พระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๒ พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๒๔ [ฉบับมหาจุฬาฯ]
ขุททกนิกาย อปทาน ภาค ๑

๒. อุปวาณเถราปทาน
ประวัติในอดีตชาติของพระอุปวาณเถระ
             (พระอุปวาณเถระ เมื่อจะประกาศประวัติในอดีตชาติของตน จึงกล่าวว่า)
             [๕๒]            พระสัมพุทธชินเจ้าพระนามว่าปทุมุตตระ
                      ทรงถึงความสำเร็จ๑- แห่งธรรมทั้งปวง
                      รุ่งเรืองดังกองไฟ เสด็จดับขันธปรินิพพานแล้ว
             [๕๓]            มหาชนมาประชุมกันบูชาพระตถาคต
                      สร้างจิตกาธานอย่างงดงามแล้วช่วยกันยกสรีระขึ้นวางไว้
             [๕๔]            ชนเหล่านั้นทั้งหมดพร้อมทั้งเทวดาและมนุษย์
                      ทำพระสรีรกิจแล้วได้รวบรวมพระธาตุ
                      พากันสร้างพระพุทธสถูปไว้ ณ ที่นั้น
             [๕๕]            สถูปชั้นที่ ๑ ทำด้วยทองคำ
                      ชั้นที่ ๒ ทำด้วยแก้วมณี ชั้นที่ ๓ ทำด้วยเงิน
                      ชั้นที่ ๔ ทำด้วยแก้วผลึก
@เชิงอรรถ :
@๑ ถึงความสำเร็จ ในที่นี้หมายถึงนิพพาน (ขุ.อป.อ. ๒/๕๒/๔๕)
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๓๒ หน้า : ๑๒๙}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย อปทาน [๓. สุภูติวรรค]
                                                                 ๒. อุปวาณเถราปทาน
             [๕๖]            ที่พระสถูปนั้น ชั้นที่ ๕ ทำด้วยแก้วทับทิม
                      ชั้นที่ ๖ ทำด้วยแก้วลาย ชั้นบนทำด้วยรัตนะทุกอย่าง
             [๕๗]            ร่างร้านทำด้วยแก้วมณี แท่นไพทีทำด้วยรัตนะ
                      พระสถูปทำด้วยทองคำล้วนสูง ๑ โยชน์
             [๕๘]            ครั้งนั้น หมู่เทวดาได้มาร่วมประชุมปรึกษากัน ณ ที่นั้นว่า
                      แม้พวกเราก็จักสร้างพระสถูปถวายพระโลกนาถผู้คงที่บ้าง
             [๕๙]            พระสารีริกธาตุ ไม่แยกกัน คือรวมเป็นกลุ่มเดียวกัน
                      พวกเราจักสร้างพระสถูปครอบไว้ที่พระพุทธสถูปนี้
             [๖๐]            หมู่เทวดาได้ขยายพระสถูป
                      ให้สูงขึ้นไปอีกหนึ่งโยชน์ด้วยแก้ว ๗ ประการ
                      พระสถูปนั้นจึงมีความสูง ๒ โยชน์
                      ซึ่งส่องแสงสว่างขจัดความมืดได้
             [๖๑]            พวกนาคได้มาร่วมประชุมปรึกษากัน ณ ที่นี้ว่า
                      มนุษย์และเทวดาเหล่านั้นได้สร้างพระพุทธสถูปแล้ว
             [๖๒]            พวกเราอย่าได้ประมาทเลย
                      พวกมนุษย์กับเทวดาไม่ประมาทกันแล้ว
                      แม้พวกเราก็จักสร้างพระสถูปถวายพระโลกนาถผู้คงที่บ้าง
             [๖๓]            พวกนาคเหล่านั้นพากันรวบรวมแก้วอินทนิล
                      แก้วมหานิล และแก้วมณีโชติ ช่วยกันประดับพระพุทธสถูปไว้
             [๖๔]            พระพุทธเจดีย์ประมาณเท่านั้น
                      สร้างด้วยแก้วมณีล้วนสูง ๓ โยชน์ ส่องแสงสว่างไสวในเวลานั้น
             [๖๕]            ฝูงครุฑได้มาร่วมประชุมปรึกษากันในครั้งนั้นว่า
                      มนุษย์ เทวดา และนาคเหล่านั้นได้สร้างพระพุทธสถูปแล้ว
             [๖๖]            พวกเราอย่าได้ประมาทเลย
                      พวกมนุษย์พร้อมเทวดาไม่ประมาทกันแล้ว
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๓๒ หน้า : ๑๓๐}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย อปทาน [๓. สุภูติวรรค]
