อรรถกถาเล่มที่ ๑๔ หน้าที่ ๑๐๔.

อนุตปฺปา ^๑- โหตีติ อนุตาปกรา โหติ. ตตฺถ จกฺกวตฺติรญฺโ กาลกิริยา เอกจกฺกวาเฬ เทวมนุสฺสานํ อนุตาปกรา โหติ. พุทฺธานํ กาลกิริยา ทสสหสฺสจกฺกวาเฬ ^๒- เทวมนุสฺสานํ อนุตาปกรา โหติ. เตน วุตฺตํ "พหุโน ชนสฺส อนุตปฺปา โหตี"ติ. [๑๗๔] ปญฺจเม อทุติโยติ ทุติยกสฺส ^๓- พุทฺธสฺส อภาวา อทุติโย. จตฺตาโร หิ พุทฺธา สุตพุทฺโธ จตุสจฺจพุทฺโธ ปจฺเจกพุทฺโธ สพฺพญฺุพุทฺโธติ. ตตฺถ พหุสฺสุโต ภิกฺขุ สุตพุทฺโธ นาม. ขีณาสโว จตุสจฺจพุทฺโธ นาม. กปฺปสตสหสฺสาธิกานิ เทฺว อสงฺเขฺยยฺยานิ ปารมิโย ปูเรตฺวา สามํ ปฏิวิทฺธปจฺเจกพุทฺธาโณ ปจฺเจกพุทฺโธ นาม. กปฺปสตสหสฺสาธิกานิ จตฺตาริ วา อฏฺ วา โสฬส วา อสงฺเขฺยยฺยานิ ปารมิโย ปูเรตฺวา ติณฺณํ มารานํ มตฺถกํ มทฺทิตฺวา ปฏิวิทฺธสพฺพญฺุตาโณ สพฺพญฺุพุทฺโธ นาม. อิเมสุ จตูสุ พุทฺเธสุ สพฺพญฺุพุทฺโธว อทุติโย นาม. น หิ เตน สทฺธึ อญฺโ สพฺพญฺุพุทฺโธ นาม อุปฺปชฺชติ. อสหาโยติ อตฺตภาเวน วา ปฏิวิทฺธธมฺเมหิ วา สทิโส สหาโย นาม อสฺส นตฺถีติ อสหาโย. "ลทฺธสหาโย โข ปน โส ภควา เสกฺขาเสกฺขานญฺเว ^๔- ปฏิปทานนฺ"ติ อิมินา ปริยาเยน ^๕- เสกฺขาเสกฺขา พุทฺธานํ ^๖- สหายา นาม โหนฺติ. อปฺปฏิโมติ ปฏิมา วุจฺจติ อตฺตภาโว, ตสฺส อตฺตภาวสทิสา อญฺา ปฏิมา นตฺถีติ อปฺปฏิโม. ยาปิ จ มนุสฺสา สุวณฺณรชตาทิมยา ปฏิมา กโรนฺติ, ตาสุ วาลคฺคมตฺตมฺปิ โอกาสํ ตถาคตสฺส อตฺตภาวสทิสํ กาตุํ สมตฺโถ นาม นตฺถีติ สพฺพตฺถาปิ อปฺปฏิโม. อปฺปฏิสโมติ อตฺตภาเวเนวสฺส ปฏิสโม นาม โกจิ นตฺถีติ อปฺปฏิสโม. อปฺปฏิภาโคติ เยน ตถาคเตน ^๗- "จตฺตาโร สติปฏฺานา"ติอาทินา นเยน ธมฺมา เทสิตา, เตน ปุน "จตฺตาโร ^๘- สติปฏฺานา, ตโย วา ปญฺจ วา"ติอาทินา นเยน @เชิงอรรถ: ^๑ สี. อานุตปฺปา ^๒ ฉ.ม....จกฺกวาเฬสุ ^๓ ฉ.ม. ทุติยสฺส @^๔ สี.,อิ.,ฉ.ม. เสขานญฺเจว ^๕ ฉ.ม.,อิ. อิมินา ปน ปริยาเยน ^๖ ฉ.ม. เสขาเสขา @พุทฺธานํ, อิ. เสขาเสขพุทฺธานํ ^๗ ฉ.ม.,อิ. เย ตถาคเตน ^๘ ฉ.ม.,อิ. เตสุ น @จตฺตาโร

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๔ หน้าที่ ๑๐๔. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=14&page=104&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=14&A=2441&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=14&A=2441&pagebreak=1#p104