapajji   pathamajjhana
vutthahitva   dutiyajjhanam   samapajji   dutiyajjhana  vutthahitva  tatiyajjhanam
samapajji     tatiyajjhana     vutthahitva     catutthajjhanam     samapajji
catutthajjhana       vutthahitva       akasanancayatanam      samapajji
akasanancayatanasamapattiya    vutthahitva   vinnanancayatanam   samapajji
vinnanancayatanasamapattiya    vutthahitva    akincannayatanam    samapajji
akincannayatanasamapattiya       vutthahitva      nevasannanasannatayanam
samapajji         nevasannanasannayatanasamapattiya         vutthahitva
sannavedayitanirodham samapajji.
     {144.1}  Athakho  ayasma anando ayasmantam anuruddham etadavoca
parinibbuto  bhante  anuruddha  bhagavati . Navuso ananda bhagava parinibbuto
sannavedayitanirodham   samapannoti  .  athakho  bhagava  sannavedayitanirodha-
samapattiya       vutthahitva     nevasannanasannayatanam     samapajji
nevasannanasannayatanasamapattiya       vutthahitva      akincannayatanam
samapajji    akincannayatanasamapattiya    vutthahitva    vinnanancayatanam
samapajji    vinnanancayatanasamapattiya   vutthahitva   akasanancayatanam
samapajji    akasanancayatanasamapattiya    vutthahitva   catuttham   jhanam
Samapajji    catuttha    jhana    vutthahitva   tatiyam   jhanam   samapajji
tatiya   jhana   vutthahitva   dutiyam   jhanam   samapajji   dutiya  jhana
vutthahitva    pathamam    jhanam    samapajji   pathama   jhana   vutthahitva
dutiyam    jhanam   samapajji   dutiya   jhana   vutthahitva   tatiyam   jhanam
samapajji   tatiya   jhana   vutthahitva   catuttham   jhanam   samapajji .
Catuttha jhana vutthahitva samanantara bhagava parinibbayi.
     [145]   Parinibbute   bhagavati   saha   parinibbana   mahabhumicalo
ahosi bhimsanako lomahamso devadundabhiyo ca phalimsu.
     [146]   Parinibbute   bhagavati  saha  parinibbana  brahma  sahampati
imam gatham abhasi
         sabbe va nikkhipissanti       bhuta loke samussayam
         yattha etadiso sattha      loke appatipuggalo
         tathagato balappatto        sambuddho parinibbutoti.
     [147]  Parinibbute  bhagavati  saha  parinibbana  sakko devanamindo
imam gatham abhasi
         anicca vata sankhara           uppadavayadhammino
         uppajjitva nirujjhanti       tesam vupasamo sukhoti.
     [148]  Parinibbute  bhagavati  saha  parinibbana  ayasma  anuruddho
ima gatha abhasi
         Nahu assasapassaso        thitacittassa tadino
         anejjo 1- santimarabbha    yam kalamakari muni.
         Asallinena cittena             vedanam ajjhavasayi
         pajjotasseva nibbanam        vimokkho cetaso ahuti.
     [149]  Parinibbute  bhagavati  saha  parinibbana  ayasma  anando
imam gatham abhasi
         tadasi yam bhimsanakam             tadasi lomahamsanam
         sabbakaravarupete         sambuddhe parinibbuteti.
     [150]   Parinibbute   bhagavati  ye  tettha  2-  bhikkhu  avitaraga
appekacce    baha    paggayha   kandanti   chinnapadam   viya   papatanti
avattanti     vivattanti    atikhippam    bhagava    parinibbuto    atikhippam
sugato    parinibbuto    atikhippam    cakkhuma   loke   antarahitoti  .
Ye   pana   te   bhikkhu   vitaraga  te  sata  sampajana  adhivasenti
anicca vata sankhara tam kutettha labbhati.
     [151]   Athakho   ayasma   anuruddho   bhikkhu   amantesi  alam
avuso   ma  socittha  ma  paridevittha  na  nu  etam  avuso  bhagavata
patikacceva    akkhatam    sabbeheva    piyehi   manapehi   nanabhavo
vinabhavo    annathabhavo    tam    kutettha   avuso   labbha   yantam
jatam    bhutam    sankhatam   palokadhammam   tam   vata   ma   palujjiti   netam
@Footnote: 1 Ma. Yu. anejo. 2 Si. tattha ye te. Ma. Yu. ye te tattha.
Thanam    vijjati   devata   avuso   ujjhayantiti   .   kathambhuta   pana
bhante anuruddha devata manasikarontiti 1-.
     {151.1}   Santavuso  ananda  devata  akase  pathavisanniniyo
kese  pakiriya  kandanti  baha  paggayha  kandanti  chinnapadam  viya papatanti
avattanti   vivattanti   atikhippam   bhagava   parinibbuto   atikhippam  sugato
parinibbuto   atikhippam   cakkhuma  loke  antarahitoti  santavuso  ananda
devata  pathaviya  pathavisanniniyo kese pakiriya kandanti .pe. Antarahitoti.
Ya  pana  devata  vitaraga  ta  sata  sampajana  adhivasenti anicca
sankhara   tam   kutettha   labbhati   .  athakho  ayasma  ca  anuruddho
ayasma ca anando tam rattavasesam dhammiya kathaya vitinamesum.
     {151.2}  Athakho  ayasma anuruddho ayasmantam anandam amantesi
gaccha   avuso   ananda   kusinaram   pavisitva   kosinarakanam  mallanam
arocehi   parinibbuto  vasittha  bhagava  yassadani  kalam  mannathati .
Evam    bhanteti   kho   ayasma   anando   ayasmato   anuruddhassa
patissutva    pubbanhasamayam   nivasetva   pattacivaram   adaya   adutiyo
kusinaram pavisi.
     [152]  Tena  kho  pana  samayena  kosinaraka  malla santhagare
sannipatita  honti  kena  2-  karaniyena  .  athakho  ayasma  anando
yena   kosinarakanam   mallanam   santhagaram   tenupasankami  upasankamitva
@Footnote: 1 Ma. Yu. manasikarotiti. 2 Si. Ma. Yu. teneva.
Kosinarakanam      mallanam     arocesi     parinibbuto     vasittha
bhagava    yassadani   kalam   mannathati   .   idamayasmato   anandassa
sutva   malla   ca   mallaputta   ca   mallasunisa   ca  mallapajapatiyo
ca    aghavino    dummana    cetodukkhasamappita   appekacce   kese
pakiriya   kandanti   baha   paggayha   kandanti   chinnapadam  viya  papatanti
avattanti     vivattanti    atikhippam    bhagava    parinibbuto    atikhippam
sugato parinibbuto atikhippam cakkhuma loke antarahitoti.
     {152.1}  Athakho  kosinaraka malla purise anapesum tenahi bhane
kusinarayam    gandhamalanca    sabbanca   talavacaram   sannipatethati  .
Athakho    kosinaraka    malla    gandhamalanca    sabbanca   talavacaram
panca   [1]-  dussayugasatani  adaya  yena  upavattanam  mallanam  salavanam
yena   bhagavato   sariram   tenupasankamimsu   upasankamitva   bhagavato   sariram
naccehi   gitehi   vaditehi  malehi  gandhehi  sakkaronta  garukaronta
manenta    pujenta   celavitanani   karonta   mandalamalani   2-
patiyadenta evam tam 3- divasam vitinamesum.
     {152.2}  Athakho  kosinarakanam  mallanam etadahosi ativikalo kho
ajja  bhagavato  sariram  jhapetum svedani mayam bhagavato sariram jhapessamati.
Athakho  kosinaraka  malla  bhagavato sariram naccehi gitehi vaditehi malehi
gandhehi sakkaronta garukaronta manenta pujenta celavitanani karonta
mandalamalani   4-   patiyadenta   dutiyampi  divasam  vitinamesum  tatiyampi
@Footnote: 1 Ma. Yu. ca. 2-4 Ma. mandalamale. 3 Ma. ekadivasam.
Divasam    vitinamesum    catutthampi   divasam   vitinamesum   pancamampi   divasam
vitinamesum   chatthampi   divasam   vitinamesum   .   athakho  sattamampi  divasam
kosinarakanam    mallanam   etadahosi   mayam   bhagavato   sariram   naccehi
gitehi  vaditehi  malehi  gandhehi  sakkaronta  garukaronta  manenta
pujenta    dakkhinena   dakkhinam   nagarassa   haritva   bahirena   bahiram
dakkhinato nagarassa bhagavato sariram jhapessamati.
     [153]   Tena   kho   pana   samayena   attha  malla  pamokkha
sisanhata   1-   ahatani   vatthani   nivattha   mayam   bhagavato   sariram
uccaressamati   na   sakkonti   uccaretum   .  athakho  kosinaraka
malla   ayasmantam   anuruddham  etadavocum  ko  nu  kho  bhante  anuruddha
hetu   ko   paccayo   yenime   attha   malla  pamokkha  sisanhata
ahatani   vatthani   nivattha   mayam   bhagavato   sariram   uccaressamati
na   sakkonti   uccaretunti   .   annatha   kho   vasittha  tumhakam
adhippayo annatha devatanam adhippayoti.
     {153.1}  Katham  pana  bhante  devatanam  adhippayoti. Tumhakam kho
vasittha  adhippayo  mayam  bhagavato  sariram naccehi gitehi vaditehi malehi
gandhehi  sakkaronta  garukaronta  manenta  pujenta  dakkhinena dakkhinam
nagarassa   haritva   bahirena  bahiram  dakkhinato  nagarassa  bhagavato  sariram
jhapessamati  devatanam kho vasittha adhippayo mayam bhagavato sariram dibbehi
@Footnote: 1 Si. Ma. Yu. sisam nahata.
Naccehi   gitehi   vaditehi  malehi  gandhehi  sakkaronta  garukaronta
manenta   pujenta   uttarena   uttaram   nagarassa  haritva  uttarena
dvarena   nagaram  pavisitva  majjhena  majjham  nagarassa  haritva  puratthimena
dvarena    nikkhamitva    puratthimato    nagarassa    makutabandhanam    nama
mallanam   cetiyam   ettha   bhagavato   sariram   jhapessamati   .  yatha
bhante devatanam adhippayo tatha hotuti.
     {153.2} Tena kho pana samayena kosinara 1- yava sandhisamalasakatira
jannumattena   odhina   mandaravapupphehi  santhita  2-  hoti  .  athakho
deva  ca  kosinaraka  ca  malla  bhagavato sariram dibbehi ca manusakehi ca
naccehi   gitehi   vaditehi  malehi  gandhehi  sakkaronta  garukaronta
manenta  pujenta  uttarena  uttaram nagarassa haritva uttarena dvarena
nagaram   pavisitva  majjhena  majjham  nagarassa  haritva  puratthimena  dvarena
nikkhamitva   puratthimato   nagarassa   makutabandhanam   nama   mallanam  cetiyam
ettha bhagavato sariram nikkhipimsu.
     {153.3}  Athakho  kosinaraka malla ayasmantam anandam etadavocum
katham  mayam  bhante  ananda  tathagatassa  sarire  patipajjamati . Yatha kho
vasittha  ranno  cakkavattissa  sarire  patipajjanti  evam tathagatassa sarire
patipajjitabbanti  .  katham  pana  bhante  ananda  ranno  cakkavattissa sarire
patipajjantiti   .  ranno  vasittha  cakkavattissa  sariram  ahatena  vatthena
vethenti  ahatena  vatthena vethetva vihatena kappasena vethenti vihatena
@Footnote: 1 Ma. Yu. kusinara yava sandhisamalasamkatira. 2 Ma. Yu. santhata.
Kappasena   vethetva   ahatena  vatthena  vethenti  etena  upayena
pancahi   yugasatehi   ranno  cakkavattissa  sariram  vethetva  ayasaya  1-
teladoniya   pakkhipitva  annissa  ayasaya  2-  doniya  patikkujjitva
sabbagandhanam   citakam   karitva   ranno   cakkavattissa   sariram   jhapenti
catummahapathe    ranno    cakkavattissa    thupam   karonti   evam   kho
vasittha    ranno    cakkavattissa    sarire   patipajjanti   yatha   kho
vasittha   ranno   cakkavattissa   sarire   patipajjanti  evam  tathagatassa
sarire   patipajjitabbam  catummahapathe  tathagatassa  thupo  karetabbo  3-
tattha   ye   malam   va   gandham  va  cunnakam  va  aropessanti  va
abhivadessanti    va   cittam   va   pasadessanti   tesantam   bhavissati
digharattam   hitaya   sukhayati   .   athakho   kosinaraka  malla  purise
anapesum tenahi bhane mallanam vihatakappasam sannipatethati.
     {153.4}   Athakho   kosinaraka  malla  bhagavato  sariram  ahatena
vatthena   vethesum   ahatena   vatthena   vethetva  vihatena  kappasena
vethesum  vihatena  kappasena  vethetva  ahatena vatthena vethesum etena
upayena  pancahi  yugasatehi  bhagavato  sariram vethetva ayasaya teladoniya
pakkhipitva   annissa   ayasaya   doniya   patikkujjitva   sabbagandhanam
citakam karitva bhagavato sariram citakam aropesum.
     [154]  Tena  kho  pana  samayena  ayasma  mahakassapo  pavaya
kusinaram    addhanamaggapatipanno    hoti    mahata   bhikkhusanghena   saddhim
@Footnote: 1-2 Ma. ayasaya. sabbattha idisameva. 3 Ma. Yu. katabbo.
Pancamattehi   bhikkhusatahi   .   athakho   ayasma   mahakassapo   magga
okkamma   annataramhi   rukkhamule   nisidi   .  tena  kho  pana  samayena
annataro    ajivako    kusinarayam    mandaravapuppham   gahetva   pavam
addhanamaggapatipanno   hoti   .   addasa   kho  ayasma  mahakassapo
tam   ajivakam   durato   va   agacchantam  disva  tam  ajivakam  etadavoca
apavuso   amhakam   sattharam   janasiti  .  amavuso  janami  ajja
sattaham   parinibbuto   samano   gotamo   tato  me  idam  mandaravapuppham
gahitanti   .   tattha   ye   te  bhikkhu  avitaraga  appekacce  baha
paggayha    kandanti   chinnapadam   viya   papatanti   avattanti   vivattanti
atikhippam   bhagava   parinibbuto   atikhippam   sugato   parinibbuto   atikhippam
cakkhuma   loke   antarahitoti   .   ye   pana   te  bhikkhu  vitaraga
te   sata   sampajana   adhivasenti   anicca  sankhara  tam  kutettha
labbhati.
     [155]   Tena   kho  pana  samayena  subhaddo  nama  vuddhapabbajito
tassam   parisayam   nisinno   hoti   .   athakho   subhaddo  vuddhapabbajito
te   bhikkhu   etadavoca   alam   avuso  ma  socittha  ma  paridevittha
sumutta   mayam   tena   mahasamanena  upadduta  ca  homa  idam  te  1-
kappati   idam   te   na   kappatiti   idani   pana   mayam  yam  icchissama
tam   karissama   yam   na   icchissama   tam   na  karissamati  .  athakho
@Footnote: 1 votipi patho.
[1]-   Mahakassapo  bhikkhu  amantesi  alam  avuso  ma  socittha  ma
paridevittha   na   nu   evam  2-  avuso  bhagavata  patikacceva  akkhatam
sabbeheva   piyehi   manapehi   nanabhavo   vinabhavo  annathabhavo
tam   kutettha   avuso   labbha   yantam   jatam  bhutam  sankhatam  palokadhammam
tam vata ma palujjiti netam thanam vijjatiti.
     [156] Tena kho pana samayena cattaro mallapamokkha sisanhata 3-
ahatani   vatthani   nivattha   mayam   bhagavato   citakam   alimpessamati
na    sakkonti    alimpetum    .    athakho    kosinaraka    malla
ayasmantam   anuruddham   etadavocum   ko  nu  kho  bhante  anuruddha  hetu
ko   paccayo   yenime   cattaro  mallapamokkha  sisanhata  ahatani
vatthani    nivattha    mayam    bhagavato    citakam   alimpessamati   na
sakkonti    alimpetunti    .   annatha   kho   vasittha   devatanam
adhippayoti. Katham pana bhante devatanam adhippayoti.
     {156.1}   Devatanam   kho  vasittha  adhippayo  ayam  ayasma
mahakassapo     pavaya     kusinaram     addhanamaggapatipanno    mahata
bhikkhusanghena   saddhim   pancamattehi  bhikkhusatehi  na  tava  bhagavato  citako
pajjalissati   yavayasma   mahakassapo   bhagavato   pade  sahattha  4-
vandissatiti. Yatha bhante devatanam adhippayo tatha hotuti.
     {156.2}      Athakho      ayasma     mahakassapo     yena
kusinarayam      5-      makutabandhanam     mallanam     cetiyam     yena
@Footnote: 1 Ma. Yu. ayasma. 2 Ma. Yu. etam. 3 Si. Yu. sisam nahata.
@4 Ma. Yu. sirasa. 5 Ma. kusinara.
Bhagavato   citako   tenupasankami   upasankamitva   ekamsam   civaram   katva
anjalim    panametva    tikkhattum    citakam   padakkhinam   katva   padato
vivaritva  bhagavato  pade  sirasa  vandi  .  tanipi  kho panca bhikkhusatani
ekamsam   civaram   katva   anjalim   panametva  tikkhattum  padakkhinam  katva
bhagavato   pade   sirasa   vandimsu   .   vandite   [1]-  panayasmata
mahakassapena    tehi    ca    pancahi   bhikkhusatehi   sayameva   bhagavato
citako pajjali.
     {156.3}  Jhayamanassa  kho  pana  bhagavato  sarirassa yam ahosi chaviti
va  cammanti  va  mamsanti  va nharuti va lasikati va tassa neva charika
pannayittha  na  masi  sariraneva  avasissimsu  .  seyyathapi  nama  sappissa
va  telassa  va  jhayamanassa  neva  charika  pannayati na masi evameva
bhagavato  sarirassa  jhayamanassa  yam  ahosi  chaviti  va  cammanti va mamsanti
va   nharuti   va   lasikati   va   tassa  neva  charika  pannayittha
na   masi   sariraneva   avasissimsu   .   tesanca  pancannam  dussayugasatanam
dve   va   dussani   dayhimsu   yanca   sabbaabbhantarimam  yanca  bahiram .
Daddhe   kho   pana  bhagavato  sarire  antalikkha  udakadhara  patubhavitva
bhagavato    citakam    nibbapesi    .   udakam   salatopi   abbhunnamitva
bhagavato  citakam  nibbapesi  .  kosinaraka  2-  malla  sabbagandhodakena
bhagavato   citakam   nibbapesum   .   athakho  kosinaraka  malla  bhagavato
sarirani    sattaham    santhagare    sattipanjaram    katva   dhanupakaram
@Footnote: 1 Ma. Yu. ca. 2 Ma. Yu. kosinarakapi.
Parikkhipitva   naccehi   gitehi   vaditehi   malehi   gandhehi  sakkarimsu
garukarimsu manesum pujesum.
     [157]   Assosi  kho  raja  magadho  ajatasattu  vedehiputto
bhagava   kira   kusinarayam   parinibbutoti   .   athakho   raja  magadho
ajatasattu    vedehiputto    kosinarakanam    mallanam   dutam   pahesi
bhagavapi   khattiyo   ahampi   khattiyo   aham   arahami   bhagavato  sariranam
bhagam   ahampi   bhagavato  sariranam  thupanca  mahanca  karissamiti  .  assosum
kho   vesalika   licchavi   bhagava   kira   kusinarayam   parinibbutoti .
Athakho    vesalika   licchavi   kosinarakanam   mallanam   dutam   pahesum
bhagavapi   khattiyo   mayampi   khattiya  mayampi  arahama  bhagavato  sariranam
bhagam mayampi bhagavato sariranam thupanca mahanca karissamati.
     {157.1} Assosum kho kapilavatthava 1- sakya bhagava kira kusinarayam
parinibbutoti   .   athakho   kapilavatthava  sakya  kosinarakanam  mallanam
dutam   pahesum   bhagava   amhakam  natisettho  mayampi  arahama  bhagavato
sariranam  bhagam  mayampi  bhagavato  sariranam  thupanca  mahanca  karissamati .
Assosum   kho   allakappaka   thulayo   3-   bhagava   kira   kusinarayam
parinibbutoti   .   athakho   allakappaka   thulayo  kosanarakanam  mallanam
dutam   pahesum   bhagavapi   khattiyo   mayampi   khattiya   mayampi  arahama
bhagavato   sariranam   bhagam   mayampi   bhagavato   sariranam   thupanca  mahanca
@Footnote: 1-2 Ma. kapilavatthuvasi. 3 Si. Ma. Yu. bulayo.
Karissamati   .   assosum   kho   ramagamaka   koliya   bhagava  kira
kusinarayam   parinibbutoti  .  athakho  ramagamaka  koliya  kosinarakanam
mallanam   dutam   pahesum   bhagavapi   khattiyo   mayampi   khattiya  mayampi
arahama   bhagavato   sariranam   bhagam   mayampi   bhagavato  sariranam  thupanca
mahanca    karissamati   .   assosi   kho   vetthadipako    brahmano
bhagava  kira  kusinarayam  parinibbutoti  .  athakho  vetthadipako  brahmano
kosinarakanam    mallanam    dutam   pahesi   bhagavapi   khattiyo   ahampi
brahmano    ahampi    arahami    bhagavato    sariranam   bhagam   ahampi
bhagavato sariranam thupanca mahanca karissamiti.
     {157.2}  Assosum  kho  paveyyaka  malla bhagava kira kusinarayam
parinibbutoti  .  athakho  paveyyaka  malla  kosinarakanam  mallanam  dutam
pahesum   bhagavapi   khattiyo   mayampi  khattiya  mayampi  arahama  bhagavato
sariranam  bhagam  mayampi  bhagavato  sariranam  thupanca  mahanca  karissamati .
Evam  vutte  kosinaraka  malla  te  sanghe  gane  etadavocum  bhagava
amhakam    gamakkhette    parinibbuto    na   mayam   dassama   bhagavato
sariranam bhaganti.
     [158]   Evam   vutte   dono   brahmano  te  sanghe  gane
etadavoca
           sunantu bhonto mama ekavakyam 2-
           amhaka buddho ahu khantivado
@Footnote: 1 Ma. ekavacam.
           Na hi sadhuyam uttamapuggalassa
           sarirabhage siya 1- sampaharo.
           Sabbe va bhonto sahita samagga
           sammodamana karomattha bhage
           vittharika hontu disasu thupa
           bahu 2- jana cakkhumato pasannati.
     [159]   Tenahi   brahmana  tvanceva  bhagavato  sarirani  atthadha
samam   suvibhattam   vibhajahiti   .   evam   bhoti  evam  bhoti  kho  dono
brahmano   tesam   sanghanam   gananam   patissunitva   bhagavato   sarirani
atthadha   samam   suvibhattam   vibhajitva   te   sanghe   gane   etadavoca
imam   me   bhonto   tumbam  dentu  3-  ahampi  tumbassa  thupanca  mahanca
karissamiti. Adamsu kho te donassa brahmanassa tumbam.
     [160]  Assosum  kho  pipphalivaniya  moriya  bhagava kira kusinarayam
parinibbutoti   .   athakho   pipphalivaniya  moriya  kosinarakanam  mallanam
dutam   pahesum   bhagavapi   khattiyo   mayampi   khattiya   mayampi  arahama
bhagavato   sariranam   bhagam   mayampi   bhagavato   sariranam   thupanca  mahanca
karissamati   .   natthi   bhagavato   sariranam  bhago  vibhattani  bhagavato
sarirani ito angaram harathati. Te tato angaram aharimsu.
     [161]  Athakho  raja  magadho  ajatasattu vedehiputto rajagahe
bhagavato   sariranam   thupanca   mahanca   akasi   .   vesalikapi  licchavi
@Footnote: 1 Ma. Yu. siya. 2 Yu. bahujjano ... pasannoti. 3 Ma. Yu. dadantu.
Vesaliyam  bhagavato  sariranam  thupanca  mahanca  akamsu  .  kapilavatthavapi 1-
sakya  kapilavatthusmim  bhagavato  sariranam  thupanca mahanca akamsu. Allakappakapi
thulayo    allakappe   bhagavato   sariranam   thupanca   mahanca   akamsu  .
Ramagamakapi   koliya   ramagame   bhagavato   sariranam  thupanca  mahanca
akamsu   .   vetthadipakopi   brahmano   vetthadipe   bhagavato   sariranam
thupanca   mahanca   akasi   .   paveyyakapi   malla  pavayam  bhagavato
sariranam   thupanca   mahanca   akamsu   .  kosinarakapi  malla  kusinarayam
bhagavato   sariranam   thupanca   mahanca   akamsu   .   donopi   brahmano
tumbassa   thupanca   mahanca  akasi  .  pipphalivaniyapi  moriya  pipphalivane
angaranam   thupanca   mahanca   akamsu   .   iti   attha  sariratthupa  2-
navamo tumbathupo dasamo angarathupo evametam bhutapubbanti.
     [162] Atthadonam cakkhumato sariram
           sattadonam jambudipe mahenti
           ekanca donam purisavaruttamassa
           ramagame nagaraja mahenti 3-.
           Eka hi datha tidivehi pujita
           eka pana gandharapure mahiyyati
           kalingaranno vijite punekam
           ekam puna 4- nagaraja mahenti 5-.
@Footnote: 1 Ma. kapilavatthuvasipi. 2 Si. atthasariratthupananca. Yu. atthassa ....
@3-5 Ma. maheti. 4 Ma. pana.
           Tasseva tejena ayam vasundhara
           ayagasetthehi mahi alankata
           evam imam cakkhumato sariram
           susakkatam sakkatasakkatehi.
           Devindanagindanarindapujito
           manussindasetthehi 1- tatheva pujito
           tam tam 2- vandatha panjalika bhavitva
           buddha 3- have kappasatehi dullabhati.
     Cattalisasama 4- danta      kesa loma ca sabbaso
     deva harimsu ekekam                 cakkavalaparamparati.
               Mahaparinibbanasuttam nitthitam tatiyam.
                    --------------
@Footnote: 1 Yu. manussasetthehi. 2 Ma. Yu. tam vandatha .... 3 Yu. buddho ... dullabhoti.
@4 Yu. cattalisasama danta ... paramparati ime patha natthi.
                      Mahasudassanasuttam
     [163]  Evamme  sutam  .  ekam  samayam  bhagava  kusinarayam viharati
upavattane  mallanam  salavane  antare  yamakasalanam  parinibbanasamaye .
Athakho   ayasma   anando   yena  bhagava  tenupasankami  upasankamitva
bhagavantam   abhivadetva   ekamantam   nisidi   .  ekamantam  nisinno  kho
ayasma   anando   bhagavantam   etadavoca  ma  bhante  bhagava  imasmim
khuddakanagarake    ujjangalanagarake    sakhanagarake    parinibbayi    santi
bhante   annani   mahanagarani   seyyathidam   campa   rajagaham   savatthi
saketam   kosambi   baranasi   ettha  bhagava  parinibbayatu  ettha  bahu
khattiyamahasala     brahmanamahasala     gahapatimahasala    tathagate
abhippasanna te tathagatassa sarirapujam karissantiti.
     {163.1}  Ma  hevam  ananda  avaca  khuddakanagarakam  ujjangalanagarakam
sakhanagarakanti  .  bhutapubbam  ananda  raja  mahasudassano  nama  ahosi
khattiyo  muddhavasitto  caturanto  vijitavi janapadatthavariyappatto. Ranno
ananda mahasudassanassa ayam kusinara kusavati nama rajadhani ahosi [1]-.
Puratthimena  ca  pacchimena  ca  dvadasayojanani   ayamena  uttarena  ca
dakkhinena  ca  sattayojanani  vittharena  kusavati  ananda rajadhani iddha
ceva  ahosi  phita ca bahujana ca akinnamanussa ca subhikkha ca. Seyyathapi
@Footnote: 1 Yu. sa kho ananda kusavati pacchimena ca puratthimena ca.
Ananda  devanam  alakamanda  nama  rajadhani  iddha  ceva  ahosi 1-
phita   ca   bahujana   ca   akinnayakkha   ca   subhikkha   ca  evameva
kho  ananda  kusavati  rajadhani  iddha  ceva  ahosi  phita  ca bahujana
ca   akinnamanussa   ca   subhikkha  ca  .  kusavati  ananda   rajadhani
dasahi   saddehi   avivitta   ahosi   diva   ceva  rattim  ca  seyyathidam
hatthisaddena    assasaddena    rathasaddena    bherisaddena   mudingasaddena
vinasaddena    gitasaddena    sammasaddena    talasaddena   asatha   pivatha
khadathati dasamena saddena.
     {163.2}    Kusavati   ananda   rajadhani   sattahi   pakarehi
parikkhitta   ahosi   [2]-   eko   pakaro   sovannamayo   eko
rupiyamayo    3-    eko    veluriyamayo   eko   phalikamayo   eko
lohitankamayo   4-   eko   masaragallamayo   eko  sabbaratanamayo .
Kusavatiya   ananda   rajadhaniya   catunnam   vannanam  dvarani  ahesum
ekam   dvaram   sovannameyam   ekam   rupiyamayam   ekam  veluriyamayam  ekam
phalikamayam   .   ekamekasmim   dvare   satta   satta   esika  nikhata
ahesum  tiporisanga  tiporisam  nikhata 5- dvadasaporisa 6- ubbedhena.
Eka   esika   sovannamaya   eka   rupiyamaya  eka  veluriyamaya
eka    phalikamaya    eka    lohitankamaya   eka   masaragallamaya
eka sabbaratanamaya.
     {163.3}    Kusavati   ananda   rajadhani   sattahi   talapantihi
parikkhitta   ahosi   eka   talapanti   sovannamaya  eka  rupiyamaya
eka    veluriyamaya    eka    phalikamaya    eka    lohitankamaya
@Footnote: 1 Ma. hoti. 2 Yu. tattha. 3 Yu. rupimayo. ito param idisameva. 4 Po.
@lohitangamayo. ito param idisameva. 5 Yu. tiporisam nikhatati
@ime patha natthi .  6 Yu. catuporisa.
Eka    masaragallamaya    eka    sabbaratanamaya   .   sovannamayassa
talassa     sovannamayo     khandho    ahosi    rupiyamayani    pattani
ca   phalani   ca   .   rupiyamayassa   talassa   rupiyamayo  khandho  ahosi
sovannamayani    pattani   ca   phalani   ca   .   veluriyassa   talassa
veluriyamayo   khandho   ahosi   phalikamayani   pattani  ca  phalani  ca .
Phalikamayassa    talassa    phalikamayo    khandho    ahosi    veluriyamayani
pattani   ca   phalani   ca   .   lohitankamayassa  talassa  lohitankamayo
khandho    ahosi    masaragallamayani    pattani   ca   phalani   ca  .
Masaragallamayassa   talassa  masaragallamayo  khandho  ahosi  lohitankamayani
pattani ca pattani ca phalani ca.
     {163.4}   Sabbaratanamayassa  talassa  sabbaratanamayo  khandho  ahosi
sabbaratanamayani  pattani  ca  phalani  ca  .  tasam kho panananda talapantinam
vateritanam  saddo  ahosi  vaggu  1-  ca  rajaniyo  ca  kammaniyo 2- ca
madaniyo   ca   .   seyyathapi  ananda  pancangikassa  turiyassa  suvinitassa
suppatitalitassa   3-   kusalehi   4-  susamannahatassa  5-  saddo  hoti
vaggu  ca  rajaniyo  ca  kammaniyo  ca madaniyo ca evameva kho ananda tasam
talapantinam  vateritanam  saddo  ahosi  vaggu  ca  rajaniyo  ca  kammaniyo
ca  madaniyo  ca  .  ye kho panananda tena samayena kusavatiya rajadhaniya
dhutta   ahesum   sonda   pipasa  te  tasam  talapantinam  vateritanam
@Footnote: 1 Ma. vaggu. 2 Ma. khamaniyo. Yu. kamaniyo. ito param idisameva.
@3 Yu. suppatipatalitassa. 4 Ma. sukusalehi. 5 Ma. samannahatassa.
Saddena paricaresum.
     [164]  Raja  ananda  mahasudassano  sattahi ratanehi samannagato
ahosi catuhi ca iddhihi. Katamehi sattahi.
     Idhananda    ranno    mahasudassanassa    tadahuposathe    pannarase
sisanhatassa    uposathikassa    uparipasadavaragatassa    dibbam    cakkaratanam
paturahosi    sahassaram    sanemikam   sanabhikam   sabbakaraparipuram   disva
ranno   mahasudassanassa  etadahosi  sutam  kho  panetam  1-  yassa  ranno
khattiyassa     muddhavasittassa    tadahuposathe    pannarase    sisanhatassa
uposathikassa     uparipasadavaragatassa     dibbam    cakkaratanam    patubhavati
sahassaram    sanemikam   sanabhikam   sabbakaraparipuram   so   hoti   raja
cakkavattiti assam nu kho aham raja cakkavattiti.
     {164.1}   Athakho   ananda  raja  mahasudassano  utthayasana
ekamsam   uttarasangam  karitva  vamena  hatthena  suvannabhingaram  gahetva
dakkhinena    hatthena   cakkaratanam   abbhukkiri   pavattatu   bhavam   cakkaratanam
abhivijinatu  bhavam  cakkaratananti  .  athakho  tam  ananda cakkaratanam puratthimadisam
pavattati  2-  .  anudeva  3-  raja  mahasudassano  saddhim  caturanginiya
senaya  .  yasmim  kho  panananda  padese  cakkaratanam  patitthasi 4- tattha
raja  mahasudassano  vasam  upagacchi  saddhim caturanginiya senaya. Ye kho
panananda   puratthimaya   disaya   patirajano  te  rajanam  mahasudassanam
@Footnote: 1 Si. pana metam. 2 Ma. pavatti. 3 Si. Ma. Yu. anvadeva. ito param
@idisameva. 4 Po. patitathati.
Upasankamitva  evamahamsu  ehi  kho  maharaja  svagatam  [1]- maharaja
sakam   te   maharaja   anusasa   maharajati  .  raja  mahasudassano
evamaha    pano    na    hantabbo    adinnam   nadatabbam   kamesu
miccha   na   caritabba   musa   na   bhasitabba   majjam   na   patabbam
yathabhuttanca   bhunjathati   .   ye   kho   panananda  puratthimaya  disaya
patirajano te ranno mahasudassanassa anuyanta 2- ahesum.
     {164.2}   Athakho   tam   ananda   cakkaratanam   puratthimam   samuddam
ajjhogahetva   paccuttaritva   dakkhinam   disam   pavattati   3-   dakkhinam
samuddam   ajjhogahetva   paccuttaritva   pacchimam   disam  pavattati  pacchimam
samuddam    ajjhogahetva   paccuttaritva   uttaram   disam   pavattati  .
Anudeva  raja  mahasudassano  saddhim  caturanginiya  senaya  .  yasmim kho
panananda   padese   cakkaratanam   patitthasi   tattha  raja  mahasudassano
vasam   upagacchi   saddhim   caturanginiya   senaya  .  ye  kho  panananda
uttaraya     disaya     patirajano    te    rajanam    mahasudassanam
upasankamitva   evamahamsu   ehi   kho   maharaja   svagatam  maharaja
sakam   te   maharaja   anusasa   maharajati  .  raja  mahasudassano
evamaha    pano    na    hantabbo    adinnam   nadatabbam   kamesu
miccha   na   caritabba   musa   na   bhasitabba   majjam   na   patabbam
yathabhuttanca   bhunjathati   .   ye   kho   panananda   uttaraya  disaya
@Footnote: 1 Ma. te. ito param idisameva. 2 Si. Yu. anuyutta. 3 Ma. Yu. pavatti.
@ito param idisameva.
Patirajano te ranno mahasudassanassa anuyanta ahesum.
     {164.3}   Athakho   tam   ananda  cakkaratanam  samuddapariyantam  pathavim
abhivijitva  1-  kusavatim  rajadhanim  paccagantva  ranno  mahasudassanassa
antepuradvare   atthakaranapamukhe   akkhahatam   manne   atthasi   ranno
mahasudassanassa    antepuram    upasobhayamanam    .    ranno    ananda
mahasudassanassa evarupam cakkaratanam paturahosi.
     [165]   Puna   caparam   ananda  ranno  mahasudassanassa  hatthiratanam
paturahosi     sabbaseto     sattappatittho    iddhima    vehasangamo
uposatho   nama   nagaraja  .  [2]-  disva  ranno  mahasudassanassa
cittam   pasidi   bhaddakam   vata  bho  hatthiyanam  sace  damatham  upeyyati .
Athakho    tam    ananda   hatthiratanam   seyyathapi   nama   bhaddo   3-
hatthajaniyo    digharattam   suparidanto   evameva   damatham   upagacchi  .
Bhutapubbam   ananda   raja   mahasudassano  tameva  hatthiratanam  vimamsamano
pubbanhasamayam    abhiruhitva    samuddapariyantam    pathavim   anuyayitva   4-
kusavatim    rajadhanim    paccagantva    patarasamakasi    .    ranno
ananda mahasudassanassa evarupam hatthiratanam paturahosi.