                                                                 ๒. อุปวาณเถราปทาน
                      แม้พวกเราก็จักสร้างพระสถูปถวายพระผู้มีพระภาค
                      ผู้ทรงเป็นที่พึ่งของสัตว์โลก ผู้คงที่บ้าง
             [๖๗]            ฝูงครุฑแม้เหล่านั้นได้สร้างพระสถูป
                      สำเร็จด้วยแก้วมณีล้วน และผ้าคลุมก็เหมือนกัน
                      ได้สร้างพระพุทธเจดีย์ต่อขึ้นไปให้สูงอีก ๑ โยชน์
             [๖๘]            พระพุทธสถูปสูงขึ้นไป ๔ โยชน์
                      รุ่งเรืองอยู่ ส่องทิศทั้งปวงให้สว่างไสว
                      เหมือนดวงอาทิตย์อุทัย ฉะนั้น
             [๖๙]            ครั้งนั้น พวกกุมภัณฑ์ได้มาร่วมประชุมปรึกษากันว่า
                      พวกมนุษย์ เทวดา นาค และครุฑก็เป็นเหมือนกันหมด
                      ต่างก็ได้พากันสร้างพระสถูปที่อุดม
                      บูชาพระพุทธเจ้าผู้ประเสริฐที่สุด
             [๗๐]            พวกเราอย่าได้ประมาทเลย
                      พวกมนุษย์พร้อมเทวดาไม่ประมาทกันแล้ว
                      ถึงพวกเราก็จักสร้างพระสถูปบูชาพระโลกนาถ ผู้คงที่บ้าง
                      จักใช้รัตนะทั้งหลายประดับพระพุทธเจดีย์ให้กว้างออกไป
             [๗๑]            พวกกุมภัณฑ์แม้เหล่านั้น
                      ได้ขยายพระพุทธเจดีย์ให้กว้างออกไปอีก ๑ โยชน์
                      ในครั้งนั้น พระสถูปสูงขึ้นไปเป็น ๕ โยชน์ สว่างไสวอยู่
             [๗๒]            ครั้งนั้น พวกยักษ์ได้มาร่วมประชุมปรึกษากัน ณ ที่นั้นว่า
                      พวกมนุษย์ เทวดา นาค กุมภัณฑ์ และครุฑ
             [๗๓]            ต่างได้พากันสร้างสถูปที่ประเสริฐที่สุด
                      บูชาพระพุทธเจ้าผู้ประเสริฐที่สุด
                      พวกเราอย่าได้ประมาทเลย
                      พวกมนุษย์พร้อมเทวดาไม่ประมาทกันแล้ว
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๓๒ หน้า : ๑๓๑}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย อปทาน [๓. สุภูติวรรค]
                                                                 ๒. อุปวาณเถราปทาน
             [๗๔]            แม้พวกเราก็จักสร้างพระสถูปบูชาพระโลกนาถ ผู้คงที่บ้าง
                      นำแก้วผลึกมาประดับพระพุทธเจดีย์ให้กว้างออกไปอีก
             [๗๕]            ยักษ์แม้เหล่านั้นได้ขยายพระพุทธเจดีย์ให้กว้างออกไปอีก ๑ โยชน์
                      ครั้งนั้น พระสถูปสูงขึ้นไปเป็น ๖ โยชน์ สว่างไสวอยู่
             [๗๖]            ครั้งนั้น พวกคนธรรพ์มาร่วมประชุมปรึกษากันว่า
                      พวกมนุษย์ เทวดา นาค ครุฑ กุมภัณฑ์ และยักษ์ก็เหมือนกัน
             [๗๗]            พวกเขาทั้งหมดได้พากันสร้างพระพุทธสถูปแล้ว
                      ในเรื่องพระสถูปนี้ พวกเรายังไม่ได้สร้างเลย
                      แม้พวกเราก็จักสร้างพระสถูปบูชาพระโลกนาถ ผู้คงที่บ้าง
             [๗๘]            ครั้งนั้น พวกคนธรรพ์เหล่านั้น
                      ได้สร้างแท่นไพที ๗ แห่ง จนถึงทางเดิน
                      พวกคนธรรพ์สร้างพระสถูปด้วยทองคำล้วน
             [๗๙]            ในครั้งนั้น พระสถูปสูงขึ้นไปเป็น ๗ โยชน์
                      ส่องแสงสว่างไสว จนไม่รู้กลางคืนหรือกลางวัน
                      เพราะมีแสงสว่างตลอดเวลา
             [๘๐]            ดวงจันทร์และดวงอาทิตย์พร้อมทั้งดวงดาว
                      ครอบงำรัศมีของพระสถูปนั้นไม่ได้
                      ในที่ประมาณ ๑๐๐ โยชน์โดยรอบ แม้ประทีปก็ไม่โชติช่วง
