อรรถกถาเล่มที่ ๑ ภาษาบาลี อักษรไทย
วินย.อ. (สมนฺต.๑)
หน้าที่ ๓๕๘-๓๖๒.

หน้าที่ ๓๕๘.
ยํยํ วุตฺตนยํ ตํตํ ปุนปิ วณฺณยิสฺสาม กทา วณฺณนาย อนฺตํ
คมิสฺสาม ฯ ตสฺมา ยํยํ ปุพฺเพ วุตฺตํ ตํตํ สพฺพํ สาธุกํ
อุปลกฺเขตฺวา ตตฺถ ตตฺถ อตฺโถ จ โยชนา จ เวทิตพฺพา ฯ
อปุพฺพํ ปน ยงฺกิญฺจิ อนุตฺตานตฺถํ สพฺพํ มยเมว วณฺณยิสฺสาม ฯ
     {๙๐} รชกตฺถรณํ คนฺตฺวาติ รชกติตฺถํ คนฺตฺวา ฯ ตํ หิ ยสฺมา
ตตฺถ รชกา วตฺถานิ อตฺถรนฺติ ตสฺมา รชกตฺถรณนฺติ วุจฺจติ ฯ
รชกภณฺฑิกนฺติ รชกานํ ภณฺฑิกํ ฯ รชกา สายณฺหสมเย นครํ
ปวิสนฺตา พหูนิ วตฺถานิ เอเกกํ ภณฺฑิกํ  พนฺธนฺติ ตโต เอกํ
ภณฺฑิกํ เตสํ ปมาเทน อปสฺสนฺตานํ อวหริตฺวา เถเนตฺวาติ อตฺโถ ฯ
     {๙๒} คาโม นามาติเอวมาทิ คามา วา อรญฺา วาติ เอตฺถ
วุตฺตสฺส คามสฺส จ อรญฺสฺส จ ปเภททสฺสนตฺถํ วุตฺตํ ฯ ตตฺถ
ยสฺมึ คาเม เอกาเอว กุฏี เอกํ เคหํ เสยฺยถาปิ มลยชนปเท อยํ
เอกกุฏิโก คาโม นาม ฯ เอเตน นเยน อปเร เวทิตพฺพา ฯ
อมนุสฺโส นาม โย สพฺพโส วา มนุสฺสานํ อภาเวน
ยกฺขปริคฺคหภูโต ฯ ยโต วา มนุสฺสา เกนจิ การเณน ปุนปิ
อาคนฺตุกามา เอว อปกฺกนฺตา ฯ ปริกฺขิตฺโต นาม อิฏฺกปาการํ อาทึ
กตฺวา อนฺตมโส กณฺฏกสาขาหิปิ ปริกฺขิตฺโต ฯ โคนิสาทินิวิฏฺโ
นาม วีถิสนฺนิเวสาทิวเสน อนิวิสิตฺวา ยถา คาโว ตตฺถ ตตฺถ
เทฺว ติสฺโส นิสีทนฺติ เอวํ ตตฺถ ตตฺถ เทฺว ตีณิ ฆรานิ กตฺวา
นิวิฏฺโ ฯ สตฺโถติ ชงฺฆสตฺถสกฏสตฺถาทีสุ โยโกจิ ฯ อิมสฺมึ จ
สิกฺขาปเท นิคโมปิ นครมฺปิ คามคฺคหเณเนว คหิตนฺติ เวทิตพฺพํ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๕๙.
