อรรถกถาเล่มที่ ๑๕ ภาษาบาลี อักษรไทย
องฺ.อ. (มโนรถ.๒)
หน้าที่ ๑๕๒-๑๕๓.

หน้าที่ ๑๕๒.
     อปราปิ อุลฺลงฺคโกลิกณฺณิวาสิกา ๑- เอกา อิตฺถี ปุตฺตกํ ปายมานา
"ทีฆภาณกมหาอภยตฺเถโร นาม อริยวํสปฏิปทํ กเถตี"ติ สุตฺวา ปญฺจโยชนมคฺคํ
คนฺตฺวา ทิวากถิกตฺเถรสฺส นิสินฺนกาเลเยว วิหารํ ปวิสิตฺวา ภูมิยํ ปุตฺตํ
นิปชฺชาเปตฺวา ทิวากถิกตฺเถรสฺส ฐิตกาว ธมฺมํ อสฺโสสิ. ปทภาณกมฺปิ
ฐิตกาว อสฺโสสิ, ปทภาณกตฺเถเร ๒- อุฏฺฐิเต ทีฆภาณกมหาเถโร ๓-
จตุปจฺจยสนฺโตสภาวนารามมหาอริยวํสํ อารภิ. สา ฐิตกาว ปคฺคณฺหาติ. เถโร
ตโย ปจฺจเย กเถตฺวา อุฏฺฐานาการํ อกาสิ. สา อุปาสิกา อาห "อยฺยา
`อริยวํสํ กเถสฺสามา"ติ ๔- สินิทฺธโภชนํ ภุญฺชิตฺวา มธุรปานกํ ปิวิตฺวา
ยฏฺฐิมธุกเตลาทิเภสชฺชํ กตฺวา กเถตุํ ยุตฺตฏฺฐาเนเยว อุฏฺฐหนฺตี"ติ. เถโร "สาธุ
ภคินี"ติ วตฺวา อุปริ ภาวนารามํ ปฏฺฐเปสิ. อรุณุคฺคมนญฺจ เถรสฺส "อิทมโวจา"ติ
วจนญฺจ อุปาสิกาย โสตาปตฺติผลุปฺปตฺติ จ เอกกฺขเณเยว อโหสิ.
     อปราปิ กาฬุมฺพรวาสิกา ๕- อิตฺถี องฺเกน ปุตฺตํ อาทาย "ธมฺมํ โสสฺสามี"ติ
จิตฺตลปพฺพตํ คนฺตฺวา เอกํ รุกฺขํ นิสฺสาย ทารกํ นิปชฺชาเปตฺวา สยํ ฐิตกาว
ธมฺมํ สุณาติ. รตฺติภาคสมนนฺตเร เอโก ทีฆชาติโก ตสฺสา ปสฺสนฺติยาเยว สมีเป
นิปนฺนํ ทารกํ จตูหิ ทาฐาหิ ฑํสิตฺวา อคมาสิ. สา จินฺเตสิ "สจาหํ `ปุตฺโต
เม สปฺเปน ทฏฺโฐ'ติ วกฺขามิ, ธมฺมสฺส อนฺตราโย ภวิสฺสติ. อเนกกฺขตฺตุํ
โข ปน เม อยํ วฏฺเฏ ๖- วฏฺฏนฺติยา ปุตฺโต อโหสิ, ธมฺมเมว จริสฺสามี"ติ
ติยามรตฺตึ ฐิตกาว ธมฺมํ ปคฺคณฺหิตฺวา โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐาย อรุเณ อุคฺคเต
สจฺจกิริยาย ปุตฺตสฺส วิสํ นิมฺมเถตฺวา ปุตฺตํ คเหตฺวา คตา. เอวรูปา ปุคฺคลา
ธมฺมํ โสตุกามา นาม โหนฺติ.
                        ๓. อตฺถวสสุตฺตวณฺณนา
     [๔๓] ตติเย ตโย ภิกฺขเว อตฺถวเส สมฺปสฺสมาเนนาติ ตโย อตฺเถ ตีณิ
@เชิงอรรถ: ๑ สี. อุลฺลภโกลากณฺณิกาวาสิกา, ฉ.ม. อุลฺลโกลิกณฺณิวาสิกา
@๒ ฉ.ม. สรภาณเก เถเร  ๓ ฉ.ม. ทีฆภาณกมหาอภยตฺเถโร    ๔ ฉ.ม. กเถสฺสามีติ
@๕ สี. กาฬมฺพรวาสิกา, ฉ.ม. กฬมฺพรวาสิกา    ๖ ฉ.ม. สํสารวฏฺเฏ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๕๓.
