อรรถกถาเล่มที่ ๑๔ หน้าที่ ๑๐๕.

ปฏิภาคํ กาตุํ สมตฺโถ นาม นตฺถีติ อปฺปฏิภาโค. อปฺปฏิปุคฺคโลติ อญฺโญ โกจิ "อหํ พุทฺโธ"ติ เอวํ ปฏิญฺญํ ทาตุํ สมตฺโถ นาม ปุคฺคโล ^๑- นตฺถีติ อปฺปฏิปุคฺคโล. อสโมติ อปฺปฏิปุคฺคลตฺตาว สพฺพสตฺเตหิ อสโม. อสมสโมติ อสมา วุจฺจนฺติ อตีตานาคตา สพฺพญฺญุพุทฺธา, เตหิ อสเมหิ สโมติ อสมสโม. ทฺวิปทานํ ^๒- อคฺโคติ สมฺมาสมฺพุทฺโธ อปทานํ ทฺวิปทานํ จตุปฺปทานํ พหุปฺ- ปทานํ รูปิอรูปิสญฺญิอสญฺญิเนวสญฺญินาสญฺญิสตฺตานํ อคฺโคว, กสฺมา อิธ ทฺวิปทานํ อคฺโคติ วุตฺโต? เสฏฺฐตรวเสน. อิมสฺมึ หิ โลเก เสฏฺโฐ นาม อุปฺปชฺชมาโน อปทจตุปฺปทพหุปฺปเทสุ นุปฺปชฺชติ, ทฺวิปเทสุเยว อุปฺปชฺชติ. กตรทฺวิปเทสูติ? มนุสฺเสสุ เจว เทเวสุ จ. มนุสฺเสสุ จ ^๓- อุปฺปชฺชมาโน ติสหสฺสิมหาสหสฺสิโลกธาตุํ วเส วตฺเตตุํ สมตฺโถ พุทฺโธ หุตฺวา อุปฺปชฺชติ. เทเวสุ อุปฺปชฺชมาโน ทสสหสฺสิโลก- ธาตุวสวตฺตี มหาพฺรหฺมา หุตฺวา อุปฺปชฺชติ. โส ตสฺส กปฺปิยการโก วา อารามิโก วา สมฺปชฺชติ. อิติ ตโตปิ เสฏฺฐตรวเสเนว ^๔- ทฺวิปทานํ อคฺโคติ วุตฺโต. [๑๗๕-๑๘๖] ฉฏฺฐาทีสุ เอกปุคฺคลสฺส ภิกฺขเว ปาตุภาวา มหโต จกฺขุสฺส ปาตุภาโว โหตีติ ภิกฺขเว เอกปุคฺคลสฺส ตถาคตสฺส อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ปาตุภาเวน มหนฺตสฺส จกฺขุสฺส ปาตุภาโว โหติ. ตสฺมึ ปุคฺคเล ปาตุภูเต ตํปิ ปาตุภูตเมว โหติ, น วินา ตสฺส ปาตุภาเวน ปาตุภวติ. ปาตุภาโวติ อุปฺปตฺติ นิปฺผตฺติ. กตมสฺส จกฺขุสฺสาติ? ปญฺญาจกฺขุสฺสาติ. กีวรูปสฺสาติ? สาริปุตฺตตฺ- เถรสฺส วิปสฺสนาปญฺญาสทิสสฺส มหาโมคฺคลฺลานตฺเถรสฺส สมาธิปญฺญาสทิสสฺสาติ. อาโลกาทีสุปิ เอเสว นโย. อุภินฺนํ อคฺคสาวกานํ ปญฺญาอาโลกสทิโสเยวาติ เอตฺถ ^๕- อาโลโก, ปญฺญาโอภาสสทิโสเยว จ ^๖- โอภาโส อธิปฺเปโต. "มหโต จกฺขุสฺส, มหโต อาโลกสฺส, มหโต โอภาสสฺสา"ติ อิมานิ ตีณิปิ ^๗- โลกิยโลกุตฺตรมิสฺสกานิ กถิตานีติ เวทิตพฺพานิ. @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. กาตุํ สมตฺโถ ปุคฺคโล ^๒ ปาลิ.,สี.,อิ. ทิปทานํ ^๓ ฉ.ม.,อิ. อยํ สทฺโท น @ทิสฺสติ ^๔ ฉ.ม.,อิ. เสฏฺฐตรวเสเนส ^๕ ฉ.ม....สทิโสเยว หิ เอตฺถ ^๖ ฉ.ม. อยํ @สทฺโท น ทิสฺสติ ^๗ ฉ.ม.,อิ. อิมานิ จ ปน ตีณิปิ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๔ หน้าที่ ๑๐๕. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=14&page=105&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=14&A=2465&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=14&A=2465&modeTY=2&pagebreak=1#p105