     [166]   Puna   caparam   ananda  ranno  mahasudassanassa  assaratanam
paturahosi   sabbaseto   kakasiso   munjakeso   iddhima  vehasangamo
valahako    nama    assaraja   .   disva   ranno   mahasudassanassa
cittam   pasidi   bhaddakam   vata  bho  assayanam  sace  damatham  upeyyati .
@Footnote: 1 Ma. Yu. abhivijinitva. 2 Po. Ma. tam. sabbattha idisameva.
@3 Ma. gandhahatthajaniyo. 4 Yu. anusamsayitva.
Athakho   tam   ananda  assaratanam  seyyathapi  nama  bhaddo  assajaniyo
digharattam   suparidanto   evameva   damatham   upagacchi  .  bhutapubbam  ananda
raja    mahasudassano    tameva   assaratanam   vimamsamano   pubbanhasamayam
abhiruhitva   samuddapariyantam   pathavim   anuyayitva  1-  kusavatim  rajadhanim
paccagantva    patarasamakasi   .   ranno   ananda   mahasudassanassa
evarupam assaratanam paturahosi.
     [167]   Puna   caparam   ananda   ranno  mahasudassanassa  maniratanam
paturahosi   [2]-   maniveluriyo  subho  jatima  atthamso  suparikammakato
accho    vippasanno   sabbakarasampanno   .   tassa   kho   panananda
maniratanassa    abha   samanta   yojanam   phuta   ahosi   .   bhutapubbam
ananda   raja   mahasudassano   tameva  maniratanam  vimamsamano  caturanginim
senam    sannayhitva   manim   dhajaggam   aropetva   rattandhakaratimisayam
payasi  3- . Ye kho panananda samanta gama ahesum te 4- obhasena
kammante    payojesum    divati    mannamana    .   ranno   ananda
mahasudassanassa evarupam maniratanam paturahosi.
     [168]   Puna   caparam   ananda  ranno  mahasudassanassa  itthiratanam
paturahosi   abhirupa   dassaniya   pasadika   paramaya  vannapokkharataya
samannagata  natidigha  natirassa  natikisa  natithula  natikalika  5-
naccodata      atikkanta      manussivannam      6-      appatta
dibbavannam    .    tassa    kho    panananda    itthiratanassa   evarupo
@Footnote: 1 Yu. anusayitva. 2 Ma. Yu. so ahosi. 3 Yu. payati. 4 Ma. Yu. te
@tenobhasena. 5 Yu. natikali. 6 Ma. manusivannam. Yu. manusam vannam.
Kayasamphasso   hoti   seyyathapi   nama   tulapicuno  va  kappasapicuno
va   .   tassa   kho   panananda  itthiratanassa  site  unhani  gattani
honti    unhe    sitani   .   tassa   kho   panananda   itthiratanassa
kayato    candanagandho   vayati   mukhato   uppalagandho   .   tam   kho
panananda    itthiratanam    ranno   mahasudassanassa   pubbutthayini   ahosi
pacchanipatini   kimkarapatisavini   manapacarini   piyavadini   .   tam   kho
panananda   itthiratanam   rajanam  mahasudassanam  manasapi  no  aticari  1-
kuto   pana   kayena   .   ranno   panananda  mahasudassanassa  evarupam
itthiratanam paturahosi.
     [169]   Puna   caparam  ananda  ranno  mahasudassanassa  gahapatiratanam
paturahosi    .    tassa   kammavipakajam   dibbacakkhum   paturahosi   yena
nidhim   passati   sassamikampi   assamikampi  .  so  rajanam  mahasudassanam
upasankamitva    evamaha    appossukko    tvam   deva   hohi   aham
te   dhanena   dhanakaraniyam   karissamiti   .   bhutapubbam   ananda   raja
mahasudassano    tameva    gahapatiratanam    vimamsamano   navam   abhiruhitva
majjhe   gangaya  nadiya  sotam  ogahitva  2-  gahapatiratanam  etadavoca
attho  me  gahapati  hirannasuvannenati  .  tenahi  maharaja  ekatiram 3-
navam  upetuti  .  idheva  me  gahapati  attho  va  hirannasuvannenati .
Athakho   tam   ananda   gahapatiratanam   ubhohi   hatthehi  udakam  omasitva
puram    hirannasuvannassa    kumbhim    uddharitva    rajanam    mahasudassanam
@Footnote: 1 Ma. aticari. 2 Yu. ogahetva.
@3 Ma. ekam tiram nava .... Yu. ekam va tiram nava.
Etadavoca   alamettavata   maharaja   katamettavata  maharajati .
Raja   mahasudassano   evamaha  alamettavata  gahapati  katamettavata
gahapati     pujitamettavata     gahapatiti     .     ranno     ananda
mahasudassanassa evarupam gahapatiratanam paturahosi.
     [170]  Puna  caparam  ananda  ranno  mahasudassanassa  parinayakaratanam
paturahosi   pandito   viyatto   medhavi  patibalo  rajanam  mahasudassanam
upeyyapetabbam    1-   upeyyapetum   apeyyapetabbam   apeyyapetum
thapetabbam    thapetum    .   so   rajanam   mahasudassanam   upasankamitva
evamaha    appossukko   tvam   deva   hohi   ahamanusasissamiti  .
Ranno      ananda      mahasudassanassa     evarupam     parinayakaratanam
paturahosi   .   raja  ananda  mahasudassano  imehi  sattahi  ratanehi
samannagato ahosi.
     [171]  [2]- Raja ananda mahasudassano catuhi iddhihi samannagato
hoti 3-. Katamahi catuhi iddhihi.
     Idhananda    raja   mahasudassano   abhirupo   ahosi   dassaniyo
pasadiko   paramaya   vannapokkharataya   samannagato   ativiya   annehi
manussehi   .   raja  ananda  mahasudassano  imaya  pathamaya  iddhiya
samannagato ahosi.
     [172]   Puna   caparam   ananda   raja  mahasudassano  dighayuko
ahosi   ciratthitiko   ativiya   annehi   manussehi   .  raja  ananda
@Footnote: 1 sabbapotthakesu upayapetabbam upayapetum apayapetabbam apayapetum. 2 Yu. puna
@caparam ananda raja .... 3 Ma. Yu. ahosi.
Mahasudassano imaya dutiyaya iddhiya samannagato ahosi.
     [173]   Puna   caparam  ananda  raja  mahasudassano  appabadho
ahosi   appatanko   samavepakiniya   gahaniya  samannagato  natisitaya
naccunhaya    ativiya    annehi    manussehi    .   raja   ananda
mahasudassano imaya tatiyaya iddhiya samannagato ahosi.
     [174]     Puna     caparam    ananda    raja    mahasudassano
brahmanagahapatikanam  piyo  ahosi  manapo  .  seyyathapi  ananda  pita
puttanam    piyo   hoti   manapo   evameva   kho   ananda   raja
mahasudassano    brahmanagahapatikanam    piyo    ahosi    manapo   .
Ranno   1-   pana   ananda   mahasudassanassa   brahmanagahapatika  piya
ahesum   manapa   .   seyyathapi   ananda  pitu  putta  piya  honti
manapa     evameva     kho    ananda    rannopi    mahasudassanassa
brahmanagahapatika piya ahesum manapa.
     {174.1}   Bhutapubbam   ananda  raja  mahasudassano  caturanginiya
senaya   uyyanabhumim   niyyasi   .   athakho  ananda  brahmanagahapatika
rajanam   mahasudassanam  upasankamitva  evamahamsu  ataramano  deva  yahi
yatha  tam  mayam cirataram passeyyamati. Rajapi ananda mahasudassano sarathi
amantesi  ataramano  sarathi  ratham  pesehi  yatha  aham brahmanagahapatike
cirataram  passeyyanti  .  raja  ananda mahasudassano imaya catutthaya 2-
iddhiya    samannagato   ahosi   .   raja   ananda   mahasudassano
@Footnote: 1 Ma. Yu. rannopi ananda. 2 Ma. catutthiya.
Imahi catuhi iddhihi samannagato ahosi.
     [175]   Athakho   ananda   ranno   mahasudassanassa   etadahosi
yannunaham    imasu    talantarikasu    dhanusate   dhanusate   pokkharaniyo
mapeyyanti   .   mapesi   kho   ananda  raja  mahasudassano  tasu
talantarikasu   dhanusate   dhanusate   pokkharaniyo  .  ta  kho  panananda
pokkharaniyo    catunnam    vannanam    itthakahi   cita   ahesum   eka
itthaka   sovannamaya   eka   rupiyamaya   eka  veluriyamaya  eka
phalikamaya.
     {175.1}   Tasu   kho   panananda   pokkharanisu   cattari   1-
sopanani    ahesum    catunnam   vannanam   ekam   sopanam   sovannamayam
ekam   rupiyamayam   ekam   veluriyamayam   ekam   phalikamayam  .  sovannamayassa
sopanassa   sovannamaya   thambha   ahesum   rupiyamaya   suciyo  2-  ca
unhisanca    .    rupiyamayassa   sopanassa   rupiyamaya   thambha   ahesum
sovannamaya    suciyo   ca   unhisanca   .   veluriyamayassa   sopanassa
veluriyamaya   thambha   ahesum   phalikamaya   suciyo   ca   unhisanca  .
Phalikamayassa    sopanassa    phalikamaya    thambha    ahesum   veluriyamaya
suciyo   ca   unhisanca   .   ta   kho   panananda  pokkharaniyo  dvihi
vedikahi   parikkhitta   ahesum   eka   vedika   sovannamaya  eka
rupiyamaya   .   sovannamayaya   vedikaya   sovannamaya   thambha  ahesum
rupiyamaya   suciyo   ca   unhisanca   .  rupiyamayaya  vedikaya  rupiyamaya
thambha    ahesum    sovannamaya   suciyo   ca   unhisanca   .   athakho
@Footnote: 1 Ma. Yu. amenditam. 2 Ma. Yu. suciyo. sabbattha idisameva.
Ananda    ranno    mahasudassanassa    etadahosi    yannunaham   imasu
pokkharanisu    evarupam    malam    ropapeyyam    uppalam   padumam   kumudam
pundarikam   sabbotukam   sabbajanassa   anavattanti  1-  .  ropapesi  kho
ananda    raja   mahasudassano   tasu   pokkharanisu   evarupam   malam
uppalam   padumam   kumudam  pundarikam  sabbotukam  sabbajanassa  anavattam  2- .
Athakho    ananda    ranno    mahasudassanassa    etadahosi   yannunaham
imasam   pokkharaninam   tire   nhapake  purise  thapeyyam  ye  agatagatam
janam  nhapessantiti  .  thapesi  3-  kho  ananda  raja  mahasudassano
tasam   pokkharaninam   tire   nhapake   purise   ye   agatagatam   janam
nhapesum 4-.
     {175.2}   Athakho   ananda   ranno  mahasudassanassa  etadahosi
yannunaham   imasam   pokkharaninam   tire  evarupam  danam  patthapeyyam  annam
annatthikassa     panam     panatthikassa    vattham    vatthatthikassa    yanam
yanatthikassa     sayanam    sayanatthikassa    itthim    itthitthikassa    hirannam
hirannatthikassa     suvannam     suvannatthikassati    .    patthapesi    kho
ananda   raja   mahasudassano  tasam  pokkharaninam  tire  evarupam  danam
annam     annatthikassa     panam    panatthikassa    vattham    vatthatthikassa
yanam     yanatthikassa     sayanam    sayanatthikassa    itthim    itthitthikassa
hirannam hirannatthikassa suvannam suvannatthikassati.
     [176]   Athakho   ananda   brahmanagapatika   pahutam   sapateyyam
adaya   rajanam   mahasudassanam   upasankamitva   evamahamsu  idam  deva
@Footnote: 1 Ma. anavatanti. Yu. anacaranti. 2 Ma. anavatam. Yu. anacaram.
@3 Ma. patthapesi. 4 Yu. nhapeyyum.
Pahutam    sapateyyam   devasseva   1-   uddissa   abhatam   tam   devo
patigganhatuti   .   alam   bho  mamamidam  2-  pahutam  sapateyyam  dhammikena
balina  abhisankhatam  tam  vo  hotu  ito  ca  bhiyyo  harathati. Te ranna
patikkhitta   ekamantam   apakkamma  evam  samacintesum  na  kho  evam  3-
amhakam  patirupam  yam  [4]-  imani  sapateyyani  punadeva  sakani gharani
patihareyyama   5-   yannuna   mayam   ranno   mahasudassanassa   nivesanam
mapeyyamati   .  te  rajanam  mahasudassanam  upasankamitva  evamahamsu
nivesanam  te  deva  mapeyyamati  6- . Adhivasesi kho ananda raja
mahasudassano tunhibhavena.
     [177]    Athakho    ananda    sakko    devanamindo   ranno
mahasudassanassa     cetasa    cetoparivitakkamannaya    vissakammam    7-
devaputtam  amantesi  ehi  tvam  samma  vissakamma  ranno  mahasudassanassa
nivesanam   mapehi   dhammam   nama   pasadanti   .  evam  bhaddam  tavati
kho    ananda    vissakammo    devaputto    sakkassa   devanamindassa
patissunitva    seyyathapi    nama    balava   puriso   samminjitam   va
baham    pasareyya    pasaritam    va   baham   samminjeyya   evameva
devesu    tavatimsesu    antarahito    ranno   mahasudassanassa   purato
paturahosi    .   athakho   ananda   vissakammo   devaputto   rajanam
mahasudassanam    etadavoca   nivesanam   te   deva   mapessami   dhammam
@Footnote: 1 Si. devadevam. Yu. devamyeva uddissa ahatam. 2 Ma. mamapidam. Yu. mamapi.
@3 Ma. Yu. etam. 4 Yu. mayam. 5 Po. patihareyyamati. Yu. patiharama.
@6 Ma. Yu. mapessamati. 7 Po. Ma. vissukammam. evamuparipi.
Nama   pasadanti   .   adhivasesi  kho  ananda  raja  mahasudassano
tunhibhavena.
     {177.1}   Mapesi  kho  ananda  vissakammo  devaputto  ranno
mahasudassanassa   nivesanam   dhammam   nama   pasadam   .  dhammo  ananda
pasado   puratthimena   ca   pacchimena   ca   yojanam  ayamena  ahosi
uttarena   ca   dakkhinena   ca   addhayojanam   vittharena   .   dhammassa
ananda  pasadassa  tiporisam  uccatarena  1-  vatthum  citam  ahosi  catunnam
vannanam   itthakahi   eka   itthaka   sovannamaya   eka  rupiyamaya
eka veluriyamaya eka phalikamaya.
     {177.2}   Dhammassa   ananda   pasadassa  caturasitithambhasahassani
ahesum   catunnam   vannanam  eko  thambho  sovannamayo  eko  rupiyamayo
eko   veluriyamayo   eko   phalikamayo  .  dhammo  ananda  pasado
catunnam   vannanam   phalakehi   santhato   ahosi   ekam  phalakam  sovannamayam
ekam rupiyamayam ekam veluriyamayam ekam phalikamayam.
     {177.3}    Dhammassa    ananda   pasadassa   catuvisatisopanani
ahesum   catunnam   vannanam   ekam   sopanam   sovannamayam  ekam  rupiyamayam
ekam    veluriyamayam    ekam   phalikamayam   .   sovannamayassa   sopanassa
sovannamaya   thambha   ahesum   rupiyamaya   suciyo   ca   unhisanca  .
Rupiyamayassa    sopanassa    rupiyamaya    thambha    ahesum   sovannamaya
suciyo    ca   unhisanca   .   veluriyamayassa   sopanassa   veluriyamaya
thambha    ahesum   phalikamaya   suciyo   ca   unhisanca   .   phalikamayassa
sopanassa       phalikamaya       thambha      ahesum      veluriyamaya
@Footnote: 1 Yu. uccattanena.
Suciyo ca unhisanca.
     {177.4}   Dhamme   ananda  pasade  caturasitikutagarasahassani
ahesum   catunnam   vannanam   ekam   kutagaram  sovannamayam  ekam  rupiyamayam
ekam   veluriyamayam  ekam  phalikamayam  .  sovannamaye  kutagare  rupiyamayo
pallanko   pannatto   ahosi   .   rupiyamaye   kutagare  sovannamayo
pallanko   pannatto   ahosi   .   veluriyamaye   kutagare  dantamayo
pallanko  pannatto  ahosi  .  phalikamaye  kutagare  masaragallamayo 1-
pallanko pannatto ahosi.
     {177.5}   Sovannamayassa  kutagarassa  dvare  rupiyamayo  talo
thito  ahosi  tassa  rupiyamayo  khandho sovannamayani pattani ca phalani ca.
Rupiyamayassa   kutagarassa   dvare   sovannamayo   talo  thito  ahosi
tassa   sovannamayo   khandho   rupiyamayani   pattani   ca  phalani  ca .
Veluriyamayassa   kutagarassa   dvare   phalikamayo   talo  thito  ahosi
tassa   phalikamayo   khandho   veluriyamayani   pattani   ca  phalani  ca .
Phalikamayassa   kutagarassa   dvare   veluriyamayo   talo  thito  ahosi
tassa veluriyamayo khandho phalikamayani pattani ca phalani ca.
     [178]   Athakho   ananda   ranno   mahasudassanassa   etadahosi
yannunaham     mahaviyuhassa     kutagarassa    dvare    sabbasovannamayam
talavanam   mapeyyam   yattha   divaviharam   nisidissamiti  .  mapesi  kho
ananda    raja   mahasudassano   mahaviyuhassa   kutagarassa   dvare
sabbasovannamayam    talavanam    yattha    divaviharam    nisidi   .   dhammo
@Footnote: 1 Si. Ma. Yu. saramayo.
Ananda    pasado    dvihi   vedikahi   parikkhitto   ahosi   eka
vedika   sovannamaya   eka   rupiyamaya   .  sovannamayaya  vedikaya
sovannamaya   thambha   ahesum   rupiyamaya   suciyo   ca   unhisanca  .
Rupiyamayaya   vedikaya   rupiyamaya   thambha   ahesum  sovannamaya  suciyo
ca unhisanca.
     {178.1}   Dhammo  ananda  pasado  dvihi  kinkanikajalehi  1-
parikkhitto   ahosi   ekam  jalam  sovannamayam  ekam  [2]-  rupiyamayam .
Sovannamayassa   jalassa  rupiyamaya  kinkanika  3-  ahesum  .  rupiyamayassa
jalassa   sovannamaya   kinkanika   ahesum    .   tesam   kho  ananda
kinkanikajalanam   vateritanam   saddo   ahosi   vaggu   ca  rajaniyo  ca
kammaniyo   4-   ca   madaniyo  ca  .  seyyathapi  ananda  pancangikassa
turiyassa  suvinitassa  suppatitalitassa  5-  kusalehi  6-  susamannahatassa 7-
saddo  hoti  vaggu  ca  rajaniyo  ca  kammaniyo  ca  madaniyo  ca evameva
kho    ananda   tesam   kinkanikajalanam   vateritanam   saddo   ahosi
vaggu ca rajaniyo ca kammaniyo ca madaniyo ca.
     {178.2} Ye kho panananda tena samayena kusavatiya rajadhaniya dhutta
ahesum  sonda  pipasa  te  tesam  kinkanikajalanam  vateritanam saddena
paricaresum. Nitthito kho ananda 8- dhammo pasado duddikkho ahosi musati
cakkhuni . Seyyathapi ananda vassanam pacchime mase saradasamaye visuddhe 9-
upaviddhe  10-  vigatavalahake  deve  adicco nabham abbhussakkamano 11-
@Footnote: 1 Ma. kinkinikajalehi. Yu. kinkinikajalahi. 2 Yu. jalam. 3 Yu. kinkiniyo.
@sabbattha idisameva. 4 Ma. Yu. kamaniyo. evamuparipi. 5 Yu. suppatipatalitassa.
@6 Ma. sukusalehi. 7 Ma. Yu. samannahatassa. 8 Ma. Yu. panananda. 9 Ma. Yu. ayam
@patho natthi. 10 Ma. Yu. viddhe. 11 Ma. abbhuggamamano. Yu. abbhussukkamano.
Duddikkho  1-  ahosi  musati  cakkhuni evameva kho ananda dhammo pasado
duddikkho ahosi musati cakkhuni.
     {178.3}   Athakho   ananda   ranno  mahasudassanassa  etadahosi
yannunaham  dhammassa  pasadassa  purato  dhammam nama pokkharanim mapeyyanti.
Mapesi  kho  ananda  raja  mahasudassano  dhammassa  pasadassa  purato
dhammam   nama   pokkharanim   .  dhamma  ananda  pokkharani  puratthimena  ca
pacchimena  ca  yojanam  ayamena ahosi uttarena ca dakkhinena ca addhayojanam
vittharena   .   dhamma   ananda  pokkharani  catunnam  vannanam  itthakahi
cita   ahosi   eka   itthaka  sovannamaya  eka  rupiyamaya  eka
veluriyamaya eka phalikamaya.
     {178.4}  Dhammaya  [2]-  ananda  pokkharaniya catuvisatisopanani
ahesum  catunnam  vannanam  ekam  sopanam  sovannamayam  ekam  rupiyamayam  ekam
veluriyamayam   ekam   phalikamayam   .  sovannamayassa  sopanassa  sovannamaya
thambha  ahesum  rupiyamaya  suciyo  ca  unhisanca  .  rupiyamayassa sopanassa
rupiyamaya   thambha   ahesum   sovannamaya   suciyo   ca   unhisanca  .
Veluriyamayassa    sopanassa    veluriyamaya   thambha   ahesum   phalikamaya
suciyo   ca   unhisanca   .   phalikamayassa   sopanassa  phalikamaya  thambha
ahesum veluriyamaya suciyo  ca unhisanca.
     {178.5}    Dhamma    ananda    pokkharani    dvihi   vedikahi
parikkhitta     ahosi     eka     vedika    sovannamaya    eka
rupiyamaya     .    sovannamayaya    vedikaya    sovannamaya    thambha
@Footnote: 1 Yu. sabbattha dudikkho. 2 Yu. ca.
Ahesum   rupiyamaya   suciyo   ca   unhisanca   .   rupiyamayaya  vedikaya
rupiyamaya thambha ahesum sovannamaya suciyo ca unhisanca.
     {178.6}  Dhamma  ananda  pokkharani  sattahi talapantihi parikkhitta
ahosi  eka  talapanti  sovannamaya  eka rupiyamaya eka veluriyamaya
eka    phalikamaya    eka    lohitankamaya   eka   masaragallamaya
eka    sabbaratanamaya    .    sovannamayassa    talassa   sovannamayo
khandho   ahosi   rupiyamayani   pattani   ca   phalani  ca  .  rupiyamayassa
talassa    rupiyamayo    khandho    ahosi   sovannamayani   pattani   ca
phalani   ca   .   veluriyamayassa   talassa   veluriyamayo  khandho  ahosi
phalikamayani   pattani   ca  phalani  ca  .  phalikamayassa  talassa  phalikamayo
khandho  ahosi  veluriyamayani  pattani  ca  phalani  ca  .  lohitankamayassa
talassa   lohitankamayo   khandho   ahosi   masaragallamayani  pattani  ca
phalani    ca   .   masaragallamayassa   talassa   masaragallamayo   khandho
ahosi lohitankamayani pattani ca phalani ca.
     {178.7}   Sabbaratanamayassa  talassa  sabbaratanamayo  khandho  ahosi
sabbaratanamayani  pattani  ca  phalani  ca  .  tasam kho panananda talapantinam
vateritanam  saddo  ahosi  vaggu  ca rajaniyo ca kammaniyo ca madaniyo ca.
Seyyathapi   ananda   pancangikassa   turiyassa   suvinitassa  suppatitalitassa
kusalehi  susamannahatassa  saddo  ahosi  vaggu  ca  rajaniyo ca kammaniyo ca
madaniyo   ca   evameva   kho   ananda  tasam  talapantinam  vateritanam
Saddo   ahosi   vaggu   ca  rajaniyo  ca  kammaniyo  ca  madaniyo  ca .
Ye   kho   panananda   tena   samayena  kusavatiya  rajadhaniya  dhutta
ahesum    sonda    pipasa    te   tasam   talapantinam   vateritanam
saddena paricaresum.
     {178.8}   Nitthite   kho  panananda  dhamme  pasade  nitthitaya
ca  dhammaya  pokkharaniya  raja  mahasudassano  ye  kho  panananda  1-
tena    samayena    samanesu    va    samanasammata   brahmanesu   va
brahmanasammata      te      sabbakamehi     santappetva     dhammam
pasadam abhiruhiti.
                      Pathamabhanavaram.
     [179]   Athakho   ananda   ranno   mahasudassanassa   etadahosi
kissa   nu   kho   me   idam   kammassa   phalam   kissa  kammassa  vipako
yenaham   etarahi   evammahiddhiko  evammahanubhavoti  .  athakho  ananda
ranno   mahasudassanassa   etadahosi   tinnam   kho   me   idam  kammanam
phalam    tinnam    kammanam    vipako   yenaham   etarahi   evammahiddhiko
evammahanubhavo seyyathidam danassa damassa sannamassati.
     {179.1} Athakho ananda raja mahasudassano yena mahaviyuham kutagaram
tenupasankami   upasankamitva   mahaviyuhassa   kutagarassa   dvare  thito
udanam    udanesi   tittha   kamavitakka   tittha   byapadavitakka   tittha
vihimsavitakka    ettavata    kamavitakka   ettavata   byapadavitakka
ettavata   vihimsavitakkati   .  athakho  ananda  raja  mahasudassano
@Footnote: 1 Ma. Yu. kho pananandati ime patha natthi.
Mahaviyuham    kutagaram    pavisitva    sovannamaye   pallanke   nisinno
vivicceva    kamehi   vivicca   akusalehi   dhammehi   savitakkam   savicaram
vivekajam    pitisukham    pathamajjhanam    upasampajja   vihasi   vitakkavicaranam
vupasama   ajjhattam   sampasadanam   cetaso  ekodibhavam  avitakkam  avicaram
samadhijam   pitisukham   dutiyajjhanam   upasampajja   vihasi  pitiya  ca  viraga
upekkhako   ca   vihasi  sato  sampajano  sukhanca  kayena  patisamvedesi
yantam   ariya   acikkhanti   upekkhako   satima  sukhavihariti  tatiyajjhanam
upasampajja   vihasi   sukhassa  ca  pahana  dukkhassa  ca  pahana  pubbeva
somanassadomanassanam     atthangama    adukkhamasukham    upekkhasatiparisuddhim
catutthajjhanam upasampajja vihasi.
     [180]    Athakho   ananda   raja   mahasudassano   mahaviyuha
kutagara  nikkhamitva  sovannamayam  kutagaram  pavisitva rupiyamaye pallanke
nisinno   mettasahagatena   cetasa   ekam  disam  pharitva  vihasi  tatha
dutiyam   tatha   tatiyam   tatha   catuttham   .  iti  uddhamadho  tiriyam  sabbadhi
sabbattataya    sabbavantam   lokam   mettasahagatena   cetasa   vipulena
mahaggatena    appamanena   averena   abyapajjhena   pharitva   vihasi
karunasahagatena  cetasa  .  muditasahagatena  cetasa . Upekkhasahagatena
cetasa    ekam    disam    pharitva    vihasi    tatha    dutiyam   tatha
tatiyam   tatha   catuttham   .   iti   uddhamadho  tiriyam  sabbadhi  sabbattataya
sabbavantam    lokam   upekkhasahagatena   cetasa   vipulena   mahaggatena
Appamanena averena abyapajjhena pharitva vihasi.
     [181]   Ranno   ananda   mahasudassanassa  caturasitinagarasahassani
ahesum     kusavatirajadhanipamukhani     caturasitipasadasahassani    ahesum
dhammapasadapamukhani          caturasitikutagarasahassani          ahesum
mahaviyuhakutagarapamukhani         caturasitipallankasahassani        ahesum
sovannamayani     rupiyamayani     dantamayani     masaragallamayani    1-
gonakatthatani   patikatthatani   2-  patalikatthatani  kadalimigapavarapaccattharanani
sauttaracchadani     3-    ubhatolohitakupadhanani    caturasitinagasahassani
ahesum     sovannalankarani     sovannadhajani     hemajalapaticchannani
uposathanagarajapamukhani   caturasitiassasahassani  ahesum  sovannalankarani
sovannadhajani        hemajalapaticchannani        valahakaassarajapamukhani
caturasitirathasahassani    ahesum    sihacammaparivarani   byagghacammaparivarani
dipicammaparivarani        pandukambalaparivarani        sovannalankarani
sovannadhajani          hemajalapaticchannani         vejayantarathapamukhani
caturasitimanisahassani    ahesum    maniratanapamukhani    caturasitiitthisahassani
ahesum      subhaddadevipamukhani      caturasitigahapatisahassani      ahesum
gahapatiratanapamukhani    caturasitikhattiyasahassani    ahesum   anuyantani   4-
parinayakaratanapamukhani   caturasitidhenusahassani   ahesum   duhasandanani   5-
kamsupadharanani        6-       caturasitivatthakotisahassani       ahesum
khomasukhumanam kappasikasukhumanam koseyyasukhumanam
@Footnote: 1 Ma. Yu. saramayani. sabbattha idisameva. 2 ayam patho natthi.
@3 Yu. sauttaracchadanani. 4 Si. Yu. anuyuttani. 5 Si. Ma. Yu. dukulasandanani.
@6 Si. kamsupasandanani.
Kambalasukhumanam     .     ranno     ananda     mahasudassanassa    1-
caturasitithalipakasahassani     ahesum     sayam    patam    bhattabhiharo
abhiharayittha. 2-
     [182]   Tena   kho   panananda  samayena  ranno  mahasudassanassa
caturasitinagasahasasani   sayam   patam   upatthanam   agacchanti  .  athakho
ananda    ranno    mahasudassanassa    etadahosi   imani   kho   me
caturasitinagasahassani    sayam    patam   upatthanam   agacchanti   yannuna
vassasatassa     vassasatassa    accayena    dvecattalisam    dvecattalisam
nagasahassani   sakim   sakim  upatthanam  agaccheyyunti  .  athakho  ananda
raja   mahasudassano   parinayakaratanam   amantesi   imani   kho   me
samma    parinayakaratana   caturasitinagasahassani   sayam   patam   upatthanam
agacchanti    tenahi    samma    parinayakaratana   vassasatassa   vassasatassa
accayena    dvecattalisam    dvecattalisam    nagasahassani   sakim   sakim
upatthanam  agacchantuti  .  evam  devati  [3]-  ananda  parinayakaratanam
ranno    mahasudassanassa    paccassosi   .   athakho   ananda   ranno
mahasudassanassa   aparena   samayena   vassasatassa   vassasatassa   accayena
dvecattalisam    dvecattalisam    nagasahassani    sakim   sakim   upatthanam
agamimsu.
     {182.1}   Athakho   ananda  subhaddaya  deviya  bahunnam  vassanam
bahunnam    vassasatanam    bahunnam    vassasahassanam   accayena   etadahosi
ciram   dittho   kho   me   raja   mahasudassano   yannunaham   rajanam
mahasudassanam   dassanaya   upasankameyyanti   .  athakho  ananda  subhadda
@Footnote: 1 Yu. ime patha natthi. 2 Ma. Yu. abhihariyittha. 3 Po. Ma. Yu. kho.
Devi   itthagaram   amantesi   ettha  tumhe  sisanhayatha  1-  pitani
vatthani   parupatha   ciram   dittho   no   raja  mahasudassano  rajanam
mahasudassanam   dassanaya  upasankameyyamati  .  2-  evam  ayyeti  kho
ananda   itthagaram   subhaddaya   deviya   patissunitva   sisanhayitva
pitani vatthani parupitva yena subhadda devi tenupasankami.
     {182.2}  Athakho  ananda  subhadda  devi parinayakaratanam amantesi
kappehi   samma  parinayakaratana  caturanginim  senam  ciram  dittho  no  raja
mahasudassano  rajanam  mahasudassanam  dassanaya  upasankameyyamati . 3-
Evam  deviti  kho  ananda  parinayakaratanam  subhaddaya  deviya patissunitva
caturanginim  senam  kappapetva  subhaddaya  deviya  pativedesi kappita kho
te  devi  caturangini  sena  yassadani  kalam  mannasiti . Athakho ananda
subhadda   devi  caturanginiya  senaya  saddhim  itthagarena  yena  dhammo
pasado   tenupasankami   upasankamitva  dhammam  pasadam  abhiruhitva  yena
mahaviyuham     kutagaram     tenupasankami    upasankamitva    mahaviyuhassa
kutagarassa dvarabaham alambitva atthasi.
     {182.3} Athakho ananda raja mahasudassano saddam sutva 4- kinnu kho
so  mahato  viya  janakayassa  saddoti  mahaviyuha  kutagara  nikkhamanto
addasa subhaddam dveim dvarabaham alambitva thitam disva subhaddam devim etadavoca
ettheva  devi  tittha  ma  pavisiti. Athakho ananda raja mahasudassano
@Footnote: 1 Ma. Yu. sisani nhayatha. 2-3 Ma. Yu. upasankamissamati. 4 Yu. ime patha
@natthi.
Annataram   purisam   amantesi   ehi   tvam   ambho   purisa   mahaviyuha
kutagara     sovannamayam     pallankam     niharitva    sabbasovannamaye
talavane  pannapehiti  .  evam  devati  kho  ananda  so puriso ranno
mahasudassanassa     patissutva    mahaviyuha    kutagara    sovannamayam
pallankam    niharitva    sabbasovannamaye    talavane    pannapesi   .
Athakho   ananda   raja   mahasudassano   dakkhinena  passena  sihaseyyam
kappesi padena padam accadhaya sato sampajano.
     [183]    Athakho    ananda    subhaddaya   deviya   etadahosi
vippasannani   kho   ranno   mahasudassanassa  indriyani  parisuddhani  1-
chavivanno    pariyodato    ma    heva   kho   raja   mahasudassano
kalamakasiti   .   rajanam  mahasudassanam  etadavoca  imani  [2]-  te
deva    caturasitinagarasahassani    kusavatirajadhanipamukhani   ettha   deva
chandam janehi jivite apekkham karohi
     {183.1}     imani    te    deva    caturasitipasadasahassani
dhammapasadapamukhani    ettha   deva   chandam   janehi   jivite   apekkham
karohi    imani    [3]-    te    deva    caturasitikutagarasahassani
mahaviyuhakutagarapamukhani   ettha   deva   chandam  janehi  jivite  apekkham
karohi    imani   te   deva   caturasitipallankasahassani   sovannamayani
rupiyamayani       dantamayani       masaragallamayani       gonakatthatani
patikatthatani           patalikatthatani          kadalimigapavarapaccattharanani
sauttaracchadani    ubhatolohitakupadhanani   ettha   deva   chandam   janehi
@Footnote: 1 Ma. Yu. parisuddho. 2 Yu. kho. 3 Po. kho.
Jivite   apekkham   karohi   imani   te   deva   caturasitinagasahassani
sovannalankarani          sovannadhajani         hemajalapaticchannani
uposathanagarajapamukhani   ettha   deva   chandam   janehi  jivite  apekkham
karohi   imani   te   deva   caturasitiassasahassani  sovannalankarani
sovannadhajani        hemajalapaticchannani        valahakaassarajapamukhani
ettha   deva  chandam  janehi  jivite  apekkham  karohi  imani  te  deva
caturasitirathasahassani        sihacammaparivarani       byagghacammaparivarani
dipicammaparivarani        pandukambalaparivarani        sovannalankarani
sovannadhajani     hemajalapaticchannani     vejayantarathapamukhani     ettha
deva chandam janehi jivite apekkham karohi
     {183.2}  imani  te  deva  caturasitimanisahassani  maniratanapamukhani
ettha   deva  chandam  janehi  jivite  apekkham  karohi  imani  te  deva
caturasitiitthisahassani     itthiratanapamukhani     ettha     deva    chandam
janehi  jivite  apekkham  karohi  imani  te  deva caturasitigahapatisahassani
gahapatiratanapamukhani    ettha    deva   chandam   janehi   jivite   apekkham
karohi    imani    te    deva    caturasitikhattiyasahassani   anuyantani
parinayakaratanapamukhani     ettha     deva     chandam    janehi    jivite
apekkham     karohi     imani    te    deva    caturasitidhenusahassani
duhasandanani    kamsupadharanani    ettha   deva   chandam   janehi   jivite
apekkham    karohi    imani    te    deva   caturasitivatthakotisahassani
khomasukhumanam kappasikasukhumanam koseyyasukhumanam
Kambalasukhumanam   ettha   deva   chandam   janehi   jivite  apekkham  karohi
imani     te     deva    caturasitithalipakasahassani    sayam    patam
bhattabhiharo    abhiharayittha    1-    ettha    deva    chandam   janehi
jivite apekkham karohiti
     {183.3}   evam   vutte  ananda  raja  mahasudassano  subhaddam
devim  etadavoca  digharattam  kho  mam  tvam  devi  itthehi kantehi manapehi
samudacaritva  atha  ca  pana  mam  tvam  pacchime  kale  anitthehi akantehi
amanapehi samudacarasiti. Kathanca hi tam deva samudacaramiti.
