อรรถกถาเล่มที่ ๑๒ หน้าที่ ๓๐๗.

สภาวํ ภงฺคเมว วา อติกฺกนฺตํ. นิรุทฺธนฺติ เทสนฺตรํ อสงฺกมิตฺวา ตตฺเถว นิรุทฺธํ วูปสนฺตํ. วิปริณตนฺติ วิปริณามํ คตํ นฏฺ. อชาตนฺติ อนุปฺปนฺนํ. อปาตุภูตนฺติ อปากฏีภูตํ. อุกฺกลาติ อุกฺกลชนปทวาสิโน. วสฺสภญฺาติ วสฺโส จ รญฺโ จ. อญฺเปิ เทฺวปิ หิ เต มูลทิฏฺิคติกา. อเหตุกวาทาหิอาทีสุ "นตฺถิ เหตุ นตฺถิ ปจฺจโย"ติ คหิตตฺตา อเหตุกวาทา. "กรโต ^๑- น กริยติ ปาปนฺ"ติ คหิตตฺตา อกิริยวาทา. "นตฺถิ ทินฺนนฺ"ติ อาทิคหณโต นตฺถิกวาทา. ตตฺถ อิเม เทฺว ชนา, ติสฺโส ทิฏฺิโย, กึ เอเกกสฺส ทิยฑฺฒา โหตีติ? น ตถา, ยถา ปน เอโก ภิกฺขุ ปฏิปาฏิยา จตฺตาริปิ ฌานานิ นิพฺพตฺเตติ, เอวเมตฺถ เอเกโก ติสฺโสปิ ทิฏฺิโย นิพฺพตฺเตสีติ เวทิตพฺโพ. "นตฺถิ เหตุ นตฺถิ ปจฺจโย"ติ ปุนปฺปุนํ อาวชฺเชนฺตสฺส อาหรนฺตสฺส อภินนฺทนฺตสฺส อสฺสาเทนฺตสฺส มคฺคทสฺสนํ วิย โหติ, โส มิจฺฉตฺตนิยามํ โอกฺกมติ, โส เอกนฺตกาฬโกติ วุจฺจติ. ยถา ปน อเหตุกทิฏฺิยํ, เอวํ "กรโต ^๑- น กริยติ ปาปํ, นตฺถิ ทินฺนนฺ"ติ อิเมสุปิ าเนสุ มิจฺฉตฺตนิยามํ โอกฺกมติ. น ครหิตพฺพํ น ปฏิกฺโกสิตพฺพํ อมญฺึสูติ เอตฺถ "ยเทตํ อตีตํ นาม, นยิทํ อตีตํ, อิทมสฺส อนาคตํ วา ปจฺจุปฺปนฺนํ วา"ติ วทนฺโต ครหติ นาม. ตตฺถ โทสํ ทสฺเสตฺวา "กึ อิมินา ครหฏฺเนา"ติ วทนฺโต ปฏิกฺโกสติ นาม. อิเม ปน นิรุตฺติปเถ เตปิ อจฺจนฺตกาฬกา ทิฏฺิคติกา น ครหิตพฺเพ น ปฏิกฺโกสิตพฺเพ มญฺึสุ. อตีตํ ปน อตีตเมว, อนาคตํ อนาคตเมว, ปจฺจุปฺปนฺนํ ปจฺจุปฺปนฺนเมว กถยึสุ. นินฺทาฆฏฺฏนพฺยาโรสอุปารมฺภภยาติ วิญฺูนํ สนฺติกา นินฺทาภเยน จ ฆฏฺฏนภเยน จ โทสาโรปนภเยน จ อุปารมฺภภเยน จ. อิติ อิมสฺมึ สุตฺเต จตุภูมิกขนฺธานํ ปณฺณตฺติ กถิตาติ. ทสมํ. อุปยวคฺโค ปโม ------------ @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. กโรโต

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๒ หน้าที่ ๓๐๗. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=12&page=307&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=12&A=6752&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=12&A=6752&pagebreak=1#p307