             [๘๑]            โดยกาลนั้น มนุษย์พวกใดพวกหนึ่งจะบูชาพระสถูป
                      พวกเขาไม่ต้องขึ้นพระสถูป เพียงโยนเครื่องสักการะขึ้นไปบนอากาศ
             [๘๒]            ยักษ์ตนหนึ่งชื่อว่าอภิสัมมตะ ที่พวกเทวดาแต่งตั้งไว้
                      คอยรับธงหรือพวงดอกไม้ไปบูชาให้ยิ่งขึ้น
             [๘๓]            ชนเหล่านั้นมองไม่เห็นยักษ์ตนนั้น
                      เห็นแต่พวงดอกไม้ของยักษ์ที่ลอยไปอยู่
                      ครั้นเห็นเช่นนี้แล้วจึงไป มนุษย์ทั้งหมดย่อมไปเกิดยังสุคติ
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๓๒ หน้า : ๑๓๒}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย อปทาน [๓. สุภูติวรรค]
                                                                 ๒. อุปวาณเถราปทาน
             [๘๔]            พวกมนุษย์ที่ไม่เชื่อในคำสอน
                      และพวกที่เลื่อมใสในศาสนา
                      มีความต้องการจะเห็นปาฏิหาริย์ จึงพากันบูชาพระสถูป
             [๘๕]            ครั้งนั้น ข้าพเจ้าเป็นลูกจ้างอยู่ในกรุงหงสวดี
                      เห็นชนพากันรื่นเริงบันเทิงใจ จึงคิดอย่างนี้ในครั้งนั้นว่า
             [๘๖]            ชุมชนเหล่านี้ พากันดีใจ ไม่อิ่มถึงสักการะที่ควรทำ
                      ซึ่งปรากฏที่เรือนแห่งพระธาตุของพระผู้มีพระภาคผู้ยิ่งใหญ่
             [๘๗]            แม้เราก็จักทำสักการะแด่พระโลกนาถ ผู้คงที่
                      จักเป็นธรรมทายาทของพระองค์ในอนาคต
             [๘๘]            ข้าพเจ้าจึงเอาผ้าห่มของข้าพเจ้าที่ช่างย้อมซักไว้อย่างดี
                      คล้องไว้ที่ปลายไม้ไผ่ แล้วยกเป็นธงไว้ในท้องฟ้า
             [๘๙]            ยักษ์อภิสัมมตะจับธงของข้าพเจ้านำไปในท้องฟ้า
                      ข้าพเจ้าเห็นแต่ธงถูกลมสะบัดได้ทำให้เกิดความร่าเริงอย่างยิ่ง
             [๙๐]            ข้าพเจ้าทำจิตให้เลื่อมใสในธงนั้นแล้ว
                      เข้าไปหาภิกษุผู้เป็นสมณะรูปหนึ่ง
                      อภิวาทท่านแล้วได้สอบถามถึงผลในการถวายธง
             [๙๑]            ภิกษุรูปนั้นกล่าวถึงการที่ข้าพเจ้า
                      เกิดความเอิบอิ่มใจในการถวายธงให้ข้าพเจ้าฟังว่า
                      ท่านจักได้เสวยวิบากแห่งการถวายธงนั้นในกาลทุกเมื่อ
             [๙๒]            กองทัพ ๔ เหล่า
                      คือพลช้าง พลม้า พลรถ และพลเดินเท้า
                      จักแวดล้อมท่านเป็นนิตย์
                      นี้เป็นผลแห่งการถวายธง
             [๙๓]            เครื่องดนตรี ๖๐,๐๐๐ ชิ้น
                      กลองที่ประดับตกแต่งอย่างสวยงาม แวดล้อมท่านเป็นนิตย์
                      นี้เป็นผลแห่งการถวายธง
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๓๒ หน้า : ๑๓๓}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย อปทาน [๓. สุภูติวรรค]
                                                                 ๒. อุปวาณเถราปทาน
             [๙๔]            สาวรุ่น ๘๖,๐๐๐ นาง
                      ล้วนประดับตกแต่งอย่างสวยงาม
                      สวมใส่ผ้าอาภรณ์อันงดงาม ห้อยตุ้มหูแก้วมณี
             [๙๕]            มีตากลมโต มีปกติร่าเริง รูปร่างงาม เอวเล็กเอวบาง
                      จักแวดล้อมท่านเป็นนิตย์
                      นี้เป็นผลแห่งการถวายธง
             [๙๖]            ท่านจักรื่นรมย์ในเทวโลกตลอด ๓๐,๐๐๐ กัป
                      จักเกิดเป็นจอมเทพครองเทวสมบัติ ๘๐ ชาติ
