อรรถกถาเล่มที่ ๑๑ ภาษาบาลี อักษรไทย
สํ.อ. (สารตฺถ.๑)
หน้าที่ ๒๒๔-๒๒๕.

หน้าที่ ๒๒๔.
     อปฺปหริเตติ อปหริเต. ๑-  สเจ หิ หริเตสุ ติเณสุ ปกฺขิเปยฺย, สินิทฺธปายาเสน
ติณานิ ปูตีนิ ภเวยฺยุํ. พุทฺธา จ ภูตคามสิกฺขาปทํ น วีติกฺกมนฺติ,
ตสฺมา เอวมาห. ยตฺถ ปน คลปฺปมาณานิ มหาติณานิ, ตาทิเส ฐาเน ปกฺขิปิตุํ
วฏฺฏติ. อปฺปาณเกติ สปฺปาณกสฺมึ หิ ปริตฺตอุทเก ปกฺขิตฺเต ปาณกา มรนฺติ,
ตสฺมา เอวมาห. ยํ ปน คมฺภีรํ มหาอุทกํ โหติ. ปาติสเตปิ ปาติสหสฺเสปิ
ปกฺขิตฺเต น อาลุฬติ, ตถารูเป อุทเก วฏฺฏติ. โอปิลาเปสีติ สุวณฺณปาติยา
สทฺธึเยว นิมฺมุชฺชาเปสิ. ๒- วิจิฏายติ วิฏิจิฏายตีติ ๓- เอวรูปํ สทฺทํ กโรติ.
กึปเนส ปายาสสฺส อานุภาโว, อุทาหุ ตถาคตสฺสาติ? ตถาคตสฺส. อยํ หิ พฺราหฺมโณ ตํ
ปายาสํ โอปิลาเปตฺวา อุมฺมคฺคํ อารุยฺห สตฺถุ สนฺติกํ อนาคนฺตฺวาว คจฺเฉยฺย,
อถ ภควา "เอตฺตกํ อจฺฉริยํ ทิสฺวา มม สนฺติกํ อาคมิสฺสติ, อถสฺสาหํ
ธมฺมเทสนาย มิจฺฉาทิฏฺฐิคหณํ ภินฺทิตฺวา สาสเน โอตาเรตฺวา อมตปานํ
ปาเยสฺสามี"ติ อธิฏฺฐานพเลน ๔- เอวมกาสิ.
      ทารุสมาทหาโนติ ทารุํ ฌาปยมาโน. พหิทฺธา หิ เอตนฺติ เอตํ
ทารุชฺฌาปนํ นาม อริยธมฺมโต พหิทฺธา. ยทิ เอเตน สุทฺธิ ภเวยฺย, เย
ทวทาหกาทโย พหูนิ ทารูนิ ฌาเปนฺติ, เต ปฐมตรํ สุชฺเฌยฺยุํ. กุสลาติ
ขนฺธาทีสุ กุสลา. อชฺฌตฺตเมว ชลยามิ โชตินฺติ นิยกชฺฌตฺเต อตฺตโน
สนฺตานสฺมึเยว ญาณโชตึ ชาเลมิ. นิจฺจคฺคินีติ อาวชฺชนปฏิพทฺเธน สพฺพญฺญุตญาเณน
นิจฺจํ ปชฺชลิตคฺคิ. นิจฺจสมาหิตตฺโตติ นิจฺจํ สมฺมา  ฐปิตฺจิตฺโต.
พฺรหฺมจริยํ จรามีติ โพธิมณฺเฑ จริตํ พฺรหฺมจริยํ คเหตฺวา เอวํ วทติ.
       มาโน หิ เต พฺราหฺมณ ขาริภาโรติ ยถา ขาริภาโร ขนฺเธน
วุยฺหมาโน ๕- อุปริ ฐิโตปิ อกฺกนฺตกฺกนฺตฏฺฐาเน ปฐวิยา สทฺธึ ผุสติ ๖- วิย,
เอวเมว ชาติโคตฺตกุลาทีนิ มานวตฺถูนิ นิสฺสาย อุสฺสาปิโต มาโนปิ ตตฺถ ตตฺถ
อิสฺสํ อุปฺปาเทนฺโต จตูสุ อปาเยสุ สํสีทาเปติ. เตนาห "มาโน หิ เต
พฺราหฺมณ ขาริภาโร"ติ. โกโธ ธุโมติ ตว ญาณคฺคิสฺส อุปกฺกิเลสฏฺเฐน โกโธ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อหริเต  ๒ ฉ.ม., อิ. นิมุชฺชาเปสิ  ๓ ฉ.ม. จิจฺจิฏายติ จิฏิจิฏายตีติ
@๔ สี. อธิฏฺฐานวเสน   ๕ ฉ.ม. วยฺหมาโน   ๖ ฉ.ม. ผุเสติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๒๕.
