อรรถกถาเล่มที่ ๑๑ ภาษาบาลี อักษรไทย
สํ.อ. (สารตฺถ.๑)
หน้าที่ ๓๑๕-๓๑๖.

หน้าที่ ๓๑๕.
ภควา "กถํสุ ลภเต ปญฺนฺ"ติ ปุฏฺโ อิมานิ จตฺตาริ การณานิ ทสฺเสนฺโต
อิมํ คาถมาห:- ๑- สทฺทหาโน ฯเปฯ วิจกฺขโณติ. ๑-
     อิทานิ ตโต ปเร ตโย ปเญฺห วิสฺสชฺเชนฺโต ปฏิรูปการีติ อิมํ คาถมาห.
ตตฺถ เทสกาลาทีนิ อหาเปตฺวา โลกิยสฺส โลกุตฺตรสฺส วา ธนสฺส ปฏิรูปํ
อธิคมุปายํ กโรตีติ ปฏิรูปการี. ธุรวาติ เจตสิกวิริยวเสน อนิกฺขิตฺตธุโร.
อุฏฺาตาติ "โย จ สีตญฺจ อุณฺหญฺจ, ติณา ภิยฺโย น มญฺตี"ติอาทินา ๒- นเยน
กายิกวิริยวเสน อุฏฺานสมฺปนฺโน อสิถิลปรกฺกโม. วินฺทเต ธนนฺติ เอกมูสิกาย
นจิรสฺเสว จตุสตสหสฺสสงฺขํ จูฬกนฺเตวาสี วิย โลกิยธนญฺจ มหลฺลกมหาติสฺสตฺเถโร ๓-
วิย โลกุตฺตรธนญฺจ ลภติ. โส "ตีหิเยว อิริยาปเถหิ วิหริสฺสามี"ติ วตฺตํ กตฺวา
ถีนมิทฺธาคมเวลาย ปลาลจุมฺพฏกํ เตเมตฺวา สีเส กตฺวา คลปฺปมาณํ อุทกํ
ปวิสิตฺวา ถีนมิทฺธํ ปฏิพาหนฺโต ทสหิ วสฺเสหิ อรหตฺตํ ปาปุณิ. สจฺเจนาติ
วจีสจฺเจนาปิ "สจฺจวาที ภูตวาที"ติ, ปรมตฺถสจฺเจนาปิ "พุทฺโธ ปจฺเจกพุทฺโธ
อริยสาวโก"ติ เอวํ กิตฺตึ ปปฺโปติ. ททนฺติ ยงฺกิญฺจิ อิจฺฉิตปตฺถิตํ ททนฺโต
มตฺตานิ คนฺถติ, สมฺปาเทติ กโรตีติ อตฺโถ. ทุทฺททํ วา ททํ ตํ คนฺถติ.
ทานมุเขน วา จตฺตาริปิ สงฺคหวตฺถูนิ คหิตานีติ เวทิตพฺพานิ, เตหิ มิตฺตานิ
กโรตีติ วุตฺตํ โหติ.
     เอวํ คหฏฺปพฺพชิตานํ สาธารเณน โลกิยโลกุตฺตรมิสฺสเกน นเยน
จตฺตาโร ปเญฺห วิสฺสชฺเชตฺวา อิทานิ "กถํ เปจฺจ น โสจตี"ติ อิมํ ปญฺจมํ
ปญฺหํ คหฏฺวเสน วิสฺสชฺเชนฺโต ยสฺเสเตติอาทิมาห. ตสฺสตฺโถ:- ยสฺส
"สทฺทหาโน อรหตนฺ"ติ เอตฺถ วุตฺตาย สพฺพกลฺยาณธมฺมุปฺปาทิกาย สทฺธาย
สมนฺนาคตตฺตา สทฺธสฺส, ฆรเมสิโนติ เอตฺถ ๔- ฆราวาสํ ปญฺจ วา กามคุเณ
เอสนฺตสฺส คเวสนฺตสฺส กามโภคิโน คหฏฺสฺส "สจฺเจน กิตฺตึ ปปฺโปตี"ติ เอตฺถ
วุตฺตปฺปการํ สจฺจํ, "สุสฺสูสํ ลภเต ปญฺนฺ"ติ เอตฺถ สุสฺสูสปญฺานาเมน วุตฺโตว
ธมฺโม, "ธุรวา อุฏฺาตา"ติ เอตฺถ ธุรนาเมน อุฏฺานนาเมน จ วุตฺตา ธิติ,
@เชิงอรรถ: ๑-๑ ฉ.ม., อิ. อิเม ปาา น ทิสฺสนฺติ  ๒ ขุ. เถร. ๒๖/๒๓๒/๓๐๘
@มาตงฺคปุตฺตตฺเถรคาถา  ๓ ม. มลฺลกมหาติสฺสตฺเถโร  ๔ ฉ.ม. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๑๖.