             [๙๗]            จักเป็นพระเจ้าจักรพรรดิ ๑,๐๐๐ ชาติ
                      จักเป็นพระเจ้าประเทศราชอันไพบูลย์นับชาติไม่ถ้วน
             [๙๘]            ในกัปที่ ๑๐๐,๐๐๐ (นับจากกัปนี้ไป)
                      พระศาสดาพระนามว่าโคดม ตามพระโคตร
                      ทรงสมภพในราชสกุลโอกกากราช จักอุบัติขึ้นในโลก
             [๙๙]            ท่านจุติจากเทวโลกแล้ว ถูกกุศลมูลตักเตือน
                      ประกอบด้วยบุญกรรม
                      จักเกิดเป็นบุตรของพราหมณ์
             [๑๐๐]         ท่านจักละสมบัติประมาณ ๘๐ โกฏิ
                      ทั้งทาสและกรรมกรจำนวนมาก
                      บวชในศาสนาของพระผู้มีพระภาคพระนามว่าโคดม
             [๑๐๑]         ท่านจักให้พระสัมมาสัมพุทธเจ้าพระนามว่าโคดมศากยะ
                      ผู้ประเสริฐ ทรงพอพระทัยแล้ว
                      เป็นสาวกมีนามว่าอุปวาณะ ของพระศาสดา
             [๑๐๒]         กรรมที่ข้าพเจ้าได้ทำไว้ในกัปที่ ๑๐๐,๐๐๐
                      ได้แสดงผลแก่ข้าพเจ้าแล้วในอัตภาพนี้
                      ข้าพเจ้าพ้นดีแล้ว (จากกิเลส)
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๓๒ หน้า : ๑๓๔}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย อปทาน [๓. สุภูติวรรค]
                                                                 ๓. ติสรณคมนิยเถราปทาน
                      ดุจความเร็วแห่งลูกศรที่หลุดจากแล่งไปดีแล้ว ฉะนั้น
                      เผากิเลสทั้งหลายได้แล้ว
             [๑๐๓]         เมื่อข้าพเจ้าเป็นพระเจ้าจักรพรรดิ
                      เป็นใหญ่ในทวีปทั้ง ๔
                      ธงทั้งหลายจักตั้งขึ้นรอบๆ ตลอด ๓ โยชน์ ในกาลทุกเมื่อ
             [๑๐๔]         ในกัปที่ ๑๐๐,๐๐๐ นับจากกัปนี้ไป
                      ข้าพเจ้าได้ทำกรรมไว้ในครั้งนั้น
                      จึงไม่รู้จักทุคติเลย
                      นี้เป็นผลแห่งการถวายธง
             [๑๐๕]         คุณวิเศษเหล่านี้ คือ ปฏิสัมภิทา ๔ วิโมกข์ ๘
                      และอภิญญา ๖ ข้าพเจ้าได้ทำให้แจ้งแล้ว
                      คำสั่งสอนของพระพุทธเจ้า ข้าพเจ้าก็ได้ทำสำเร็จแล้ว ดังนี้แล
             ได้ทราบว่า ท่านพระอุปวาณเถระได้ภาษิตคาถาเหล่านี้ ด้วยประการฉะนี้
อุปวาณเถราปทานที่ ๒ จบ

                  เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับมหาจุฬาฯ เล่มที่ ๓๒ หน้าที่ ๑๒๙-๑๓๕.
http://84000.org/tipitaka/pitaka2/m_siri.php?B=32&siri=24
             ฟังเนื้อความพระไตรปิฎก : [1], [2]. 
                  อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka2/v.php?B=32&A=1591&Z=1683
                  ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=32&i=24
             พระไตรปิฏกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/pali_item_s.php?book=32&item=24&items=1
             อ่านอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=50&A=976
             The Pali Tipitaka in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/roman_item_s.php?book=32&item=24&items=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=50&A=976
                  สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๒
http://84000.org/tipitaka/read/?index_mcu32
             อ่านเทียบฉบับแปลอังกฤษ Compare with English Translation :-
https://suttacentral.net/tha-ap24/en/walters