ธูโม. เตน หิ เต อุปกฺกิลิฏฺโฐ ญาณคฺคิ น วิโรจติ. ภสฺมนิมฺโมสวชฺชนฺติ
นิโรชฏฺเฐน ๑- มุสาวาโท ฉาริกา นาม. ยถา หิ ฉาริกาย ปฏิจฺฉนฺโน อคฺคิ น
โชเตติ, เอวํ เต มุสาวาเทน ปฏิจฺฉนฺนํ ญาณนฺติ ทสฺเสติ. ชิวฺหา สุชาติ ยถา
ตุยฺหํ สุวณฺณรชตโลหกฏฺฐมตฺติกาสุ อญฺญตรมยา ยาคยชนตฺถาย ๒- สุชา โหติ, เอวํ
มยฺหํ ธมฺมยาคยชนตฺถาย ปหูตชิวฺหา ๓- สุชาติ วทติ. หทยํ โชติฏฺฐานนฺติ ยถา
ตุยฺหํ นทีตีเร โชติฏฺฐานํ, เอวํ มยฺหํ ธมฺมยาคยชนฏฺฐานฏฺเฐน ๔- สตฺตานํ หทยํ
โชติฏฺฐานํ. อตฺตาติ จิตฺตํ.
        ธมฺโม รหโทติ ยถา ตฺวํ อคฺคึ ปริจริตฺวา ธูมจฺฉาริกเสทกิลิฏฺฐสรีโร
สุนฺทริกํ นทึ โอตริตฺวา นฺหายสิ, เอวํ มยฺหํ สุนฺทริกาย สทิเสน พาหิเรน
รหเทน อตฺโถ นตฺถิ, อฏฺฐงฺคิกมคฺคธมฺโม ปน มยฺหํ รหโท, ตตฺราหํ ปาณสตํปิ
ปาณสหสฺสํปิ จตุราสีติปาณสหสฺสานิปิ เอกปฺปหาเรน นฺหาเปมิ. สีลติตฺโถติ ตสฺส
ปน เม ธมฺมรหทสฺส จตุปาริสุทฺธิสีลํ ติตฺถนฺติ ทสฺเสติ. อนาวิโลติ ยถา ตุยฺหํ
สุนฺทริกา นที จตูหิ ปญฺจหิ เอกโต นฺหายนฺเตหิ เหฏฺฐุปริยวาลิกา อาลุฬา
โหติ, น เอวํ มยฺหํ รหโท, อเนกสหสฺเสสุปิ ๕- ปาเณสุ โอตริตฺวา นฺหายนฺเตสุ
โส อนาวิโล วิปฺปสนฺโนว โหติ. สพฺภิ สตํ ปสตฺโถติ ปณฺฑิเตหิ ปณฺฑิตานํ
ปสฏฺโฐ. อุตฺตมตฺเถน วาโส สพฺภีติ วุจฺจติ, ปณฺฑิเตหิ ปสฏฺฐตฺตา สตํ ปสฏฺโฐ.
ตรนฺติ ปารนฺติ นิพฺพานปารํ คจฺฉนฺติ.
       อิทานิ อริยมคฺครหทสฺส องฺคานิ อุทฺธริตฺวา ทสฺเสนฺโต สจฺจํ ธมฺโมติ-
อาทิมาห. ตตฺถ สจฺจนฺติ วจีสจฺจํ. ธมฺโมติ อิมินา ทิฏฺฐิสงฺกปฺปวายามสติสมาธโย
ทสฺเสติ. สํยโมติ อิมินา กมฺมนฺตาชีวา คหิตา. สจฺจนฺติ วา อิมินา มคฺคสจฺจํ
คหิตํ. สา อตฺถโต สมฺมาทิฏฺฐิ. วุตฺตํ เหตํ "สมฺมาทิฏฺฐิ มคฺโค เจว เหตุ
จา"ติ. ๖- สมฺมาทิฏฺฐิยา ปน คหิตาย ตํคติกตฺตา สมฺมาสงฺกปฺโป คหิโตว โหติ.
ธมฺโมติ อิมินา วายามสติสมาธโย. สํยโมติ อิมินา วาจากมฺมนฺตาชีวา. เอวํปิ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. นิโชตฏฺเฐน    ๒ สี. อญฺญตรา มหายาคํ ยชนตฺถาย   ๓ ก. พหุชิวฺหา
@๔ ฉ.ม., อิ. ธมฺมยาคสฺส ยชนฏฺฐานตฺเถน      ๕ ฉ.ม., อิ. อเนกสตสหสฺเสสุปิ
@๖ อภิ. สงฺคณิ. ๓๔/๑๐๓๙/๒๔๗ นิกฺเขปกณฺฑ


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๑ หน้าที่ ๒๒๔-๒๒๕.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=11&page=224&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=11&A=5810&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=11&A=5810&modeTY=2&pagebreak=1#p224