     {183.4}  Evam  kho mam tvam devi samudacara sabbeheva [2]- piyehi
manapehi   nanabhavo   vinabhavo  annathabhavo  ma  kho  tvam  deva
sapekkho   kalamakasi   dukkha   sapekkhassa   kalakiriya  garahita  ca
sapekkhassa    kalakiriya   imani   te   deva   caturasitinagarasahassani
kusavatirajadhanipamukhani  ettha  deva  chandam  pajaha  jivite apekkham ma 3-
akasi   imani  te  deva  caturasitipasadasahassani  .pe.  ma  akasi
imani  te  deva  caturasitikutagarasahassani  .pe.  ma  akasi  imani
te  deva  caturasitipallankasahassani  sovannamayani  rupiyamayani  dantamayani
masaragallamayani      gonakatthatani      patikatthatani      patalikatthatani
kadalimigapavarapaccattharanani       sauttaracchadani      ubhatolohitakupadhanani
ettha  deva  chandam  pajaha  jivite  apekkham  ma  akasi  imani te deva
caturasitinagasahassani         sovannalankarani         sovannadhajani
@Footnote: 1 Ma. abhihariyati. Yu. abhihariyittha. 2 Ma. Yu. deva. 3 Ma. makasi. ito param
@idisameva.
Hemajalapaticchannani    uposathanagarajapamukhani    ettha    deva   chandam
pajaha  jivite  apekkham  ma  akasi  imani te deva caturasitiassasahassani
sovannalankarani          sovannadhajani         hemajalapaticchannani
valahakaassarajapamukhani   ettha  deva  chandam  pajaha  jivite  apekkham  ma
akasi    imani   te   deva   caturasitirathasahassani   sihacammaparivarani
byagghacammaparivarani        dipicammaparivarani       pandukambalaparivarani
sovannalankarani          sovannadhajani         hemajalapaticchannani
vejayantarathapamukhani     ettha     deva     chandam     pajaha     jivite
apekkham ma akasi
     {183.5}  imani  te  deva  caturasitimanisahassani  maniratanapamukhani
ettha  deva  chandam  pajaha  jivite  apekkham  ma  akasi  imani te deva
caturasitiitthisahassani   subhaddadevipamukhani   ettha   deva   chandam  pajaha
jivite   apekkham  ma  akasi  imani  te  deva  caturasitigahapatisahassani
gahapatiratanapamukhani   ettha   deva   chandam   pajaha   jivite  apekkham  ma
akasi    imani    te    deva   caturasitikhattiyasahassasani   anuyantani
parinayakaratanapamukhani   ettha   deva   chandam  pajaha  jivite  apekkham  ma
akasi    imani    te    deva    caturasitidhenusahassani   duhasandanani
kamsupadharanani   ettha   deva  chandam  pajaha  jivite  apekkham  ma  akasi
imani  te  deva  caturasitivatthakotisahassani  khomasukhumanam kappasikasukhumanam
koseyyasukhumanam   kambalasukhumanam   ettha   deva   chandam   pajaha   jivite
Apekkham   ma   akasi  .  imani  te  deva  caturasitithalipakasahassani
sayam   patam   bhattabhiharo   abhiharayittha   ettha   deva   chandam  pajaha
jivite apekkham ma akasiti.
     {183.6} Evam vutte ananda subhadda devi parodi assuni pavattesi.
Athakho  ananda  subhadda  devi  assuni pamajjitva 1- rajanam mahasudassanam
etadavoca sabbeheva deva piyehi manapehi nanabhavo vinabhavo annathabhavo
ma  kho  tvam  deva  sapekkho  kalamakasi dukkha sapekkhassa kalakiriya
garahita [2]- sapekkhassa kalakiriya imani kho te deva caturasitinagarasahassani
kusavatirajadhanipamukhani  ettha  deva  chandam pajaha jivite apekkham ma akasi
imani   te   deva  caturasitipasadasahassani  dhammapasadapamukhani  ettha
deva chandam pajaha jivite apekkham ma akasi
     {183.7}    imani    te    deva    caturasitikutagarasahassani
mahaviyuhakutagarapamukhani   ettha   deva   chandam   pajaha  jivite  apekkham
ma   akasi   imani  te  deva  caturasitipallankasahassani  sovannamayani
rupiyamayani    dantamayani   masaragallamayani   gonakatthatani   patikatthatani
patalikatthatani          kadalimigapavarapaccattharanani         sauttaracchadani
ubhatolohitakupadhanani   ettha   deva   chandam   pajaha   jivite   apekkham
ma  akasi  imani  te  deva  caturasitinagasahassani  sovannalankarani
sovannadhajani        hemajalapaticchannani        uposathanagarajapamukhani
ettha   deva   chandam   pajaha   jivite   apekkham   ma   akasi  imani
@Footnote: 1 Ma. punchitva. 2 Ma. Yu. ca.
Te    deva   caturasitiassasahassani   sovannalankarani   sovannadhajani
hemajalapaticchannani      valahakaassarajapamukhani      ettha      deva
chandam  pajaha  jivite apekkham ma akasi imani te deva caturasitirathasahassani
sihacammaparivarani         byagghacammaparivarani        dipicammaparivarani
pandukambalaparivarani          sovannalankarani         sovannadhajani
hemajalapaticchannani   vejayantarathapamukhani   ettha   deva   chandam   pajaha
jivite   apekkham   ma   akasi  imani  te  deva  caturasitimanisahassani
maniratanapamukhani ettha deva chandam pajaha jivite apekkham ma akasi
     {183.8}  imani  te  deva caturasitiitthisahassani itthiratanapamukhani
ettha  deva  chandam  pajaha  jivite  apekkham  ma  akasi  imani te deva
caturasitigahapatisahassani   gahapatiratanapamukhani   ettha   deva   chandam  pajaha
jivite   apekkham  ma  akasi  imani  te  deva  caturasitikhattiyasahassani
anuyantani   parinayakaratanapamukhani   ettha   deva   chandam   pajaha  jivite
apekkham    ma    akasi   imani   te   deva   caturasitidhenusahassani
duhasandanani   kamsupadharanani   ettha  deva  chandam  pajaha  jivite  apekkham
ma   akasi   imani  te  deva  caturasitivatthakotisahassani  khomasukhumanam
kappasikasukhumanam     koseyyasukhumanam    kambalasukhumanam    ettha    deva
chandam    pajaha   jivite   apekkham   ma   akasi   imani   te   deva
caturasitithalipakasahassani    sayam    patam    bhattabhiharo   abhiharayittha
Ettha deva chandam pajaha jivite apekkham ma akasiti.
     [184]   Athakho   ananda   raja  mahasudassano  naciramyeva  1-
kalamakasi   .   seyyathapi  ananda  gahapatissa  va  gahapatiputtassa  va
manunnam    bhojanam    bhuttavissa    bhattasammado   hoti   evameva   kho
ananda    ranno   mahasudassanassa   maranantika   vedana   ahosi  .
Kalakato    ca    ananda   raja   mahasudassano   sugatim   brahmalokam
upapajji    .   raja   ananda   mahasudassano   caturasitivassasahassani
kumarakilam  2-  kili  caturasitivassasahassani  oparajjam  karesi  caturasiti-
vassasahassani  rajjam  karesi  caturasitivassasahassani  gihibhuto  3- dhamme
pasade   brahmacariyam   acari   4-   .  so  cattaro  brahmavihare
bhavetva kayassa bheda param marana brahmalokupago ahosi.
     [185]   Siya   nu  kho  panananda  evamassa  anno  nuna  tena
samayena   raja   mahasudassano   ahositi   na   kho   panetam  ananda
evam   datthabbam   aham   tena   samayena   raja   mahasudassano  ahosim
mama     tani    caturasitinagarasahassani    kusavatirajadhanipamukhani    mama
tani     caturasitipasadasahassani    dhammapasadapamukhani    mama    tani
caturasitikutagarasahassani     mahaviyuhakutagarapamukhani     mama     tani
caturasitipallankasahassani     sovannamayani     rupiyamayani     dantamayani
masaragallamayani      gonakatthatani      patikatthatani      patalikatthatani
@Footnote: 1 Si. Ma. Yu. na cirasseva. 2 Yu. kumarakilikam. 3 Ma. Yu. gihibhuto.
@4 Ma. Yu. cari.
Kadalimigapavarapaccattharanani       suuttaracchadani      ubhatolohitakupadhanani
mama    tani   caturasitinagasahassani   sovannalankarani   sovannadhajani
hemajalapaticchannani       uposathanagarajapamukhani       mama      tani
caturasitiassasahassani         sovannalankarani         sovannadhajani
hemajalapaticchannani       valahakaassarajapamukhani       mama      tani
caturasitirathasahassani        sihacammaparivarani       byagghacammaparivarani
dipicammaparivarani        pandukambalaparivarani        sovannalankarani
sovannadhajani      hemajalapaticchannani      vejayantarathapamukhani     mama
tani      caturasitimanisahassani      maniratanapamukhani      mama     tani
caturasitiitthisahassani        subhaddadevipamukhani       mama       tani
caturasitigahapatisahassani gahapatiratanapamukhani
     {185.1}    mama    tani    caturasitikhattiyasahassani   anuyantani
parinayakaratanapamukhani    mama   tani   caturasitidhenusahassani   duhasandanani
kamsupadharanani    mama    tani    caturasitivatthakotisahassani   khomasukhumanam
kappasikasukhumanam     koseyyasukhumanam     kambalasukhumanam     mama    tani
caturasitithalipakasahassani    sayam    patam    bhattabhiharo   abhiharayittha
tesam   kho  panananda  caturasitinagarasahassanam  ekanneva  tam  nagaram  hoti
yam tena samayena ajjhavasami yadidam kusavati rajadhani
     {185.2} tesam kho panananda caturasitipasadasahassanam ekoyeva so
pasado  hoti yam tena samayena ajjhavasami yadidam dhammo pasado tesam kho
panananda  caturasitikutagarasahassanam  ekanneva  tam kutagaram hoti yam tena
Samayena   ajjhavasami   yadidam  mahaviyuham  kutagaram  tesam  kho  panananda
caturasitipallankasahassanam   ekoyeva   so   pallanko   hoti  yam  tena
samayena    paribhunjami   sovannamayo   va   rupiyamayo   va   dantamayo
va   masaragallamayo   va   tesam  kho  panananda  caturasitinagasahassanam
ekoyeva   so   nago   hoti   yam   tena  samayena  abhiruhami  yadidam
uposatho    nagaraja   tesam   kho   panananda   caturasitiassasahassanam
ekoyeva   so   asso   hoti   yam   tena  samayena  abhiruhami  yadidam
valahako    assaraja    tesam   kho   panananda   caturasitirathasahassanam
ekoyeva   so   ratho   hoti   yam   tena   samayena  abhiruhami  yadidam
vejayantaratho   tesam   kho   panananda  caturasitiitthisahassanam  ekayeva
sa   itthi   hoti   ya   tena  samayena  paccupatthati  khattiyayini  1-
va  vessayini  va  2-  tesam  kho  panananda caturasitivatthakotisahassanam
ekamyeva   tam   dussayugam   hoti  yam  tena  samayena  paridahami  khomasukhumam
va   kappasikasukhumam   va   koseyyasukhumam   va   kambalasukhumam  va  tesam
kho   panananda   caturasitithalipakasahassanam   ekoyeva  so  thalipako
hoti yato nalikodanam paramam bhunjami tadupiyanca supeyyam
     {185.3}   passananda   sabbe   te  sankhara  atita  niruddha
viparinata  evam  anicca  kho  ananda  sankhara evam adhuva kho ananda
sankhara    evam   anassasika   kho   ananda   sankhara   yavancidam
@Footnote: 1 Ma. khattiyani va vessini va. Yu. khattiyani va velamikani va.
@2 Si. khattiyayini va velanimikani va.
Ananda alameva sabbasankharesu nibbinditum alam virajjitum alam vimuccitum
     {185.4}   pakkhittam   kho   panaham   ananda  abhijanami  imasmim
padese   sariram   nikkhipitam   yanca   kho   raja   vasamano   cakkavatti
dhammiko    dhammaraja    caturanto    vijitavi    janapadatthavariyappatto
sattaratanasamannagato   ayam   sattamo   sariranikkhepo   na   kho   panaham
ananda  tam  padesam  samanupassami  sadevake  loke  samarake  sabrahmake
sassamanabrahmaniya     pajaya     sadevamanussaya     yattha    tathagato
atthamam   sariram   nikkhipeyyati   .   idamavoca   bhagava   idam   vatvana
sugato athaparam etadavoca sattha
     [186] Anicca vata sankhara      uppadavayadhammino
           uppajjitva nirujjhanti        tesam vupasamo sukhoti.
                  Mahasudassanasuttam nitthitam catuttham.
                     ----------------
                        Janavasabhasuttam
     [187]  Evamme  sutam  .  ekam  samayam  bhagava nadike 1- viharati
ginjakavasathe   .   tena   kho   pana   samayena  bhagava  parito  parito
janapadesu    paricarake    abbhatite   kalakate   upapattisu   byakaroti
kasikosalesu  vajjimallesu  cetivamsesu 2- kurupancalesu macchasurasenesu 3-
asu    amutra    upapanno    asu    amutra   upapanno   paropannasa
nadikiya   4-  paricaraka  abbhatita  kalakata  pancannam  orambhagiyanam
sannojananam   parikkhaya  opapatika  tattha  parinibbayino  anavattidhamma
tasma    loka    sadhika   navuti   nadikiya   paricaraka   abbhatita
kalakata    tinnam   sannojananam   parikkhaya   ragadosamohanam   tanutta
sakadagamino   sakideva   imam   lokam   agantva  dukkhassantam  karissanti
satirekani   pancasatani   nadikiya   paricaraka   abbhatita   kalakata
tinnam    sannojananam   parikkhaya   sotapanna   avinipatadhamma   niyata
sambodhiparayanati.
     [188]  Assosum  kho  nadikiya paricaraka bhagava kira parito parito
janapadesu    paricarake    abbhatite   kalakate   upapattisu   byakaroti
kasikosalesu  vajjimallesu  cetivamsesu  kurupancalesu  macchasurasenesu  asu
amutra   upapanno   asu   amutra   upapanno   paropannasa   nadikiya
paricaraka   abbhatita   kalakata   pancannam  orambhagiyanam  sannojananam
@Footnote: 1 Ma. natike. 2 Ma. cetiyavamsesu. ito param idisameva. 3 Ma. majjha ....
@ito param idisameva. 4 Ma. datikiya. ito param idisameva.
Parikkhaya   opapatika   tattha   parinibbayino   anavattidhamma   tasma
loka   sadhika   navuti   nadikiya   paricaraka   abbhatita   kalakata
tinnam   sannojananam   parikkhaya   ragadosamohanam  tanutta  sakadagamino
sakideva   imam   lokam   agantva   dukkhassantam   karissanti  satirekani
pancasatani    nadikiya    paricaraka    abbhatita    kalakata    tinnam
sannojananam parikkhaya sotapanna avinipatadhamma niyata sambodhiparayanati.
Tena    ca    nadikiya    paricaraka    attamana    ahesum   pamudita
pitisomanassajata bhagavato panhaveyyakaranam 1- sutva.
     [189]   Assosi   kho  ayasma  anando  bhagava  kira  parito
parito   janapadesu  paricarake  abbhatite  kalakate  upapattisu  byakaroti
kasikosalesu   vajjimallesu   cetivamsesu   kurupancalesu   macchasurasenesu
asu    amutra    upapanno    asu    amutra   upapanno   paropannasa
nadikiya   paricaraka   abbhatita   kalakata   pancannam   orambhagiyanam
sannojananam   parikkhaya  opapatika  tattha  parinibbayino  anavattidhamma
tasma    loka    sadhika   navuti   nadikiya   paricaraka   abbhatita
kalakata    tinnam   sannojananam   parikkhaya   ragadosamohanam   tanutta
sakadagamino   sakideva   imam   lokam   agantva  dukkhassantam  karissanti
satirekani   pancasatani   nadikiya   paricaraka   abbhatita   kalakata
tinnam    sannojananam   parikkhaya   sotapanna   avinipatadhamma   niyata
sambodhiparayanati   tena   ca   nadikiya   paricaraka  attamana  ahesum
@Footnote: 1 Ma. Yu. panhaveyyakaranam. ito param idisameva.
Pamudita pitisomanassajata bhagavato panhaveyyakaranam sutvati.
     {189.1}   Athakho  ayasmato  anandassa  etadahosi  ime  kho
panapi  ahesum  magadhika  1-  paricaraka  bahu  ceva rattannu ca abbhatita
kalakata    sunna    manne    angamagadha    magadhikehi   paricarakehi
abbhatitehi  kalakatehi  tena  kho  panapi  ahesum  buddhe  pasanna dhamme
pasanna  sanghe  pasanna  silesu  paripurikarino 2- te abbhatita kalakata
bhagavata   abyakata   tesampissa  sadhu  veyyakaranam  bahujano   pasideyya
tato  gaccheyya  sugatim  ayam  kho  panapi  ahosi  raja  magadho seniyo
bimbisaro  dhammiko  dhammaraja  hito  brahmanagahapatikanam  negamananceva
janapadananca apissudam manussa kittiyamanarupa viharanti
     {189.2}  evam  so  no dhammiko dhammaraja sukhapetva kalakato
evam   mayam  tassa  dhammikassa  dhammaranno  vijite  phasukam  3-  viharimhati
so  kho  panapi  ahosi  buddhe  pasanno  dhamme  pasanno sanghe pasanno
silesu   paripurikari   apissudam   manussa   evamahamsu  yava  maranakalapi
raja  magadho  seniyo  bimbisaro  bhagavantam  kittiyamanarupo  kalakatoti
so    abbhatito    kalakato   bhagavata   abyakato   tassapissa   sadhu
veyyakaranam  bahujano  pasideyya  tato  gaccheyya  sugatim  bhagavato  kho pana
sambodhi  magadhesu  yattha  kho  pana  bhagavato  sambodhi  magadhesu katham tatra
@Footnote: 1 magadhakatipi patho. 2 Ma. Yu. paripurakarino. ito param idisameva.
@3 Ma. Yu. phasu.
Bhagava    magadhike   paricarake   abbhatite   kalakate   upapattisu   na
byakareyya   bhagava   ce   kho   pana  magadhike  paricarake  abbhatite
kalakate   upapattisu  na  byakareyya  ninnamana  1-  tenassu  magadhika
paricaraka    yena    kho   panassu   ninnamana   magadhika   paricaraka
kathante bhagava na byakareyyati.
     {189.3}   Idamayasma  anando  magadhike  paricarake  arabbha
eko  raho  anuvicintetva  rattiya  paccusasamayam  paccutthaya yena bhagava
tenupasankami   upasankamitva   bhagavantam  abhivadetva  ekamantam  nisidi .
Ekamantam  nisinno  kho  ayasma  anando  bhagavantam etadavoca sutam metam
bhante  bhagava  kira  parito  parito janapadesu paricarake abbhatite kalakate
upapattisu  byakaroti  kasikosalesu  vajjimallesu  cetivamsesu kurupancalesu
macchasurasenesu  asu  amutra  upapanno  asu  amutra upapanno paropannasa
nadikiya   paricaraka   abbhatita   kalakata   pancannam   orambhagiyanam
sannojananam   parikkhaya  opapatika  tattha  parinibbayino  anavattidhamma
tasma  loka  sadhika  navuti nadikiya paricaraka abbhatita kalakata tinnam
sannojananam  parikkhaya  ragadosamohanam  tanutta sakadagamino sakideva imam
lokam    agantva    dukkhassantam   karissanti   satirekani   pancasatani
nadikiya   paricaraka  abbhatita  kalakata  tinnam  sannojananam  parikkhaya
@Footnote: 1 Si. Yu. dinamana. Ma. dinamana. ito param idisameva.
Sotapanna    avinipatadhamma    niyata   sambodhiparayanati   tena   ca
nadikiya   paricaraka   attamana   ahesum   pamudita   pitisomanassajata
bhagavato    panhaveyyakaranam    sutva    ime   kho   panapi   bhante
ahesum   magadhika   paricaraka   bahu   ceva   rattannu   ca   abbhatita
kalakata    sunna    manne    angamagadha    magadhikehi   paricarakehi
abbhatitehi   kalakatehi   tena   kho   panapi   bhante   ahesum  buddhe
pasanna    dhamme   pasanna   sanghe   pasanna   silesu   paripurikarino
te    abbhatita    kalakata   bhagavata   abyakata   tesampissa   sadhu
veyyakaranam bahujano pasideyya tato gaccheyya sugatim
     {189.4}  ayam  kho  panapi  bhante  ahosi raja magadho seniyo
bimbisaro     dhammiko     dhammaraja     hito     brahmanagahapatikanam
negamananceva    janapadananca    apissudam    manussa    kittiyamanarupa
viharanti   evam   no   so  dhammiko  dhammaraja  sukhapetva  kalakato
evam   mayam   tassa   dhammikassa   dhammaranno   vijite  phasukam  viharimhati
so  kho  panapi  bhante  ahosi  buddhe  pasanno  dhamme  pasanno sanghe
pasanno    silesu   paripurikari   apissudam   manussa   evamahamsu   yava
maranakalapi  raja  magadho  seniyo  bimbisaro  bhagavantam kittiyamanarupo
kalakatoti   so   abbhatito   kalakato   bhagavata  abyakato  tassapissa
sadhu    veyyakaranam    bahujano    pasideyya   tato   gaccheyya   sugatim
bhagavato    kho    pana    bhante    sambodhi    magadhesu   yattha   kho
Pana   bhante   bhagavato  sambodhi  magadhesu  katham  tatra  bhagava  magadhike
paricarake   abbhatite   kalakate   upapattisu   na   byakareyya  bhagava
ce   kho   pana   bhante   magadhike   paricarake   abbhatite  kalakate
upapattisu   na   byakareyya   ninnamana   tenassu  magadhika  paricaraka
yena   kho   panassu   ninnamana  magadhika  paricaraka  katham  te  bhagava
na   byakareyyati   .   idamayasma   anando  magadhike  paricarake
arabbha   bhagavato   sammukha   parikatham   katva   utthayasana   bhagavantam
abhivadetva padakkhinam katva pakkami.
     [190]   Athakho   bhagava   acirapakkante   ayasmante  anande
pubbanhasamayam    nivasetva    pattacivaram    adaya    nadikam   pindaya
pavisi    nadike   pindaya   caritva   pacchabhattam   pindapatapatikkanto
pade   pakkhaletva   ginjakavasatham   pavisitva   magadhike   paricarake
arabbha  atthikatva  1-  manasikatva  sabbam  2-  cetaso  samannaharitva
pannatte    asane    nisidi    gatim   nesam   janissami   abhisamparayam
yamgatika   te   bhavanto   yamabhisamparayati   .   addasa   kho  bhagava
magadhike  paricarake  yamgatika  te  bhavanto  yamabhisamparaya 3-. Athakho
bhagava   sayanhasamayam   patisallana   vutthito   ginjakavasatha  nikkhamitva
viharacchayayam pannatte asane nisidi.
     [191]   Athakho   ayasma  anando  yena  bhagava  tenupasankami
upasankamitva   bhagavantam   abhivadetva   ekamantam   nisidi  .  ekamantam
@Footnote: 1 atthimkatva. 2 sabbacetaso. ito param idisameva. 3 Ma. yamabhisamparayati.
Nisinno  kho  ayasma  anando  bhagavantam  etadavoca upasantapatisso 1-
bhante     bhagava     bhatiriva    bhagavato    mukhavanno    vippasannatta
indriyanam  santena  nunajja  bhante  bhagava  viharena  vihasiti . Yadeva
kho   me  tvam  ananda  magadhike  paricarake  arabbha  sammukha  parikatham
katva   utthayasana   pakkanto   tadevaham  nadike  pindaya  caritva
pacchabhattam    pindapatapatikkanto    pade   pakkhaletva   ginjakavasatham
pavisitva    magadhike    paricarake   arabbha   atthikatva   manasikatva
sabbam   cetaso   samannaharitva   pannatte   asane  nisidim  gatim  nesam
janissami    abhisamparayam    yamgatika   te   bhavanto   yamabhisamparayati
addasam   kho  aham  ananda  magadhike  paricarake  yamgatika  te  bhavanto
yamabhisamparaya
     {191.1}   athakho   ananda  antarahito  yakkho  saddamanussavesi
janavasabho   aham   bhagava   janavasabho   aham   sugatati   abhijanasi   no
tvam   ananda   ito   pubbe   evarupam   namadheyyam   sutam  2-  yadidam
janavasabhoti   .   na   kho   aham   bhante   abhijanami   ito   pubbe
evarupam   namadheyyam   sutam   3-   yadidam  janavasabhoti  apica  me  bhante
lomani    hatthani    janavasabhoti    namadheyyam   sutva   tassa   mayham
bhante   etadahosi   na   hi   nuna  4-  so  orako  yakkho  bhavissati
yadidam  5-  evarupam  namadheyyam  supannattam  6- yadidam janavasabhoti. Antara
kho   ananda   saddassa   patubhavo  ularavanno  me  yakkho  sammukhe
@Footnote: 1 Si. Yu. upasantappadisso. Ma. upasantapadisso. 2-3 Yu. sutva.
@4 Si. naha nuna. 5 Yu. yassidam. 6 Yu. ayam patho natthi.
Paturahosi    dutiyampi    saddamanussavesi    bimbisaro    aham   bhagava
bimbisaro   aham   sugata   idam   sattamam   kho  aham  bhante  vessavanassa
maharajassa    sahabyatam    upapajjami    so   ito   cuto   manussesu
raja bhavitum pahomi 1-
     [192] Ito satta tato satta       samsarami 2- catuddasa
           nivasamabhijanami                  yattha me vusitam pure.
     {192.1}  Digharattam  kho  aham bhante avinipato avinipatam sanjanami
asa  ca  pana  me  santitthati  sakadagamitayati. Acchariyamidam ayasmato
janavasabhassa    yakkhassa    abbhutamidam    ayasmato   janavasabhassa   yakkhassa
digharattam kho aham bhante avinipato avinipatam sanjanamiti pavedesi 3- asa
ca  pana  me  santitthati  sakadagamitayati  pavedesi kutonidanam panayasma
janavasabho  yakkho  evarupam  ularavisesadhigamam  sanjanatiti  .  na annatra
bhagava  tava  sasana  na  annatra  sugata  tava  sasana yadagge aham bhante
bhagavati  ekantato  4-  abhippasanno tadagge aham bhante digharattam avinipato
avinipatam   sanjanami   asa   ca  pana  me  santitthati  sakadagamitaya
idhaham  bhante  vessavanena  maharajena  pesito  virulhakassa maharajassa
santike    kenacideva    karaniyena    addasam    bhagavantam   antaramagge
@Footnote: 1 Si. tato cuto manussa raja amanussa raja divi homi. Ma. Yu. so tato
@cuto manussaraja bhavitum pahomi. 2 Ma. Yu. samsarani. 3 Ma. Yu. ca vadesi.
@ito param idisameva. 4 Si. Yu. ekantagato. Ma. ekantigato.
Ginjakavasatham    pavisitva   magadhike   paricarake   arabbha   atthikatva
manasikatva    sabbam    cetaso    samannaharitva   nisinnam   gatim   nesam
janissami    abhisamparayam    yamgatika   te   bhavanto   yamabhisamparayati
anacchariyam   kho   panetam   bhante   yam   vessavanassa  maharajassa  tassam
parisayam    bhasato    sammukha    patiggahitam    yamgatika   te   bhavanto
yamabhisamparayati    tassa    mayham    bhante    etadahosi    bhagavantanca
dakkhami  idanca  bhagavato  arocessamiti  ime  kho  me  bhante  dve
paccaya bhagavantam dassanaya upasankamitum
     {192.2}   purimani   bhante   divasani   purimatarani  tadahuposathe
pannarase    vassupanayikaya    punnamaya    rattiya    kevalakappa   ca
deva   tavatimsa   sudhammayam   sabhayam   sannisinna   honti  sannipatita
mahati  ca  dibbaparisa  samantato  nisinna  honti cattaro ca maharajano
catuddisa   nisinna   honti   puratthimaya   disaya  dhatarattho  maharaja
pacchimabhimukho  nisinno  hoti  devehi  1-  purakkhatva  dakkhinaya  disaya
virulhako   maharaja  uttarabhimukho  nisinno  hoti  devehi  purakkhatva
pacchimaya   disaya   virupakkho  maharaja  puratthimabhimukho  nisinno  hoti
devehi  purakkhatva  uttaraya  disaya  vessavano maharaja dakkhinabhimukho
nisinno hoti devehi purakkhatva yada bhante kevalakappa ca deva tavatimsa
sudhammayam   sabhayam   nisinna   honti   sannipatita  mahati  ca  dibbaparisa
samantato   nisinna   honti   cattaro   ca   maharajano   catuddisa
@Footnote: 1 Ma. Yu. deve purakkhatva. ito param idisameva.
Nisinna   honti   idam   nesam   hoti   asanasmim  atha  paccha  amhakam
asanam   hoti   ye   te   bhante  deva  bhagavati  brahmacariyam  caritva
adhunupapanna   tavatimsakayam   te   anne  deve  ativirocenti  vannena
ceva  yasasa  ca  tena  sudam  bhante  deva  tavatimsa  attamana  honti
pamudita    pitisomanassajata   dibba   vata   bho   kaya   paripurenti
hayanti   asurakayati   athakho   bhante   sakko  devanamindo  devanam
tavatimsanam sampasadam viditva imahi gathahi anumodi
     [193] Modanti vata bho deva       tavatimsa sahindaka
           tathagatam namassanta          dhammassa ca sudhammatam.
           Nave 2- va deve passanta   vannavante yasassino 3-
           sugatasmim brahmacariyam          caritvana idhagate.
           Te anne atirocanti        vannena yasasayuna
           savaka bhuripannassa          visesupagata idha.
           Idam disvana nandanti         tavatimsa sahindaka
           tathagatam namassanta          dhammassa ca sudhammatanti.
     [194]   Tena  sudam  bhante  deva  tavatimsa  bhiyyoso  mattaya
attamana    honti    pamudita   pitisomanassajata   dibba   vata   bho
kaya   paripurenti   hayanti   asurakayati   athakho  bhante  yenatthena
deva   tavatimsa   sudhammayam   sabhayam   sannisinna   honti  sannipatita
tam  attham  cintayitva  tam  attham  mantayitva  vuttavacanapi  tam 4- cattaro
@Footnote: 1 Ma. Yu. atirocanti. 2 Ma. nave deve ca passanta. 3 Ma. yasassine.
@ito param idisameva. 4 Ma. vuttavacanapitam.
Maharajano  tasmim  atthe  honti  paccanusitthavacanapi  1-  tam  cattaro
maharajano   tasmim   atthe   honti   sakesu  sakesu  asanesu  thita
avipakkanta.
           Te vuttavakya rajano     patiggayhanusasanim
           vippasannamana santa         atthamsu samhi asaneti.
     [195]   Athakho   bhante   uttaraya   disaya  ularo  aloko
sanjayi    obhaso   paturahosi   atikkammeva   devanam   devanubhavam
atha  2-  bhante  sakko  devanamindo  deve  tavatimse amantesi yatha
kho    marisa    nimitta   dissanti   aloko   sanjayati   obhaso
patubhavati    brahma    patubhavissati    brahmuno    hetam    pubbanimittam
patubhavaya yadidam aloko sanjayati obhaso patubhavatiti.
           Yatha nimitta dissanti        brahma patubhavissati
           brahmuno hetam pubbanimittam 3-  obhaso vipulo mahati.
     [196]  Atha  bhante  deva  tavatimsa yathasakesu asanesu  nisidimsu
obhasametam    nassama   yam   vipako   bhavissati   sacchikatva   va   nam
gamissamati    .    cattaropi   maharajano   yathasakesu   asanesu
nisidimsu    obhasametam    nassama   yam   vipako   bhavissati   sacchikatva
va   nam   gamissamati  .  idam  sutva  deva  4-  tavatimsa  ekagga
samapajjimsu     obhasametam     nassama     yam     vipako    bhavissati
sacchikatva   va   nam   gamissamati   yada  bhante  brahma  sanankumaro
@Footnote: 1 Ma. paccanusitthavacanapitam. 2 Ma. athakho. 3 Ma. Yu. nimittam. 4 Ma. ayam
@patho natthi.
Devanam    tavatimsanam   patubhavati   olarikam   attabhavam   abhinimminitva
patubhavati     yo     kho    pana    bhante    brahmuno    pakativanno
anabhisambhavaniyo     so    devanam    tavatimsanam    cakkhupathasmim    yada
bhante   brahma   sanankumaro   devanam   tavatimsanam   patubhavati   so
anne   deve   atirocati   vannena   ceva   yasasa   ca   seyyathapi
bhante    sovannaviggaho   manusam   viggaham   atirocati   evameva   kho
bhante   yada   brahma   sanankumaro   devanam   tavatimsanam  patubhavati
so   anne   deve   atirocati   vannena   ceva   yasasa   ca  yada
bhante   brahma   sanankumaro   devanam   tavatimsanam   patubhavati    na
tassam  parisayam  koci  devo  abhivadeti  va  paccuttheti  va  asanena
va   nimanteti   sabbe   va   tunhibhuta   panjalika  pallanke  nisidanti
yassadani   devassa   icchissati   brahma   sanankumaro   tassa  devassa
pallanke nisidissati 1-
     {196.1}  yassa  kho  pana  bhante  devassa  brahma  sanankumaro
pallanke   nisidati   ularam  so  labhati  devo  vedapatilabham  ularam  so
labhati   devo   somanassapatilabham   seyyathapi   bhante   raja  khattiyo
muddhavasitto  adhunavasitto  2-  rajjena  ularam  so  labhati vedapatilabham
ularam  so  labhati  somanassapatilabham  evameva  kho  bhante  yassa devassa
brahma   sanankumaro   pallanke   nisidati   ularam   so  labhati  devo
vedapatilabham     ularam     so     labhati    devo    somanassapatilabham
@Footnote: 1 Ma. Yu. nisidissatiti. 2 adhunabhisittotipi patho.
Atha   bhante   brahma   sanankumaro  olarikam  attabhavam  abhinimminitva
kumaravanno   1-  hutva  pancasikho  devanam  tavatimsanam  paturahosi so
vehasam   abbhuggantva   akase   antalikkhe   pallankena   nisidi .
Seyyathapi   bhante   balava   puriso  supaccatthate  va  pallanke  same
va   bhumibhage   pallankena   nisideyya  evameva  kho  bhante  brahma
sanankumaro  vehasam  abbhuggantva  akase  antalikkhe  pallanke  2-
nisiditva devanam tavatimsanam sampasadam viditva imahi gathahi anumodi
     [197] Modanti vata bho deva      tavatimsa sahindaka
           tathagatam namassanta             dhammassa ca sudhammatam.
           Nave va deve passanta          vannavante yasassino
           sugatamhi brahmacariyam             caritvana idhagate.
           Te anne atirocanti           vannena yasasayuna
           savaka bhuripannassa           visesupagata idha.
           Idam disvana nandanti            tavatimsa sahindaka
           tathagatam namassanta             dhammassa ca sudhammatanti.
     [198]  Idamattham  bhante  brahma  sanankumaro abhasittha. Idamattham
bhante   brahmuno   sanankumarassa   bhasato   atthangasamannagato   saro
hoti   vissattho   ca   vinneyyo   ca   manju   ca  savaniyo  ca  bindu
ca  avisari  ca  gambhiro  ca  ninnadi  ca  .  yathaparisam  kho  pana bhante
brahma   sanankumaro   sarena   ca   vinnapeti   na   cassa   bahiddha
@Footnote: 1 Ma. Yu. kumaravanni. 2 Ma. Yu. pallankena.
Parisaya    ghoso    niccharati   .   yassa   kho   pana   bhante   evam
atthangasamannagato saro hoti so vuccati brahmassaroti.
     {198.1}  Athakho  bhante  brahma sanankumaro tettimse attabhave
abhinimminitva   devanam   tavatimsanam   1-   paccekapallanke   nisiditva
deve  tavatimse  amantesi  tam  kim  mannanti  bhonto  deva  tavatimsa
yavanceso    2-    bhagava    bahujanahitaya    patipanno   bahujanasukhaya
lokanukampaya  atthaya  hitaya  sukhaya  devamanussanam  .  ye  hi  keci
bhonto   3-  buddham  saranam  gata  dhammam  saranam  gata  sangham  saranam  gata
silesu   paripurikarino   te   kayassa  bheda  param  marana  appekacce
parinimmitavasavattinam     devanam     sahabyatam    upapajjanti    appekacce
nimmanaratinam    devanam    sahabyatam   upapajjanti   appekacce   tusitanam
devanam   sahabyatam   upapajjanti   appekacce  yamanam  devanam  sahabyatam
upapajjanti    appekacce   tavatimsanam   devanam   sahabyatam   upapajjanti
appekacce   catummaharajikanam   devanam   sahabyatam   upapajjanti   ye
sabbanihinam kayam paripurenti te gandhabbakayam paripurentiti.
     [199]  Idamattham  bhante  brahma  sanankumaro  abhasittha  4- .
Idamattham   bhante   brahmuno   sanankumarassa  bhasato  ghosoyeva  deva
mannanti yvayam mama pallanke svayam eko ca 5- bhasatiti.
