อรรถกถาเล่มที่ ๒๘ ภาษาบาลี อักษรไทย
สุตฺต.อ.๑ (ปรมตฺถ.๑)
หน้าที่ ๖๐-๖๑.

หน้าที่ ๖๐.
อวิเหยนฺโต. อญฺตรมฺปีติ ยงฺกิญฺจิ เอกมฺปิ. เตสนฺติ เตสํ สพฺพภูตานํ.
น ปุตฺตมิจฺเฉยฺยาติ อตฺรโช เขตฺรโช ทินฺนโก อนฺเตวาสิโกติ อิเมสุ จตูสุ
ปุตฺเตสุ ยงฺกิญฺจิ ปุตฺตํ น อิจฺเฉยฺย. กุโต สหายนฺติ สหายํ ปน อิจฺเฉยฺยาติ
กุโต เอว เอตํ.
      เอโกติ ปพฺพชฺชาสงฺขาเตน เอโก, อทุติยฏฺเน เอโก, ตณฺหาปหาเนน
เอโก, เอกนฺตวิคตกิเลโสติ เอโก, เอโก ปจฺเจกสมฺโพธึ อภิสมฺพุทฺโธติ เอโก.
สมณสหสฺสสฺสาปิ หิ มชฺเฌ วตฺตมาโน คิหิสญฺโชนสฺส ฉินฺนตฺตา เอโก,
เอวํ ปพฺพชฺชาสงฺขาเตน เอโก. เอโก ติฏฺติ, เอโก คจฺฉติ, เอโก นิสีทติ,
เอโก เสยฺยํ กปฺเปติ, เอโก อิริยติ วตฺตตีติ เอวํ อทุติยฏฺเน เอโก.
        "ตณฺหาทุติโย ปุริโส       ทีฆมทฺธานสํสรํ
         อิตฺถภาวญฺถาภาวํ       สํสารํ นาติวตฺตติ.
         เอตมาทีนวํ *- ตฺวา    ตณฺหํ ทุกฺขสฺส สมฺภวํ
         วีตตโณฺห อนาทาโน      สโต ภิกฺขุ ปริพฺพเช"ติ ๑-
เอวํ ตณฺหาปหานฏฺเน เอโก. สพฺพกิเลสสฺส ปหีนา อุจฺฉินฺนมูลา ตาลาวตฺถุกตา
อนภาวํกตา อายตึ อนุปฺปาทธมฺมาติ เอวํ เอกนฺตวิคตกิเลโสติ เอโก. อนาจริยโก
หุตฺวา สยมฺภู สามญฺเว ปจฺเจกสมฺโพธึ อภิสมฺพุทฺโธติ เอวํ เอโก ปจฺเจกสมฺโพธึ
อภิสมฺพุทฺโธติ เอโก.
      จเรติ ยา อิมา อฏฺ จริยาโย. เสยฺยถิทํ? ปณิธิสมฺปนฺนานํ จตูสุ
อิริยาปเถสุ อิริยาปถจริยา, อินฺทฺริเยสุ คุตฺตทฺวารานํ อชฺฌตฺติกายตเนสุ
อายตนจริยา, อปฺปมาทวิหารีนํ จตูสุ สติปฏฺาเนสุ สติจริยา, อธิจิตฺตมนุยุตฺตานํ
จตูสุ ฌาเนสุ สมาธิจริยา, พุทฺธิสมฺปนฺนานํ จตูสุ อริยสจฺเจสุ าณจริยา,
สมฺมาปฏิปนฺนานํ จตูสุ อริยมคฺเคสุ มคฺคจริยา, อธิคตผลานํ จตูสุ ปฏิปนฺนานํ
จตูสุ อริยมคฺเคสุ มคฺคจริยา, อธิคตผลานํ จตูสุ สามญฺผเลสุ ปกติจริยา,
@เชิงอรรถ: * ฉ.ม. เอวมาทีนวํ     ๑ ขุ.อิติ. ๒๕/๑๕,๑๐๕/๒๔๑,๓๒๔,
@  ขุ,มหา. ๒๙/๘๙๑/๕๕๘ (สฺยา), ขุ.จูฬ. ๓๐/๕๙๕/๒๙๑ (สฺยา)
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๖๑.
ติณฺณํ พุทฺธานํ สพฺพสตฺเตสุ โลกตฺถจริยา, ตตฺถ ปเทสโต ปจฺเจกพุทฺธสาวกานนฺติ.
ยถาห:- "จริยาติ อฏฺ จริยาโย อิริยาปถจริยา"ติ ๑- วิตฺถาโร.
ตาหิ จริยาหิ สมนฺนาคโต ภเวยฺยาติ อตฺโถ. อถ วา ยา อิมา "อธิมุจฺจนฺโต
สทฺธาย จรติ, ปคฺคณฺหนฺโต วีริเยน จรติ, อุปฏฺาปนฺโต สติยา จรติ,
อวิกฺขิตฺโต สมาธินา จรติ, ปชานนฺโต ปญฺาย จรติ, วิชานนฺโต วิญฺาเณน
จรติ, เอวํ ปฏิปนฺนสฺส กุสลา ธมฺมา อายตนนฺติ ๒- อายตนจริยาย จรติ, เอวํ
ปฏิปนฺโน วิเสสมธิคจฺฉตีติ วิเสสจริยาย จรตี"ติ ๓- เอวํ อปราปิ อฏฺ
จริยา วุตฺตา, ตาหิปิ สมนฺนาคโต ภเวยฺยาติ อตฺโถ. ขคฺควิสาณกปฺโปติ
เอตฺถ ขคฺควิสาณํ นาม ขคฺคมิคสิงฺคํ. กปฺปสทฺทสฺส อตฺถํ วิตฺถารโต
มงฺคลสุตฺตวณฺณนายํ ปกาสยิสฺสาม, อิธ ปนายํ "สตฺถุกปฺเปน วต โภ กิร
สาวเกน สทฺธึ มนฺตยมานา"ติ ๔- เอวมาทีสุ วิย ปฏิภาโค เวทิตพฺโพ.
ขคฺควิสาณกปฺโปติ ขคฺควิสาณสทิโสติ วุตