อรรถกถาเล่มที่ ๑๖ ภาษาบาลี อักษรไทย
องฺ.อ. (มโนรถ.๓)
หน้าที่ ๖๙-๗๐.

หน้าที่ ๖๙.
อุตฺตมจิตฺตนิสฺสิตานํ. ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารานนฺติ ปจฺจกฺเขเยว ธมฺเม ปวตฺติกฺขเณ
สุขวิหารานํ. อริยกนฺเตหีติ อริยานํ กนฺเตหิ มคฺคผลสีเลหิ.
     อริยธมฺมํ สมาทายาติ เอตฺถ อริยธมฺโมติ ปญฺจสีลานิ กถิตานิ. เมรยํ วารุณินฺติ
จตุวิธํ ๑- เมรยํ ปญฺจวิธญฺจ สุรํ. ธมฺมญฺจานุวิตกฺกเยติ นววิธํ โลกุตฺตรธมฺมํ
อนุสฺสติวเสน ๒- วิตกฺเกยฺย. อพฺยาปชฺฌํ หิตํ จิตฺตนฺติ นิทฺทุกฺขํ เมตฺตาทิ-
พฺรหฺมวิหารจิตฺตํ. เทวโลกาย ภาวเยติ พฺรหฺมโลกตฺถาย ภาเวยฺย. ปุญฺญตฺถสฺส
ชิคึสโตติ ๓- ปุญฺเญน อตฺถิกสฺส ปุญฺญํ คเวสนฺตสฺส. สนฺเตสูติ พุทฺธปจฺเจกพุทฺธ-
ตถาคตสาวเกสุ. วิปุลา โหติ ทกฺขิณาติ เอวํ ทินฺนทานํ มหปฺผลํ โหติ.
อนุปุพฺเพนาติ สีลปูรณาทินา อนุกฺกเมน. เสสํ ติกนิปาเต วุตฺตตฺถเมว.
                        ๑๐. คเวสีสุตฺตวณฺณนา
     [๑๘๐] ทสเม สิตํ ปาตฺวากาสีติ มหามคฺเคเนว คจฺฉนฺโต ตํ สาลวนํ
โอโลเกตฺวา "อตฺถิ นุ โข อิมสฺมึ ฐาเน กิญฺจิ สุการณํ อุปฺปนฺนปุพฺพนฺ"ติ
อทฺทส กสฺสปพุทฺธกาเล คเวสินา อุปาสเกน กตํ สุการณํ. อถสฺส เอตทโหสิ
"อิทํ สุการณํ ภิกฺขุสํฆสฺส อปากฏํ ปฏิจฺฉนฺนํ, หนฺท นํ ภิกฺขุสํฆสฺส ปากฏํ
กโรมี"ติ มคฺคา โอกฺกมฺม อญฺญตรสฺมึ ปเทเส ฐิตโกว สิตปาตุกมฺมํ อกาสิ,
อคฺคคฺคทนฺเต ทสฺเสตฺวา มนฺทหสิตํ หสิ. ยถา หิ โลกิยมนุสฺสา อุทรํ ปหรนฺตา
"กหํ กหนฺ"ติ หสนฺติ, น เอวํ พุทฺธา. พุทฺธานํ ปน หฏฺฐปหฏฺฐาการ-
มตฺตเมว โหติ.
     หสิตญฺจ นาเมตํ เตรสหิ โสมนสฺสสหคตจิตฺเตหิ โหติ. ตตฺถ โลกิยมหาชโน
อกุสลโต จ จตูหิ, กามาวจรกุสลโต จ จตูหีติ อฏฺฐหิ จิตฺเตหิ หสติ, เสขา
อกุสลโต ทิฏฺฐิคตสมฺปยุตฺตานิ อปเนตฺวา ฉหิ จิตฺเตหิ หสนฺติ, ขีณาสวา จตูหิ
สเหตุกกิริยาจิตฺเตหิ, เอเกน อเหตุกกิริยาจิตฺเตนาติ ปญฺจหิ จิตฺเตหิ หสนฺติ.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. จตุพฺพิธํ  ๒ ฉ.ม. อนุสฺสติวเสเนว  ๓ ฉ.ม. ชิคีสโตติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๗๐.