           Ekasmim bhasamanasmim       sabbe bhasanti nimmita
           ekasmim tunhimasine       sabbe tunhi bhavanti te.
@Footnote: 1 Ma. Yu. paccekapallankesu pallankena. ito param idisameva. 2 Ma. yavanca so.
@Yu. yava ca so. 3 Ma. Yu. bho. 4 Ma. bhasittha. 5 Ma. Yu. ekova. ito
@param idisameva.
           Tadassu deva mannanti     tavatimsa sahindaka
           yvayam mama pallankasmim      svayam eko ca bhasatiti.
     [200]  Athakho  bhante  brahma  sanankumaro  ekattena  attanam
upasamharati   ekattena   attanam   upasamharitva   sakkassa  devanamindassa
pallanke nisiditva deve tavatimse amantesi
     {200.1}   tam   kim   mannanti   bhonto  deva  tavatimsa  yava
supannattapime    1-    tena   bhagavata   janata   passata   arahata
sammasambuddhena    cattaro    iddhipada   2-   iddhibahulikataya   3-
iddhivisevitaya   4-  iddhivikubbanataya  katame  cattaro  idha  bho  bhikkhu
chandasamadhipadhanasankharasamannagatam           iddhipadam          bhaveti
viriyasamadhipadhanasankharasamannagatam   iddhipadam   bhaveti   cittasamadhipadhana-
sankharasamannagatam   iddhipadam  bhaveti  vimamsasamadhipadhanasankharasamannagatam
iddhipadam  bhaveti  ime  kho  bho  tena bhagavata janata passata arahata
sammasambuddhena    cattaro    iddhipada    pannatta   iddhibahulikataya
iddhivisevitaya iddhivikubbanataya
     {200.2}  yepi  5- hi keci bho atitamaddhanam samana va brahmana
va   anekavihitam   iddhividham  paccanubhosum  sabbe  te  imesanneva  catunnam
iddhipadanam  bhavitatta  bahulikatatta  yepi 6- hi keci bho anagatamaddhanam
samana   va   brahmana   va   anekavihitam   iddhividham   paccanubhossanti
@Footnote: 1 Ma. supannattacime. Yu. supannattavime. ito param idisameva.
@2 Ma. supannatta. ito param idisameva. 3 iddhipahutayati pathena bhavitabbam.
@4 iddhiasevitayati va iddhivisatayati va patho. Ma. Yu. iddhivisavitaya.
@ito param idisameva. 5 Ma. Yu. yehi. 6 Yu. yehipi.
Sabbe   te   imesanneva  catunnam  iddhipadanam  bhavitatta  bahulikatatta
yepi   hi  keci  bho  etarahi  samana  va  brahmana  va  anekavihitam
iddhividham   paccanubhonti   sabbe   te   imesanneva  catunnam  iddhipadanam
bhavitatta   bahulikatatta   passanti   no   bhonto   deva   tavatimsa
mamapimam   1-  evarupam  iddhanubhavanti  .  evam  mahabrahmeti  .  ahampi
kho   bho   imesamyeva   catunnam   iddhipadanam   bhavitatta  bahulikatatta
evammahiddhiko evammahanubhavoti.
     [201]  Idamattham  bhante  brahma  sanankumaro abhasittha. Idamattham
bhante   brahma   sanankumaro   bhasitva  deve  tavatimse  amantesi
tam    kim    mannanti    bhonto   deva   tavatimsa   yavancidam   tena
bhagavata     janata    passata    arahata    sammasambuddhena    tayo
okasadhigama anubuddha sukhassadhigamaya. Katame tayo.
     [202]   Idha   bho  ekacco  samsattho  viharati  kamehi  samsattho
akusalehi   dhammehi   .   so   aparena   samayena   ariyadhammam   sunati
yoniso   manasikaroti   dhammanudhammam   patipajjati   .  so  ariyadhammassavanam
agamma   yoniso   manasikaram   dhammanudhammam   2-   patipajjati  asamsattho
viharati   kamehi   asamsattho   akusalehi   dhammehi  .  tassa  asamsatthassa
kamehi    asamsatthassa    akusalehi    dhammehi   uppajjati   sukham   sukha
bhiyyo  somanassam  .  seyyathapi  bho  pamuda  3-  pamojjam 4- jayetha
@Footnote: 1 Si. Yu. mamapi nam. Ma. mamapimam. 2 Ma. Yu. dhammanudhammappatipattim.
@3 Yu. muda pamujjam. ito param idisameva. 4 pamujjantiti va patho.
Evameva   kho  bho  asamsatthassa  kamehi  asamsatthassa  akusalehi  dhammehi
uppajjati   sukham   sukha   bhiyyo   somanassam   .   ayam  kho  bho  tena
bhagavata    janata    passata    arahata    sammasambuddhena    pathamo
okasadhigamo anubuddho sukhassadhigamaya.
     [203]   Puna   caparam  bho  idhekaccassa  olarika  kayasankhara
appatippassaddha    honti    olarika   vacisankhara   appatippassaddha
honti   olarika   cittasankhara   appatippassaddha   honti   .  so
aparena   samayena   ariyadhammam   sunati  yoniso  manasikaroti  dhammanudhammam
patipajjati    .   tassa   ariyadhammassavanam   agamma   yoniso   manasikaram
dhammanudhammam     patipajjantassa     1-     olarika     kayasankhara
patippassambhanti    olarika   vacisankhara   patippassambhanti   olarika
cittasankhara   patippassambhanti   .   tassa   olarikanam  kayasankharanam
patippassaddhiya   olarikanam   vacisankharanam  patippassaddhiya  olarikanam
cittasankharanam    patippassaddhiya    uppajjati    sukham    sukha    bhiyyo
somanassam   .   seyyathapi   bho   pamuda  pamojjam  jayetha  evameva
kho   bho   olarikanam   kayasankharanam   patippassaddhiya   olarikanam
vacisankharanam      patippassaddhiya      olarikanam      cittasankharanam
patippassaddhiya   uppajjati   sukham   sukha  bhiyyo  somanassam  .  ayam  kho
bho    tena   bhagavata   janata   passata   arahata   sammasambuddhena
dutiyo okasadhigamo anubuddho sukhassadhigamaya.
@Footnote: 1 Ma. Yu. dhamma ... patipattim.
     [204]   Puna   caparam   bho   idhekacco   idam  kusalanti  yathabhutam
nappajanati   idam   akusalanti   yathabhutam   nappajanati   idam  savajjanti
yathabhutam    nappajanati    idam    anavajjanti    yathabhutam    nappajanati
idam    sevitabbanti    yathabhutam    nappajanati   idam   na   sevitabbanti
yathabhutam    nappajanati    idam    hinanti   yathabhutam   nappajanati   idam
panitanti     yathabhutam     nappajanati     idam     kanhasukkasappatibhaganti
yathabhutam nappajanati.
     {204.1}   So   aparena   samayena   ariyadhammam  sunati  yoniso
manasikaroti   dhammanudhammam   patipajjati   .   so  ariyadhammassavanam  agamma
yoniso   manasikaram   dhammanudhammam  patipajjati  1-  idam  kusalanti  yathabhutam
pajanati   idam   akusalanti  yathabhutam  pajanati  idam  savajjanti  yathabhutam
pajanati    idam   anavajjanti   yathabhutam   pajanati   idam   sevitabbanti
yathabhutam      pajanati      idam      na     sevitabbanti     yathabhutam
pajanati   idam   hinanti   yathabhutam   pajanati   idam   panitanti  yathabhutam
pajanati   idam   kanhasukkasappatibhaganti   yathabhutam   pajanati   .  tassa
evam janato evam passato avijja pahiyati vijja uppajjati.
     {204.2}    Tassa    avijjaviraga    vijjuppada    uppajjati
sukham  sukha  bhiyyo  somanassam  .  seyyathapi  bho pamuda pamojjam jayetha
evameva  kho  bho  avijjaviraga  vijjuppada uppajjati sukham sukha bhiyyo
somanassam   .  ayam  kho  bho  tena  bhagavata  janata  passata  arahata
sammasambuddhena   tatiyo   okasadhigamo   anubuddho  sukhassadhigamaya .
@Footnote: 1 Ma. Yu. dhamma ... patipattim.
Ime  kho  bho  tena  bhagavata  janata  passata arahata sammasambuddhena
tayo okasadhigama anubuddha sukhassadhigamayati.
     [205]   Idamattham   bhante   brahma   sanankumaro  abhasittha .
Idamattham   bhante   brahma   sanankumaro   bhasitva   deve  tavatimse
amantesi    tam    kim   mannanti   bhonto   deva   tavatimsa   yava
supannattapime  tena  bhagavata  janata  passata  arahata sammasambuddhena
cattaro     satipatthana     kusalassadhigamaya     katame     cattaro
idha    bho   bhikkhu   ajjhattam   kaye   kayanupassi   viharati   atapi
sampajano   satima   vineyya   loke  abhijjhadomanassam  ajjhattam  kaye
kayanupassi viharanto tattha samma samadhiyati samma vippasidati.
     {205.1}   So   tattha  sammasamahito  sammavippasanno  bahiddha
parakaye  nanadassanam  abhinibbatteti  .  ajjhattam  vedanasu  vedananupassi
viharati   atapi   sampajano   satima  vineyya  loke  abhijjhadomanassam
ajjhattam   vedanasu   vedananupassi   viharanto   tattha  samma  samadhiyati
samma   vippasidati   .   so   tattha   sammasamahito   sammavippasanno
bahiddha   paravedanasu   nanadassanam   abhinibbatteti   .  ajjhattam  citte
cittanupassi   viharati   atapi   sampajano   satima   vineyya   loke
abhijjhadomanassam    ajjhattam    citte    cittanupassi   viharanto   tattha
samma   samadhiyati   samma   vippasidati   .   so  tattha  sammasamahito
sammavippasanno    bahiddha   paracitte   nanadassanam   abhinibbatteti  .
Ajjhattam   dhammesu   dhammanupassi   viharati   atapi   sampajano  satima
vineyya    loke    abhijjhadomanassam   ajjhattam   dhammesu   dhammanupassi
viharanto    tattha    samma   samadhiyati   samma   vippasidati   .   so
tattha     sammasamahito     sammavippasanno     bahiddha    paradhammesu
nanadassanam   abhinibbatteti   .  ime  kho  bho  tena  bhagavata  janata
passata   arahata   sammasambuddhena   cattaro   satipatthana  pannatta
kusalassadhigamayati.
     [206]   Idamattham   bhante   brahma   sanankumaro  abhasittha .
Idamattham   bhante   brahma   sanankumaro   bhasitva   deve  tavatimse
amantesi    tam    kim   mannanti   bhonto   deva   tavatimsa   yava
supannattapime     tena     bhagavata    janata    passata    arahata
sammasambuddhena   satta   samadhiparikkhara  sammasamadhissa  bhavanaya  1-
sammasamadhissa   paripuriya   katame   satta   sammaditthi  sammasankappo
sammavaca      sammakammanto      sammaajivo      sammavayamo
sammasati.
     {206.1}  Ya  kho  bho  imehi  sattahangehi  cittassa ekaggata
parikkhata    ayam    vuccati    bho    ariyo    sammasamadhi   saupaniso
itipi    saparikkharo    itipi    sammaditthissa    bho    sammasankappo
pahoti     sammasankappassa     sammavaca     pahoti    sammavacassa
sammakammanto     pahoti    sammakammantassa    sammaajivo    pahoti
sammaajivassa    sammavayamo    pahoti   sammavayamassa   sammasati
@Footnote: 1 Ma. paribhavanaya.
Pahoti      sammasatissa     sammasamadhi     pahoti     sammasamadhissa
sammananam     pahoti     sammananassa    sammavimutti    pahoti   .
Yanhi    tam    bho    sammavadamano   vadeyya   svakkhato   bhagavata
dhammo    sanditthiko    akaliko    ehipassiko   opanayiko   paccattam
veditabbo   vinnuhiti   1-   aparuta  te  2-  amatassa  dvarati .
Idameva    tam    sammasambuddhe    aveccappasadena   samannagatam   3-
sammavadamano  vadeyya  svakkhato  hi  [4]- bhagavata dhammo sanditthiko
akaliko    ehipassiko    opanayiko    paccattam   veditabbo   vinnuhi
aparuta te amatassa dvarati.
     {206.2}  Ye  hi  keci  bho buddhe aveccappasadena samannagata
dhamme    aveccappasadena    samannagata    sanghe   aveccappasadena
samannagata  ariyakantehi  silehi  samannagata  .  ye  cime opapatika
dhamme   vinita   satirekani   catuvisatisatasahassani  magadhika  paricaraka
abbhatita    kalakata    tinnam    sannojananam   parikkhaya   sotapanna
avinipatadhamma  niyata  sambodhiparayana  .  atthi  cevettha sakadagamino
athayam  5-  itara  paja  punnabhagati mama 6- no sankhatum [7]- sakkomi
musavadassa ottappanti.
     [207]   Idamattham   bhante   brahma   sanankumaro  abhasittha .
Idamattham    bhante    brahmuno    sanankumarassa   bhasato   vessavanassa
maharajassa   evam   cetaso   parivitakko   udapadi  acchariyam  vata  bho
@Footnote: 1 Ma. vinnuhi. 2 Ma. Yu. ayam patho natthi. ito param idisameva. 3 Ma. Yu.
@sammasambuddhe - samannagatanti ime patha natthi. 4 Ma. Yu. bho. 5 Ma. atthayam.
@6 Ma. Yu. me mano. 7 Ma. Yu. nopi.
Abbhutam    vata    bho   evarupopi   nama   ularo   sattha   bhavissati
evarupam    ularam    dhammakkhanam    evarupa    ulara   visesadhigama
pannayissantiti   .   atha   bhante   brahma   sanankumaro  vessavanassa
maharajassa    cetasa   cetoparivitakkamannaya   vessavanam   maharajanam
etadavoca   tam   kim   mannati   bhavam   vessavano   maharaja   atitampi
addhanam   evarupo  ularo  sattha  ahosi  evarupam  ularam  dhammakkhanam
evarupa    ulara    visesadhigama   pannayimsu   anagatampi   addhanam
evarupo    ularo   sattha   bhavissati   evarupam   ularam   dhammakkhanam
evarupa ulara visesadhigama pannayissantiti.
     [208]  Idamattham  bhante  brahma  sanankumaro  devanam tavatimsanam
abhasi   .   idamattham   vessavano   maharaja  brahmuno  sanankumarassa
devanam   tavatimsanam   bhasato   sammukha   sutam  sammukha  patiggahitam  1-
sayam  parisayam  2-  arocesi  .  idamattham  janavasabho yakkho vessavanassa
maharajassa  sayam  parisayam  bhasato  sammukha  sutam  sammukha patiggahitam 3-
bhagavato   arocesi   .  idamattham  bhagava  janavasabhassa  yakkhassa  sammukha
sutva    sammukha    patiggahetva    samanca    abhinnaya   ayasmato
anandassa     arocesi     .     idamattham    ayasma    anando
bhagavato   sammukha   sutva   sammukha   patiggahetva  arocesi  bhikkhunam
@Footnote: 1 Si. Yu. sutva sammukha patiggahetva. 2 Si. Yu. saparisayam. Ma. sayam parisayam.
@3 Si. Yu. sutva sammukha patiggahetva.
Bhikkhuninam   upasakanam   upasikanam   .   tayidam   brahmacariyam   iddhanceva
phitanca    vittharikam    1-    bahujannam    puthubhutam   yava   devamanussehi
suppakasitanti.
                  Janavasabhasuttam nitthitam pancamam.
                     -------------
@Footnote: 1 Yu. vittharitam.
                      Mahagovindasuttam
     [209]  Evamme  sutam  .  ekam  samayam  bhagavata  rajagahe viharati
gijjhakute   pabbate   .   athakho   pancasikho  gandhabbaputto  abhikkantaya
rattiya   abhikkantavanno   kevalakappam   gijjhakutam   pabbatam   obhasetva
yena    bhagava    tenupasankami   upasankamitva   bhagavantam   abhivadetva
ekamantam   atthasi   .   ekamantam  thito  kho  pancasikho  gandhabbaputto
bhagavantam  etadavoca  yam  [1]-  me  bhante  devanam  tavatimsanam sammukha
sutam  sammukha  patiggahitam  arocemetam  2-  [3]- bhagavatoti. Arocehi
me tvam pancasikhati bhagava avoca.
     {209.1}   Purimani   bhante   divasani   purimatarani  tadahuposathe
pannarase   pavaranaya   punnamaya   rattiya   kevalakappa   ca   deva
tavatimsa   sudhammayam   sabhayam   sannisinna  honti  sannipatita  mahati  ca
dibbaparisa   samantato   nisinna   honti   cattaro   ca  maharajano
catuddisa   nisinna   honti   puratthimaya   disaya  dhatarattho  maharaja
pacchabhimukho   nisinno  hoti  devehi  4-  purakkhatva  dakkhinaya  disaya
virulhako   maharaja  uttarabhimukho  nisinno  hoti  devehi  purakkhatva
pacchimaya  disaya  virupakkho  maharaja puratthabhimukho nisinno hoti devehi
purakkhatva   uttaraya   disaya   vessavanona   maharaja  dakkhinabhimukho
nisinno  hoti  devehi  purakkhatva  yada  [5]-  bhante  kevalakappa ca
@Footnote: 1 Ma. kho. 2 Ma. arocemi tam 3 Yu. bhante. 4 Ma. Yu. deve. ito param idisameva.
@5 Ma. pana.
Deva   tavatimsa   sudhammayam   sabhayam   sannisinna   honti  sannipatita
mahati    ca   dibbaparisa   samantato   nisinna   honti   cattaro   ca
maharajano   catuddisa   nisinna   honti  idam  nesam  hoti  asanasmim
atha   paccha   amhakam   asanam  hoti  ye  te  bhante  deva  bhagavati
brahmacariyam   caritva  adhunupapanna  tavatimsakayam  1-  te  anne  deve
atirocanti   vannena   ceva   yasasa   ca   tena   sudam  bhante  deva
tavatimsa    attamana    honti    pamudita   pitisomanassajata   dibba
vata   bho   kaya   paripurenti   hayanti   asurakayati  athakho  bhante
sakko   devanamindo   devanam   tavatimsanam  sampasadam  viditva  imahi
gathahi anumodi
     [210] Modanti vata bho deva      tavatimsa sahindaka
           tathagatam namassanta             dhammassa ca sudhammatam.
           Nave va deve passanta          vannavante yasassino
           sugatasmim brahmacariyam             caritvana idhagate.
           Te anne atirocanti          vannena yasasayuna
           savaka bhuripannassa          visesupagata idha.
           Idam disvana nandanti           tavatimsa sahindaka
           tathagatam namassanta           dhammassa ca sudhammatanti.
     [211]   Tena  sudam  bhante  deva  tavatimsa  bhiyyoso  mattaya
attamana    honti    pamudita   pitisomanassajata   dibba   vata   bho
@Footnote: 1 Yu. tavatimsakaya.
Kaya paripurenti hayanti asurakayati.
     {211.1}  Atha  bhante  sakko  devanamindo  devanam  tavatimsanam
sampasadam  viditva  deve  tavatimse  amantesi  iccheyyatha  no tumhe
marisa  tassa  bhagavato  attha  yathabhucce  vanne  sotunti. Icchama mayam
marisa  tassa  bhagavato  attha  yathabhucce vanne sotunti. Atha 1- bhante
sakko  devanamindo  devanam  tavatimsanam  bhagavato attha yathabhucce vanne
payirudahasi  tam  kim mannanti bhonto deva tavatimsa yavanceso 2- bhagava
bahujanahitaya  patipanno  bahujanasukhaya  lokanukampaya  3-  atthaya  hitaya
sukhaya   devamanussanam   .   evam   bahujanahitaya   patipannam  bahujanasukhaya
lokanukampaya  4-  atthaya  hitaya  sukhaya  devamanussanam  iminapangena
samannagatam    sattharam    neva   atitamse   samanupassama   na   panetarahi
annatra tena bhagavata.
     {211.2}  Svakkhato  kho pana tassa 5- bhagavato dhammo sanditthiko
akaliko  ehipassiko  opanayiko  paccattam  veditabbo  vinnuhi  .  evam
opanayikassa   dhammassa   desetaram   iminapangena   samannagatam  sattharam
neva atitamse samanupassama na panetarahi annatra tena bhagavata.
     {211.3}  Idam  kusalanti  kho  pana  tena  bhagavata  supannattam  idam
akusalanti   supannattam   .   idam   savajjam   .   idam  anavajjam  .  idam
sevitabbam  .   idam  na  sevitabbam  .     idam  hinam  .    idam panitam idam
kanhasukkasappatibhaganti      supannattam     .     evam    kusalakusalasa-
vajjanavajjasevitabbasevitabbahinappanitakanhasukkasappatibhaganam
@Footnote: 1 Ma. athakho. 2 Ma. yavanca so. Yu. yavacassa so. 3-4 Yu. ... kampakaya.
@5 Ma. tena bhagavata.
Dhammanam    pannapetaram    1-    iminapangena    samannagatam   sattharam
neva atitamse samanupassama na panetarahi annatra tena bhagavata.
     {211.4}   Supannatta   kho   pana   tena   bhagavata   savakanam
nibbanagamini    patipada    samsandati    nibbananca    patipada   ca  .
Seyyathapi   nama   gangodakam   yamunodakena   samsandati  sameti  evameva
supannatta   tena   bhagavata   savakanam  nibbanagamini  patipada  samsandati
nibbananca    patipada    ca    .   evam   nibbanagaminiya   patipadaya
pannapetaram    iminapangena    samannagatam    sattharam   neva   atitamse
samanupassama na panetarahi annatra tena bhagavata.
     {211.5}  Laddhasahayo  kho  pana so bhagava sekhananceva patipadanam
khinasavananca  vusitavatam  tena  2-  bhagava  apanujja  ekaramatam anuyutto
viharati  .  evam  ekaramatam  anuyuttam  iminapangena  samannagatam sattharam
neva atitamse samanupassama na panetarahi annatra tena bhagavata.
     {211.6}  Abhinipphanno 3- kho pana tassa bhagavato labho abhinipphanno
siloko  yava  manne  khattiya  sampiyayamanarupa  viharanti  vigatamado kho
pana  so  bhagava  aharam ahareti. Evam vigatamadam aharam ahariyamanam
iminapangena   samannagatam   sattharam   neva   atitamse   samanupassama  na
panetarahi annatra tena bhagavata.
     {211.7}    Yathavadi    kho    pana   so   bhagava   tathakari
yathakari        tathavadi       iti       yathavadi       tathakari
@Footnote: 1 Ma. Yu. pannapetaram. ito param idisameva. 2 Yu. te.
@3 Ma. `abhinipphanno kho pana- tena bhagavatati pathantare
@`laddhasahayo kho pana-   tena bhagavatati ime patha atthi.
@Yu. abhinippanno. evamuparipi.
Yathakari    tathavadi    .   evam   dhammanudhammapatipannam   iminapangena
samannagatam    sattharam    neva   atitamse   samanupassama   na   panetarahi
annatra tena bhagavata.
     {211.8}   Tinnavicikiccho   kho   pana   so  bhagava  vigatakathamkatho
pariyositasankappo   ajjhasayam   adibrahmacariyam   .   evam   tinnavicikiccham
vigatakathamkatham       pariyositasankappam       ajjhasayam       adibrahmacariyam
iminapangena    samannagatam    sattharam    neva   atitamse   samanupassama
na   panetarahi   annatra  tena  bhagavatati  .  ime  kho  bhante  sakko
devanamindo   devanam   tavatimsanam   bhagavato  attha  yathabhucce  vanne
payirudahasi.
     [212]  Tena sudam bhante deva tavatimsa bhiyyoso mattaya attamana
honti   pamudita   pitisomanassajata   bhagavato  attha  yathabhucce  vanne
sutva  .  tatra [1]- bhante ekacce deva evamahamsu aho vata marisa
cattaro    sammasambuddha   loke   uppajjeyyum   dhammanca   deseyyum
yathariva    bhagava    tadassa   bahujanahitaya   bahujanasukhaya   lokanukampaya
atthaya  hitaya  sukhaya  devamanussananti  .  ekacce  deva evamahamsu
titthanti   marisa   cattaro  sammasambuddha  aho  vata  marisa  tayo
sammasambuddha   loke  uppajjeyyum  dhammanca  deseyyum   yathariva  bhagava
tadassa   bahujanahitaya   bahujanasukhaya   lokanukampaya   atthaya    hitaya
sukhaya  devamanussananti  .  ekacce  deva  evamahamsu titthantu marisa
@Footnote: 1 Yu. kho.
Tayo    sammasambuddha   aho   vata   marisa   dve   sammasambuddha
loke    uppajjeyyum    dhammanca   deseyyum   yathariva   bhagava   tadassa
bahujanahitaya    bahujanasukhaya   lokanukampaya   atthaya   hitaya   sukhaya
devamanussananti.
     {212.1}   Evam   vutte   bhante  sakko  devanamindo  deve
tavatimse   etadavoca   atthanam   kho   panetam  marisa  anavakaso  yam
ekissa   lokadhatuya   dve  arahanto  sammasambuddha  apubbam  acarimam
uppajjeyyum   netam   thanam  vijjati  aho  vata  marisa  so  ca  bhagava
appabadho    appatanko    ciram    dighamaddhanam    tittheyya    tadassa
bahujanahitaya    bahujanasukhaya   lokanukampaya   atthaya   hitaya   sukhaya
devamanussananti.
     {212.2}  Athakho  bhante  yenatthena  deva  tavatimsa  sudhammayam
sabhayam   sannisinna   honti  sannipatita  tam  attham  cintayitva  tam  attham
mantayitva   vuttavacanapi   tam   cattaro   maharajano   tasmim  atthe
honti   paccanusitthavacanapi   tam   cattaro   maharajano  tasmim  atthe
honti sakesu sakesu asanesu thita avipakkanta.
     [213] Te vuttavakya rajano     patiggayhanusasanim
           vippasannamana santa              atthamsu samhi asaneti.
     [214]   Athakho   bhante   uttaraya   disaya  ularo  aloko
sanjayati  1-  obhaso  paturahosi  atikkammeva  devanam devanubhavam.
Atha  2-  bhante  sakko  devanamindo  deve  tavatimse amantesi yatha
kho   marisa   nimitta  dissanti  [3]-  aloko  sanjayati  obhaso
@Footnote: 1 Ma. Yu. sanjayi. 2 Ma. athakho. 3 Ma. ularo.
Patubhavati    brahma    patubhavissati    brahmuno    hetam    pubbanimittam
patubhavaya yadidam aloko sanjayati obhaso patubhavatiti.
     [215] Yatha nimitta dissanti        brahma patubhavissati
           brahmuno hetam pubbanimittam 1-   obhaso vipulo mahati.
     [216]  Atha  2- bhante deva tavatimsa yathasakesu asanesu nisidimsu
obhasametam    nassama   yam   vipako   bhavissati   sacchikatva   va   nam
gamissamati   .  cattaropi  maharajano  yathasakesu  asanesu  nisidimsu
obhasametam    nassama   yam   vipako   bhavissati   sacchikatva   va   nam
gamissamati   .   idam   sutva  deva  tavatimsa  ekagga  samapajjimsu
obhasametam    nassama   yam   vipako   bhavissati   sacchikatva   va   nam
gamissamati.
     {216.1}  Yada  bhante  brahma  sanankumaro  devanam tavatimsanam
patubhavati    olarikam   attabhavam   abhinimminitva   patubhavati   .   yo
kho    pana    bhante    brahmuno    pakativanno   anabhisambhavaniyo   so
devanam   tavatimsanam  cakkhupathasmim  .  yada  bhante  brahma  sanankumaro
devanam   tavatimsanam  patubhavati  so  anne  deve  ativirocati  vannena
ceva   yasasa   ca   .   seyyathapi  bhante  sovanno  viggaho  manusam
viggaham  ativirocati  3-  evameva  kho  bhante  yada brahma sanankumaro
devanam   tavatimsanam  patubhavati  so  anne  deve  ativirocati  vannena
ceva  yasasa  ca  .  yada  bhante brahma sanankumaro devanam tavatimsanam
patubhavati   na  tassam  parisayam  koci  devo  abhivadeti  va  paccuttheti
@Footnote: 1 Ma. Yu. nimittam. 2 Ma. athakho. 3 Ma. Yu. atirocati. sabbattha idisameva.
Va   asanena   va   nimanteti   .   sabbe  va  tunhibhuta  panjalika
pallanke   nisidanti   yassadani  devassa  icchissati  brahma  sanankumaro
tassa  devassa  pallanke  nisidissatiti  .  yassa  kho  pana  bhante devassa
brahma   sanankumaro   pallanke   nisidati   ularam   so  labhati  devo
vedapatilabham ularam so labhati devo somanassapatilabham.
     {216.2}   Seyyathapi   bhante   raja   khattiyo  muddhavasitto
adhunavasitto  1-  rajjena  ularam  so  labhati  vedapatilabham  ularam  so
labhati   somanassapatilabham   evameva  kho  bhante  yassa  devassa  brahma
sanankumaro   pallanke   nisidati  ularam  so  labhati  devo  vedapatilabham
ularam   so   labhati   devo  somanassapatilabham  .  atha  bhante  brahma
sanankumaro    devanam    tavatimsanam   sampasadam   viditva   antarahito
imahi gathahi anumodi
     [217] Modanti vata bho deva       tavatimsa sahindaka
           tathagatam namassanta              dhammassa ca sudhammatam.
           Nave va deve passanta           vannavante yasassino
           sugatasmim brahmacariyam              caritvana idhagate.
           Te anne atirocanti           vannena yasasayuna
           savaka bhuripannassa           visesupagata idha.
           Idam disvana nandanti            tavatimsa sahindaka
           tathagatam namassanta            dhammassa ca sudhammatanti.
     [218]  Idamattham  bhante  brahma  sanankumaro abhasittha. Idamattham
@Footnote: 1 Ma. Yu. adhunabhisitto.
Bhante   brahmuno   sanankumarassa   bhasato   atthangasamannagato   saro
hoti   vissattho   ca   vinneyyo  ca  manju  ca  savaniyo  ca  bindu  ca
avisari   ca   gambhiro  ca  ninnadi  ca  .  yathaparisam  kho  pana  bhante
brahma   sanankumaro   sarena   vinnapeti  na  cassa  bahiddha  parisaya
ghoso   niccharati   .  yassa  kho  pana  bhante  evam  atthangasamannagato
saro   hoti   so   vuccati   brahmassaroti   .  athakho  bhante  deva
tavatimsa  brahmanam  sanankumaram  etadavocum  sadhu  mahabrahme  etadeva
mayam  sankhaya  modama  atthi  ca  sakkena  devanamindena  tassa  bhagavato
attha yathabhucca vanna bhasita te ca mayam sankhaya modamati.
     {218.1}  Athakho  bhante  brahma  sanankumaro  sakkam devanamindam
etadavoca  sadhu  devanaminda  mayampi  tassa bhagavato attha yathabhucce vanne
suneyyamati  .  evam  mahabrahmeti  kho  bhante  sakko  devanamindo
brahmuno  sanankumarasseva  1-  patissutva  2-  bhagavato attha yathabhucce
vanne   payirudahasi  tam  kim  mannati  3-  bhavam  mahabrahma  yavanceso
bhagava   bahujanahitaya   patipanno   bahujanasukhaya   lokanukampaya  atthaya
hitaya    sukhaya    devamanussanam    .   evam   bahujanahitaya   patipannam
bahujanasukhaya   lokanukampaya   atthaya   hitaya   sukhaya   devamanussanam
iminapangena   samannagatam   sattharam   neva   atitamse   samanupassama  na
panetarahi annatra tena bhagavata.
     {218.2}     Svakkhato     kho     pana    tassa    bhagavato
@Footnote: 1 brahmasanankumarassevati pathena bhavitabbam. 2 Ma. Yu. ayam patho natthi.
@3 Ma. mannasi.
Dhammo    sanditthiko    akaliko    ehipassiko   opanayiko   paccattam
veditabbo    vinnuhi    .   evam   opanayikassa   dhammassa   desetaram
iminapangena   samannagatam   sattharam   neva   atitamse   samanupassama  na
panetarahi annatra tena bhagavata.
     {218.3}  Idam  kusalanti  kho  pana  tena  bhagavata  supannattam  idam
akusalanti  supannattam  .  idam  savajjam  .  idam anavajjam. Idam sevitabbam.
Idam  na  sevitabbam  .  idam  hinam . Idam panitam. Idam kanhasukkasappatibhaganti
supannattam     .     evam    kusalakusalasavajjanavajjasevitabbasevitabba-
hinappanitakanhasukkasappatibhaganam    dhammanam    pannapetaram   iminapangena
samannagatam   sattharam  neva  atitamse  samanupassama  na  panetarahi  annatra
tena bhagavata.
     {218.4}   Supannatta   kho   pana   tena   bhagavata   savakanam
nibbanagamini    patipada    samsandati    nibbananca    patipada   ca  .
Seyyathapi   nama   gangodakam   yamunodakena   samsandati  sameti  evameva
supannatta    tena    bhagavata    savakanam    nibbanagamini    patipada
samsandati   nibbananca   patipada  ca  .  evam  nibbanagaminiya  patipadaya
pannapetaram    iminapangena    samannagatam    sattharam   neva   atitamse
samanupassama na panetarahi annatra tena bhagavata.
     {218.5}  Laddhasahayo  kho  pana so bhagava sekhananceva patipadanam
khinasavananca  vusitavatam  tena  1-  bhagava  apanujja  ekaramatam anuyutto
viharati  .  evam  ekaramatam  anuyuttam  iminapangena  samannagatam sattharam
neva atitamse samanupassama na panetarahi annatra tena bhagavata.
@Footnote: 1 Ma. Yu. te.
     {218.6}  Abhinipphanno  kho  pana  tassa bhagavato labho abhinipphanno
siloko  yava  manne  khattiya  sampiyayamanarupa  viharanti  vigatamado kho
pana  so bhagava aharam ahareti. Evam vigatamadam aharamahariyamanam 1-
iminapangena  samannagatam  sattharam  neva  atitamse samanupassama na panetarahi
annatra tena bhagavata.
     {218.7}  Yathavadi kho pana so bhagava tathakari yathakari tathavadi
iti  yathavadi  tathakari  yathakari  tathavadi . Evam dhammanudhammapatipannam
iminapangena  samannagatam  sattharam  neva  atitamse samanupassama na panetarahi
annatra tena bhagavata.
     {218.8}   Tinnavicikiccho   kho   pana   so  bhagava  vigatakathamkatho
pariyositasankappo   ajjhasayam   adibrahmacariyam   .   evam   tinnavicikiccham
vigatakathamkatham   pariyositasankappam   ajjhasayam   adibrahmacariyam   iminapangena
samannagatam   sattharam  neva  atitamse  samanupassama  na  panetarahi  annatra
tena   bhagavatati  .  ime  kho  bhante  sakko  devanamindo  brahmuno
sanankumarassa bhagavato attha yathabhucce vanne payirudahasi.
     [219]  Tena  sudam  bhante  brahma  sanankumaro  attamano  hoti
pamudito    pitisomanassajato    bhagavato    attha    yathabhucce   vanne
sutva   .   atha   bhante   brahma   sanankumaro  olarikam  attabhavam
abhinimminitva   kumaravanno   2-  hutva  pancasikho  devanam  tavatimsanam
@Footnote: 1 Ma. aharam aharayamanam. 2 Si. Ma. Yu. kumaravanni.
Paturahosi   .   so   vehasam   abbhuggantva   akase   antalikkhe
pallankena   nisidi   .   seyyathapi  bhante  balava  puriso  supaccatthate
va   pallanke   same   va  bhumibhage  pallankena  nisideyya  evameva
kho   bhante   brahma   sanankumaro   vehasam  abbhuggantva  akase
antalikkhe pallankena nisiditva deve tavatimse amantesi
     {219.1}   tam   kim   mannanti   bhonto  deva  tavatimsa  yava
digharattam   mahapanno   va   1-   so  bhagava  ahosi  .  bhutapubbam  bho
raja   disampati   nama   ahosi   .   disampatissa   ranno   govindo
nama   brahmano   purohito   ahosi   .   disampatissa   ranno  renu
nama   kumaro   putto  ahosi  .  govindassa  brahmanassa  jotipalo
nama  manavo  putto  ahosi  .  iti  renu  ca rajaputto jotipalo ca
manavo anne ca cha khattiya iccete attha sahaya ahesum.
     {219.2}  Athakho  bho  ahorattanam  accayena govindo brahmano
kalamakasi  .  govinde  brahmane  kalakate  raja disampati paridevesi
yasmim   vata   bho   mayam   samaye   govinde   brahmane   sabbakiccani
sammavossajjitva    2-    pancahi   kamagunehi   samappita   samangibhuta
paricarema  tasmim  kho  pana  samaye  govindo  brahmano  kalakatoti .
Evam   vutte  bho  renu  rajaputto  rajanam  disampatim  etadavoca  ma
kho   tvam   deva  govinde  brahmane  kalakate  atibalham  paridevesi
atthi     deva     govindassa     brahmanassa     jotipalo    nama
@Footnote: 1 Yu. ca. 2 Ma. samma .... Yu. sama ....