คามูปจาโรติอาทิ อรญฺปริจฺเฉททสฺสนตฺถํ วุตฺตํ ฯ อินฺทขีเล
ิตสฺสาติ ยสฺส คามสฺส อนุราธปุรสฺเสว เทฺว อินฺทขีลา ตสฺส
อพฺภนฺตริเม อินฺทขีเล ิตสฺส ฯ ตสฺส หิ พาหิโร อินฺทขีโล
อภิธมฺมิกนเยน อรญฺสงฺเขปํ คจฺฉติ ฯ ยสฺส ปน เอโก ตสฺส
วา ๑- คามทฺวารพาหานํ เวมชฺเฌ ิตสฺส ฯ ยตฺร หิ อินฺทขีโล นตฺถิ
ตตฺร คามทฺวารพาหานํ เวมชฺฌเมว อินฺทขีโลติ วุจฺจติ ฯ เตน
วุตฺตํ คามทฺวารพาหานํ เวมชฺเฌ ิตสฺสาติ ฯ มชฺฌิมสฺสาติ
ถามมชฺฌิมสฺส โน ปมาณมชฺฌิมสฺส เนว อปฺปตฺถามสฺส น
มหาถามสฺส มชฺฌิมตฺถามสฺสาติ วุตฺตํ โหติ ฯ เลฑฺฑุปาโตติ
ยถา มาตุคาโม กาเก อุฏฺาเปนฺโต อุชุกเมว หตฺถํ อุกฺขิปิตฺวา
เลฑฺฑุํ ขิปติ ยถา จ อุทกุกฺเขเป อุทกํ ขิปนฺติ เอวํ อขิปิตฺวา
ยถา ตรุณมนุสฺสา อตฺตโน พลํ ทสฺเสนฺตา พาหํ ปสาเรตฺวา
เลฑฺฑุํ ขิปนฺติ เอวํ ขิตฺตสฺส เลฑฺฑุสฺส ปตนฏฺานํ ฯ ปติโต ปน
ลุถิตฺวา ยตฺถ คจฺฉติ ตํ น คเหตพฺพํ ฯ อปริกฺขิตฺตสฺส คามสฺส
ฆรูปจาเร ิตสฺส มชฺฌิมสฺส ปุริสสฺส เลฑฺฑุปาโตติ เอตฺถ ปน
นิมฺพโกสสฺส อุทกปาตฏฺาเน ิตสฺส มชฺฌิมสฺส ปุริสสฺส สุปฺปปาโต
วา มุสลปาโต วา ฆรูปจาโร นาม ฯ ตสฺมึ ฆรูปจาเร ิตสฺส
เลฑฺฑุปาโต คามูปจาโรติ กุรุนฺทฏฺกถายํ วุตฺตํ ฯ มหาปจฺจริยมฺปิ
ตาทิสเมว ฯ มหาอฏฺกถายํ ปน ฆรนฺนาม ฆรปจาโร นาม
คาโม นาม คามูปจาโร นามาติ มาติกํ เปตฺวา นิมฺพโกสสฺส
@เชิงอรรถ: ๑. วาสทฺโทยํ อติเรโก โหติ มญฺเ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๖๐.
อุทกปาตฏฺานพฺภนฺตรํ ฆรนฺนาม ฯ ยํ ปน ทฺวาเร ิโต มาตุคาโม
ภาชนโธวนอุทกํ ฉฑฺเฑติ ตสฺส ปตนฏฺานญฺจ มาตุคาเมเนว
อนฺโตเคเห ิเตน ปกติยา พหิ ขิตฺตสฺส สุปฺปสฺส วา สมฺมุญฺชนิยา
วา ปตนฏฺานญฺจ ฆรสฺส ปุรโต ทฺวีสุ โกเณสุ สมฺพนฺธิตฺวา มชฺเฌ
รุกฺขสูจิทฺวารํ เปตฺวา โครูปานํ ปเวสนนิวารณตฺถํ กตปริกฺเขโป
จ อยํ สพฺโพปิ ฆรูปจาโร นาม ฯ ตสฺมึ ฆรูปจาเร ิตสฺส
มชฺฌิมสฺส ปุริสสฺส เลฑฑุปาตพฺภนฺตรํ คาโม นาม ฯ ตโต
อญฺสฺส เลฑฺฑุปาตสฺส อพฺภนฺตรํ คามูปจาโร นามาติ วุตฺตํ ฯ
อิทเมตฺถ ปมาณํ ฯ ยถา จ เอตฺถ เอวํ สพฺพตฺถ โย โย
อฏฺกถาวาโท วา เถรวาโท วา ปจฺฉา วุจฺจติ โส ปมาณโต
ทฏฺพฺโพ ฯ ยญฺเจตํ มหาอฏฺกถายํ วุตฺตํ ตํ ปาลิยา วิรุทฺธมิว
ทิสฺสติ ปาลิยํ หิ ฆรูปจาเร ิตสฺส มชฺฌิมสฺส ปุริสสฺส
