อรรถกถาเล่มที่ ๑๐ หน้าที่ ๒๑๖.

[๓๖๑] ตทนุธมฺมนฺติ เอตฺถ อรูปาวจรชฺฌานํ ธมฺโม นาม, ตํ อนุคตตฺตา รูปาวจรชฺฌานํ อนุธมฺโมติ วุตฺตํ. วิปากชฺฌานํ วา ธมฺโม, กุสลชฺฌานํ อนุธมฺโม. ตทุปาทานาติ ตคฺคหณา. จิรํ ทีฆมทฺธานนฺติ วีสติกปฺปสหสฺสานิ. วิปากวเสน เหตํ วุตฺตํ. อิโต อุตฺตรมฺปิ เอเสว นโย. [๓๖๒] เอวํ จตูหิ วาเรหิ อรูปาวจรชฺฌานสฺส วณฺณํ กเถตฺวา อิทานิ ตสฺเสว อาทีนวํ ทสฺเสนฺโต โส เอวํ ปชานาตีติอาทิมาห. ตตฺถ สงฺขตเมตนฺติ กิญฺจาปิ เอตฺถ วีสติกปฺปสหสฺสานิ อายุ อตฺถิ, เอตํ ปน สงฺขตํ ปกปฺปิตํ อายูหิตํ, กโรนฺเตน กรียติ, อนิจฺจํ อธุวํ อสสฺสตํ ตาวกาลิกํ, จวนปริเภทนวิทฺธํสนธมฺมํ, ชาติยา อนุคตํ, ชราย อนุสฏํ, มรเณน อพฺภาหตํ, ทุกฺเข ปติฏฺฐิตํ, อตาณํ อเลณํ อสรณํ อสรณีภูตนฺติ. วิญฺญาณายตนาทีสุปิ เอเสว นโย. อิทานิ อรหตฺตนิกูเฏน เทสนํ คณฺหนฺโต โส เนว อภิสงฺขโรตีติอาทิมาห. ยถา หิ เฉโก ภิสกฺโก วิสวิการํ ทิสฺวาว มนํ กาเรตฺวา วิสํ ฐานโต จาเวตฺวา อุปริ อาโรเปตฺวา ขนฺธํ วา สีสํ คเหตุํ อทตฺวา วิสํ โอตาเรตฺวา ปฐวิยํ ปาเตยฺย, เอวเมว ภควา กุลปุตฺตสฺส อรูปาวจรชฺฌาเน วณฺณํ กเถสิ. ตํ สุตฺวา กุลปุตฺโต รูปาวจรชฺฌาเน นิกนฺตึ ปริยาทาย อรูปาวจรชฺฌาเน ปตฺถนํ ฐเปสิ. ภควา ตํ ญตฺวา ตํ อสมฺปตฺตสฺส อปฺปฏิลทฺธสฺเสว ภิกฺขุโน "อตฺเถสา อากาสานญฺจายตนาทีสุ สมฺปตฺติ นาม. เตสํ หิ ปฐมพฺรหฺมโลเก วีสติกปฺปสหสฺสานิ อายุ, ทุติเย จตฺตาลีสํ, ตติเย สฏฺฐิ, จตุตฺเถ จตุราสีติกปฺปสหสฺสานิ อายุ. ตํ ปน อนิจฺจํ อธุวํ อสสฺสตํ ตาวกาลิกํ, จวนปริเภทนวิทฺธํสนธมฺมํ, ชาติยา อนุคตํ, ชราย อนุสฏํ, มรเณน อพฺภาหตํ, ทุกฺเข ปติฏฺฐิตํ, อตาณํ อเลณํ อสรณํ อสรณีภูตํ, เอตฺตกํ กาลํ ตตฺถ สมฺปตฺตึ อนุภวิตฺวาปิ ปุถุชฺชนกาลกิริยํ กตฺวา ปุน จตูสุ อปาเยสุ ปติตพฺพนฺ"ติ สพฺพเมตํ อาทีนวํ เอกปเทเนว "สงฺขตเมตนฺ"ติ กเถสิ.

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๐ หน้าที่ ๒๑๖. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=10&page=216&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=10&A=5493&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=10&A=5493&modeTY=2&pagebreak=1#p216