Manavo    putto   panditataro   ceva   pitara   alamatthadasataro   ceva
pitara   yepi   1-  tassa  pita  atthe  anusasi  tepi  jotipalasseva
manavassa anusasaniyati. Evam kumarati. Evam devati.
     {219.3}  Athakho  bho  raja  disampati  annataram  purisam amantesi
ehi   tvam  ambho  purisa  yena  jotipalo  nama  manavo  tenupasankama
upasankamitva    jotipalam    manavam   evam   vadehi   bhavamatthu   bhavantam
jotipalam    manavam    raja    disampati    bhavantam   jotipalam   manavam
amantayati     raja    disampati    bhoto    jotipalassa    manavassa
dassanakamoti   .   evam   devati   kho  bho  so  puriso  disampatissa
ranno     patissutva    yena    jotipalo    manavo    tenupasankami
upasankamitva    jotipalam    manavam    etadavoca    bhavamatthu    bhavantam
jotipalam    manavam    raja    disampati    bhavantam   jotipalam   manavam
amantayati     raja    disampati    bhoto    jotipalassa    manavassa
dassanakamoti.
     {219.4}  Evam  bhoti  kho  bho  2-  jotipalo  manavo  tassa
purisassa     patissutva     yena     raja    disampati    tenupasankami
upasankamitva   disampatina   ranna   saddhim   sammodi   sammodaniyam   katham
saraniyam    vitisaretva    ekamantam   nisidi   .   ekamantam   nisinnam
kho   bho   jotipalam   manavam   raja   disampati  etadavoca  anusasatu
no   bhavam   jotipalo   manavo   ma   no  bhavam  jotipalo  manavo
anusasaniya     paccabyahasi    pettike    tam    thanam    thapessami
@Footnote: 1 Ma. Yu. yepissa. 2 Ma. so.
Govindiye  abhisincissamiti  .  evam  bhoti  kho [1]- jotipalo manavo
disampatissa   ranno   paccassosi   .   athakho   bho   raja   disampati
jotipalam  manavam  govindiye  abhisinci  [2]-  pettike  thane thapesi.
Abhisitto   jotipalo   manavo   govindiye   pettike  thane  thapito
yepissa   pita   atthe   anusasi   tepi   atthe   anusasati  yepissa
pita   atthe   nanusasi  tepi  atthe  nanusasati  3-  yepissa  pita
kammante     abhisambhosi    tepi    kammante    abhisambhoti    yepissa
pita   kammante   nabhisambhosi   tepi   kammante  nabhisambhoti  4- .
Tamenam    manussa    evamahamsu    govindo    vata   bho   brahmano
mahagovindo   vata   bho  brahmanoti  .  imina  kho  evam  5-  bho
pariyayena   jotipalassa   manavassa  [6]-  mahagovindotveva  samanna
udapadi.
     [220]   Athakho   bho   mahagovindo  brahmano  yena  te  cha
khattiya   tenupasankami   upasankamitva   te   cha   khattiye   etadavoca
disampati    kho   bho   raja   jinno   vuddho   mahallako   addhagato
vayoanuppatto  ko  nu  kho  pana  bho  janati  jivitanam  7-  thanam kho
panetam    vijjati    yam   disampatimhi   ranne   kalakate   rajakattaro
renum    rajaputtam    rajje    abhisinceyyum   ayantu   bhonto   yena
renu    rajaputto    tenupasankamatha    upasankamitva   renum   rajaputtam
evam   vadetha   mayam   kho   bhoto   renussa   sahaya  piya  manapa
@Footnote: 1 Ma. bho so. 2 Ma. tam. 3 Ma. anusasati. 4 Ma. abhisambhoti.
@5 Yu. etam. 6 Ma. govindo. Yu. mahagovindo .... 7 Ma. jivitam. ito param
@idisameva.
Appatikula   yamsukho   bhavam   tamsukha   mayam   yamdukkho   bhavam  tamdukkha  mayam
disampati    kho   bho   raja   jinno   vuddho   mahallako   addhagato
vayoanuppatto   ko   nu   kho   pana   bho   janati   jivitanam  thanam
kho   panetam   vijjati   yam   disampatimhi  ranne  kalakate  rajakattaro
bhavantam   renum   rajje   abhisinceyyum   sace   bhavam  renu  rajjam  labhetha
samvibhajetha no rajjenati.
     {220.1}  Evam  bhoti  kho  [1]-  te cha khattiya mahagovindassa
brahmanassa    patissutva    yena    renu   rajaputto   tenupasankamimsu
upasankamitva   renum   rajaputtam   etadavocum  mayam  kho  bhoto  renussa
sahaya   piya   manapa  appatikula  yamsukho  bhavam  tamsukha  mayam  yamdukkho
bhavam   tamdukkha  mayam  disampati  kho  bho  raja  jinno  vuddho  mahallako
addhagato  vayoanuppatto  ko  nu  kho  pana  bho  janati  jivitanam thanam
kho   panetam   vijjati   yam   disampatimhi  ranne  kalakate  rajakattaro
bhavantam  renum  rajje  abhisinceyyum  sace  bhavam  renu rajjam labhetha samvibhajetha
no  rajjenati  .  ko  nu  kho bho anno mama vijite sukham bhaveyyatha 2-
annatra   bhavantehi   sacaham   bho   rajjam   labhissami  samvibhajissami  vo
rajjenati.
     {220.2}   Athakho   bho  ahorattanam  accayena  raja  disampati
kalamakasi     .    disampatimhi    ranne    kalakate    rajakattaro
renum     rajaputtam     rajje    abhisincimsu    .    abhisitto    renu
@Footnote: 1 Ma. Yu. bho. 2 Si. sumedheyyatha. Ma. sukho bhavetha. Yu. sukhamedheyyatha.
Rajjena   pancahi   kamagunehi   samappito   samangibhuto   paricareti  .
Athakho    bho   mahagovindo   brahmano   yena   te   cha   khattiya
tenupasankami   upasankamitva   te   cha   khattiye   etadavoca   disampati
kho   bho   raja   kalakato  abhisitto  [1]-  renu  rajjena  pancahi
kamagunehi   samappito   samangibhuto   paricareti   ko   nu   kho   pana
bho    janati    madaniya   kama   ayantu   bhonto   yena   renu
raja   tenupasankamatha   upasankamitva   renum   rajanam   evam   vadetha
disampati   vo   bho   raja   kalakato  abhisitto  bhavam  renu  rajjena
sarati bhavam tam vacananti.
     {220.3}  Evam  bhoti  kho  [2]-  te cha khattiya mahagovindassa
brahmanassa  patissutva  yena  renu  raja  tenupasankamimsu  upasankamitva
renum  rajanam  etadavocum  disampati  kho  bho  raja  kalakato abhisitto
bhavam  renu  rajjena  sarati  bhavam tam vacananti. Saramaham bho tam vacananti 3-.
Ko  nu  kho  bho  pahoti  imam mahapathavim uttarena ayatam dakkhinena sakatamukham
sattadha  samam  suvibhattam  vibhajitunti  .  ko nu kho bho anno pahoti annatra
mahagovindena brahmanenati.
     {220.4}   Athakho  bho  renu  raja  annataram  purisam  amantesi
ehi   tvam   ambho  purisa  yena  mahagovindo  brahmano  tenupasankama
upasankamitva   mahagovindam   brahmanam  evam  vadehi  raja  tam  bhante
renu  amantetiti  .  evam  devati  kho  bho so puriso renussa ranno
@Footnote: 1 Yu. bhavam. 2 Ma. bho. 3 Ma. Yu. vacanam.
Patissutva      yena     mahagovindo     brahmano     tenupasankami
upasankamitva   mahagovindam   brahmanam   etadavoca   raja  tam  bhante
renu  amantetiti  .  evam  bhoti kho bho [1]- mahagovindo brahmano
tassa    purisassa    patissutva    yena    renu   raja   tenupasankami
upasankamitva    renuna    ranna   saddhim   sammodi   sammodaniyam   katham
saraniyam   vitisaretva   ekamantam   nisidi   .  ekamantam  nisinnam  kho
bho   mahagovindam   brahmanam   renu   raja   etadavoca   etu  bhavam
govindo    imam    mahapathavim   uttarena   ayatam   dakkhinena   sakatamukham
sattadha samam suvibhattam vibhajetuti 2-. Evam bhoti kho bho [3]- mahagovindo
brahmano   renussa   ranno   patissutva   imam   mahapathavim   uttarena
ayatam   dakkhinena   sakatamukham   sattadha   samam   suvibhattam   vibhaji  sabbani
sakatamukhani   patthapesi   4-   .   tatra   sudam  majjhe  renussa  ranno
janapado hoti
     [221] Dantapuram kalinganam       assakananca potanam
           mahissati 5- avantinam          socirananca 6- rorukam
           mithila ca videhanam                campa angesu mapita
           baranasi ca kasinam              ete govindamapitati.
     [222]   Athakho   bho   te   cha   khattiya  yathasakena  labhena
attamana   ahesum   paripunnasankappa   yam   vata   no   ahosi   icchitam
yam akankhitam [7]- adhippetam yam abhipatthitam tam no laddhanti.
@Footnote: 1-3 Ma. so. 2 Ma. Yu. vibhajatuti. 4 Yu. atthapesi. 5 Ma. mahesayam.
@6 Ma. Yu. sovirananca. 7 Ma. Yu. yam.
     [223] Sattabhu brahmadatto ca     vessabhu bharato saha
           renu dve dhatarattha ca             tadasum satta bharavati 1-.
                   Pathamabhanavaram nitthitam.
     [224]   Athakho   bho   te   cha   khattiya  yena  mahagovindo
brahmano    tenupasankamimsu    upasankamitva    mahagovindam    brahmanam
etadavocum   yatha   kho   bhavam  bho  govindo  renussa  ranno  sahayo
piyo   manapo   appatikulo   evameva  kho  bhavam  govindo  brahmano
amhakampi   sahayo   piyo   manapo   appatikulo   anusasatu  no  bhavam
govindo    brahmano    ma    no    bhavam    govindo   brahmano
anusasaniya  paccabyahasiti  .  evam  bhoti  kho  bho  2- mahagovindo
brahmano tesam channam khattiyanam muddhabhisittanam 3- paccassosi.
     {224.1}  Athakho bho mahagovindo brahmano anusasaniya 4- satta
ca   rajano   khattiye  muddhabhisitte  rajjena  5-  anusasi  satta  ca
brahmanamahasale  satta  ca  nhatakasatani  mante  vacesi. Athakho bho
mahagovindassa   brahmanassa  aparena  samayena  evamkalyano  kittisaddo
abbhuggacchi   sakkhi   mahagovindo   brahmano   brahmanam  passati  sakkhi
mahagovindo   brahmano   brahmuna  sakaccheti  sallapati  mantetiti .
Athakho    bho   mahagovindassa   brahmanassa   etadahosi   mayham   kho
evamkalyano   kittisaddo   abbhuggato   sakkhi  mahagovindo  brahmano
brahmanam    passati    sakkhi    mahagovindo    brahmano    brahmuna
@Footnote: 1 Ma. bharadhati. Yu. bharatati. 2 Ma. so. 3-4 Ma. Yu. ayam patho natthi.
@5 Ma. Yu. muddhavasitte rajje.
Sakaccheti   sallapati   mantetiti   na   kho   panaham  brahmanam  passami
na   brahmuna   sakacchemi   na  brahmuna  sallapemi  1-  na  brahmuna
mantemi   sutam   kho   pana   metam   brahmananam   vuddhanam   mahallakanam
acariyapacariyanam    bhasamananam    yo    vassike   cattaro   mase
patisalliyati   karunam   jhanam   jhayati   so   brahmanam   passati  brahmuna
sakaccheti   sallapati   mantetiti   yannunaham   vassike  cattaro  mase
patisalliyeyyam karunam jhanam jhayeyyanti.
     {224.2}  Athakho  [2]- mahagovindo brahmano yena renu raja
tenupasankami   upasankamitva   renum  rajanam  etadavoca  mayham  kho  bho
evamkalyano   kittisaddo   abbhuggato   sakkhi  mahagovindo  brahmano
brahmanam   passati  sakkhi  mahagovindo  brahmano  brahmuna  sakaccheti
sallapati  mantetiti  na  kho  panaham  bho  brahmanam  passami  na brahmuna
sakacchemi  na  brahmuna  sallapemi  na  brahmuna  mantemi  sutam  kho pana
metam   brahmananam   vuddhanam  mahallakanam  acariyapacariyanam  bhasamananam
yo  vassike  cattaro  mase  patisalliyati karunam jhanam jhayati so brahmanam
passati  brahmuna  sakaccheti  sallapati  mantetiti  icchamaham  bho  vassike
cattaro   mase   patisalliyitum   karunam   jhanam   jhayitum   namhi   kenaci
upasankamitabbo   annatra   ekena   bhattaharenati  3-  .  yassadani
bhavam govindo kalam mannatiti.
@Footnote: 1 Ma. Yu. sabbattha sallapami. 2 Ma. Yu. bho. 3 Ma. Yu. bhattabhiharenati.
@ito param idisameva.
     {224.3}  Athakho  mahagovindo  brahmano  yena  te  cha khattiya
tenupasankami  upasankamitva  te  cha  khattiye  etadavoca  mayham  kho  bho
evamkalyano   kittisaddo   abbhuggato   sakkhi  mahagovindo  brahmano
brahmanam   passati  sakkhi  mahagovindo  brahmano  brahmuna  sakaccheti
sallapati  mantetiti  na  kho  bho  panaham  brahmanam  passami  na brahmuna
sakacchemi  na  brahmuna  sallapemi  na  brahmuna  mantemi  sutam  kho pana
metam   brahmananam   vuddhanam  mahallakanam  acariyapacariyanam  bhasamananam
yo   vassike   cattaro   mase   patisalliyati   karunam   jhanam   jhayati
so    brahmanam   passati   brahmuna   sakaccheti   sallapati   mantetiti
icchamaham   bho   vassike   cattaro   mase   patisalliyitum  karunam  jhanam
jhayitum     namhi     kenaci     upasankamitabbo     annatra    ekena
bhattaharenati. Yassadani bhavam govindo kalam mannatiti.
     {224.4}  Athakho  bho  mahagovindo  brahmano  yena  satta  ca
brahmanamahasala   satta   ca  nhatakasatani  tenupasankami  upasankamitva
satta   ca  brahmanamahasale  satta  ca  nhatakasatani  etadavoca  mayham
kho   bho   evamkalyano   kittisaddo   abbhuggato  sakkhi  mahagovindo
brahmano    brahmanam    passati    sakkhi    mahagovindo   brahmano
brahmuna    sakaccheti   sallapati   mantetiti   na   kho   panaham   bho
brahmanam    passami    na    brahmuna    sakacchemi    na   brahmuna
sallapemi   na   brahmuna   mantemi   sutam  kho  pana  metam  brahmananam
Vuddhanam    mahallakanam   acariyapacariyanam   bhasamananam   yo   vassike
cattaro   mase   patisalliyati   karunam   jhanam   jhayati   so  brahmanam
passati    brahmuna    sakaccheti    sallapati   mantetiti   tenahi   bho
yathasute    yathapariyatte    mante    vittharena    sajjhayam    karotha
annamannanca   mante  vacetha  icchamaham  bho  vassike  cattaro  mase
patisalliyitum    karunam    jhanam    jhayitum   namhi   kenaci   upasankamitabbo
annatra    ekena   bhattaharenati   .   yassadani   bhavam   govindo
kalam mannatiti.
     {224.5}  Athakho  bho  mahagovindo  brahmano  yena cattarisa
bhariya    sadisiyo    tenupasankami   upasankamitva   cattarisa   bhariya
sadisiyo   etadavoca   mayham   kho   bhoti   evamkalyano   kittisaddo
abbhuggato    sakkhi    mahagovindo    brahmano    brahmanam   passati
sakkhi    mahagovindo    brahmano    brahmuna   sakaccheti   sallapati
mantetiti   na   kho   panaham   bhoti   brahmanam  passami  na  brahmuna
sakacchemi   na   brahmuna   sallapemi  na  brahmuna  mantemi  sutam  kho
pana    metam    brahmananam    vuddhanam   mahallakanam   acariyapacariyanam
bhasamananam   yo   vassike   cattaro  mase  patisalliyati  karunam  jhanam
jhayati  so  brahmanam  passati  brahmuna  sakaccheti [1]- sallapati [2]-
mantetiti   icchamaham   bhoti   vassike   cattaro   mase   patisalliyitum
karunam    jhanam    jhayitum    namhi    kenaci    upasankamitabbo   annatra
ekena     bhattaharenati     .     yassadani     bhavam    govindo
@Footnote: 1-2 Ma. brahmuna.
Kalam mannatiti.
     {224.6}   Athakho   bho   mahagovindo   brahmano  puratthimena
nagarasseva  navam  santhagaram  1-  karapetva  vassike  cattaro mase
patisalliyi   karunam   jhanam   jhayi  .  nassa  2-  koci  upasankamati  3-
annatra   ekena  bhattaharenati  4-  .  athakho  bho  mahagovindassa
brahmanassa   catunnam   masanam   accayena   ahudeva   ukkanthana   ahu
paritassana    sutam    kho   panetam   brahmananam   vuddhanam   mahallakanam
acariyapacariyanam    bhasamananam    yo    vassike   cattaro   mase
patisalliyati   karunam   jhanam   jhayati   so   brahmanam   passati  brahmuna
sakaccheti   sallapati   mantetiti   na   kho   panaham  brahmanam  passami
na   brahmuna   sakacchemi   na   brahmuna   sallapemi   na   brahmuna
mantemiti.
     {224.7}   Athakho   bho   brahma   sanankumaro  mahagovindassa
brahmanassa     cetasa    cetoparivitakkamannaya    seyyathapi    nama
balava   puriso   samminjitam   va  baham  pasareyya  pasaritam  va  baham
samminjeyya    evameva    brahmaloke    antarahito    mahagovindassa
brahmanassa   sammukhe   paturahosi   .   athakho   bho   mahagovindassa
brahmanassa    ahudeva    bhayam    ahu    chambhitattam    ahu    lomahamso
yathatam    aditthapubbam   rupam   disva   .   athakho   bho   mahagovindo
brahmano    bhito    samviggo   lomahatthajato   brahmanam   sanankumaram
gathaya ajjhabhasi
@Footnote: 1 Ma. sandhagaram. 2 Si. nassu ca. Ma. nassudha. Yu. nassuda. 3 Yu. upasangami.
@4 Ma. Yu. itisaddo natthi.
     [225] Vannava yasava sirima      ko nu tvamasi marisa
           ajananta tam pucchama             katham janemu tam mayanti.
           Mam ve kumaram jananti                brahmaloke sanantanam
           sabbe jananti mam deva           evam govinda janahi.
           Asanam udakam pajjam                   madhupakanca 1- brahmuno
           agghe bhavantam pucchama            aggham kurutu no bhavam.
           Patigganhama te aggham          yam tvam govinda bhasasi
           ditthe dhamme hitatthaya           samparayasukhaya ca
           katavakaso pucchassu             yankinci abhipatthitanti.
     [226]   Athakho   bho   mahagovindassa   brahmanassa  etadahosi
katavakaso   khomhi  brahmuna  sanankumarena  kinnu  kho  aham  brahmanam
sanankumaram   puccheyyam   ditthadhammikam   va   attham   samparayikam  vati .
Athakho   bho   mahagovindassa   brahmanassa   etadahosi   kusalo   kho
aham    ditthadhammikanam    atthanam    annepi    mam    ditthadhammikam   attham
pucchanti    yannunaham    brahmanam   sanankumaram   samparayikanneva   attham
puccheyyanti   .   athakho   bho   mahagovindo   brahmano   brahmanam
sanankumaram gathaya ajjhabhasi
     [227] Pucchami brahmanam sanankumaram
           kankhi akankhim paravediyesu
           katthatthito kimhi ca sikkhamano
@Footnote: 1 Ma. madhusakanca.
           Pappoti macco amatam brahmalokanti.
           Hitva mamattam manujesu brahme
           ekodibhuto karunadhimutto 1-
           niramagandho virato methunasma
           etthatthito ettha ca sikkhamano
           pappoti macco amatam brahmalokanti.
     [228]  Hitva  mamattanti  aham  2- bhoto ajanami. Idhekacco
appam   va   bhogakkhandham   pahaya  mahantam  va  bhogakkhandham  pahaya  appam
va   natiparivattam   pahaya   mahantam  va  natiparivattam  pahaya  kesamassum
oharetva   kasayani   vatthani  acchadetva  agarasma  anagariyam
pabbajati   iti   hitva   mamattamti   saham   3-   bhoto   ajanami .
Ekodibhutoti  saham  4-  bhoto  ajanami . Idhekacco vivittam senasanam
bhajati    arannam   rukkhamulam   pabbatam   kandaram   giriguham   susanam   vanapattham
abbhokasam  palalapunjam  patisalliyati  5-  iti  ekodibhutoti saham 6- bhoto
ajanami. Karunadhimuttoti saham bhoto ajanami.
     {228.1} Idhekacco karunasahagatena cetasa ekam disam pharitva viharati
tatha  dutiyam  tatha  tatiyam tatha catuttham iti uddhamadho tiriyam sabbadhi sabbattataya
sabbavantam    lokam    karunasahagatena    cetasa   vipulena   mahaggatena
@Footnote: 1 Ma. karunedhimutto. ito param idisameva. 2 Si. Yu. mamattamtaham. 3 Si.
@Yu. mamattamtaham. Ma. mamattanti aham. mamattamtipahanti pana pathena bhavitabbam.
@4 ekodibhutotipahanti pathena bhavitabbam Ma. ... aham. Yu. ... caham. 5 Ma. Yu. ayam
@patho natthi. 6 Ma. aham. Yu. paham. ito param idisameva.
Appamanena  averena  abyapajjhena  pharitva  viharati  iti karunadhimuttoti
saham  bhoto  ajanami  .  amagandhe  ca 1- kho aham bhoto bhasamanassa
na ca 2- ajanami
     [229] Ke amagandha manujesu brahme
           ete aviddha 3- idha bruhi dhira
           kenavuta 4- vati paja kururu 5-
           apayika nivutabrahmalokati.
           Kodho mosavajjam nikati ca dobbho 6-
           kadariyata atimano ussuya 7-
           iccha vicikiccha parahethana ca
           lobho ca doso ca mado ca moho
           etesu yutta aniramagandha
           apayika nivutabrahmalokati.
     [230]  Yatha  kho  aham  bhoto  amagandhe bhasamanassa ajanami
te    na    sunimmadaya    agaram    ajjhavasata   pabbajissamaham   bho
agaramha  anagariyanti  .  yassadani  bhavam  govindo  kalam  mannatiti .
Athakho   bho  mahagovindo  brahmano  yena  renu  raja  tenupasankami
upasankamitva     renum     rajanam     etadavoca    annamdani    bhavam
purohitam     pariyesatu    yo   bhoto   rajjam   anusasissati   icchamaham
@Footnote: 1 Yu. va. 2 Ma. Yu. casaddo natthi. 3 Ma. Yu. avidva. 4 Ma. Yu. kenavata.
@5 Si. Yu. kruttharu. Ma. kurutu. 6 Ma. dubbho. Yu. dobho. 7 Ma. usuya.
@Yu. asuyaya.
Bho   agarasma   anagariyam   pabbajitum   yatha   kho   pana   me   sutam
brahmuno    amagandhe    bhasamanassa   te   na   sunimmadaya   agaram
ajjhavasata    pabbajissamaham    bho    agarasma    anagariyanti   .
[231] Amantayami rajanam          renum bhumipatim aham
       tvam pajanassu rajjena                naham porohacce 1- rame.
       Sace te unakamehi                    aham paripurayami te
       yo tam himsati varemi                    bhumisenapati aham
       tvam pita 2- aham putto ca 3-    ma no govinda pajahi.
       Na matthi unakamehi                   himsito me na vijjati
       amanussavaco sutva                   tasmaham na gahe rame.
       Amanusso kathamvanno                kante 4- attham abhasatha
       yanca sutva jahasi no             gehe amhe ca kevale 5-.
       Upavutthassa me pubbe              yitthakamassa 6- me sato
       aggi pajjalito asi                 kusapattaparitthato.
       Tato me brahma paturahu          brahmaloka sanantano
       so me panham viyakasi              tam sutva na gahe rame.
       Saddahami aham bhoto                 yam tvam govinda bhasasi
       amanussavaco sutva                  katham vattetha annatha
       te tam anuvattissama 7-            sattha govinda no bhavam 8-.
@Footnote: 1 Ma. porohicce. 2 Yu. pitasi. 3 Ma. Yu. casaddo natthi. 4 Ma. kim
@te. 5 Ma. kevali. 6 Ma. yitthu .... Yu. yatthu .... 7 anupabbajissamatipi
@patho. 8 Yu. bhava.
       Mani yatha veluriyo                    akaso 1- vimalo subho
       evam sutva 2- carissama            govindassanusasaneti.
     [232]   Sace   bhavam  govindo  agarasma  anagariyam  pabbajissati
mayampi   3-   agarasma   anagariyam   pabbajissama  atha  ya  te  gati
sa   no   gati   bhavissatiti   .  athakho  bho  mahagovindo  brahmano
yena   te   cha   khattiya  tenupasankami  upasankamitva  te  cha  khattiye
etadavoca   annamdani   bho   4-   bhavanto   purohitam  pariyesantu  yo
bhavantanam   rajje   anusasissati   icchamaham   bho  agarasma  anagariyam
pabbajitum   yatha   kho  pana  me  sutam  brahmuno  amagandhe  bhasamanassa
te   na  sunimmadaya  agaram  ajjhavasata  pabbajissamaham  bho  agarasma
anagariyanti.
     {232.1}  Athakho  bho  te  cha  khattiya  ekamantam apakkamma evam
samacintesum   ime   kho   bho  5-  brahmana  nama  dhanaluddha  yannuna
mayam  mahagovindam  brahmanam  dhanena  sikkheyyamati  .  te  mahagovindam
brahmanam   upasankamitva   evamahamsu  samvijjati  kho  bho  imesu  sattasu
rajjesu   pahutam   sapateyyam   tato  bhoto  yavatakena  attho  tavatakam
ahariyatanti   6-  .  alam  bho  mamapidam  pahutam  sapateyyam  bhavantanamyeva
tatha   sapateyyam   7-   aham   sabbam   pahaya   agarasma   anagariyam
pabbajissami  yatha  kho  pana  me  sutam  brahmuno  amagandhe bhasamanassa
te   na  sunimmadaya  agaram  ajjhavasata  pabbajissamaham  bho  agarasma
anagariyanti  .  athakho  bho  te  cha  khattiya  ekamantam  apakkamma evam
@Footnote: 1 Ma. Yu. akaco. 2 Ma. Yu. suddha. 3 Yu. ahampi ... pabbajissami. 4-5 Ma. Yu.
@bhosaddo natthi. 6 Yu. ahareyyatanti. 7 Ma. vahasa tamaham sabbam. Yu. vahasa
@tamaham yasam.
Samacintesum   ime   kho  bho  1-  brahmana  nama  itthiluddha  yannuna
mayam  mahagovindam  brahmanam  itthihi  sikkheyyamati  .  te  mahagovindam
brahmanam     upasankamitva     evamahamsu     samvijjanti    kho    bho
imesu   sattasu   rajjesu   pahuta   itthiyo   tato  bhoto  yavatikahi
attho  tavatika  aniyatati  2-  .  alam  bho  mamapima  3- cattarisa
bhariya   sadisiyo   tavaham   4-  sabba  pahaya  agarasma  anagariyam
pabbajissami    yatha    kho   pana   me   sutam   brahmuno   amagandhe
bhasamanassa   te   na   sunimmadaya   agaram  ajjhavasata  pabbajissamaham
bho   agarasma   anagariyanti   .   sace   bhavam  govindo  agarasma
anagariyam    pabbajissati    mayampi   agarasma   anagariyam   pabbajissama
atha ya te gati sa no gati bhavissatiti.
     [233] Sace pajahatha kamani       yattha satto puthujjano
           arambhavho dalha hotha       khantibalasamahita.
           Esa maggo ujumaggo             esa maggo anuttaro
           saddhammo sabbhi rakkhito         brahmalokupapattiyati.
     [234]   Tenahi   bhavam   mahagovindo   satta  vassani  agametu
sattannam   vassanam   accayena  mayampi  agarasma  anagariyam  pabbajissama
atha   ya   te   gati   sa  no  gati  bhavissatiti  .  aticiram  kho  bho
satta   vassani   naham   sakkomi   bhavante   satta   vassani  agametum
@Footnote: 1 Ma. Yu. bhosaddo natthi. 2 Ma. Yu. aniyatanti. 3 Ma. mamapita. 4 Si.
@tapaham. Ma. Yu. tapaham.
Ko   nu   kho   pana   bho   janati   jivitanam   gamaniyo   samparayo
mantaya   votthabbam   1-   kattabbam   kusalam   caritabbam  brahmacariyam  natthi
jatassa   amaranam   yatha   kho   pana   me   sutam  brahmuno  amagandhe
bhasamanassa   te   na   sunimmadaya   agaram  ajjhavasata  pabbajissamaham
bho   agarasma   anagariyanti   .  tenahi  bhavam  govindo  cha  vassani
agametu   .pe.   panca   vassani   agametu   .   cattari  vassani
agametu   .  tini  vassani  agametu  .  dve  vassani  agametu .
Ekam   vassam   agametu  ekassa  vassassa  accayena  mayampi  agarasma
anagariyam pabbajissama atha ya te gati sa no gati bhavissatiti.
     {234.1}  Aticiram  kho  bho  ekam vassam naham sakkomi bhavante ekam
vassam  agametum  ko  nu  kho  pana bho janami jivitanam gamaniyo samparayo
mantaya   votthabbam   kattabbam  kusalam  caritabbam  brahmacariyam  natthi  jatassa
amaranam  yatha  kho  pana  me  sutam  brahmuno  amagandhe  bhasamanassa te
na   sunimmadaya   agaram   ajjhavasata   pabbajissamaham   bho  agarasma
anagariyanti  .  tenahi  bhavam  govindo  satta  masani  agametu sattannam
masanam   accayena  mayampi  agarasma  anagariyam  pabbajissama  atha  ya
te gati sa no gati bhavissatiti.
     {234.2} Aticiram kho bho satta masani naham sakkomi bhavante satta masani
agametum  ko  nu  kho pana bho janati jivitanam gamaniyo samparayo mantaya
@Footnote: 1 Ma. mantayam boddhabbam. Yu. bodhabbam. ito param idisameva.
Votthabbam    kattabbam    kusalam    caritabbam   brahmacariyam   natthi   jatassa
amaranam   yatha   kho   pana  me  sutam  brahmuno  amagandhe  bhasamanassa
te   na  sunimmadaya  agaram  ajjhavasata  pabbajissamaham  bho  agarasma
anagariyanti.
     {234.3}  Tenahi  bhavam  govindo  cha  masani  agametu . Panca
masani   agametu   .   cattari  masani  agametu  .  tini  masani
agametu   .   dve  masani  agametu  .  ekam  masam  agametu .
Addhamasam   1-   agametu   addhamasassa   accayena  mayampi  agarasma
anagariyam pabbajissama atha ya te gati sa no gati bhavissatiti.
     {234.4}   Aticiram  kho  bho  addhamaso  naham  sakkomi  bhavante
addhamasam   agametum  ko  nu  kho  pana  bho  janati  jivitanam  gamaniyo
samparayo   mantaya   votthabbam   kattabbam   kusalam   caritabbam  brahmacariyam
natthi   jatassa  amaranam  yatha  kho  pana  me  sutam  brahmuno  amagandhe
bhasamanassa   te   na   sunimmadaya   agaram  ajjhavasata  pabbajissamaham
bho  agarasma  anagariyanti  .  tenahi  bhavam  govindo sattaham agametu
yava  mayam  sake  puttabhataro  rajje  anusasissama  sattahassa accayena
mayampi  agarasma  anagariyam  pabbajissama  atha  ya  te  gati  sa  no
gati   bhavissatiti   .  na  ciram  kho  bho  sattaham  agamissamaham  bhavante
sattahanti.
     {234.5}      Athakho     bho     mahagovindo     brahmano
yena         te        satta        ca        brahmanamahasala
@Footnote: 1 addhamasantipi patho.
Satta       ca      nhatakasatani      tenupasankami      upasankamitva
satta   ca   brahmanamahasale   satta   ca   nhatakasatani   etadavoca
annamdani    bhavanto    acariyam   pariyesantu   yo   bhavantanam   mante
vacessati    icchamaham   bho   agarasma   anagariyam   pabbajitum   yatha
kho   pana   me   sutam   brahmuno   amagandhe   bhasamanassa   te  na
sunimmadaya    agaram    ajjhavasata    pabbajissamaham   bho   agarasma
anagariyanti   .   ma   bhavam   govindo   agarasma  anagariyam  pabbaji
pabbajja    bho    appesakkha    ca    appalabha    ca    brahmannam
mahesakkhanca    mahalabhancati    .    ma   bhavanto   evam   avacuttha
ma   bhavanto  evam  avacuttha  pabbajja  appesakkha  ca  appalabha  ca
brahmannam   mahesakkhanca  mahalabhancati  ko  nu  kho  bho  annatra  1-
maya  mahesakkhataro  va  mahalabhataro  va  aham  vo  va  2- etarahi
rajava  3-  rannam  brahmava  4-  brahmananam  devatava 5- gahapatikanam
tamaham   sabbam   pahaya   agarasma   anagariyam   pabbajissami  yatha  kho
pana   me   sutam  brahmuno  amagandhe  bhasamanassa  te  na  sunimmadaya
agaram   ajjhavasata   pabbajissamaham   bho   agarasma  anagariyanti .
Sace    bhavam    govindo   agarasma   anagariyam   pabbajissati   mayampi
agarasma   anagariyam   pabbajissama  atha  ya  te  gati  sa  no  gati
bhavissatiti.
     {234.6}  Athakho  bho  mahagovindo  brahmano  yena cattarisa
@Footnote: 1 annoti va patho. 2 Si. Ma. Yu. aham hi bho. 3-4-5 Yu. ... ca.
Bhariya    sadisiyo    tenupasankami   upasankamitva   cattarisa   bhariya
sadisiyo   etadavoca   ya   bhoti  nam  icchati  sakani  va  natikulani
gacchantu   1-   annam   va   bhattaram  pariyesantu  2-  icchamaham  bhoti
agarasma   anagariyam   pabbajitum   yatha   kho  pana  me  sutam  brahmuno
amagandhe   bhasamanassa   te   na   sunimmadaya   agaram   ajjhavasata
pabbajissamaham    bhoti   agarasma   anagariyanti   .   tvanneva   no
nati    natikamanam    tvam   pana   bhatta   bhattukamanam   sace   bhavam
bho   3-  govindo  agarasma  anagariyam  pabbajissati  mayampi  bho  4-
agarasma   anagariyam   pabbajissama   atha   ya   te   gati  sa  no
gati bhavissatiti.
     {234.7}  Athakho  bho  mahagovindo  brahmano  tassa sattahassa
accayena   kesamassum   oharetva   kasayani  vatthani  acchadetva
agarasma    anagariyam    pabbaji   .   pabbajitanca   pana   mahagovindam
brahmanam   satta   ca   rajano   khattiya   muddhavasitta   satta   ca
brahmanamahasala   satta   ca   nhatakasatani   cattarisa   ca  bhariya
sadisiyo   anekani  ca  khattiyasahassani  anekani  ca  brahmanasahassani
anekani   ca   gahapatisahassani   aneka  5-  ca  itthagara  itthiyo
kesamassum  oharetva  kasayani  vatthani  acchadetva   mahagovindam
brahmanam   agarasma   anagariyam   pabbajitam  anupabbajimsu  .   taya  sudam
bho   parisaya   parivuto   mahagovindo   brahmano  gamanigamarajadhanisu
carikam   carati   .   yam   kho   pana  bho  tena  samayena  mahagovindo
@Footnote: 1 Ma. Yu. gacchatu. 2 Ma. Yu. pariyesatu. 3-4 Ma. Yu. bhosaddo natthi. 5 Ma.
@anekehi itthagarehi.
Brahmano   gamam   va   nigamam   va  upasankamati  tattha  rajava  hoti
rannam  brahmava  brahmananam  devatava  gahapatikanam  .  ye  [1]-  kho
pana   bho   tena   samayena  manussa  khipanti  va  upakkhalanti  va  te
evamahamsu namatthu mahagovindassa brahmanassa namatthu sattapurohitassati.
     {234.8}  Mahagovindo  [2]- brahmano mettasahagatena cetasa
averena   abyapajjhena  ekam  disam  pharitva  vihasi  tatha  dutiyam  tatha
tatiyam    tatha   catuttham   iti   uddhamadho   tiriyam   sabbadhi   sabbattataya
sabbavantam    lokam    mettasahagatena   cetasa   vipulena   mahaggatena
appamanena   averena   abyapajjhena   pharitva  vihasi  karunasahagatena
cetasa   .pe.   muditasahagatena   cetasa   .pe.   upekkhasahagatena
cetasa .pe. Savakananca brahmalokasahabyataya maggam desesi.