การณานิ ปสฺสนฺเตน. อลเมวาติ ยุตฺตเมว. โย ธมฺมํ เทเสตีติ โย ปุคฺคโล
จตุสจฺจธมฺมํ  ปกาเสติ. อตฺถปฏิสํเวทีติ อฏฺฐกถํ ญาเณน ปฏิสํเวที. ธมฺม-
ปฏิสํเวทีติ ปาลิธมฺมํ ปฏิสํเวที.
                       ๔. กถาปวตฺติสุตฺตวณฺณนา
     [๔๔] จตุตฺเถ ฐาเนหีติ การเณหิ. ปวตฺตินีติ อปฺปฏิหตา นิยฺยานิกา.
                         ๕. ปณฺฑิตสุตฺตวณฺณนา
     [๔๕] ปญฺจเม ปณฺฑิตปญฺญตฺตานีติ ปณฺฑิเตหิ ปญฺญตฺตานิ กถิตานิ ปสตฺถานิ.
สปฺปุริสปญฺญตฺตานีติ สปฺปุริเสหิ มหาปุริเสหิ ปญฺญตฺตานิ กถิตานิ ปสตฺถานิ.
อหึสาติ กรุณา เจว กรุณาปุพฺพภาโค จ. สํยโมติ สีลสํยโม. ทโมติ อินฺทฺริยสํวโร,
อุโปสถวเสน วา อตฺตทมนํ, ปุณฺโณวาเท ๑- ทโมติ วุตฺตา ขนฺติปิ อาฬวเก ๒-
วุตฺตา ปญฺญาปิ อิมสฺมึ สุตฺเต วฏฺฏติเยว. มาตาปิตุอุปฏฺฐานนฺติ มาตาปิตูนํ
รกฺขนํ โคปนํ ปฏิชคฺคนํ. สนฺตานนฺติ อญฺญตฺถ พุทฺธปจฺเจกพุทฺธอริยสาวกา
สนฺโต นาม, อิธ ปน มาตาปิตุอุปฏฺฐากา อธิปฺเปตา. ตสฺมา อุตฺตมฏฺเฐน สนฺตานํ,
เสฏฺฐจริยฏฺเฐน พฺรหฺมจารีนํ. อิทํ มาตาปิตุอุปฏฺฐานํ สพฺภิ อุปญฺญตฺตนฺติ ๓-
เอวเมตฺถ อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพ. สตํ เอตานิ ฐานานีติ สนฺตานํ อุตฺตมปุริสานํ เอตานิ
ฐานานิ การณานิ. อริโย ทสฺสนสมฺปนฺโนติ อิธ อิเมสํเยว ติณฺณํ ฐานานํ กรเณน
อริโย เจว ทสฺสนสมฺปนฺโน จ เวทิตพฺโพ, น พุทฺธาทโย น โสตาปนฺนา. อถวา
สตํ เอตานิ ฐานานีติ มาตุปฏฺฐานํ ปิตุปฏฺฐานนฺติ เอตานิ ฐานานิ สนฺตานํ
อุตฺตมปุริสานํ การณานีติ เอวํ มาตาปิตุอุปฏฺฐานวเสน อิมิสฺสา คาถาย อตฺโถ
เวทิตพฺโพ. มาตาปิตุอุปฏฺฐาโกเยว หิ อิธ "อริโย ทสฺสนสมฺปนฺโน"ติ วุตฺโต. ส
โลกํ ภชเต สิวนฺติ โส เขมํ เทวโลกํ คจฺฉติ ๔-.
@เชิงอรรถ: ๑ ม.อุ. ๑๔/๓๙๕/๓๔๐ ปุณฺโณวาทสุตฺต, สํ.สฬา. ๑๘/๘๘๕๖ ปุณฺณสุตฺต (สฺยา)
@๒ สํ.ส. ๑๕/๒๔๖/๒๕๗ อาฬวกสุตฺต  ๓ ฉ.ม. อุปญฺญาตนฺติ  ๔ ฉ.ม. คจฺฉตีติ


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๕ หน้าที่ ๑๕๒-๑๕๓.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=15&page=152&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=15&A=3466&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=15&A=3466&modeTY=2&pagebreak=1#p152