"ททํ มิตฺตานิ คนฺถตี"ติ เอตฺถ วุตฺตปฺปกาโร จาโค จาติ เอเต จตุโร ธมฺมา
สนฺติ, ส เว เปจฺจ น โสจตีติ อิธโลกา ปรโลกํ คนฺตฺวา ส เว เปจฺจ
น โสจตีติ.
     เอวํ ภควา ปญฺจมํปิ ปญฺหํ วิสฺสชฺเชตฺวา ตํ ยกฺขํ โจเทนฺโต อิงฺฆ
อญฺเปีติอาทิมาห. ตตฺถ อิงฺฆาติ โจทนตฺเถ นิปาโต. อญฺเปีติ อญฺเปิ
ธมฺเม ปุถู สมณพฺราหฺมเณ ปุจฺฉสฺสุ. อญฺเปิ วา ปูรณาทโย สพฺพญฺุปฏิญฺเ
ปุถู สมณพฺราหฺมเณ ปุจฺฉสฺสุ, ยทิ อเมฺหหิ "สจฺเจน กิตฺตึ ปปฺโปตี"ติ เอตฺถ
วุตฺตปฺปการา สจฺจา ภิยฺโย กิตฺติปฺปตฺติการณํ วา, "สุสฺสูสํ ลภเต ปญฺนฺติ
เอตฺถ สุสฺสูสาติ ปญฺาปเทเสน วุตฺตา ทมฺมา ภิยฺโย โลกิยโลกุตฺตรปญฺาปฏิลาภการณํ
วา, "ททํ มิตฺตานิ คนฺถตี"ติ เอตฺถ วุตฺตปฺปการา จาคา ภิยฺโย
มิตฺตคนฺถนการณํ วา, "ธุรวา อุฏฺาตา"ติ เอตฺถ ตํ ตํ อตฺถวสํ ปฏิจฺจ
ธุรนาเมน อุฏฺานนาเมน จ วุตฺตาย มหาภารหรณฏฺเน ๑- อุสฺโสฬฺหิภาวปฺปตฺตาย
วิริยสงฺขาตาย ขนฺตฺยา ภิยฺโย โลกิยโลกุตฺตรธนวินฺทนการณํ วา, "สจฺจํ ธมฺโม
ธิติ จาโค"ติ เอวํ วุตฺเตหิ อิเมเหว จตูหิ ธมฺเมหิ ภิยฺโย อสฺมา โลกา ปรโลกํ
คนฺตฺวา ๒- เปจฺจ อโสจนการณํ วา อิธ วิชฺชตีติ อยเมตฺถ สทฺธึ สงฺเขปโยชนาย
อตฺถวณฺณนา. วิตฺถารโต ปน เอกเมกํ ปทํ อตฺถุทฺธารปทุทฺธารปทวณฺณนานเยหิ
วิภชิตฺวา เวทิตพฺพา.
     เอวํ วุตฺเต ยกฺโข เยน สํสเยน อญฺเ ปุจฺเฉยฺย, ตสฺส ปหีนตฺตา
กถํ นุ ทานิ ปุจฺเฉยฺยํ, ปุถู สมณพฺราหฺมเณติ วตฺวา เยปิสฺส อปุจฺฉนการณํ น
ชานนฺติ, เตปิ ชานาเปนฺโต โยหํ ๓- อชฺช ปชานามิ, โย อตฺโถ สมฺปรายิโกติ
อาห. ตตฺถ อชฺชาติ อชฺชาทิกํ ๔- กตฺวาติ อธิปฺปาโย. ปชานามีติ ยถาวุตฺเตน
ปกาเรน ชานามิ. โย อตฺโถติ เอตฺตาวตา "สุสฺสูสํ ลภเต ปญฺนฺ"ติอาทินา
นเยน วุตฺตํ ทิฏฺธมฺมิกํ ทสฺเสติ. สมฺปรายิโกติ อิมินา "ยสฺเสเต จตุโร
ธมฺมา"ติ วุตฺตํ เปจฺจ โสกาภาวกรํ ๕- สมฺปรายิกํ. อตฺโถติ จ การณสฺเสตํ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม., อิ. มหาภารสหนตฺเถน     ๒ ฉ.ม. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ     ๓ สี. โสหํ
@๔ ฉ.ม., อิ. อชฺชาทึ             ๕ ฉ.ม. โสกาภาวการณํ


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๑ หน้าที่ ๓๑๕-๓๑๖.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=11&page=315&pages=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=11&A=8141&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=11&A=8141&pagebreak=1#p315