     {234.9}  Ye kho pana bho tena samayena mahagovindassa brahmanassa
savaka   sabbena   sabbam   sasanam  ajanimsu  te  kayassa  bheda  param
marana   sugatim  brahmalokam  upapajjimsu  .  ye  na  sabbena  sabbam  sasanam
ajanimsu  te  kayassa  bheda  param  marana appekacce paranimmitavasavattinam
devanam    sahabyatam    upapajjimsu    appekacce   nimmanaratinam   devanam
sahabyatam   upapajjimsu   appekacce   tusitanam  devanam  sahabyatam  upapajjimsu
appekacce    yamanam    devanam    sahabyatam   upapajjimsu   appekacce
tavatimsanam   devanam  sahabyatam  upapajjimsu  appekacce  catummaharajikanam
devanam    sahabyatam    upapajjimsu    .    ye    [3]-   sabbanihinakayam
@Footnote: 1 Yu. ye ca kho pana. Ma. ye kho pana bhoti ime patha natthi. 2 Ma. Yu. bho.
@3 Yu. sabbe.
Paripuresum  te  gandhabbakayam  paripuresum  .  iti  kho  pana 1- sabbesamyeva
tesam   kulaputtanam   amogha   pabbajja   ahosi   avajja  2-  saphala
saudrayati 3-.
     {234.10}   Sarati   tam   bhagavati   .   saramaham   bho  pancasikha
ahantena   samayena   mahagovindo   brahmano   ahosim   aham  tam  4-
savakanam    brahmalokasahabyataya    maggam    desesim    tam   kho   pana
pancasikha   brahmacariyam   na   nibbidaya   na   viragaya  na  nirodhaya  na
upasamaya   na   abhinnaya   na   sambodhaya   na   nibbanaya   samvattati
yavadeva   brahmalokupapattiya   idam  kho  pana  me  pancasikha  brahmacariyam
ekantanibbidaya     viragaya     nirodhaya     upasamaya     abhinnaya
sambodhaya nibbanaya samvattati.
     {234.11}  Katamanca  5-  tam  pancasikha  brahmacariyam ekantanibbidaya
viragaya  nirodhaya  upasamaya  abhinnaya  sambodhaya  nibbanaya  samvattati
ayameva  ariyo  atthangiko  maggo  seyyathidam  sammaditthi  sammasankappo
sammavaca   sammakammanto   sammaajivo   sammavayamo   sammasati
sammasamadhi   idam   kho   tam  pana  pancasikha  brahmacariyam  ekantanibbidaya
viragaya    nirodhaya    upasamaya   abhinnaya   sambodhaya   nibbanaya
samvattati.
     {234.12}  Ye  kho  pana me pancasikha savaka sabbena sabbam sasanam
ajananti  te  asavanam  khaya  anasavam  cetovimuttim pannavimuttim ditthe
va   dhamme   sayam  abhinna  sacchikatva  upasampajja  viharanti  .  ye  na
@Footnote: 1 Ma. Yu. bho. 2 avanjhati va avajjhati va patho. 3 Yu. sauddisati.
@4 Ma. Yu. tesam. 5 Yu. katamanca ... samvattatiti ime patha natthi.
Sabbena   sabbam   sasanam   ajananti  te  1-  pancannam  orambhagiyanam
sannojananam    parikkhaya    opapatika   honti   tattha   parinibbayino
anavattidhamma   tasma   loka   .   ye   na  sabbena  sabbam  sasanam
ajananti   appekacce   tinnam  sannojananam  parikkhaya  ragadosamohanam
tanutta    sakadagamino    honti   sakideva   imam   lokam   agantva
dukkhassantam  karissanti  2-  .  ye  na  sabbena  sabbam  sasanam ajananti
appekacce    tinnam    sannojananam    parikkhaya   sotapanna   honti
avinipatadhamma    niyata    sambodhiparayana   .   iti   kho   pancasikha
sabbesanneva    imesam    kulaputtanam    amogha    pabbajja   avajja
saphala   saudrayati   3-  .  idamavoca  bhagava  .  attamano  pancasikho
gandhabbaputto    bhagavato   bhasitam   abhinanditva   anumoditva   bhagavantam
abhivadetva padakkhinam katva tatthevantaradhayiti.
                Mahagovindasuttam nitthitam chattham.
                           --------------
@Footnote: 1 Yu. appekacce. 2 Yu. karonti. 3 Yu. sauddisati.
                         Mahasamayasuttam
     [235]   Evamme  sutam  .  ekam  samayam  bhagava  sakkesu  viharati
kapilavatthusmim    mahavane    mahata    bhikkhusanghena   saddhim   pancamattehi
bhikkhusatehi   sabbeheva   arahantehi   .  dasahi  ca  lokadhatuhi  devata
yebhuyyena   sannipatita   honti   bhagavantam   dassanaya   bhikkhusanghanca .
Athakho   catunnam   suddhavasakayikanam  devanam  1-  etadahosi  ayam  kho
bhagava   sakkesu   viharati   kapilavatthusmim   mahavane  mahata  bhikkhusanghena
saddhim    pancamattehi   bhikkhusatehi   sabbeheva   arahantehi   dasahi   ca
lokadhatuhi   devata   yebhuyyena  sannipatita  honti  bhagavantam  dassanaya
bhikkhusanghanca    yannuna    mayampi    yena    bhagava   tenupasankameyyama
upasankamitva bhagavato santike paccekagatham 2- bhaseyyamati.
     {235.1}  Athakho  ta  devata  seyyathapi  nama  balava  puriso
samminjitam  va  baham  pasareyya  pasaritam  va baham samminjeyya evameva
suddhavasesu  devesu  antarahita  bhagavato  purato  paturahamsu  .  athakho
ta   devata   bhagavantam   abhivadetva  ekamantam  atthamsu  .  ekamantam
thita kho eka devata bhagavato santike imam gatham abhasi
     [236] Mahasamayo pavanasmim
                devakaya samagata
@Footnote: 1 Ma. devatanam. 2 payato evam. paccekagathatipi pathena pana bhavitabbam. Ma.
@paccekam gatham.
                Agatamha imam dhammasamayam
                dakkhitayeva 1- aparajitasanghanti.
     [237] Athakho apara devata bhagavato santike imam gatham abhasi
                tatra bhikkhavo samadahamsu
                cittam attano ujukamakamsu
                sarathiva nettani gahetva
                indriyani rakkhanti panditati.
     [238] Athakho apara devata bhagavato santike imam gatham abhasi
                chetva khilam chetva paligham
                indakhilam ohaccamaneja 2-
                te caranti suddha vimala
                cakkhumata sudanta susunagati 3-.
     [239] Athakho apara devata bhagavato santike imam gatham abhasi
                ye keci buddham saranam gatase
                na te gamissanti apayabhumim 4-
                pahaya manusam deham
                devakayam paripuressantiti.
     [240]   Athakho   bhagava   bhikkhu  amantesi  yebhuyyena  bhikkhave
dasasu   lokadhatusu   devata   sannipatita   honti   tathagatam   dassanaya
@Footnote: 1 Ma. Yu. dakkhitaye. 2 Ma. Yu. uhaccamaneja. 3 Ma. Yu. susunagati.
@4 sabbattha payato apayanti patho dissati.
Bhikkhusanghanca    yepi   te   bhikkhave   ahesum   atitamaddhanam   arahanto
sammasambuddha    tesampi   bhagavantanam   etaparamayeva   1-   devata
sannipatita   ahesum   seyyathapi   mayham   etarahi   yepi  te  bhikkhave
bhavissanti     anagatamaddhanam     arahanto    sammasambuddha    tesampi
bhagavantanam    etaparamayeva    2-    devata   sannipatita   bhavissanti
seyyathapi   mayham  etarahi  acikkhissami  bhikkhave  devakayanam  namani
kittayissami    bhikkhave    devakayanam   namani   desissami   bhikkhave
devakayanam   namani   tam   sunatha  sadhukam  manasikarotha  bhasissamiti .
Evambhanteti kho te bhikkhu bhagavato paccassosum. Bhagava etadavoca
     [241] Silokamanukassami            yattha bhumma tadassita
                ye sita girigabbharam            pahitatta samahita.
                Puthu sihava sallina           lomahamsabhisambhuno
                odatamanasa suddha         vippasannamanavila 3-.
                Bhiyyo pancasate natva   vane kapilavatthave
                tato amantayi sattha        savake sasane rate
                devakaya abhikkanta       te vijanatha bhikkhavo
                te ca atappamakarum            sutva buddhassa sasanam.
                Tesampaturahu nanam        amanussana dassanam
                appeke satamaddakkhum        sahassam atha sattarim.
                Satam eke sahassanam          amanussanamaddasum
@Footnote: 1-2 Ma. etamparamayeva. 3 Yu. vippasannamanavila.
                Appekenantamaddakkhum       disa sabba phuta ahum.
                Tanca sabbam abhinnaya    vavakkhitvana 1- cakkhuma
                tato amantayi sattha       savake sasane rate
                devakaya abhikkanta       te vijanatha bhikkhavo
                ye voham kittayissami        girahi anupubbaso.
                Sattasahassa va 2- yakkha   bhumma kapilavatthava
                iddhimanto jutimanto 3-   vannavanto yasassino
                modamana abhikkamum        bhikkhunam samitim vanam.
                Chasahassa hemavata           yakkha nanattavannino
                iddhimanto jutimanto        vannavanto yasassino
                modamana abhikkamum        bhikkhunam samitim vanam.
                Satagira tisahassa        yakkha nanattavannino
                iddhimanto jutimanto        vannavanto yasassino
                modamana abhikkamum        bhikkhunam samitim vanam.
                Iccete solasasahassa     yakkha nanattavannino
                iddhimanto jutimanto        vannavanto yasassino
                modamana abhikkamum        bhikkhunam samitim vanam.
                Vessamitta pancasata    yakkha nanattavannino
                iddhimanto jutimanto        vannavanto yasassino
@Footnote: 1 vavatthitvanati va patho. 2 Ma. te. 3 Si. Yu. sabbattha jutimanto.
                Modamana abhikkamum       bhikkhunam samitim vanam.
                Kumbhiro rajagahiko             vepullassa nivesanam
                bhiyyo 1- nam satasahassam      yakkhanam payirupasati.
                Kumbhiro rajagahiko             sopaga samitim vanam.
     [242] Purimanca disam raja          dhatarattho pasasati
                gandhabbanam adhipati         maharaja yasassi so.
                Puttapi tassa bahavo         indanama mahabbala 2-
                iddhimanto jutimanto        vannavanto yasassino
                modamana abhikkamum        bhikkhunam samitim vanam.
                Dakkhinanca disam raja       virulho tappasasati 3-
                kumbhandanam adhipati       maharaja yasassi so.
                Puttapi tassa bahavo         indanama mahabbala
                iddhimanto jutimanto        vannavanto yasassino
                modamana abhikkamum        bhikkhunam samitim vanam.
                Pacchimanca disam raja        virupakkho pasasati
                naganam adhipati               maharaja yasassi so.
                Puttapi tassa bahavo        indanama mahabbala
                iddhimanto jutimanto        vannavanto yasassino
@Footnote: 1 bhiyotipi patho. 2 atthakathayam sabbavaresu mahabalati patho. 3 Ma. Yu. tam
@pasasati. ito param idisameva.
                Modamana abhikkamum        bhikkhunam samitim vanam.
                Uttaranca disam raja         kuvero tappasasati
                yakkhanam adhipati              maharaja yasassi so.
                Puttapi tassa bahavo        indanama mahabbala
                iddhimanto jutimanto        vannavanto yasassino
                modanana abhikkamum        bhikkhunam samitim vanam.
                Purimadisam dhatarattho             dakkhinena virulhako
                pacchimena virupakkho            kuvero uttaram disam
                cattaro te maharaja      samanta caturo disa
                daddallamana 1- atthamsu  vane kapilavatthave.
     [243] Tesam mayavino dasa     agu 2- vancanika satha
                maya kutendu vetendu 3-   vitu 4- ca vituto 5- saha
                candano kamasettho ca       kinnughandu 6- nighandu ca.
                Panado opamanno ca      devasuto ca matali
                cittaseno ca gandhabbo      naloraja janosabho 7-
                agu 8- pancasikho ceva     timbaru suriyavacchasa 9-.
                Ete canne ca rajano    gandhabba saha rajubhi
                modamana abhikkamum        bhikkhunam samitim vanam.
                Athagu 10- nabhasa naga    vesala saha tacchaka
@Footnote: 1 dadalhamanatipi patho. 2 Ma. agum. Si. Yu. agum. ito param idisameva.
@3 ma. vitendu. 4 Ma. Yu. vitucca. 5 Yu. vitucco. 6 Ma. kinni ghandu.
@7 Ma. Yu. janessabho. 8 Ma. aga. Yu. agu. 9 Si. Yu. suriyavaccasa.
@10 Ma. athagum. Yu. athagu. evamidisesu padesu.
                Kambalassatara agu          payaga saha natibhi
                yamuna dhatarattha ca          agu naga yasassino
                eravano mahanago        sopaga samitim vanam.
     [244] Ye nagaraje sahasa haranti
                  dibba dija pakkhi visuddhacakkhu
                  vehayasa 1- te vanamajjhapatta
                  citra supanna iti tesa namam
                  abhayantada nagarajanamasi
                  supannato khemamakasi buddho
                  sanhahi vacahi upavhayanta
                  naga supanna saranamakamsu buddham.
                Jita vajirahatthena              samuddam asura sita
                bhataro vasavassete         iddhimanto yasassino.
                Kalakanja mahabhisma 2-   asura danaveghasa
                vepacitti sucitti ca            paharado namuci saha.
                Satanca baliputtanam          sabbe verocanamaka
                sannayhitva balim senam 3-  rahubhaddamupagamum
                samayodani bhaddante        bhikkhunam samitim vanam.
     [245] Apo ca deva pathavi ca      tejo vayo tadagamum
                varuna varuna 4- deva   somo ca yasasa saha.
@Footnote: 1 Si. Yu. vehasaya. 2 Si. Yu. mahabhimsa. 3 Ma. balisenam.
@4 Ma. varana varana deva.
                Mettakarunakayika        agu deva yasassino
                dasete dasadha kaya          sabbe nanattavannino
                iddhimanto jutimanto         vannavanto yasassino
                modamana abhikkamum        bhikkhunam samitim vanam.
                Vendu 1- ca deva sahali ca  asama ca duve yama
                candassupanisa deva         candamagu purakkhita.
                Suriyassupanisa deva          suriyamagu  purakkhita
                nakkhattani purakkhatva       agu mandavalahaka
                vasunam vasavo settho           sakko paga 2- purindado.
                Dasete dasadha kaya          sabbe nanattavannino
                iddhimanto jutimanto         vannavanto yasassino
                modamana abhikkamum        bhikkhunam samitim vanam.
                Athagu sahabhu deva            jalamaggisikhariva
                aritthaka ca roja ca           ummapupphanibhasino
                varuna sahadhamma ca           accuta ca anejaka
                suleyyarucira agu            agu vasavanesino.
                Dasete dasadha kaya         sabbe nanattavannino
                iddhimanto jutimanto        vannavanto yasassino
                modamana abhikkamum        bhikkhunam samitim vanam.
                Samana mahasamana        manusa manusuttama
@Footnote: 1 Ma. vendu deva sahali ca. 2 Ma. paga.
                Khiddapadusika 1- agu    agu manopadusika 2-
                athagu harayo deva            ye ca lohitavasino
                paraga mahaparaga         agu deva yasassino.
                Dasete dasadha kaya         sabbe nanattavannino
                iddhimanto jutimanto        vannavanto yasassino
                modamana abhikkamum        bhikkhunam samitim vanam.
                Sukka karumha 3- aruna   agu veghanasa saha.
                Odatagayha pamokkha    agu deva vicakkhana
                sadamatta haragaja         missaka ca yasassino
                thanayam aga 4- pajunno    yo disa abhivassati.
                Dasete dasadha kaya         sabbe nanattavannino
                iddhimanto jutimanto        vannavanto yasassino
                modamana abhikkamum        bhikkhunam samitim vanam.
                Khemiya tusita yama        katthaka ca yasassino
                lambitaka 5- lamasettha  jotinama ca asava
                nimmanaratino agu           athagu paranimmita.
                Dasete dasadha kaya         sabbe nanattavannino
                iddhimanto jutimanto        vannavanto yasassino
                modamana abhikkamum       bhikkhunam samitim vanam.
@Footnote: 1 Ma. khiddapadosika. 2 Ma. manopadosika. 3 Ma. karumbha. 4 yebhuyyena aguti
@patho dissati. 5 Ma. Yu. lambitaka.
                Satthete devanikaya        sabbe nanattavannino
                namanvayena aganchum       ye canne sadisa saha
                pavutthajatimakkhilam 1-        oghatinnamanasavam
                dakkhemoghataram nagam           candamva asitatitam 2-.
     [246] Subrahma paramatto ca      putta iddhimato saha
                sanankumaro tisso ca         sopaga samitim vanam.
                Sahassabrahmalokanam         mahabrahmabhititthati
                upapanno jutimanto          bhismakayo yasassi so.
                Dasettha issara agu        paccekavasavattino
                tesanca majjhato aga 3-    harito parivarito.
                Te ca sabbe abhikkante     sinde 4- deve sabrahmake
                marasena abhikkami         passa kanhassa mandiyam.
                Etha ganhatha bandhatha          ragena bandhamatthu vo
                samanta parivaretha            ma vo muncittha koci nam.
                Iti tattha mahaseno          kanhasenam apesayi
                panina talamahacca         saram katvana bheravam.
                Yatha pavussako megho      thanayanto savijjuko
                tada so paccudavatti       sankuddho asayamvase 5-.
                Tanca sabbam abhinnaya    vavakkhitvana 6- cakkhuma
@Footnote: 1 Ma. pavutthajatimalilam. Si. Yu. pavutthajatim akhilam. 2 asitatiganti va patho.
@Yu. asitatikam. 3 payato aguti paco dissati. 4 Ma. sainde. Yu. saindadeve.
@5 Si. Yu. vasi. 6 Ma. vavatthitvana.
                Tato amantayi sattha        savake sasane rate
                marasena abhikkanta       te vijanatha bhikkhavo
                te ca atappamakarum            sutva buddhassa sasanam.
                Vitaragehi pakkamum            nesam lomampi 1- injayum
                sabbe vijitasangama         bhayatita yasassino
                modanti saha bhutehi            savaka te janesutati.
                        Mahasamayasuttam nitthitam sattamam.
                                   ----------
@Footnote: 1 Ma. lomapi.
                                 Sakkapanhasuttam
     [247]   Evamme  sutam  .  ekam  samayam  bhagava  magadhesu  viharati
pacinato  rajagahassa  ambasando  1-  nama  brahmanagamo  tassuttarato
vediyake   pabbate   indasalaguhayam   .   tena   kho   pana   samayena
sakkassa   devanamindassa   ussukkam   udapadi   bhagavantam   dassanaya  .
Athakho   sakkassa   devanamindassa   etadahosi   kaham   nu   kho  bhagava
etarahi   viharati   araham   sammasambuddhoti   .   addasa   kho  sakko
devanamindo    bhagavantam    magadhesu    viharantam   pacinato   rajagahassa
ambasando    nama   brahmanagamo   tassuttarato   vediyake   pabbate
indasalaguhayam   disvana   deve   tavatimse   amantesi  ayam  marisa
bhagava    magadhesu   viharati   pacinato   rajagahassa   ambasando   nama
brahmanagamo    tassuttarato    vediyake    pabbate    indasalaguhayam
yadi    pana    marisa   mayantam   bhagavantam   dassanaya   upasankameyyama
arahantam   sammasambuddhanti  .  evam  bhaddantavati  kho  deva  tavatimsa
sakkassa devanamindassa paccassosum.
     {247.1} Athakho sakko devanamindo pancasikham gandhabbaputtam 2- amantesi
ayam tata pancasikha bhagava magadhesu viharati pacinato rajagahassa ambasando nama
brahmanagamo  tassuttarato  vediyake  pabbate  indasalaguhayam yadi hi 3-
@Footnote: 1 Ma. Yu. ambasanda. ito param idisameva. 2 Ma. gandhabbadevaputtam.
@3 Ma. Yu. hisaddo natthi.
Pana   tata   pancasikha   mayam   tam   bhagavantam   dassanaya  upasankameyyama
arahantam    sammasambuddhanti   .   evam   bhaddantavati   kho   pancasikho
gandhabbaputto  1-  sakkassa  devanamindassa  patissutva  veluvapanduvinam 2-
adaya sakkassa devanamindassa anucariyam upagami.
     {247.2}  Athakho  sakko  devanamindo devehi tavatimsehi parivuto
pancasikhena   gandhabbaputtena   purakkhato  seyyathapi  nama  balava  puriso
samminjitam  va  baham  pasareyya  pasaritam  va baham samminjeyya evameva
kho  devesu  tavatimsesu antarahito magadhesu pacinato rajagahassa ambasando
nama   brahmanagamo   tassuttarato   vediyake  pabbate  paccutthasi .
Tena  kho  pana  samayena  vediyako  pabbato  atiriva  obhasajato  hoti
ambasando   ca   brahmanagamo   yatha  tam  devanam  devanubhavena .
Apissudam   parito   gamesu   manussa   evamahamsu   adittassu  namajja
vediyako   pabbato  jhayatassu  namajja  vediyako  pabbato  jalatassu  3-
namajja  vediyako  kim  su  namajja  vediyako pabbato atiriva obhasajato
ambasando ca brahmanagamoti. Samvigga lomahatthajata ahesum.
     {247.3}   Athakho   sakko   devanamindo  pancasikham  gandhabbaputtam
amantesi   durupasankama   kho   tata   pancasikha   tathagata   madisena
jhayi  jhanarata  tadanantaram  4-  patisallina  yadi  pana  tvam  tata pancasikha
bhagavantam   pathamam   pasadeyyasi   taya   tata   pathamam   pasaditam  paccha
@Footnote: 1 Ma. gandhabbadevaputto. 2 Ma. Yu. beluvapanduvinam. ito param idisameva.
@3 jhayitassu ... jalitassutipi pathadvayena bhavitabbam. 4 Ma. tadantaram.
Mayam     tam     bhagavantam     dassanaya     upasankameyyama     arahantam
sammasambuddhanti     .     evam     bhaddantavati     kho    pancasikho
gandhabbaputto    sakkassa    devanamindassa    patissutva   veluvapanduvinam
adaya      yena     indasalaguha     tenupasankami     upasankamitva
ettavata  me  bhagava  neva  avidure  kho  1-  vasati  naccasannena
saddanca me sossatiti ekamantam atthasi.
     {247.4}    Ekamantam    thito   kho   pancasikho   gandhabbaputto
veluvapanduvinam   adaya   2-   assavesi   ima  ca  gathayo  abhasi
buddhupasanhita    dhammupasanhita    sanghupasanhita    3-   arahantupasanhita
kamupasanhita
     [248] Vande te pitaram bhadde       timbarum suriyavacchase 4-
                yena jatasi kalyani      anandajanani mama.
                Vatova sedatam kanto         paniyamva pipasato
                angiramsi 5- piya mesi       dhammo arahatam 6- iva.
                Aturasseva bhesajjam          bhojanamva jighacchato
                parinibbapayi 7- bhadde    jalantamiva varina.
                Sitodakam pokkharanim            yuttam kinjakkharenuna
                nago ghammabhitattova     ogahe te thanudaram.
                Accankusova nago ca         jitam me tuttatomaram
                karanam nappajanami         sammatto lakkhanuruya.
@Footnote: 1 Ma. avidure bhavissati. 2 Ma. Yu. ayam patho natthi. 3 Si. sanghupasanhitati patho
@na dissati. 4 Si. Yu. suriyavaccase. 5 Ma. angarasi. Yu. angirasi. 6 Ma.
@arahatamiva. 7 Ma. parinibbapaya mam.
                Tayi gadhitacittosmi 1-         cittam viparinamitam
                patiggantum na sakkomi         vankaghattova 2- ambujo.
                Vamuru saja mam bhadde             saja mam mandalocane
                palissaja mam kalyani           etam me abhipatthitam.
                Appako vata me santo         kamo vellitakesiya
                anekabhavo 3- samapadi 4-  arahanteva dakkhina.
                Yam me atthi katam punnam        arahantesu tadisu
                tam me sabbangakalyani       taya saddhim vipaccatam.
                Yam me atthi katam punnam        asmim pathavimandale
                tam me sabbangakalyani       taya saddhim vipaccatam.
                Sakyaputtova jhanena         ekodi nipako sato
                amatam muni jigimsano 5-        tamaham suriyavacchase.
                Yathapi muni nandeyya          patva sambodhimuttamam
                evam nandeyyam kalyani      missabhavam 6- gato taya.
                Sakko ce me varam dajja       tavatimsanamissaro
                taham bhadde vareyyahe       evam kamo dalho mama.
                Salamva na ciram phullam              pitaram te sumedhase
                vandamano namassami         yassasetadisi pajati.
     [249]   Evam   vutte  bhagava  pancasikham  gandhabbaputtam  etadavoca
@Footnote: 1 Ma. ... gedhita .... 2 vankaghasovatipi patho. Ma. vankaghasto va. Yu. vankaghasatova.
@3 anekabhagotipi patho. 4 Ma. samuppadi. 5 Ma. jigisano. 6 Ma. Yu. missibhavam.
Samsandati   kho   te   pancasikha   tantissaro   gitassarena   gitassaro  ca
tantissarena  neva  1-  pana  te  pancasikha  tantissaro  gitassaram ativattati
na  2-  gitassaro  ca  tantissaram  kada  samyulha  pana  te  pancasikha ima
gatha    buddhupasanhita   dhammupasanhita   sanghupasanhita   arahantupasanhita
kamupasanhitati   .  ekamidaham  bhante  samayam  bhagava  uruvelayam  viharati
najja   neranjaraya   tire  ajapalanigrodhe  pathamabhisambuddho  .  tena
kho   panaham   bhante   samayena   bhadda   nama  suriyavacchasa  timbaruno
gandhabbaranno dhita tamabhikankhami.
     {249.1}  Sa  kho pana bhante bhagini parakamini hoti sikhandi 3- nama
matalissa  sangahakassa  putto  tamabhikankhati  .  yato  kho  aham bhante tam
bhaginim   nalattham  kenaci  pariyayena  athaham  veluvapanduvinam  adaya  yena
timbaruno     gandhabbaranno     nivesanam    tenupasankamim    upasankamitva
veluvapanduvinam   assavesim   ima   [4]-  gatha  abhasim  buddhupasanhita
dhammupasanhita sanghupasanhita arahantupasanhita kamupasanhita
           vande te pitaram bhadde        timbarum suriyavacchase
           yena jatasi kalyani      anandajanani mama. .pe.
           Salamva na ciram phullam             pitaram te sumedhase
           vandamano namassami        yassasetadisi pajati.
     [250]  Evam  vutte  bhante  bhadda  suriyavacchasa  mam  etadavoca
na  kho  me  marisa  so  bhagava  sammukha  dittho apica sutoyeva me so
@Footnote: 1 Ma. Yu. na ca pana. 2 Ma. Yu. nasaddo natthi. 3 Ma. sikhandi.
@4 Ma. Yu. ima ca gathayo.
Bhagava   devanam   tavatimsanam   sudhammaya   sabhaya   upanaccantiya  yato
kho  tvam  marisa  tam  bhagavantam  kittesi  hotu  no  ajja  samagamoti .
Soyeva   no  bhante  tassa  bhaginiya  saddhim  samagamo  ahosi  na  1-
vadami tato pacchati.
     {250.1}     Athakho    sakkassa    devanamindassa    etadahosi
patisammodati   kho   2-   pancasikho   gandhabbaputto  bhagavata  bhagava  ca
pancasikhenati   .   athakho   sakko  devanamindo  pancasikham  gandhabbaputtam
amantesi   abhivadehi   me   tvam   tata   pancasikha   bhagavantam  sakko
bhante   devanamindo   samacco   saparijano   bhagavato   pade  sirasa
vandatiti   .   evam  bhaddantavati  kho  pancasikho  gandhabbaputto  sakkassa
devanamindassa   patissutva   bhagavantam   abhivadesi   3-  sakko  bhante
devanamindo   samacco  saparijano  bhagavato  pade  sirasa  vandatiti .
Evam   sukhi   hotu   pancasikha  sakko  devanamindo  samacco  saparijano
sukhakama   hi   deva   manussa  asura  naga  gandhabba  ye  canne
santi puthukayati.
     [251]   Evanca   pana   tathagata  evarupe  mahesakkhe  yakkhe
abhivadanti   .   abhivadito   sakko   devanamindo  bhagavato  indasalaguham
pavisitva   bhagavantam   abhivadetva   ekamantam   atthasi   .   devapi
tavatimsa   indasalaguham   pavisitva   bhagavantam   abhivadetva   ekamantam
atthamsu    .    pancasikhopi    gandhabbaputto    indasalaguham    pavisitva
bhagavantam   abhivadetva  ekamantam  atthasi  .  tena  kho  pana  samayena
@Footnote: 1 Ma. Yu. na cadani. 2 Ma. khosaddo natthi. 3 Ma. abhivadeti.
Indasalaguha  visama  santi  sama  samapadi  sambadha  santi  uruddha 1-
samapadi   andhakaro   guhayam   antaradhayi  aloko  udapadi  yatha  tam
devanam devanubhavena.
     [252]  Athakho  bhagava  sakkam  devanamindam  etadavoca  acchariyamidam
ayasmato     kosiyassa    abbhutamidam    ayasmato    kosiyassa    tava
bahukiccassa   bahukaraniyassa   yadidam   idhagamananti   .   cirapatikaham  bhante
bhagavantam    dassanaya    upasankamitukamo    apica   devanam   tavatimsanam
kehici   kiccakaraniyehi   byavato   evaham  nasakkhim  bhagavantam  dassanaya
upasankamitum   .   ekamidam   bhante   samayam   bhagava   savatthiyam   viharati
salalagarake    .    athakhoham    bhante   savatthim   agamasim   bhagavantam
dassanaya   .   tena   kho   pana   bhante  samayena  bhagava  annatarena
samadhina  nisinno  hoti  .  bhujagi  2-  nama  vessavanassa  maharajassa
paricarika    bhagavantam    paccupatthita    hoti   panjalika   namassamana
titthati.
     {252.1}  Athakhoham  bhante  bhujagim  etadavocam  abhivadehi  me tvam
bhagini   bhagavantam   sakko   bhante   devanamindo   samacco   saparijano
bhagavato   pade   sirasa  vandatiti  .  evam  vutte  bhante  sa  bhujagi
mam   etadavoca   akalo   kho   marisa  bhagavantam  dassanaya  patisallino
bhagavati   .   tenahi   bhagini  yada  bhagava  tamha  samadhimha  vutthito
hoti    atha    mama   vacanena   bhagavantam   abhivadehi   sakko   bhante
@Footnote: 1 Si. Yu. urunda. Ma. urudda. 2 Si. Yu. bhunjati ca nama. Ma. bhujati ca nama.
Devanamindo   samacco  saparijano  bhagavato  pade  sirasa  vandatiti .
Kacci  me  sa  bhante  bhagini  bhagavantam  abhivadesi  sarati  bhagava  tassa
bhaginiya   vacananti   .  abhivadesi  mam  sa  devanaminda  bhagini  saramaham
tassa  bhaginiya  vacanam  apicaham  ayasmato  cakkanemisaddena  1-  tamha
samadhimha   vutthitoti   .   ye  te  bhante  deva  amhehi  pathamataram
tavatimsakayam   upapanna   tesam   me   sammukha  sutam  sammukha  patiggahitam
yada   tathagata   loke   uppajjanti  arahanto  sammasambuddha  dibba
kaya   paripurenti   hayanti   asurakayati   .   tam  me  idam  bhante
sakkhidittham   yato   tathagato   loke   uppanno   araham  sammasambuddho
dibba kaya paripurenti hayanti asurakayati.
     {252.2}  Idheva  bhante kapilavatthusmim gopika nama sakyadhita ahosi
buddhe  pasanna  dhamme  pasanna sanghe pasanna silesu paripurikarini 2- sa
itthicittam   3-  virajetva  purisacittam  4-  bhavetva  kayassa  bheda
parammarana   sugatim   saggam  lokam  upapanna  devanam  tavatimsanam  sahabyatam
amhakam   puttattam   ajjhupagata   tatrapi   nam   evam  jananti  gopako
devaputto  gopako  devaputtoti  .  annepi  bhante  tayo  bhikkhu bhagavati
brahmacariyam    caritva    hinam    gandhabbakayam   upapanna   te   pancahi
kamagunehi   samappita   samangibhuta   paricarayamana   amhakam  upatthanam
agacchanti   amhakam   paricariyam   .   te  amhakam  upatthanam  agate
amhakam   paricariyam   gopako   devaputto   paticodesi  kutomukha  nama
@Footnote: 1 Ma. nemisaddena. 2 Ma. Yu. paripurakarini. ito param idisameva. 3 Ma.
@itthittam. 4 Ma. purisattam. ito param idisameva.
Tumhe   marisa   tassa   bhagavato  dhammam  ayuhittha  1-  aham  hi  nama
itthika   samana   buddhe   pasanna   dhamme  pasanna  sanghe  pasanna
silesu    paripurikarini   itthicittam   virajetva   purisacittam   bhavetva
kayassa   bheda   parammarana   sugatim   saggam   lokam  upapanna  devanam
tavatimsanam    sahabyatam   sakkassa   devanamindassa   puttattam   ajjhupagata
idhapi   mam   evam   jananti  gopako  devaputto  gopako  devaputtoti
tumhe     pana     marisa    bhagavati    brahmacariyam    caritva    hinam
gandhabbakayam    upapanna    duddittharupam    vata    bho   addasama   ye
mayam   addasama   sahadhammike   hinam   gandhabbakayam   upapanneti  .  tesam
bhante   gopakena   devaputtena   paticoditanam  dve  deva  ditthe  va
dhamme   satim   patilabhimsu   kayam   brahmapurohitam   .  eko  pana  devo
kame ajjhavasi.
     [253] Upasika cakkhumato ahosim
                     namampi mayham ahu gopikati
                     buddhe ca dhamme ca abhippasanna
                     sanghancupatthasim pasannacitta.
                     Tasseva buddhassa sudhammataya
                     sakkassa puttomhi mahanubhavo
                     mahajutiko tidivupapanno
                     jananti mam idhapi gopakoti.
@Footnote: 1 Ma. assuttha. Yu. assutva.
                     Addasam bhikkhavo ditthapubbe
                     gandhabbakayupagate vasine
                     ime hi te gotamasavakase
                     ye ca mayam pubbe manussabhuta.
                     Annena panena upatthahimha
                     padupasangayha sake nivesane
                     kutomukha nama ime bhavanto
                     buddhassa dhammam 1- na patiggahesum.
                     Paccattam veditabbo hi dhammo
                     sudesito cakkhumatanubuddho
                     ahampi tumhe va upasamana 2-
                     sutvana ariyanam subhasitani.
                     Sakkassa puttomhi mahanubhavo
                     mahajutiko tidivupapanno
                     tumhe pana setthamupasamana
                     anuttare 3- brahmacariyam caritva.
                     Hinakayam upapanna bhavanto
                     ananuloma bhavatupapatti
                     duddittharupam vata addasama
                     sahadhammike hinakayupapanne.
@Footnote: 1 Ma. ... dhammani patiggahesum. 2 Ma. upasamano. 3 Ma. anuttaram.
                     Gandhabbakayupagata bhavanto
                     devanamagacchatha paricariyam
         agare vasato mayham     imam passa visesatam.
                     Itthi hutva svajja 1- pumomhi deva
                     dibbehi kamehi samangibhuto
                     te codita gotamasavakena
                     samvegamapadu samecca gopakam.
                     Handa vigayama 2- viyayamama
                     ma no mayam parapessa ahumha
                     tesam duve viriyamarabhimsu
                     anussaram gotamasasanani.
                     Idheva cittani virajayitva
                     kamesu adinavamaddasimsu
                     te kamasannojanabandhanani
                     papimato 3- yogani duraccayani.
                     Nagova santani 4- gunani chetva 5-
                     deve tavatimse atikkamimsu
                     saindadeva sapajapatika
                     sabbe sudhammaya sabhayupavittha.
@Footnote: 1 Ma. Yu. svajja pumomhi devo. 2 Ma. viyayama byayama. Yu. vitayama.
@3 Ma. Yu. papimayogani. 4 Ma. sannani. 5 Si. Yu. bhetva.
                     Tesannisinna 1- na atikkamimsu
                     vira viraga virajam karonta
                     te disva samvegamakasi vasavo
                     devabhibhu devaganassa majjhe.
                     Ime hi te hinakayupapanna
                     deve tavatimse atikkamanti
                     samvegajatassava 2- te nisamma
                     [3]- Gopako vasavam ajjhabhasi.
                     Buddho janindatthi manussaloke
                     kamabhibhu sakyamuniti nayati
                     tasseva te putta satiya vihina
                     cudita 4- maya te sati paccalatthum.
                     Tinnam tesam avasinettha eko
                     gandhabbakayupagato vasino
                     dve va 5- sambodhipadanusarino
                     devepi hilenti samahitatta.