เลฑฺฑุปาโตติ เอตฺตกเมว วุตฺตํ อฏฺกถายมฺปน ตํ เลฑฺฑุปาตํ
คามสงฺเขปํ กตฺวา ตโต ปรํ คามูปจาโร วุตฺโตติ ฯ วุจฺจเต ฯ
สพฺพเมว ปาลิยํ วุตฺตํ ฯ อธิปฺปาโย ปเนตฺถ เวทิตพฺโพ ฯ โส
จ อฏฺกถาจริยานเมว วิทิโต ฯ ตสฺมา ยถา ฆรปจาเร ิตสฺสาติ
ฆรูปจารลกฺขณํ ปาลิยํ อวุตฺตมฺปิ อฏฺกถายํ วุตฺตวเสน คหิตํ
เอวํ สนฺเตปิ คเหตพฺพํ  ฯ ตตฺรายํ นโย ฯ อิธ คาโม นาม
ทุวิโธ ปริกฺขิตฺโต จ อปริกฺขิตฺโต จ ฯ ตตฺถ ปริกฺขิตฺตสฺส
ปริกฺเขโปเยว ปริจฺเฉโท ฯ ตสฺมา วิสุํ ปริจฺเฉทํ อวตฺวา
คามูปจาโร นาม ปริกฺขิตฺตสฺส คามสฺส อินฺทขีเล ิตสฺส มชฺฌิมสฺส
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๖๑.
ปุริสสฺส เลฑฺฑุปาโตติ ปาลิยํ วุตฺตํ ฯ อปริกฺขิตฺตสฺส ปน คามสฺส
คามปริจฺเฉโท วตฺตพฺโพ ฯ ตสฺมา ตสฺส คามปริจฺเฉททสฺสนตฺถํ
อปริกฺขิตฺตสฺส คามสฺส ฆรูปจาเร ิตสฺส มชฺฌิมสฺส ปุริสสฺส
เลฑฺฑุปาโตติ วุตฺตํ ฯ คามปริจฺเฉเทว ทสฺสิเต คามูปจารลกฺขณํ
ปุพฺเพ วุตฺตนเยเนว สกฺกา าตุนฺติ ปุน ตตฺถ ิตสฺส มชฺฌิมสฺส
ปุริสสฺส เลฑฺฑุปาโตติ น วุตฺตํ ฯ โย ปน ฆรูปจาเร ิตสฺส
เลฑฺฑุปาตํเยว คามูปจาโรติ วทติ ตสฺส ฆรูปจาโร คาโมติ
อาปชฺชติ ฯ ตโต ฆรํ ฆรูปจาโร คาโม คามูปจาโรติ เอส
วิภาโค สงฺกริยติ ฯ อสงฺกรโต เจตฺถ วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพ
วิกาเล คามปฺปเวสนาทีสุ ฯ ตสฺมา ปาลิญฺจ อฏฺกถญฺจ สํสนฺเทตฺวา
วุตฺตนเยเนเวตฺถ คาโม จ คามูปจาโร จ เวทิตพฺโพ ฯ โยปิ จ
คาโม ปุพฺเพ มหา หุตฺวา ปจฺฉา กุเลสุ นฏฺเสุ อปฺปโก โหติ
โส ฆรูปจารโต เลฑฺฑุปาเตเนว ปริจฺฉินฺทิตพฺโพ ฯ ปุริมปริจฺเฉโท
ปนสฺส ปริกฺขิตฺตสฺสาปิ อปริกฺขิตฺตสฺสาปิ อปฺปมาณเมวาติ ฯ อรญฺ
นาม เปตฺวา คามญฺจ คามูปจารญฺจาติ อิทํ ยถาวุตฺตลกฺขณํ
คามญฺจ คามูปจารญฺจ เปตฺวา อิมสฺมึ อทินฺนาทานสิกฺขาปเท
อวเสสํ อรญฺ นามาติ เวทิตพฺพํ ฯ อภิธมฺเม ปน อรญฺนฺติ
นิกฺขมิตฺวา พหิอินฺทขีลา สพฺพเมตํ อรญฺนฺติ วุตฺตํ ฯ
อรญฺกสิกฺขาปเท อรญฺกนฺนาม เสนาสนํ ปญฺจธนุสติกํ ปจฺฉิมนฺติ วุตฺตํ ฯ
ตํ อินฺทขีลโต ปฏฺาย อาโรปิเตน อาจริยธนุนา ปญฺจธนุสตปฺปมาณนฺติ
เวทิตพฺพํ ฯ เอวํ ภควตา คามา วา อรญฺา วาติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๖๒.