เตสุปิ พลวารมฺมเณ อาปาถมาคเต ทฺวีหิ ญาณสมฺปยุตฺตจิตฺเตหิ หสนฺติ,
ทุพฺพลารมฺมเณ ทุเหตุกจิตฺตทฺวเยน จ อเหตุกจิตฺเตน จาติ ตีหิ จิตฺเตหิ หสนฺติ.
อิมสฺมึ ปน ฐาเน กิริยาเหตุกมโนวิญฺญาณธาตุโสมนสฺสสหคตจิตฺตํ ภควโต
ปหฏฺฐาการมตฺตํ หสิตํ อุปฺปาเทสิ. ๑-
     ตํ ปเนตํ หสิตํ เอวํ อปฺปมตฺตกํปิ เถรสฺส ปากฏํ อโหสิ. ๒- กถํ?
ตถารูเป หิ กาเล ตถาคตสฺส จตูหิ ทาฐาหิ จาตุทฺทสิกมหาเมฆมุขโต ๓- สโมสริตา
วิชฺชุลตา วิย ๔- วิโรจมานา มหาตาลกฺขนฺธปฺปมาณา รสฺมิวฏฺฏิโย อุฏฺฐหิตฺวา
ติกฺขตฺตุํ สิรวรํ ปทกฺขิณํ กตฺวา ทาฐคฺเคสุเยว อนฺตรธายนฺติ. เตน สญฺญาเณน
อายสฺมา อานนฺโท ภควโต ปจฺฉโต คจฺฉมาโนปิ สิตปาตุภาวํ ชานาติ.
     อิทฺธนฺติ สมิทฺธํ. ผีตนฺติ อติสมิทฺธํ สพฺพปาลิผุลฺลํ วิย. อากิณฺณ-
มนุสฺสนฺติ ชนสมากุลํ. สีเลสุ อปริปูรการีติ ปญฺจสุ สีเลสุ อสมตฺตการี.
ปฏิเทสิตานีติ อุปาสกภาวํ ปฏิเทสิตานิ. สมาทปิตานีติ ๕- สรเณสุ ปติฏฺฐาปิตานีติ
อตฺโถ. อิจฺเจตํ สมสมนฺติ อิติ เอตํ การณํ สพฺพาการโต สมภาเวเนว สมํ,
น เอกเทเสน. นตฺถิ กิญฺจิ อติเรกนฺติ มยฺหํ อิเมหิ กิญฺจิ อติเรกํ นตฺถิ.
หนฺทาติ ววสฺสคฺคตฺเถ นิปาโต. อติเรกายาติ วิเสสการณตฺถาย ปฏิปชฺชามีติ
อตฺโถ. สีเลสุ ปริปูรการึ ธาเรถาติ ปญฺจสุ สีเลสุ สมตฺตการีติ ชานาถ.
เอตฺตาวตา เตน ปญฺจสีลานิ สมาทินฺนานิ นาม โหนฺติ. กิมงฺคํ ปน น
มยนฺติ มยํ ปน เกเนว การเณน ปริปูริการิโน น ภวิสฺสาม. เสสเมตฺถ
อุตฺตานเมวาติ.
                         อุปาสกวคฺโค ตติโย.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อุปฺปาเทติ  ๒ ฉ.ม. โหติ  ๓ ฉ.ม. จาตุทฺทีปิกมหาเมฆมุขโต
@๔ สี. สเตรตา วิชฺชุลตา วิย  ๕ สี. สมาทปิตานิ


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๖ หน้าที่ ๖๙-๗๐.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=16&page=69&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=16&A=1535&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=16&A=1535&modeTY=2&pagebreak=1#p69