                     Etadisi dhammapakasanettha
                     na tattha kim kankhati koci savako
                     nittinnaogham vicikicchachinnam
                     buddham namassama jinam janindam.
@Footnote: 1 Ma. tesam nisinnanam atikkamimsu. Yu. te sannisinnanam .... 2 Ma. Yu.
@samvegajatassa vaco nisamma. 3 Ma. Yu. so .... 4 Ma. codita. 5 Ma. ca. Yu. ceva.
           Yam te dhammam idhannaya     visesam ajjhagamamsu 1- te
           kayam brahmapurohitam         duve tesam visesagu.
           Tassa dhammassa pattiya    agatamhapi 2- marisa
           katavakasa bhagavata       panham pucchemu marisati.
     [254]   Athakho  bhagavato  etadahosi  digharattam  visuddho  kho  ayam
sakko   3-   yankinci   mam   panham   pucchissati  sabbantam  atthasanhitamyeva
pucchissati    no    anatthasanhitam    yancassaham    puttho   byakarissami
tam   khippameva   ajanissatiti   .   athakho   bhagava  sakkam  devanamindam
gathaya ajjhabhasi
           puccha vasava mam panham         yankinci manasicchasi
           tassa tasseva panhassa     aham antam karomi teti.
                            Pathamabhanavaram.
     [255]  Katavakaso  sakko  devanamindo bhagavata 4- imam bhagavantam
pathamam   panham   apucchi   kimsannojana   nu   kho  marisa  deva  manussa
asura   naga   gandhabba   ye  canne  santi  puthukaya  te  avera
adanda    asapatta    abyapajjha    viharemu   averinoti   iti   ca
nesam   hoti   atha   ca   pana  savera  sadanda  sasapatta  sabyapajjha
viharanti  saverinoti  .  ittham  sakko  devanamindo  bhagavantam [5]- panham
apucchi. Tassa bhagava panham puttho byakasi
     {255.1}      issamacchariyasannojana      kho     devanaminda
deva        manussa        asura        naga        gandhabba
@Footnote: 1 Ma. Yu. ajjhagamsu. 2 Ma. agatamhasi. Yu. ... se. 3 Ma. Yu. yakkho.
@4 Yu. ayam patho natthi. 5 Si. Yu. imam pathamam ....
Ye    canne   santi   puthukaya   te   avera   adanda   asapatta
abyapajjha    viharemu    averinoti    iti   ca   nesam   hoti   atha
ca    pana    savera    sadanda    sasapatta   sabyapajjha   viharanta
saverinoti   .   ittham   bhagava   sakkassa  devanamindassa  panham  puttho
byakasi    .    attamano   sakko   devanamindo   bhagavato   bhasitam
abhinandi    anumodi    evametam    bhagava    evametam   sugata   tinna
mettha     kankha    vigata    kathamkatha    bhagavato    panhaveyyakaranam
sutvati.
     [256]  Itiha  sakko  devanamindo  bhagavato  bhasitam  abhinanditva
anumoditva    bhagavantam    uttarim   panham   apucchi   issamacchariyam   pana
marisa   kimnidanam  kimsamudayam  kimjatikam  kimpabhavam  kismim  hi  sati  issamacchariyam
hoti kismim hi asati issamacchariyam na hotiti.
     {256.1}    Issamacchariyam    kho   devanaminda   piyappiyanidanam
piyappiyasamudayam     piyappiyajatikam    piyappiyapabhavam    piyappiye    sati
issamacchariyam hoti piyappiye asati issamacchariyam na hotiti.
     {256.2}   Piyappiyam   pana   marisa   kimnidanam  kimsamudayam  kimjatikam
kimpabhavam  kismim  sati  piyappiyam  hoti  kismim  asati  piyappiyam  na  hotiti.
Piyappiyam    kho    devanaminda    chandanidanam   chandasamudayam   chandajatikam
chandapabhavam   chande   sati   piyappiyam   hoti   chande   asati   piyappiyam
na hotiti.
     {256.3}     Chando    pana    marisa    kimnidano    kimsamudayo
kimjatiko kimpabhavo kismim sati
Chando   hoti   kismim   asati   chando   na   hotiti   .   chando  kho
devanaminda       vitakkanidano       vitakkasamudayo      vitakkajatiko
vitakkapabhavo   vitakke   sati   chando   hoti   vitakke   asati   chando
na hotiti.
     {256.4}   Vitakko   pana  marisa  kimnidano  kimsamudayo  kimjatiko
kimpabhavo  kismim  sati  vitakko  hoti  kismim  asati  vitakko  na  hotiti .
Vitakko        kho        devanaminda       papancasannasankhanidano
papancasannasankhasamudayo papancasannasankhajatiko
papancasannasankhapabhavo       papancasannasankhaya      sati      vitakko
hoti papancasannasankhaya asati vitakko na hotiti.
     [257]   Kathampatipanno   pana   marisa   bhikkhu   papancasannasankha-
nirodhasaruppagaminipatipadam patipanno hotiti.
     {257.1}  Somanassam caham 1- devanaminda duvidhena vadami sevitabbampi
asevitabbampi   domanassam   caham  devanaminda  duvidhena  vadami  sevitabbampi
asevitabbampi   upekkham   caham   devanaminda  duvidhena  vadami  sevitabbampi
asevitabbampi   somanassam   caham  devanaminda  duvidhena  vadami  sevitabbampi
asevitabbampiti  .  iti  kho  panetam  vuttam  kincetam  paticca  vuttam. Tattha
yam  janna  somanassam  imam  kho  me  somanassam  sevato  akusala  dhamma
abhivaddhanti     kusala    dhamma    parihayantiti    evarupam    somanassam
na     sevitabbam     .     tattha    yam    janna    somanassam    imam
@Footnote: 1 Si. Yu. sabbavaresu pahanti patho dissati. Ma. paham.
Kho   me   somanassam   sevato   akusala   dhamma   parihayanti  kusala
dhamma   abhivaddhantiti   evarupam   somanassam   sevitabbam  .  tattha  yance
savitakkam   savicaram   yance   avitakkam  avicaram  ye  avitakke  avicare
[1]-  Panitatare  somanassam  caham  devanaminda  duvidhena vadami sevitabbampi
asevitabbampiti. Iti yantam vuttam idametam paticca vuttam.
     {257.2}  Domanassam  caham  devanaminda  duvidhena vadami sevitabbampi
asevitabbampiti  .  iti  kho  panetam  vuttam  kincetam  paticca  vuttam. Tattha
yam   janna   domanassam   imam   kho   me   domanassam  sevato  akusala
dhamma   abhivaddhanti   kusala   dhamma   parihayantiti   evarupam  domanassam
na   sevitabbam  .  tattha  yam  janna  domanassam  imam  kho  me  domanassam
sevato   akusala   dhamma   parihayanti   kusala   dhamma   abhivaddhantiti
evarupam  domanassam  sevitabbam  .  tattha  yance  savitakkam  savicaram  yance
avitakkam   avicaram   ye  avitakke  avicare  panitatare  domanassam  caham
devanaminda   duvidhena   vadami  sevitabbampi  asevitabbampiti  .  iti  yantam
vuttam idametam paticca vuttam.
     {257.3}  Upekkham  caham  devanaminda  duvidhena  vadami sevitabbampi
asevitabbampiti  .  iti  kho  panetam  vuttam  kincetam  paticca  vuttam. Tattha
yam   janna   upekkham  imam  kho  me  upekkham  sevato  akusala  dhamma
abhivaddhanti    kusala   dhamma   parihayantiti   evarupa   upekkha   na
sevitabba   .   tattha   yam   janna   upekkham  imam  kho  me  upekkham
@Footnote: 1 Ma. te. Si. Yu. se. ito param idisameva.
Sevato   akusala   dhamma   parihayanti   kusala   dhamma   abhivaddhantiti
evarupa   upekkha   sevitabba   .   tattha  yance  savitakkam  savicaram
yance    avitakkam    avicaram    ye   avitakke   avicare   panitatare
upekkham  caham  devanaminda  duvidhena  vadami  sevitabbampi  asevitabbampiti.
Iti yantam vuttam idametam paticca vuttam.
     {257.4}   Evampatipanno   kho  devanaminda  bhikkhu  papancasanna-
sankhanirodhasaruppagaminipatipadam   patipanno   hotiti   .   ittham   bhagava
sakkassa   devanamindassa   panham  puttho  byakasi  .  attamano  sakko
devanamindo  bhagavato  bhasitam  abhinandi  anumodi evametam bhagava evametam
sugata   tinna   mettha  kankha  vigata  kathamkatha  bhagavato  panhabyakaranam
sutvati.
     [258]  Itiha  sakko  devanamindo  bhagavato  bhasitam  abhinanditva
anumoditva   bhagavantam   uttarim   1-  panham  apucchi  katham  patipanno  pana
marisa   bhikkhu   patimokkhasamvaraya   patipanno   hotiti  .  kayasamacaram
caham    devanaminda    duvidhena    vadami    sevitabbampi    asevitabbampi
vacisamacaram  caham  devanaminda  duvidhena  vadami  sevitabbampi  asevitabbampi
pariyesanam caham devanaminda duvidhena vadami sevitabbampi asevitabbampi.
     {258.1}   Kayasamacaram   caham   devanaminda   duvidhena  vadami
sevitabbampi    asevitabbampiti   .   iti   kho   panetam   vuttam   kincetam
paticca   vuttam   .   tattha   yam   janna   kayasamacaram  imam  kho  me
@Footnote: 1 Ma. utatari.
Kayasamacaram   sevato   akusala   dhamma   abhivaddhanti   kusala  dhamma
parihayantiti   evarupo   kayasamacaro   na   sevitabbo  .  tattha  yam
janna   kayasamacaram   imam   kho  me  kayasamacaram  sevato  akusala
dhamma  parihayanti  kusala  dhamma  abhivaddhantiti  evarupo  kayasamacaro
sevitabbo   .   kayasamacaram   caham   devanaminda   duvidhena   vadami
sevitabbampi asevitabbampiti. Iti yantam vuttam idametam paticca vuttam.
     {258.2}   Vacisamacaram   caham   devanaminda   duvidhena   vadami
sevitabbampi    asevitabbampiti   .   iti   kho   panetam   vuttam   kincetam
paticca   vuttam   .   tattha   yam   janna   vacisamacaram   imam  kho  me
vacisamacaram   sevato   akusala   dhamma   abhivaddhanti   kusala   dhamma
parihayantiti   evarupo   vacisamacaro   na   sevitabbo   .  tattha  yam
janna   vacisamacaram   imam   kho   me   vacisamacaram  sevato  akusala
dhamma   parihayanti  kusala  dhamma  abhivaddhantiti  evarupo  vacisamacaro
sevitabbo    .   vacisamacaram   caham   devanaminda   duvidhena   vadami
sevitabbampi asevitabbampiti. Iti yantam vuttam idametam paticca vuttam.
     {258.3}    Pariyesanam    caham   devanaminda   duvidhena   vadami
sevitabbampi    asevitabbampiti   .   iti   kho   panetam   vuttam   kincetam
paticca   vuttam  .  tattha  yam  janna  pariyesanam  imam  kho  me  pariyesanam
sevato   akusala   dhamma   abhivaddhanti   kusala   dhamma   parihayantiti
evarupa   pariyesana   na   sevitabba  .  tattha  yam  janna  pariyesanam
Imam   kho   me  pariyesanam  sevato  akusala  dhamma  parihayanti  kusala
dhamma   abhivaddhantiti   evarupa   pariyesana   sevitabba  .  pariyesanam
caham   devanaminda   duvidhena   vadami   sevitabbampi   asevitabbampiti  .
Iti yantam vuttam idametam paticca vuttam.
     {258.4}  Evampatipanno  kho  devanaminda  bhikkhu patimokkhasamvaraya
patipanno hotiti.
     [259]  Kathampatipanno  pana  marisa  bhikkhu  indriyasamvaraya  patipanno
hotiti   .   cakkhuvinneyyam   rupam   caham   devanaminda  duvidhena  vadami
sevitabbampi   asevitabbampi   .   sotavinneyyam   saddam  caham  devanaminda
duvidhena   vadami   sevitabbampi   asevitabbampi   .   ghanavinneyyam   gandham
caham    devanaminda   duvidhena   vadami   sevitabbampi   asevitabbampi  .
Jivhavinneyyam   rasam  caham  devanaminda  .pe.  kayavinneyyam  photthabbam
caham   devanaminda   .pe.   manovinneyyam   dhammam   caham  devanaminda
duvidhena vadami sevitabbampi asevitabbampiti.
     {259.1}  Evam  vutte  sakko  devanamindo  bhagavantam etadavoca
imassa  kho  aham  bhante  bhagavata  sankhittena  bhasitassa  evam vittharena
attham   ajanami  yatharupam  bhante  cakkhuvinneyyam  rupam  sevato  akusala
dhamma   abhivaddhanti   kusala  dhamma  parihayantiti  evarupam  cakkhuvinneyyam
rupam  na  sevitabbam  .  yatharupanca  kho  bhante  cakkhuvinneyyam rupam sevato
akusala   dhamma   parihayanti   kusala   dhamma   abhivaddhantiti   evarupam
cakkhuvinneyyam   rupam  sevitabbam  .  yatharupanca  kho  bhante  sotavinneyyam
Saddam    sevato    .pe.    ghanavinneyyam    gandham   sevato   .pe.
Jivhavinneyyam    rasam    sevato    .pe.    kayavinneyyam   photthabbam
sevato    .pe.    manovinneyyam   dhammam   sevato   akusala   dhamma
abhivaddhanti    kusala   dhamma   parihayantati   evarupo   manovinneyyo
dhammo   na   sevitabbo   .   yatharupanca   kho   bhante  manovinneyyam
dhammam    sevato    akusala    dhamma    parihayanti    kusala   dhamma
abhivaddhantiti    evarupo    manovinneyyo    dhammo    sevitabbo  .
Imassa  kho  aham  bhante  bhagavata  sankhittena  bhasitassa  evam vittharena
attham   ajananto   tinna   mettha   kankha  vigata  kathamkatha  bhagavato
panhaveyyakaranam sutvati.
     [260]  Itiha  sakko  devanamindo  bhagavato  bhasitam  abhinanditva
anumoditva   bhagavantam   uttarim   panham   apucchi   sabbe   va   nu  kho
marisa    samanabrahmana    ekantavada   ekantasila   ekantacchanda
ekantaajjhosanati   .   na   kho  devanaminda  sabbe  samanabrahmana
ekantavada    ekantasila   ekantacchanda   ekantaajjhosanati  .
Kasma    pana    marisa    na   sabbe   samanabrahmana   ekantavada
ekantasila    ekantacchanda    ekantaajjhosanati    .   anekadhatu
nanadhatu   kho  devanaminda  loko  tasmim  anekadhatumhi  nanadhatumhi
loke   yam   yadeva   satta   dhatum   abhinivisanti   tam  tadeva  thamasa
paramasa    abhinivissa    voharanti    idameva    saccam    moghamannanti
Tasma    na    sabbe    samanabrahmana    ekantavada   ekantasila
ekantacchanda ekantaajjhosanati .pe.
     [261]  Sabbe  va  nu  kho  marisa  samanabrahmana  accantanittha
accantayogakkhemi   accantabrahmacari   accantapariyosanati   .  na  kho
devanaminda    sabbe   samanabrahmana   accantanittha   accantayogakkhemi
accantabrahmacari   accantapariyosanati   .   kasma   pana   marisa  na
sabbe       samanabrahmana       accantanittha      accantayogakkhemi
accantabrahmacari   accantapariyosanati   .  ye  kho  te  devanaminda
bhikkhu    tanhasankhayavimutta    te    accantanittha    accantayogakkhemi
accantabrahmacari   accantapariyosana  tasma  na  sabbe  samanabrahmana
accantanittha accantayogakkhemi accantabrahmacari accantapariyosanati.
     {261.1}    Ittham    bhagava    sakkassa   devanamindassa   panham
puttho   byakasi   .  attamano  sakko  devanamindo  bhagavato  bhasitam
abhinandi   anumodi   evametam   bhagava   evametam  sugata  tinna  mettha
kankha vigata kathamkatha bhagavato panhaveyyakaranam sutvati.
     [262]  Itiha  sakko  devanamindo  bhagavato  bhasitam  abhinanditva
anumoditva    bhagavantam   etadavoca   eja   bhante   rogo   eja
gando   eja   sallam   eja   imam   purisam  parikaddhati  tassa  tasseva
bhavassa abhinibbattiya 1- tasma ayam puriso uccavacamapajjati.
@Footnote: 1 abhinipphattiyati va patho.
     {262.1}   Yesaham   bhante   panhanam   ito  bahiddha  annesu
samanabrahmanesu   okasakammampi   nalattham   te  me  bhagavata  byakata
digharattanupassata   1-  yanca  pana  2-  me  vicikicchakathamkathasallam  tanca
bhagavata   abbulhanti   .   abhijanasi   no   tvam   devanaminda  ime
panhe   anne   samanabrahmane   pucchitoti   .   abhijanamaham   bhante
ime   panhe   anne   samanabrahmane   pucchitoti   .   yathakatham  pana
te  devanaminda  byakarimsu  3-  sace  te  agaru  bhasassuti  .  na kho
me bhante garu yatthassa bhagava nisinno bhagavantarupo cati.
     {262.2}  Tenahi  devanaminda  bhasassuti  .  yesaham  4- bhante
mannami     samanabrahmana     arannaka    pantasenasanati    tyaham
upasankamitva   ime  panhe  pucchami  te  maya  puttha  na  sampayanti
asampayanta    mamamyeva   patipucchanti   konamo   ayasmati   tesaham
puttho  byakaromi  aham  kho  marisa  sakko  devanamindoti  te mamamyeva
uttarim   patipucchanti   kim   panayasma   devanaminda   5-  kammam  katva
imam   thanam   pattoti   tesaham   yathasutam   yathapariyattam  dhammam  desemi
te   tavatakeneva   attamana   honti   sakko  ca  no  devanamindo
dittho    yanca    no    apucchimha    tanca   no   byakasiti   te
annadatthum   mamamyeva   savaka   sampajjanti   na   caham  tesam  aham  kho
pana   bhante   bhagavato   savako   sotapanno   avinipatadhammo  niyato
@Footnote: 1 Ma. digharattanusayitanca pana me. Si. Yu. digharattanusayino yanca pana ....
@2 tanca panati va patho. 3 Ma. Yu. byakamsu. 4 Ma. yesvaham. 5 Si. Yu.
@devanamindo.
Sambodhiparayanoti   .   abhijanasi  no  tvam  devanaminda  ito  pubbe
evarupam    vedapatilabham   somanassapatilabhanti   .   abhijanamaham   bhante
ito   pubbe   evarupam   vedapatilabham   somanassapatilabhanti  .  yathakatham
pana   tvam   devanaminda  abhijanasi  ito  pubbe  evarupam  vedapatilabham
somanassapatilabhanti.
     [263]  Bhutapubbam  bhante devasurasangamo samupabyulho 1- ahosi.
Tasmim  kho  pana  bhante  sangame  deva  jinimsu  asura  va  parajayimsu.
Tassa    mayham   bhante   tam   sangamam   abhivijinitva   abhivijitasangamassa
etadahosi   ya   cevadani   dibba   oja   ya  ca  asura  oja
ubhayamettha   2-   deva   paribhunjissantiti   so  kho  pana  me  bhante
vedapatilabho    somanassapatilabho    sadandavacaro    sasatthavacaro   na
nibbidaya   na   viragaya  na  nirodhaya  na  upasamaya  na  abhinnaya  na
sambodhaya   na   nibbanaya   samvattati  yo  kho  pana  me  ayam  bhante
bhagavato    dhammam    sutva    vedapatilabho    somanassapatilabho    so
adandavacaro    asatthavacaro    ekantanibbibaya   viragaya   nirodhaya
upasamaya abhinnaya sambodhaya nibbanaya samvattatiti.
     {263.1}  Katham  3-  pana  tvam  devanaminda  atthavasam sampassamano
evarupam  vedapatilabham  somanassapatilabham  pavedesiti  .  cha  kho aham bhante
atthavase sampassamano evarupam vedapatilabham somanassapatilabham pavedemi.
@Footnote: 1 Si. Yu. samupabbulho. 2 Si. Ma. ubhayametam. 3 Ma. Yu. kim.
     [264] Idheva titthamanassa           devabhutassa me sato
                punevayu 1- va me laddho     evam janahi marisati
imam  kho  aham  bhante  pathamam  atthavasam  sampassamano  evarupam vedapatilabham
somanassapatilabham pavedemi.
     [265] Cutaham diviya kaya          ayum hitva amanusam
                amulho gabbhamessami 2- yattha me ramati manoti
imam  kho  aham  bhante  dutiyam  atthavasam  sampassamano  evarupam vedapatilabham
somanassapatilabham pavedemi.
     [266] Svaham amulhapanhassa      viharam sasane rato
                nayena viharissami           sampajano patissatoti
imam  kho  aham  bhante  tatiyam  atthavasam  sampassamano  evarupam vedapatilabham
somanassapatilabham pavedemi.
     [267] Nayena ca me parato         sambodhi ce bhavissati
                annata viharissami      sveva anto bhavissatiti
imam  kho  aham  bhante  catuttham  atthavasam  sampassamano evarupam vedapatilabham
somanassapatilabham pavedemi.
     [268] Cutaham manusa kaya       ayum hitvana manusam
                puna devo bhavissami           devalokasmimuttamoti
imam  kho  aham  bhante  pancamam  atthavasam  sampassamano evarupam vedapatilabham
somanassapatilabham pavedemi.
@Footnote: 1 Ma. Yu. punarayu ca .... 2 Yu. gabbhamissami.
     [269] Te panitatara deva          akanittha yasassino
                antime vattamanamhi         so nivaso bhavissatiti
imam  kho  aham  bhante  chattham  atthavasam  sampassamano  evarupam vedapatilabham
somanassapatilabham   pavedemi   .   ime  kho  aham  bhante  cha  atthavase
sampassamano evarupam vedapatilabham somanassapatilabham pavedemi.
     [270] Apariyositasankappo         vicikicchakathamkathi
                vicaram 1- dighamaddhanam           anvesanto tathagatam.
                Yassa 2- mannami samane   pavivittaviharino
                sambuddha iti mannamano   gacchami te 3- upasitum.
                Katham aradhana hoti              katham hoti viradhana
                iti puttha na sambhonti 4-   magge patipadasu ca.
                Tyassa 5- yada mam jananti   sakko devanamagato
                tyassa 6- mameva pucchanti     kim katva papuni idam.
                Tesam yathasutam dhammam               desayami jane sutam 7-
                tena attamana honti          dittho no vasavoti ca.
                Yada ca sambuddhamaddakkhim     vicikicchavitaranam
                somhi vitabhayo ajja            sambuddham payirupasayim 8-
                tanhasallassa hantaram      buddham appatipuggalam
@Footnote: 1 Ma. vicarim. Yu. vicari. 2 Ma. Yu. yassu. 3 Si. no. 4 Ma. na sampayanti.
@5-6 Ma. tyassu tyassu. 7 Ma. janesuta. 8 Ma. Yu. payirupasiya.
                Aham vande mahaviram                buddhamadiccabandhunam.
                Yam karomase 1- brahmuno       samam devehi marisa
                tadajja tuyham dassami           handa samam karoma te.
                Tvameva sivam 2- sambuddho      tuvam sattha anuttaro
                sadevakasmim lokasmim             natthi te patipuggaloti.
     [271]  Athakho  sakko devanamindo pancasikham gandhabbaputtam amantesi
bahupakaro  kho  mesi  tvam  tata  pancasikha yam tvam  bhagavantam pathamam pasadesi
taya   tata   pathamam   pasaditam   paccha    mayam   tam  bhagavantam  dassanaya
upasankamimha    arahantam    sammasambuddham    pettike   [3]-   thane
thapayissami   gandhabbaraja   bhavissasi   bhaddanca   te   suriyavacchasam  dammi
sa hi te abhipatthitati.
     {271.1}  Athakho  sakko  devanamindo  panina pathavim paramasitva
tikkhattum udanam udanesi
           namo tassa bhagavato arahato sammasambuddhassa.
           Namo tassa bhagavato arahato sammasambuddhassa.
           Namo tassa bhagavato arahato sammasambuddhassati.
     [272]   Imasminca   pana   veyyakaranasmim   bhannamane   sakkassa
devanamindassa     virajam     vitamalam    dhammacakkhum    udapadi    yankinci
samudayadhammam      sabbantam      nirodhadhammanti     annesanca     asitiya
devatasahassanam   .   iti   ye  sakkena  devanamindena  ajjhitthapanha
@Footnote: 1 Ma. karomasi. 2 Ma. asi. 3 Ma. va.
Puttha   te   bhagavata   byakata   .   tasma  imassa  veyyakaranassa
sakkapanhotveva adhivacananti.
                 Sakkapanhasuttam nitthitam atthamam.
                   ----------------
                     Mahasatipatthanasuttam
     [273] Evamme sutam. Ekam samayam bhagava kurusu viharati kammasadammam 1-
nama kurunam nigamo. Tatra kho bhagava bhikkhu amantesi bhikkhavoti. Bhadanteti 2-
te bhikkhu bhagavato paccassosum .  bhagava etadavoca
     {273.1}   ekayano   ayam  bhikkhave  maggo  sattanam  visuddhiya
sokaparidevanam    samatikkamaya   dukkhadomanassanam   atthangamaya   nayassa
adhigamaya   nibbanassa   sacchikiriyaya   yadidam   cattaro  satipatthana .
Katame   cattaro   .  idha  bhikkhave  bhikkhu  kaye  kayanupassi  viharati
atapi    sampajano    satima    vineyya    loke   abhijjhadomanassam
vedanasu   vedananupassi   viharati   atapi  sampajano  satima  vineyya
loke    abhijjhadomanassam    citte    cittanupassi    viharati   atapi
sampajano    satima    vineyya    loke    abhijjhadomanassam   dhammesu
dhammanupassi   viharati   atapi   sampajano   satima   vineyya   loke
abhijjhadomanassam.
                  Uddesavarakatha nitthita.
     [274]  Kathanca  [3]-  bhikkhave  bhikkhu kaye kayanupassi viharati.
Idha   bhikkhave   bhikkhu  arannagato  va  rukkhamulagato  va  sunnagaragato
va   nisidati   pallankam   abhujitva   ujum   kayam  panidhaya  parimukham  satim
upatthapetva   .   so   sato   va  assasati  sato  4-  passasati  digham
@Footnote: 1 Ma. Yu. kammasadhammam nama. 2 Ma. bhaddanteti. 3 Ma. pana. 4 Ma. satova.
Va   assasanto   digham   assasamiti   pajanati   digham   va  passasanto
digham   passasamiti   pajanati   rassam   va  assasanto  rassam  assasamiti
pajanati    rassam    va    passasanto   rassam   passasamiti   pajanati
sabbakayapatisamvedi      assasissamiti      sikkhati      sabbakayapatisamvedi
passasissamiti     sikkhati     passambhayam     kayasankharam    assasissamiti
sikkhati passambhayam kayasankharam passasissamiti sikkhati.
     {274.1}  Seyyathapi  bhikkhave dakkho bhamakaro va bhamakarantevasi
va  digham  va  anchanto  1-  digham  anchamiti pajanati rassam va anchanto
rassam   anchamiti   pajanati   evameva   kho  bhikkhave  bhikkhu  digham  va
assasanto   digham   assasamiti   pajanati   digham   va   passasanto  digham
passasamiti    pajanati    rassam   va   assasanto   rassam   assasamiti
pajanati    rassam    va    passasanto   rassam   passasamiti   pajanati
sabbakayapatisamvedi      assasissamiti      sikkhati      sabbakayapatisamvedi
passasissamiti   sikkhati   passambhayam   kayasankharam   assasissamiti   sikkhati
passambhayam    kayasankharam    passasissamiti   sikkhati   .   iti   ajjhattam
va   kaye   kayanupassi   viharati   bahiddha  va  kaye  kayanupassi
viharati     ajjhattabahiddha     va     kaye    kayanupassi    viharati
samudayadhammanupassi   va   kayasmim   viharati  vayadhammanupassi  va  kayasmim
viharati   samudayavayadhammanupassi   va   kayasmim  viharati  .  atthi  kayoti
@Footnote: 1 anjantotipi acchantotipi patho.
Va    panassa    sati    paccupatthita    hoti   yavadeva   nanamattaya
patissatimattaya   .   anissito   ca   viharati   na   ca   kinci   loke
upadiyati. Evampi [1]- bhikkhave bhikkhu kaye kayanupassi viharati.
                   Anapanapabbam nitthitam.
     [275]   Puna   caparam   bhikkhave   bhikkhu  gacchanto  va  gacchamiti
pajanati     thito    va    thitomhiti    pajanati    nisinno    va
nisinnomhiti    pajanati   sayano   va   sayanomhiti   pajanati  .
Yatha    yatha   va   panassa   kayo   panihito   hoti   tatha   tatha
nampajanati   2-   .   iti  ajjhattam  va  kaye  kayanupassi  viharati
bahiddha    va    kaye   kayanupassi   viharati   ajjhattabahiddha   va
kaye   kayanupassi   viharati   samudayadhammanupassi   va  kayasmim  viharati
vayadhammanupassi    va    kayasmim    viharati   samudayavayadhammanupassi   va
kayasmim   viharati   .   atthi   kayoti   va  panassa  sati  paccupatthita
hoti    yavadeva    nanamattaya   patissatimattaya   .   anissito   ca
viharati   na   ca   kinci   loke  upadiyati  .  evampi  bhikkhave  bhikkhu
kaye kayanupassi viharati.
                   Iriyapathapabbam nitthitam.
     [276]   Puna   caparam   bhikkhave   bhikkhu   abhikkante   patikkante
sampajanakari    hoti    alokite    vilokite   sampajanakari   hoti
samminjite    pasarite    sampajanakari   hoti   sanghatipattacivaradharane
@Footnote: 1 Ma. kho. sabbattha idisameva. 2 Ma. nam pajanati.
Sampajanakari   hoti   asite   pite   khayite   sayite  sampajanakari
hoti    uccarapassavakamme    sampajanakari    hoti    gate    thite
nisinne   sutte  jagarite  bhasite  tunhibhave  sampajanakari  hoti .
Iti   ajjhattam   va   kaye  kayanupassi  viharati  bahiddha  va  kaye
kayanupassi    viharati    ajjhattabahiddha    va    kaye   kayanupassi
viharati    samudayadhammanupassi    va    kayasmim   viharati   vayadhammanupassi
va   kayasmim   viharati   samudayavayadhammanupassi   va  kayasmim  viharati .
Atthi    kayoti   va   panassa   sati   paccupatthita   hoti   yavadeva
nanamattaya  patissatimattaya  .  anissito  ca  viharati  na  ca kinci loke
upadiyati. Evampi bhikkhave bhikkhu kaye kayanupassi viharati.
                   Sampajannapabbam nitthitam.
     [277]  Puna  caparam  bhikkhave  bhikkhu  imameva  kayam  uddham padatala
adho     kesamatthaka     tacapariyantam     purannanappakarassa    asucino
paccavekkhati   atthi   imasmim  kaye  kesa  loma  nakha  danta  taco
mamsam   naharu   atthi   atthiminjam   vakkam   hadayam   yakanam   kilomakam  pihakam
papphasam    antam    antagunam    udariyam   karisam   pittam   semham   pubbo
lohitam    sedo   medo   assu   vasa   khelo   singhanika   lasika
muttanti.
     {277.1}   Seyyathapi   bhikkhave   ubhatomukha  mutoli  1-  pura
nanavihitassa   dhannassa   seyyathidam   salinam   vihinam   mugganam   masanam
@Footnote: 1 putolitipi patho. Ma. putoli Yu. mutoli.
Tilanam   tandulanam   tamenam   cakkhuma   puriso  muncitva  paccavekkheyya
ime  sali  ime  vihi  ime mugga ime masa ime tila ime tandulati
evameva   kho   bhikkhave   bhikkhu  imameva  kayam  uddham  padatala  adho
kesamatthaka    tacapariyantam    purannanappakarassa   asucino   paccavekkhati
atthi  imasmim  kaye  kesa  loma  nakha  danta  taco mamsam naharu atthi
atthiminjam   vakkam   hadayam   yakanam  kilomakam  pihakam  papphasam  antam  antagunam
udariyam  karisam  pittam  semham  pubbo  lohitam sedo medo assu vasa khelo
singhanika lasika muttanti.
     {277.2}  Iti  ajjhattam  va  kaye  kayanupassi  viharati bahiddha
va  kaye  kayanupassi  viharati  ajjhattabahiddha  va  kaye kayanupassi
viharati    samudayadhammanupassi    va    kayasmim   viharati   vayadhammanupassi
va   kayasmim   viharati   samudayavayadhammanupassi   va  kayasmim  viharati .
Atthi    kayoti   va   panassa   sati   paccupatthita   hoti   yavadeva
nanamattaya   patissatimattaya   .   anissito   ca  viharati  na  ca  kinci
loke upadiyati. Evampi bhikkhave bhikkhu kaye kayanupassi viharati.
                 Patikulamanasikarapabbam nitthitam.
     [278]   Puna   caparam   bhikkhave   bhikkhu   imameva  kayam  yathathitam
yathapanihitam   dhatuso   paccavekkhati   atthi   imasmim   kaye   pathavidhatu
apodhatu   tejodhatu   vayodhatuti   .   seyyathapi  bhikkhave  dakkho
goghatako   va   goghatakantevasi  va  gavim  vadhitva  catummahapathe
Vilaso   pativibhajitva   nisinno   assa   evameva   kho  bhikkhave  bhikkhu
imameva    kayam   yathathitam   yathapanihitam   dhatuso   paccavekkhati   atthi
imasmim   kaye   pathavidhatu  apodhatu  tejodhatu  vayodhatuti  .  iti
ajjhattam va .pe. Viharati.
                  Dhatumanasikarapabbam nitthitam.
     [279]   Puna   caparam  bhikkhave  bhikkhu  seyyathapi  passeyya  sariram
sivathikaya  1-  chadditam  ekahamatam  va  dvihamatam va tihamatam va uddhumatakam
vinilakam   vipubbakajatam   .   so   imameva  kayam  upasamharati  ayampi  kho
kayo  evamdhammo  evambhavi  evamanatitoti  .  iti  ajjhattam  va .pe.
Viharati.
     [280]   Puna   caparam  bhikkhave  bhikkhu  seyyathapi  passeyya  sariram
sivathikaya   chadditam   kakehi   va   khajjamanam   kulalehi  va  khajjamanam
gijjhehi  va  khajjamanam  [2]-  suvanehi  va  khajjamanam  sigalehi  va
khajjamanam   vividhehi   va   panakajatehi   khajjamanam   .  so  imameva
kayam upasamharati ayampi kho kayo evamdhammo evambhavi evamanatitoti.
     {280.1}  Iti  ajjhattam  va kaye kayanupassi viharati bahiddha va
kaye   kayanupassi   viharati   ajjhattabahiddha  va  kaye  kayanupassi
viharati    samudayadhammanupassi    va    kayasmim   viharati   vayadhammanupassi
va   kayasmim   viharati   samudayavayadhammanupassi   va  kayasmim  viharati .
Atthi    kayoti   va   panassa   sati   paccupatthita   hoti   yavadeva
@Footnote: 1 Ma. sabbattha sivathikaya. 2 Ma. kankehi va khajjamanam sunakhehi va khajjamanam
@byagghehi va khajjamanam dipihi va khajjamanam singalehi va ....
Nanamattaya   patissatimattaya   .   anissito   ca  viharati  na  ca  kinci
loke upadiyati. Evampi bhikkhave bhikkhu kaye kayanupassi viharati.
     [281]   Puna   caparam  bhikkhave  bhikkhu  seyyathapi  passeyya  sariram
sivathikaya chadditam atthisankhalikam 1- samamsalohitam naharusambandham .pe.
     [282] Atthisankhalikam nimmamsalohitamakkhitam naharusambandham .pe.
     [283] Atthisankhalikam apagatamamsalohitam naharusambandham .pe.
     [284]  Atthikani  apagatanaharusambandhani  2-  disavidisavikkhittani
annena  hatthatthikam  annena  padatthikam  [3]-  annena  janghatthikam annena
urutthikam   annena  katatthikam  4-  annena  pitthatthikam  annena  kantakatthikam
annena     phasukatthikam     annena     uratthikam    annena    amsatthikam
annena   bahutthikam   annena   givatthikam   annena   hanukatthikam   annena
dantatthikam   annena   sisakataham   .   so   imameva   kayam   upasamharati
ayampi kho kayo evamdhammo evambhavi evamanatitoti.
     {284.1}  Iti  ajjhattam  va  kaye  kayanupassi  viharati bahiddha
va  kaye  kayanupassi  viharati  ajjhattabahiddha  va  kaye kayanupassi
viharati   samudayadhammanupassi   va   kayasmim   viharati  vayadhammanupassi  va
kayasmim  viharati  samudayavayadhammanupassi  va  kayasmim viharati. Atthi kayoti
@Footnote: 1 Ma. atthikasankhalikam. ito param idisameva. 2 Si. apakatasambandhani. imasminca
@pabbe hatthatthikam padatthikam janghatthikam uratthikam katatthikam pitthikantakanti evam
@pathakkamo dissati. 3 Ma. gopphakatthikam .... 4 Ma. katittham ... phasukatthikam
@pitthitthikam ... khandhatthikam ... annena givatthikam ....
