อรรถกถาเล่มที่ ๒๖ หน้าที่ ๓๘๗.

อุปาทานกฺขนฺธานํ อุทยพฺพยาทิปกาสนิยา ธมฺมิยา กถาย. สนฺทสฺเสตีติ ตานิเยว อนิจฺจาทีนิ ลกฺขณานิ อุทยพฺพยาทิเก จ สมฺมา ทสฺเสติ, หตฺเถน คเหตฺวา วิย ปจฺจกฺขโต ทสฺเสติ. สมาทเปตีติ ตตฺถ ลกฺขณารมฺมณิกวิปสฺสนํ สมฺมา อาทเปติ, ยถา วีถิปฏิปนฺนา หุตฺวา ปวตฺตติ, เอวํ คณฺหาเปติ. สมุตฺเตเชตีติ วิปสฺสนาย อารทฺธาย สงฺขารานํ อุทยพฺพยาทีสุ ^๑- อุปฏฺหนฺเตสุ ยถากาลํ ปคฺคหนิคฺคหสมุเปกฺขเณหิ โพชฺฌงฺคานํ อนุปวตฺตเนน ภาวนํ มชฺฌิมํ วีถึ โอตาเรตฺวา ยถา วิปสฺสนาาณํ สูรํ ปสนฺนํ หุตฺวา วหติ, เอวํ อินฺทฺริยานํ วิสทภาวกรเณน วิปสฺสนาจิตฺตํ สมฺมา อุตฺเตเชติ, วิสทาปนวเสน ^๒- โวทเปติ. สมฺปหํเสตีติ ตถา ปวตฺติยมานาย วิปสฺสนาย สมปฺปวตฺตภาวนาวเสน เจว อุปริลทฺธพฺพภาวนาพเลน จ จิตฺตํ สมฺมา ปหํเสติ, ลทฺธสฺสาทวเสน วา สุฏฺุ โตเสติ. อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตํ วิมุจฺจีติ ยถา ยถา ธมฺมเสนาปติ ธมฺมํ เทเสติ, ตถา ตถา ตถลกฺขณํ ^๓- วิปสฺสนฺตสฺส เถรสฺส จ เทสนานุภาเวน, อตฺตโน จ อุปนิสฺสยสมฺปตฺติยา าณสฺส ปริปากํ คตตฺตา เทสนานุสาเรน าเณ ^๔- อนุปฺปวตฺตนฺเต ^๕- กามาสวาทีสุ กญฺจิ อาสวํ อคฺคเหตฺวา มคฺคปฏิปาฏิยาว อนวเสสโต จิตฺตํ วิมุจฺจิ. อรหตฺตผลํ สจฺฉากาสีติ อตฺโถ. เอตมตฺถํ วิทิตฺวาติ เอตํ อายสฺมโต ลกุณฺฏกภทฺทิยสฺส อญฺาราธนสงฺขาตํ อตฺถํ สพฺพาการโต วิทิตฺวา ตทตฺถทีปนํ อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ. ตตฺถ อุทฺธนฺติ รูปธาตุยา จ อรูปธาตุยา จ. อโธติ กามธาตุยา. สพฺพธีติ สพฺพสฺมิมฺปิ สงฺขารคเต. วิปฺปมุตฺโตติ ปุพฺพภาเค วิกฺขมฺภนวิมุตฺติยา อปรภาเค สมุจฺเฉทปฏิปฺปสฺสทฺธิวิมุตฺตีหิ สพฺพปฺปกาเรน วิมุตฺโต. เอตฺถ จ อุทฺธํ วิปฺปมุตฺโตติ เอเตน ปญฺจุทฺธมฺภาคิยสํโยชนปฺปหานํ ทสฺเสติ. อโธ วิปฺปมุตฺโตติ เอเตน ปญฺโจรมฺภาคิยสํโยชนปฺปหานํ. สพฺพธิ วิปฺปมุตฺโตติ เอเตน @เชิงอรรถ: ^๑ สี. อุทยพฺพเยสุ ^๒ ก. นิสาทนวเสน ^๓ ก. ยถาลกฺขณํ @^๔ ก. าณํ ^๕ ก. ปจตฺเตนฺตสฺส

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๒๖ หน้าที่ ๓๘๗. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=26&page=387&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=26&A=8654&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=26&A=8654&pagebreak=1#p387