เอตสฺส อตฺถํ วิภชนฺเตน ฆรํ ฆรูปจาโร คาโม คามูปจาโร
อรญฺนฺติ ปาปภิกฺขูนํ เลโสกาสนิเสธนตฺถํ ปญฺจ โกฏฺาสา
ทสฺสิตา ฯ ตสฺมา ฆเร วา ฆรูปจาเร วา คาเม วา คามูปจาเร
วา อรญฺเ วา ปาทคฺฆนกโต ปฏฺาย สสฺสามิกํ ภณฺฑํ
อวหรนฺตสฺส ปาราชิกเมวาติ เวทิตพฺพํ ฯ
     อิทานิ อทินฺนํ เถยฺยสงฺขาตํ อาทิเยยฺยาติอาทีนํ อตฺถทสฺสนตฺถํ
อทินฺนํ นามาติอาทิมาห ฯ ตตฺถ อทินฺนนฺติ ทนฺตโปณสิกฺขาปเท
อตฺตโน สนฺตกมฺปิ อปฏิคฺคหิตกํ กปฺปิยํ อนชฺโฌหรณียํ วุจฺจติ ฯ
อิธ ปน ยงฺกิญฺจิ ปรปริคฺคหิตํ สสฺสามิกํ ภณฺฑํ ฯ ตเทตํ เตหิ
สามิเกหิ กาเยน วา วาจาย วา น ทินฺนนฺติ อทินฺนํ ฯ อตฺตโน
หตฺถโต วา ยถาิตฏฺานโต วา น นิสฺสฏฺนฺติ อนิสฺสฏฺ ฯ
ยถาาเน ิตมฺปิ อนเปกฺขตาย น ปริจฺจตฺตนฺติ อปริจฺจตฺตํ ฯ
อารกฺขสํวิธาเนน รกฺขิตตฺตา รกฺขิตํ ฯ มญฺชุสาทีสุ ปกฺขิปิตฺวา
โคปิตตฺตา โคปิตํ ฯ มม อิทนฺติ ตณฺหามมตฺเตน มมายิตตฺตา
มมายิตํ ฯ ตาหิ อปริจฺจาครกฺขณโคปนาทีหิ เตหิ ภณฺฑสามิเกหิ
ปเรหิ ปริคฺคหิตนฺติ ปรปริคฺคหิตํ ฯ เอตํ อทินฺนํ นาม ฯ
เถยฺยสงฺขาตนฺติ เอตฺถ เถโนติ โจโร ฯ เถนสฺส ภาโว เถยฺยํ ฯ
อวหรณจิตฺตสฺเสตํ อธิวจนํ ฯ สงฺขา สงฺขาตนฺติ อตฺถโต เอกํ ฯ
โกฏฺาสสฺเสตํ อธิวจนํ สญฺานิทานา หิ ปปญฺจสงฺขาติอาทีสุ
วิย ฯ เถยฺยญฺจ ตํ สงฺขาตญฺจาติ เถยฺยสงฺขาตํ ฯ เถยฺยจิตฺตสงฺขาโต
เอโก จิตฺตโกฏฺาโสติ อตฺโถ ฯ กรณตฺเถ เจตํ ปจฺจตฺตวจนํ ฯ


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑ หน้าที่ ๓๕๘-๓๖๒.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=1&page=358&pages=5&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=1&A=7520&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=1&A=7520&pagebreak=1#p358