Va    panassa    sati    paccupatthita    hoti   yavadeva   nanamattaya
patissatimattaya   .   anissito   ca   viharati   na   ca   kinci   loke
upadiyati. Evampi bhikkhave bhikkhu kaye kayanupassi viharati.
     [285]   Puna   caparam  bhikkhave  bhikkhu  seyyathapi  passeyya  sariram
sivathikaya chadditam atthikani setani sankhavannasannibhani 1- .pe.
     [286] Atthikani punjakitani terovassikani .pe.
     [287]   Atthikani   putini  cunnakajatani  .  so  imameva  kayam
upasamharati   ayampi   kho  kayo  evamdhammo  evambhavi  evamanatitoti .
Iti   ajjhattam   va   kaye  kayanupassi  viharati  bahiddha  va  kaye
kayanupassi   viharati   ajjhattabahiddha   va  kaye  kayanupassi  viharati
samudayadhammanupassi   va   kayasmim   viharati  vayadhammanupassi  va  kayasmim
viharati   samudayavayadhammanupassi   va   kayasmim  viharati  .  atthi  kayoti
va    panassa    sati    paccupatthita    hoti   yavadeva   nanamattaya
patissatimattaya   .   anissito   ca   viharati   na   ca   kinci   loke
upadiyati. Evampi kho bhikkhave bhikkhu kaye kayanupassi viharati.
                   Navasivathikapabbam nitthitam.
                   Kayanupassana nitthita.
     [288]  Kathanca  bhikkhave  bhikkhu  vedanasu  vedananupassi  viharati.
Idha  bhikkhave  bhikkhu  sukham  va  vedanam  vedayamano  sukham vedanam vedayamiti
@Footnote: 1 Si. Yu. sankhavannupanibhani. Ma. sankhavannapatibhagani.
Pajanati   dukkham   va   vedanam   vedayamano  dukkham  vedanam  vedayamiti
pajanati   adukkhamasukham   va   vedanam   vedayamano   adukkhamasukham  vedanam
vedayamiti   pajanati   samisam   va   sukham  vedanam  vedayamano  samisam
sukham  vedanam  vedayamiti  pajanati  niramisam  va  sukham  vedanam vedayamano
niramisam   sukham   vedanam  vedayamiti  pajanati  samisam  va  dukkham  vedanam
vedayamano   samisam   dukkham   vedanam   vedayamiti   pajanati   niramisam
va   dukkham   vedanam   vedayamano   niramisam   dukkham  vedanam  vedayamiti
pajanati    samisam    va   adukkhamasukham   vedanam   vedayamano   samisam
adukkhamasukham   vedanam   vedayamiti   pajanati   niramisam   va  adukkhamasukham
vedanam vedayamano niramisam adukkhamasukham vedanam vedayamiti pajanati.
     {288.1}   Iti   ajjhattam   va  vedanasu  vedananupassi  viharati
bahiddha   va   vedanasu   vedananupassi   viharati   ajjhattabahiddha  va
vedanasu  vedananupassi  viharati  samudayadhammanupassi  va  vedanasu  viharati
vayadhammanupassi    va    vedanasu   viharati   samudayavayadhammanupassi   va
vedanasu   viharati   .   atthi  vedanati  va  panassa  sati  paccupatthita
hoti   yavadeva   nanamattaya  patissatimattaya  .  anissito  ca  viharati
na  ca  kinci  loke  upadiyati  .  evam  kho  bhikkhave  bhikkhu  vedanasu
vedananupassi viharati.
                  Vedananupassana nitthita.
     [289]   Kathanca   bhikkhave  bhikkhu  citte  cittanupassi  viharati .
Idha   bhikkhave   bhikkhu   saragam   va   cittam  saragam  cittanti  pajanati
vitaragam    va    cittam   vitaragam   cittanti   pajanati   sadosam   va
cittam    sadosam   cittanti   pajanati   vitadosam   va   cittam   vitadosam
cittanti   pajanati   samoham   va   cittam   samoham   cittanti  pajanati
vitamoham    va   cittam   vitamoham   cittanti   pajanati   sankhittam   va
cittam   sankhittam   cittanti   pajanati   vikkhittam   va   cittam  vikkhittam
cittanti    pajanati    mahaggatam    va    cittam    mahaggatam    cittanti
pajanati    amahaggatam    va    cittam   amahaggatam   cittanti   pajanati
sauttaram    va   cittam   sauttaram   cittanti   pajanati   anuttaram   va
cittam   anuttaram   cittanti   pajanati   samahitam   va   cittam   samahitam
cittanti    pajanati    asamahitam    va    cittam   asamahitam   cittanti
pajanati   vimuttam   va   cittam   vimuttam   cittanti   pajanati  avimuttam
va cittam avimuttam cittanti pajanati.
     {289.1}  Iti  ajjhattam  va  citte  cittanupassi  viharati bahiddha
va  citte  cittanupassi  viharati  ajjhattabahiddha  va  citte cittanupassi
viharati   samudayadhammanupassi   va   cittasmim   viharati  vayadhammanupassi  va
cittasmim   viharati   samudayavayadhammanupassi   va  cittasmim  viharati  .  atthi
cittanti   va   panassa   sati  paccupatthita  hoti  yavadeva  nanamattaya
patissatimattaya   .   anissito   ca   viharati   na   ca   kinci   loke
Upadiyati. Evam kho bhikkhave bhikkhu citte cittanupassi viharati.
                  Cittanupassana nitthita.
     [290]  Kathanca  [1]-  bhikkhave bhikkhu dhammesu dhammanupassi viharati.
Idha   bhikkhave  bhikkhu  dhammesu  dhammanupassi  viharati  pancasu  nivaranesu .
Kathanca bhikkhave bhikkhu dhammesu dhammanupassi viharati pancasu nivaranesu.
     {290.1}  Idha  bhikkhave bhikkhu santam va ajjhattam kamacchandam atthi me
ajjhattam   kamacchandoti   pajanati   asantam   va   ajjhattam  kamacchandam
natthi   me   ajjhattam   kamacchandoti   pajanati  yatha  ca  anuppannassa
kamacchandassa   uppado   hoti   tanca  pajanati  yatha  ca  uppannassa
kamacchandassa   pahanam   hoti   tanca   pajanati   yatha   ca   pahinassa
kamacchandassa ayatim anuppado hoti tanca pajanati.
     {290.2}   Santam   va   ajjhattam  byapadam  atthi  me  ajjhattam
byapadoti   pajanati   asantam   va   ajjhattam   byapadam  natthi  me
ajjhattam   byapadoti   pajanati   yatha   ca  anuppannassa  byapadassa
uppado   hoti   tanca   pajanati   yatha  ca  uppannassa  byapadassa
pahanam   hoti   tanca  pajanati  yatha  ca  pahinassa  byapadassa  ayatim
anuppado hoti tanca pajanati.
     {290.3}  Santam  va  ajjhattam  thinamiddham  2-  atthi  me  ajjhattam
thinamiddhanti   pajanati   asantam   va   ajjhattam   thinamiddham   natthi   me
ajjhattam     thinamiddhanti     pajanati     yatha     ca     anuppannassa
thinamiddhassa   uppado   hoti   tanca   pajanati   yatha  ca  uppannassa
@Footnote: 1 Ma. sabbattha pana saddo dissati. 2 Ma. thinamiddham. sabbattha evam natabbam.
Thinamiddhassa    pahanam    hoti   tanca   pajanati   yatha   ca   pahinassa
thinamiddhassa ayatim anuppado hoti tanca pajanati.
     {290.4}  Santam  va  ajjhattam  uddhaccakukkuccam  atthi  me ajjhattam
uddhaccakukkuccanti    pajanati   asantam   va   ajjhattam   uddhaccakukkuccam
natthi   me  ajjhattam  uddhaccakukkuccanti  pajanati  yatha  ca  anuppannassa
uddhaccakukkuccassa    uppado    hoti    tanca   pajanati   yatha   ca
uppannassa    uddhaccakukkuccassa    pahanam    hoti    tanca    pajanati
yatha    ca    pahinassa   uddhaccakukkuccassa   ayatim   anuppado   hoti
tanca pajanati.
     {290.5}   Santam   va   ajjhattam   vicikiccham  atthi  me  ajjhattam
vicikicchati   pajanati   asantam   va   ajjhattam   vicikiccham   natthi   me
ajjhattam   vicikicchati   pajanati   yatha   ca   anuppannaya   vicikicchaya
uppado   hoti   tanca   pajanati   yatha   ca  uppannaya  vicikicchaya
pahanam   hoti   tanca   pajanati  yatha  ca  pahinaya  vicikicchaya  ayatim
anuppado hoti tanca pajanati.
     {290.6}   Iti   ajjhattam   va   dhammesu   dhammanupassi  viharati
bahiddha    va   dhammesu   dhammanupassi   viharati   ajjhattabahiddha   va
dhammesu   dhammanupassi   viharati   samudayadhammanupassi  va  dhammesu  viharati
vayadhammanupassi   va  dhammesu  viharati  samudayavayadhammanupassi  va  dhammesu
viharati  .  atthi  dhammati  va  panassa  sati  paccupatthita  hoti yavadeva
nanamattaya   patissati   mattaya   .   anissito   ca   viharati   na  ca
Kinci   loke   upadiyati   .   evampi   kho  bhikkhave  bhikkhu  dhammesu
dhammanupassi viharati pancasu nivaranesu.
                    Nivaranapabbam nitthitam.
     [291]   Puna  caparam  bhikkhave  bhikkhu  dhammesu  dhammanupassi  viharati
pancasu    upadanakkhandhesu    .    kathanca   bhikkhave   bhikkhu   dhammesu
dhammanupassi viharati pancasu upadanakkhandhesu.
     {291.1}   Idha   bhikkhave  bhikkhu  iti  rupam  iti  rupassa  samudayo
iti   rupassa   atthangamo   iti   vedana  iti  vedanaya  samudayo  iti
vedanaya    atthangamo   iti   sanna   iti   sannaya   samudayo   iti
sannaya   atthangamo   iti   sankhara   iti   sankharanam  samudayo  iti
sankharanam    atthangamo    iti   vinnanam   iti   vinnanassa   samudayo
iti vinnanassa atthangamoti.
     {291.2}   Iti   ajjhattam   va   dhammesu   dhammanupassi  viharati
bahiddha    va   dhammesu   dhammanupassi   viharati   ajjhattabahiddha   va
dhammesu    dhammanupassi    viharati    samudayadhammanupassi    va   dhammesu
viharati    vayadhammanupassi   va   dhammesu   viharati   samudayavayadhammanupassi
va   dhammesu  viharati  .  atthi  dhammati  va  panassa  sati  paccupatthita
hoti    yavadeva    nanamattaya   patissatimattaya   .   anissito   ca
viharati   na   ca   kinci   loke   upadiyati  .  evampi  kho  bhikkhave
bhikkhu dhammesu dhammanupassi viharati pancasu upadanakkhandhesu.
                     Khandhapabbam nitthitam.
     [292]   Puna   caparam  bhikkhave  bhikkhu  dhammesu  dhammapassi  viharati
chasu    ajjhattikabahiresu    ayatanesu    .   kathanca   bhikkhave   bhikkhu
dhammesu dhammanupassi viharati chasu ajjhattikabahiresu ayatanesu.
     {292.1}  Idha  bhikkhave  bhikkhu  cakkhunca pajanati rupe ca pajanati
yanca   tadubhayam   paticca  uppajjati  sannojanam  1-  tanca  pajanati  yatha
ca    anuppannassa    sannojanassa   uppado   hoti   tanca   pajanati
yatha   ca   uppannassa   sannojanassa   pahanam   hoti   tanca  pajanati
yatha   ca   pahinassa   sannojanassa   ayatim   anuppado   hoti   tanca
pajanati   .   sotanca   pajanati   sadde  ca  pajanati  .  ghananca
pajanati   gandhe   ca   pajanati   .   jivhanca   pajanati  rase  ca
pajanati    .   kayanca   pajanati   photthabbe   ca   pajanati  .
Mananca    pajanati    dhamme   ca   pajanati   yanca   tadubhayam   paticca
uppajjati    sannojanam    tanca    pajanati    yatha   ca   anuppannassa
sannojanassa     uppado    hoti    tanca    pajanati    yatha    ca
uppannassa   sannojanassa   pahanam   hoti   tanca   pajanati   yatha  ca
pahinassa sannojanassa ayatim anuppado hoti tanca pajanati ca
     {292.2}  iti  ajjhattam  va  dhammesu  dhammanupassi viharati bahiddha
va    dhammesu   dhammanupassi   viharati   ajjhattabahiddha   va   dhammesu
dhammanupassi  viharati  samudayadhammanupassi  va  dhammesu viharati vayadhammanupassi
va   dhammesu   viharati   samudayavayadhammanupassi   va  dhammesu  viharati .
@Footnote: 1 Ma. samnojanam. evamuparipi.
Atthi    dhammati   va   panassa   sati   paccupatthita   hoti   yavadeva
nanamattaya    patissatimattaya    .   anissito   ca   viharati   na   ca
kinci   loke   upadiyati   .   evampi   kho  bhikkhave  bhikkhu  dhammesu
dhammanupassi viharati chasu ajjhattikabahiresu ayatanesu.
                    Ayatanapabbam nitthitam.
     [293]   Puna  caparam  bhikkhave  bhikkhu  dhammesu  dhammanupassi  viharati
sattasu   bojjhangesu   .   kathanca  bhikkhave  bhikkhu  dhammesu  dhammanupassi
viharati   sattasu   bojjhangesu   .   idha   bhikkhave   bhikkhu   santam  va
ajjhattam    satisambojjhangam    atthi    me   ajjhattam   satisambojjhangoti
pajanati    asantam    va    ajjhattam    satisambojjhangam    natthi   me
ajjhattam    satisambojjhangoti    pajanati    yatha    ca    anuppannassa
satisambojjhangassa    uppado    hoti    tanca   pajanati   yatha   ca
uppannassa    satisambojjhangassa    bhavanaparipuri    1-   hoti   tanca
pajanati.
     {293.1}   Santam   va   ajjhattam   dhammavicayasambojjhangam   .pe.
Santam   va   ajjhattam   viriyasambojjhangam   .pe.   santam   va  ajjhattam
pitisambojjhangam   .pe.   santam  va  ajjhattam  passaddhisambojjhangam  .pe.
Santam   va   ajjhattam   samadhisambojjhangam   .pe.   santam  va  ajjhattam
upekkhasambojjhangam    atthi    me    ajjhattam   upekkhasambojjhangoti
pajanati    asantam   va   ajjhattam   upekkhasambojjhangam   natthi   me
ajjhattam      upekkhasambojjhangoti      pajanati      yatha      ca
@Footnote: 1 Ma. sabbattha bhavanaparipuri.
Anuppannassa     upekkhasambojjhangassa     uppado     hoti    tanca
pajanati      yatha      ca     uppannassa     upekkhasambojjhangassa
bhavanaparipuri hoti tanca pajanati.
     {293.2}  Iti  ajjhattam  va  dhammesu  dhammanupassi viharati bahiddha
va    dhammesu   dhammanupassi   viharati   ajjhattabahiddha   va   dhammesu
dhammanupassi    viharati    samudayadhammanupassi    va    dhammesu    viharati
vayadhammanupassi    va    dhammesu    viharati   samudayavayadhammanupassi   va
dhammesu   viharati   .   atthi   dhammati   va  panassa  sati  paccupatthita
hoti     yavadeva    nanamattaya    patissatimattaya    .    anissito
ca   viharati   na  ca  kinci  loke  upadiyati  .  evampi  kho  bhikkhave
bhikkhu dhammesu dhammanupassi viharati sattasu bojjhangesu.
                   Bojjhangapabbam nitthitam.
                      Pathamabhanavaram.
     [294]   Puna  caparam  bhikkhave  bhikkhu  dhammesu  dhammanupassi  viharati
catusu     ariyasaccesu     .    kathanca    bhikkhave    bhikkhu    dhammesu
dhammanupassi   viharati   catusu   ariyasaccesu  .  idha  bhikkhave  bhikkhu  idam
dukkhanti   yathabhutam   pajanati   ayam   dukkhasamudayoti   yathabhutam  pajanati
ayam    dukkhanirodhoti    yathabhutam    pajanati    ayam    dukkhanirodhagamini
patipadati yathabhutam pajanati [1]-.
     {294.1}  Katamanca  bhikkhave  dukkham ariyasaccam. Jatipi dukkha jarapi
dukkha       maranampi      dukkham      sokaparidevadukkhadomanassupayasapi
@Footnote: 1 Ma. pathamabhanavaro nitthito.
Dukkha   appiyehi   sampayogopi   dukkho   piyehi   vippayogopi  dukkho
yampiccham    na    labhati   tampi   dukkham   sankhittena   pancupadanakkhandha
dukkha.
     [295]  Katama  ca  bhikkhave  jati  .  ya  tesam  tesam  sattanam
tamhi    tamhi   sattanikaye   jati   sanjati   okkanti  nibbatti  1-
abhinibbatti   khandhanam   patubhavo   ayatananam   patilabho   ayam  vuccati
bhikkhave jati.
     {295.1}  Katama  ca  bhikkhave  jara  .  ya  tesam tesam sattanam
tamhi  tamhi  sattanikaye  jara  jiranata  khandiccam  paliccam  valitacata 2-
ayuno samhani indriyanam paripako ayam vuccati bhikkhave jara.
     {295.2}  Katamanca  bhikkhave  maranam  .  ya 3- tesam tesam sattanam
tamha  tamha  sattanikaya  cuti  cavanata  bhedo  antaradhanam  maccu maranam
kalakiriya  khandhanam  bhedo  kalevarassa  nikkhepo jivitindriyassa upacchedo
idam vuccati bhikkhave maranam.
     {295.3} Katamo ca bhikkhave soko. Yo kho bhikkhave annatarannatarena
byasanena    samannagatassa    annatarannatarena    dukkhadhammena    phutthassa
soko  socana  socitattam  antosoko  antoparisoko ayam vuccati bhikkhave
soko.
     {295.4} Katamo ca bhikkhave paridevo. Yo kho bhikkhave annatarannatarena
byasanena    samannagatassa    annatarannatarena    dukkhadhammena    phutthassa
adevo  paridevo  adevana  paridevana  adevitattam  paridevitattam ayam
vuccati bhikkhave paridevo.
@Footnote: 1 Ma. ayam patho natthi. 2 valittacatatipi patho. 3 Ma. yam.
Katamanca   bhikkhave   dukkham   .   yam  kho  bhikkhave  kayikam  dukkham  kayikam
asatam   kayasamphassajam   dukkham   asatam   vedayitam   idam  vuccati  bhikkhave
dukkham.
     {295.5}  Katamanca  bhikkhave  domanassam  .  yam kho bhikkhave cetasikam
dukkham   cetasikam   asatam  manosamphassajam  1-  dukkham  asatam  vedayitam  idam
vuccati bhikkhave domanassam.
     {295.6}  Katamo  ca  bhikkhave  upayaso  .  yo  kho  bhikkhave
annatarannatarena      byasanena      samannagatassa      annatarannatarena
dukkhadhammena      phutthassa     ayaso     upayaso     ayasitattam
upayasitattam ayam vuccati bhikkhave upayaso.
     {295.7}  Katamo  2-  ca  bhikkhave  appiyehi sampayogo dukkho.
Idha  yassa  te  honti  anittha  akanta  amanapa  rupa  sadda gandha
rasa  photthabba  [3]-  ye  va  panassa  honti anatthakama ahitakama
aphasukakama   ayogakkhemakama  tesam  4-  sangati  samagamo  samodhanam
missibhavo ayam vuccati bhikkhave appiyehi sampayogo dukkho.
     {295.8} Katamo ca bhikkhave piyehi vippayogo dukkho. Idha yassa te
honti   ittha  kanta  manapa  rupa  sadda  gandha  rasa  photthabba
ye  va  panassa  honti  atthakama hitakama phasukakama yogakkhemakama
mata   va   pita  va  bhata  va  bhagini  va  mitta  va  amacca
va    natisalohita   va   tesam   asangati   asamagamo   asamodhanam
amissibhavo ayam vuccati bhikkhave piyehi vippayogo dukkho 2-.
@Footnote: 1 cetosamphassajanti va patho. 2-2 Yu. ime patha natthi. 3 Ma. dhamma.
@ito param idisameva. 4 Ma. ya tehi saddhim sangati ... ito param idisameva.
     {295.9}   Katamanca  bhikkhave  yampiccham  na  labhati  tampi  dukkham .
Jatidhammanam   bhikkhave  sattanam  evam  iccha  uppajjati  aho  vata  mayam
na   jatidhamma   assama   na   ca  vata  no  jati  agaccheyyati  na
kho   panetam   icchaya   pattabbam   idampi   yampiccham   na   labhati  tampi
dukkham   .   jaradhammanam   bhikkhave   sattanam  .  byadhidhammanam  bhikkhave
sattanam   .   maranadhammanam   bhikkhave   sattanam   .   sokaparidevadukkha-
domanassupayasadhammanam   bhikkhave   sattanam   evam   iccha   uppajjati
aho    vata   mayam   na   sokaparidevadukkhadomanassupayasadhamma   assama
na    ca   vata   no   sokaparidevadukkhadomanassupayasa   agaccheyyunti
na    kho   panetam   icchaya   pattabbam   idampi   yampiccham   na   labhati
tampi   dukkham   .   katame   ca  bhikkhave  sankhittena  pancupadanakkhandha
dukkha    .   seyyathidam   rupupadanakkhandho   1-   vedanupadanakkhandho
sannupadanakkhandho      sankharupadanakkhandho      vinnanupadanakkhandho
ime   vuccanti   bhikkhave   sankhittena   pancupadanakkhandha   dukkha .
Idam vuccati bhikkhave dukkham ariyasaccam.
     [296]  Katamanca  bhikkhave  dukkhasamudayo 2- ariyasaccam. Yayam tanha
ponobbhavika    3-    nandiragasahagata    tatratatrabhinandini   seyyathidam
kamatanha bhavatanha vibhavatanha.
     [297]   Sa  kho  panesa  bhikkhave  tanha  kattha  uppajjamana
uppajjati   kattha   nivisamana   nivisati   .  yam  loke  piyarupam  satarupam
@Footnote: 1 Ma. rupupadanakkhandho ... vinnanupa .... 2 Ma. dukkhasamudayam.
@3 Si. Yu. ponobhavika.
Etthesa    tanha    uppajjamana    uppajjati   ettha   nivisamana
nivisati.
     {297.1}  Kinca  loke  piyarupam  satarupam  .  cakkhum  loke piyarupam
satarupam    etthesa    tanha    uppajjamana    uppajjati    ettha
nivisamana   nivisati   .   sotam   loke   .  ghanam  loke  .  jivha
loke  .  kayo  loke  .  mano  loke  piyarupam  satarupam  etthesa
tanha uppajjamana uppajjati ettha nivisamana nivisati.
     {297.2} Rupa loke. Sadda loke. Gandha loke. Rasa loke.
Photthabba   loke   .   dhamma   loke   piyarupam  satarupam  etthesa
tanha uppajjamana uppajjati ettha nivisamana nivisati.
     {297.3}   Cakkhuvinnanam   loke   .   sotavinnanam   loke .
Ghanavinnanam  loke  .  jivhavinnanam  loke  .  kayavinnanam  loke.
Manovinnanam   loke   piyarupam  satarupam  etthesa  tanha  uppajjamana
uppajjati ettha nivisamana nivisati.
     {297.4} Cakkhusamphasso loke. Sotasamphasso loke. Ghanasamphasso
loke  .  jivhasamphasso  loke . Kayasamphasso loke. Manosamphasso
loke  piyarupam  satarupam  etthesa  tanha  uppajjamana uppajjati ettha
nivisamana nivisati.
     {297.5}  Cakkhusamphassaja  vedana loke. Sotasamphassaja vedana
loke  .  ghanasamphassaja  vedana  loke  .  jivhasamphassaja  vedana
loke   .  kayasamphassaja  vedana  loke  .  manosamphassaja  vedana
loke   piyarupam   satarupam   etthesa   tanha  uppajjamana  uppajjati
Ettha nivisamana nivisati.
     {297.6}  Rupasanna  loke  .  saddasanna  loke . Gandhasanna
loke   .  rasasanna  loke  .  photthabbasanna  loke  .  dhammasanna
loke   piyarupam   satarupam   etthesa   tanha  uppajjamana  uppajjati
ettha nivisamana nivisati.
     {297.7}   Rupasancetana   loke  .  saddasancetana  loke .
Gandhasancetana   loke  .  rasasancetana  loke  .  photthabbasancetana
loke   .   dhammasancetana  loke  piyarupam  satarupam  etthesa  tanha
uppajjamana uppajjati ettha nivisamana nivisati.
     {297.8}  Rupatanha  loke  .  saddatanha  loke . Gandhatanha
loke  .  rasatanha  loke . Photthabbatanha loke. Dhammatanha loke
piyarupam   satarupam   etthesa   tanha   uppajjamana  uppajjati  ettha
nivisamana nivisati.
     {297.9}  Rupavitakko  loke . Saddavitakko loke. Gandhavitakko
loke    .   rasavitakko   loke   .   photthabbavitakko   loke  .
Dhammavitakko   loke   piyarupam  satarupam  etthesa  tanha  uppajjamana
uppajjati ettha nivisamana nivisati.
     {297.10}  Rupavicaro  loke. Saddavicaro loke. Gandhavicaro
loke . Rasavicaro loke. Photthabbavicaro loke. Dhammavicaro loke
piyarupam   satarupam   etthesa   tanha   uppajjamana  uppajjati  ettha
nivisamana nivisati. Idam vuccati bhikkhave dukkhasamudayo ariyasaccam.
     [298]   Katamanca   bhikkhave  dukkhanirodho  1-  ariyasaccam  .  yo
@Footnote: 1 Ma. dukkhanirodham.
Tassayeva   tanhaya   asesaviraganirodho   cago   patinissaggo   mutti
analayo.
     {298.1}   Sa  kho  panesa  bhikkhave  tanha  kattha  pahiyamana
pahiyati    kattha    nirujjhamana    nirujjhati    .   yam   loke   piyarupam
satarupam   etthesa   tanha   pahiyamana   pahiyati  ettha  nirujjhamana
nirujjhati.
     {298.2}   Kinca   loke   piyarupam   satarupam   .  cakkhum  loke
piyarupam    satarupam    etthesa   tanha   pahiyamana   pahiyati   ettha
nirujjhamana   nirujjhati   .   sotam  loke  .  ghanam  loke  .  jivha
loke  .  kayo  loke  .  mano  loke  piyarupam  satarupam  etthesa
tanha pahiyamana pahiyati ettha nirujjhamana nirujjhati.
     {298.3}  Rupa  loke  .  sadda loke. Gandha loke. Rasa
loke  .  photthabba  loke  .  dhamma loke piyarupam satarupam etthesa
tanha pahiyamana pahiyati ettha nirujjhamana nirujjhati.
     {298.4}   Cakkhuvinnanam   loke   .   sotavinnanam   loke .
Ghanavinnanam  loke  .  jivhavinnanam  loke  .  kayavinnanam  loke.
Manovinnanam   loke   piyarupam   satarupam   etthesa  tanha  pahiyamana
pahiyati ettha nirujjhamana nirujjhati.
     {298.5} Cakkhusamphasso loke. Sotasamphasso loke. Ghanasamphasso
loke. Jivhasamphasso loke. Kayasamphasso loke. Manosamphasso loke
piyarupam  satarupam  etthesa  tanha  pahiyamana  pahiyati ettha nirujjhamana
nirujjhati.
     {298.6}  Cakkhusamphassaja  vedana loke. Sotasamphassaja vedana
Loke  .  ghanasamphassaja  vedana  loke  .  jivhasamphassaja  vedana
loke   .  kayasamphassaja  vedana  loke  .  manosamphassaja  vedana
loke    piyarupam    satarupam   etthesa   tanha   pahiyamana   pahiyati
ettha nirujjhamana nirujjhati.
     {298.7}  Rupasanna  loke  .  saddasanna  loke . Gandhasanna
loke  .  rasasanna  loke . Photthabbasanna loke. Dhammasanna loke
piyarupam  satarupam  etthesa  tanha  pahiyamana  pahiyati ettha nirujjhamana
nirujjhati.
     {298.8}   Rupasannacetana  loke  .  saddasancetana  loke .
Gandhasancetana   loke  .  rasasancetana  loke  .  photthabbasancetana
loke   .  dhammasannacetana  loke  piyarupam  satarupam  etthesa  tanha
pahiyamana pahiyati ettha nirujjhamana nirujjhati.
     {298.9}  Rupatanha  loke  .  saddatanha  loke . Gandhatanha
loke  .  rasatanha  loke . Photthabbatanha loke. Dhammatanha loke
piyarupam  satarupam  etthesa  tanha  pahiyamana  pahiyati ettha nirujjhamana
nirujjhati.
     {298.10}  Rupavitakko  loke. Saddavitakko loke. Gandhavitakko
loke  .  rasavitakko  loke  .  photthabbavitakko  loke. Dhammavitakko
loke   piyarupam   satarupam  etthesa  tanha  pahiyamana  pahiyati  ettha
nirujjhamana nirujjhati.
     {298.11} Rupavicaro loke. Saddavicaro loke. Gandhavicaro loke.
Rasavicaro  loke  .  photthabbavicaro loke. Dhammavicaro loke piyarupam
Satarupam   etthesa   tanha   pahiyamana   pahiyati  ettha  nirujjhamana
nirujjhati. Idam vuccati bhikkhave dukkhanirodho ariyasaccam.
     [299]  Katamanca  bhikkhave  dukkhanirodhagamini  patipada  ariyasaccam .
Ayameva  ariyo  atthangiko  maggo  seyyathidam  sammaditthi  sammasankappo
sammavaca   sammakammanto   sammaajivo   sammavayamo   sammasati
sammasamadhi.
     {299.1}  Katama  ca  bhikkhave  sammaditthi. Yam kho bhikkhave dukkhe
nanam    dukkhasamudaye    nanam   dukkhanirodhe   nanam   dukkhanirodhagaminiya
patipadaya nanam ayam vuccati bhikkhave sammaditthi.
     {299.2}  Katamo  ca  bhikkhave  sammasankappo. Nekkhammasankappo
abyapadasankappo avihimsasankappo ayam vuccati bhikkhave sammasankappo.
     {299.3}  Katama  ca  bhikkhave  sammavaca . Musavada veramani
pisunaya   vacaya   veramani   pharusaya   vacaya  veramani  samphappalapa
veramani ayam vuccati bhikkhave sammavaca.
     {299.4}   Katamo  ca  bhikkhave  sammakammanto  .  panatipata
veramani   adinnadana   veramani   kamesu   micchacara  veramani  ayam
vuccati bhikkhave sammakammanto.
     {299.5} Katamo ca bhikkhave sammaajivo. Idha bhikkhave ariyasavako
micchaajivam  pahaya  sammaajivena  jivikam  kappeti  ayam  vuccati  bhikkhave
sammaajivo.
     {299.6}  Katamo  ca  bhikkhave  sammavayamo. Idha bhikkhave bhikkhu
anuppannanam  papakanam  akusalanam  dhammanam anuppadaya chandam janeti vayamati
Viriyam    arabhati    cittam   pagganhati   padahati   uppannanam   papakanam
akusalanam   dhammanam   pahanaya   chandam   janeti  vayamati  viriyam  arabhati
cittam     pagganhati     padahati     anuppannanam    kusalanam    dhammanam
uppadaya   chandam   janeti   vayamati   viriyam  arabhati  cittam  pagganhati
padahati     uppannanam     kusalanam    dhammanam    thitiya    asammosaya
bhiyyobhavaya   vepullaya   bhavanaya  paripuriya  chandam  janeti  vayamati
viriyam   arabhati   cittam   pagganhati   padahati   .  ayam  vuccati  bhikkhave
sammavayamo.
     {299.7}  Katama  ca  bhikkhave  sammasati  .  idha  bhikkhave  bhikkhu
kaye   kayanupassi   viharati   atapi   sampajano   satima   vineyya
loke    abhijjhadomanassam    vedanasu   vedananupassi   viharati   .pe.
Citte   .pe.   dhammesu   dhammanupassi   viharati   atapi   sampajano
satima   vineyya   loke   abhijjhadomanassam   .   ayam  vuccati  bhikkhave
sammasati.
     {299.8} Katamo ca bhikkhave sammasamadhi . Idha bhikkhave bhikkhu vivicceva
kamehi  vivicca  akusalehi  dhammehi  savitakkam  savicaram vivekajam pitisukham pathamam
jhanam   upasampajja   viharati  vitakkavicaranam  vupasama  ajjhattam  sampasadanam
cetaso   ekodibhavam   avitakkam   avicaram  samadhijam  pitisukham  dutiyam  jhanam
.pe.  tatiyam  jhanam  upasampajja  viharati  sukhassa  ca  pahana  dukkhassa  ca
pahana    pubbe    va   somanassadomanassanam   atthangama   adukkhamasukham
upekkhasatiparisuddhim   catuttham   jhanam  upasampajja  viharati  .  ayam  vuccati
Bhikkhave  sammasamadhi  .  idam  vuccati  bhikkhave  dukkhanirodhagamini  patipada
ariyasaccam.
     {299.9}   Iti   ajjhattam   va   dhammesu   dhammanupassi  viharati
bahiddha    va   dhammesu   dhammanupassi   viharati   ajjhattabahiddha   va
dhammesu   dhammanupassi   viharati   samudayadhammanupassi  va  dhammesu  viharati
vayadhammanupassi    va    dhammesu    viharati   samudayavayadhammanupassi   va
dhammesu   viharati   .   atthi   dhammati   va  panassa  sati  paccupatthita
hoti   yavadeva   nanamattaya  patissatimattaya  .  anissito  ca  viharati
na  ca  kinci  loke  upadiyati  .  evampi  kho  bhikkhave  bhikkhu dhammesu
dhammanupassi viharati catusu ariyasaccesu.
                     Saccapabbam nitthitam.
                  Dhammanupassana nitthita.
     [300]  Yo  hi  koci  bhikkhave  ime  cattaro satipatthane evam
bhaveyya    satta    vassani   tassa   dvinnam   phalanam   annataram   phalam
patikankham ditthe va dhamme anna sati va upadisese anagamita.
     {300.1}  Titthantu  bhikkhave  satta  vassani. Yo hi koci bhikkhave
ime  cattaro  satipatthane  evam bhaveyya cha vassani. Panca vassani.
Cattari  vassani  .  tini  vassani  .  dve vassani. Ekam vassam .pe.
Titthatu  bhikkhave  ekam  vassam  .  yo  hi  koci  bhikkhave  ime cattaro
satipatthane   evam   bhaveyya   satta   masani   tassa  dvinnam  phalanam
annataram    phalam   patikankham   ditthe   va   dhamme   anna   sati   va
Upadisese anagamita.
     {300.2}  Titthantu  bhikkhave  satta  masani. Yo hi koci bhikkhave
ime  cattaro  satipatthane  evam bhaveyya cha masani. Panca masani.
Cattari  masani  .  tini  masani  .  dve  masani  .  ekam masam.
Addhamasam  1-  .pe.  titthatu  bhikkhave  addhamaso. Yo hi koci bhikkhave
ime  cattaro  satipatthane  evam  bhaveyya  sattaham tassa dvinnam phalanam
annataram  phalam  patikankham  ditthe  va  dhamme  anna  sati  va upadisese
anagamita 2-.
     {300.3}   Ekayano   ayam  bhikkhave  maggo  sattanam  visuddhiya
sokaparidevanam      samatikkamaya      dukkhadomanassanam      atthangamaya
nayassa    adhigamaya    nibbanassa    sacchikiriyaya    yadidam    cattaro
satipatthanati   .   iti   yantam   vuttam   idametam   paticca  vuttanti .
Idamavoca    bhagava    .    attamana   te   bhikkhu   bhagavato   bhasitam
abhinandunti.
               Mahasatipatthanasuttam nitthitam navamam.
                           ------------------
@Footnote: 1 Ma. addhamasam. 2 Ma. anagamitati.



             The Pali Tipitaka in Roman Character Volume 10 page 1-351. http://84000.org/tipitaka/pali/roman_item_s.php?book=10&item=1&items=300&modeTY=2              Classified by [Item Number] :- http://84000.org/tipitaka/pali/roman_item_s.php?book=10&item=1&items=300&modeTY=2&mode=bracket              Compare with The Pali Tipitaka in Thai Character :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_item_s.php?book=10&item=1&items=300&modeTY=2              Compare with The Royal Version of Thai Tipitaka :- http://84000.org/tipitaka/read/byitem_s.php?book=10&item=1&items=300&modeTY=2              Study Atthakatha :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=10&i=1              The Pali Atthakatha in Thai :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=5&A=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=5&A=1              Contents of The Tipitaka Volume 10 http://84000.org/tipitaka/read/?index_10

แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าread Next itemread Last item chage to ROMAN letter

บันทึก ๑๔ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๖๐. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]

Background color :