อรรถกถาเล่มที่ ๑๖ หน้าที่ ๒๗๗.

สมาปตฺติวเสน. ^๑- วิตฺถาริกนฺติ วิตฺถฏํ ตสฺมึ ตสฺมึ ทิสาภาเค ปติฏฺฐิตวเสน. พหุชญฺญนฺติ พหูหิ ญาตํ ปฏิวิทฺธํ พหุชนาภิสมยวเสน. ^๒- ปุถุภูตนฺติ สพฺพากาเรน ปุถุลภาวํ ปตฺตํ. กถํ? ยาว เทวมนุสฺเสหิ สุปฺปกาสิตนฺติ, ยตฺตกา วิญฺญุชาติกา เทวา เจว มนุสฺสา จ อตฺถิ สพฺเพหิ สุฏฺฐุ ปกาสิตนฺติ อตฺโถ. อปฺโปสฺสุกฺโกติ นิราลโย. ตฺวญฺหิ ปาปิม อฏฺฐมสตฺตาหโต ปฏฺฐาย "ปรินิพฺพาตุ ทานิ ภนฺเต ภควา, ปรินิพฺพาตุ สุคโต"ติ วิรวนฺโต อาหิณฺฑิตฺถ. อชฺช ทานิ ปฏฺฐาย วิคตุสฺสาโห โหหิ, มา มยฺหํ ปรินิพฺพานตฺถํ วายามํ กโรหีติ วทติ. สโต สมฺปชาโน อายุสงฺขารํ โอสฺสชฺชีติ ^๓- สตึ สูปฏฺฐิตํ กตฺวา ญาเณน ปริจฺฉินฺทิตฺวา อายุสงฺขารํ วิสฺสชฺชิ ปชหิ. ตตฺถ น ภควา หตฺเถน เลฑฺฑุํ วิย อายุสงฺขารํ โอสฺสชฺชิ. เตมาสมตฺตเมว ปน ผลสมาปตฺตึ สมาปชฺชิตฺวา ตโต ปรํ สมาปชฺชิสฺสามีติ จิตฺตํ อุปฺปาเทสิ. ตํ สนฺธาย วุตฺตํ "โอสฺสชฺชี"ติ. อวสฺสชฺชีติปิ ^๔- ปาโฐ. มหาภูมิจาโลติ มหนฺโต ปฐวีกมฺโป. ตทา กิร ทสสหสฺสีโลกธาตุ กมฺปิตฺถ. ภึสนโกติ ภยชนโก. เทวทุนฺทุภิโย จ ผลึสูติ เทวเภริโย ผลึสุ, เทโว สุคชฺชิตํ ^๕- คชฺชิ, อกาลวิชฺชุลตา นิจฺฉรึสุ, ขณิกวสฺสํ วสฺสีติ วุตฺตํ โหติ. อุทานํ อุทาเนสีติ กสฺมา อุทาเนสิ? โกจิ นาม วเทยฺย "ภควา ปจฺฉโต ปจฺฉโต อนุพนฺธิตฺวา `ปรินิพฺพาตุ ภนฺเต'ติ อุปทฺทุโต ภเยน อายุสงฺขารํ วิสฺสชฺเชสี"ติ, ตสฺโสกาโส มา โหตุ, ภีตสฺส หิ อุทานํ นาม นตฺถีติ ปีติเวควิสฺสฏฺฐํ อุทานํ อุทาเนสิ. ตตฺถ สพฺเพสํ โสณสิงฺคาลาทีนํปิ ปจฺจกฺขภาวโต ตุลิตํ ปริจฺฉินฺนนฺติ ตุลํ. กินฺตํ? กามาวจรกมฺมํ. น ตุลํ, น วา ตุลํ สทิสมสฺส อญฺญํ โลกิยกมฺมํ นตฺถีติ อตุลํ. กินฺตํ? มหคฺคตกมฺมํ. อถวา กามาวจรํ รูปาวจรํ ตุลํ, อรูปาวจรํ อตุลํ. @เชิงอรรถ: ^๑ สี. อภิญฺญาสมาปตฺติวเสน, ม. อภิญฺญาย วเสน, ฉ. อภิญฺญาสมฺปตฺติวเสน @^๒ ฉ.ม. มหาชนาภิสมยวเสน ^๓ ฉ.ม. โอสฺสชีติ ^๔ ฉ.ม. อุสฺสชฺชีติปิ @^๕ ฉ.ม. สุกฺขคชฺชิตํ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๖ หน้าที่ ๒๗๗. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=16&page=277&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=16&A=6230&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=16&A=6230&modeTY=2&pagebreak=1#p277