อรรถกถาเล่มที่ ๑๒ ภาษาบาลี อักษรไทย
สํ.อ. (สารตฺถ.๒)
หน้าที่ ๕๑-๕๒.

หน้าที่ ๕๑.
กมฺมสมาทานานํ ฐานโส เหตุโส ยถาภูตํ วิปากชานนํ เอกํ, สพฺพตฺถคามินีปฏิปทาชานนํ
เอกํ, อเนกธาตุนานาธาตุโลกชานนํ เอกํ, สตฺตานํ ๑- นานาธิกมุตฺติชานนํ
เอกํ, เตสํเยว อินฺทฺริยปโรปริยตฺติชานนํ เอกํ, ฌานวิโมกฺขสมาธิสมาปตฺตีนํ
สงฺกิเลสโวทานวุฏฺฐานชานนํ เอกํ, เตสํเยว ๒- ปุพฺเพนิวาสชานนํ เอกํ, สตฺตานํ
จุตูปปาตชานนํ เอกํ, อาสวกฺขยชานนํ เอกํ. ๓- อภิธมฺเม ปน:-
               "อิธ ตถาคโต ฐานญฺจ ฐานโต อฏฺฐานญฺจ อฏฺฐานโต
            ยถาภูตํ ปชานาติ. ยมฺปิ ตถาคโต ฐานญฺจ ฐานโต อฏฺฐานญฺจ
            อฏฺฐานโต ยถาภูตํ ปชานาติ. อิทมฺปิ ตถาคตสฺส ตถาคตพลํ
            โหติ, ยํ พลํ อาคมฺม ตถาคโต อาสภณฺฐานํ ปฏิชานาติ,
            ปริสาสุ สีหนาทํ นทติ, พฺรหฺมจกฺกํ ปวตฺเตตี"ติ ๔-
อาทินา นเยน วิตฺถารโต อาคโต. ๕- อตฺถวณฺณนาปิ เนสํ วิภงฺคฏฺฐกถาย ๖- เจว
ปปญฺจสูทนิยา จ มชฺฌิมฏฺฐกถายํ ๗- สพฺพาการโต วุตฺตา. สา ตตฺถ วุตฺตนเยเนว
คเหตพฺพา.
    จตูหิ จ เวสารชฺเชหีติ เอตฺถ สารชฺชปฏิปกฺขํ เวสารชฺชํ, จตูสุ ฐาเนสุ
เวสารชฺชภาวํ ปจฺจเวกฺขนฺตสฺส อุปฺปนฺนโสมนสฺสมยญาณสฺเสตํ นามํ. กตเมสุ
จตูสุ? "สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส เต ปฏิชานโต อิเม ธมฺมา อนภิสมฺพุทฺธา"ติอาทีสุ
โจทนาวตฺถูสุ. ตตฺรายํ ปาลิ:-
              "จตฺตาริมานิ ภิกฺขเว ตถาคตสฺส เวสารชฺชานิ ฯเปฯ
          กตมานิ จตฺตาริ? `สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส เต ปฏิชานโต อิเม ธมฺมา
          อนภิสมฺพุทฺธา'ติ ตตฺร วต มํ สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา เทโว
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม., อิ. ปรสตฺตานํ ปรปุคฺคลานํ
@๒ ฉ.ม., อิ. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ   ๓ ฉ.ม., อิ. เอกนฺติ
@๔ อภิ.วิ. ๓๕/๗๖๐/๓๘๔   ๕ ฉ.ม. อาคตาเนว
@๖ สมฺโม. วิ. ๕๑๔ (สฺยา)   ๗ ป. สู ๑/๑๔๘/๓๔๖
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๒.
             วา มาโร วา พฺรหฺมา วา โกจิ วา โลกสฺมึ สห ธมฺเมน
             ปฏิโจทิสฺสตีติ ๑- นิมิตฺตเมตํปิ ๒- ภิกฺขเว น สมนุปสฺสามิ. เอตมหํ
             ภิกฺขเว นิมิตฺตํ อสมนุปสฺสนฺโต เขมปฺปตฺโต อภยปฺปตฺโต
             เวสารชฺชปฺปตฺโต วิหรามิ. `ขีณาสวสฺส เต ปฏิชานโต อิเม
             อาสวา อปริกฺขีณา'ติ ตตฺร วต มํ ฯเปฯ `เย โข ปน เต
             อนฺตรายิกา ธมฺมา วุตฺตา, เต ปฏิเสวโต นาลํ อนฺตรายายา'ติ
             ตตฺร วต มํ ฯเปฯ  `ยสฺส โข ปน เต อตฺถาย ธมฺโม
             เทสิโต, โส น นิยฺยาติ ตกฺกรสฺส สมฺมา ทุกฺขกฺขยายา'ติ ตตฺร
             วต มํ สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา ฯเปฯ เวสารชฺชปฺปตฺโต
             วิหรามี"ติ. ๓-
อาสภณฺฐานนฺติ เสฏฺฐฏฺฐานํ อุตฺตมฏฺฐานํ. อาสภา วา ปุพฺพพุทฺธา,
เตสํ ฐานนฺติ อตฺโถ อปิจ ควสตเชฏฺฐโก อุสโภ, ควสหสฺสเชฏฺฐโก วสโภ,
วชสตเชฏฺฐโก วา อุสโภ, วชสหสฺสเชฏฺฐโก วสโภ, สพฺพควเสฏฺโฐ สพฺพปริสฺสยสโห
เสโต ปาสาทิโก มหาภารวโห อสนิสตสทฺเทหิปิสฺส ๔- อสมฺปกมฺปิโย
นิสโภ, โส อิธ อุสโภติ อธิปฺเปโต. อิทํ ๕- หิ ตสฺส ปริยายวจนํ. อุสภสฺส
อิทนฺติ อาสภํ. ฐานนฺติ จตูหิ ปาเทหิ ปฐวึ อุปฺปีเฬตฺวา อวฏฺฐานํ. ๖- อิธ ๗-
ปน อาสภํ วิยาติ อาสภํ. ยเถว หิ นิสภสงฺขาโต อุสโภ อุสภพเลน สมนฺนาคโต
จตูหิ ปาเทหิ ปฐวึ อุปฺปีเฬตฺวา อจลฏฺฐาเนน ติฏฺฐติ, เอวํ ตถาคโตปิ ทสหิ
ตถาคตพเลหิ สมนฺนาคโต จตูหิ เวสารชฺชปาเทหิ อฏฺฐปริสปฐวึ อุปฺปีเฬตฺวา
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม.,อิ. ปฏิโจเทสฺสตีติ.
@๒ ฉ.ม., อิ. อปิสทฺโท น ทิสฺสติ   ๓ องฺ. จตุกฺก. ๒๑/๘/๑๐
@๔ ฉ.ม., อิ. อสฺสาติ ปาโฐ น ทิสฺสติ   ๕ ฉ.ม.,อิ. อิทมฺปิ
@๖ อจลฏฺฐานํ ป. สู. ๑/๑๔๘/๓๔๗  ๗ ฉ.ม.,อิ. อิทํ


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๒ หน้าที่ ๕๑-๕๒.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=12&page=51&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=12&A=1128&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=12&A=1128&modeTY=2&pagebreak=1#p51