อรรถกถาเล่มที่ ๒๘ หน้าที่ ๑๒๑.

อตฺตโน าณสมฺปตฺติยา สกลชมฺพุทีปสฺส อิสฺสโร ชาโต. ^๑- ยํ เม าณํ โลกิยวีริยสมฺปยุตฺตํ, ตํ ^๑- เนว นิพฺพิทาย น วิราคาย สํวตฺตติ, สาธุ วตสฺส สฺวาหํ อิมินา าเณน โลกุตฺตรธมฺมํ คเวเสยฺยนฺ"ติ. ตโต พาราณสิรญฺโ รชฺชํ ทตฺวา ปุตฺตทารญฺจ สกชนปทเมว เปเสตฺวา ปพฺพชฺชํ สมาทาย วิปสฺสนํ อารภิตฺวา ปจฺเจกโพธึ สจฺฉิกตฺวา อตฺตโน วีริยสมฺปตฺตึ ทีเปนฺโต อิมํ อุทานคาถํ อภาสิ:- "อารทฺธวิริโย ปรมตฺถปตฺติยา อลีนจิตฺโต อกุสีตวุตฺติ ทฬฺหนิกฺกโม ถามพลูปปนฺโน เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโป"ติ. ตตฺถ อารทฺธํ วีริยมสฺสาติ อารทฺธวิริโย. เอเตน อตฺตโน วีริยารมฺภํ อาทิวีริยํ ทสฺเสติ. ปรมตฺโถ วุจฺจติ นิพฺพานํ, ตสฺส ปตฺติยา ปรมตฺถปตฺติยา. เอเตน วีริยารมฺเภน ปตฺตพฺพผลํ ทสฺเสติ. อลีนจิตฺโตติ เอเตน พลวีริยูปตฺถมฺภานํ ^๒- จิตฺตเจตสิกานํ อลีนตํ ทสฺเสติ, อกุสีตวุตฺตีติ เอเตน านาสนจงฺกมาทีสุ กายสฺส อนวสีทนํ. ทฬฺหนิกฺกโมติ เอเตน "กามํ ตโจ จ นฺหารุ จา"ติ ^๓- เอวํ ปวตฺตํ ปทหนวีริยํ ทสฺเสติ, ยนฺตํ อนุปุพฺพสิกฺขาทีสุ ปทหนฺโต "กาเยน เจว ปรมสจฺจํ สจฺฉิกโรติ, ปญฺาย จ นํ อติวิชฺฌ ปสฺสตี"ติ ^๔- วุจฺจติ. อถ วา เอเตน มคฺคสมฺปยุตฺตํ วีริยํ ทสฺเสติ. ตญฺหิ ทฬฺหญฺจ ภาวนาย ลทฺธตฺตา, ^๕- นิกฺกโม จ สพฺพโส ปฏิปกฺขา นิกฺขนฺตตฺตา, ตสฺมา ตํสมงฺคี ปุคฺคโลปิ ทโฬฺห นิกฺกโม อสฺสาติ ทฬฺหนิกฺกโม. ^๖- ถามพลูปปนฺโนติ มคฺคกฺขเณ กายถาเมน @เชิงอรรถ: ^๑-๑ ฉ.ม. ตํ โข ปน เม าณํ โลกิยวีริยสมฺปยุตฺตํ ^๒ ฉ.ม. พลวีริยูปตฺถมฺภานํ สี. @วีริยูปตฺถมฺภานํ ^๓ ฉ.ม. ๑๓/๑๘๔/๑๕๙, อง.ทุก. ๒๐/๕/๕๐, ขุ.มหา. ๒๙/๙๑๘/๕๘๔-๕ @^๔ ฉ.ม. ปรมสจฺจํ สจฺฉิกโรติ, ปญฺาย จ นํ อติวิชฺฌ ปสฺสตีติ วุจฺจติ ^๕ ฉ.ม.,อิ. @ ตญฺหิ ทฬฺหญฺจ ภาวนาปาริปูรึ คตตฺตา ^๖ ฉ.ม. อสฺสาติ ทฬฺหนิกฺกโมติ วุจฺจติ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๒๘ หน้าที่ ๑๒๑. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=28&page=121&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=28&A=2972&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=28&A=2972&pagebreak=1#p121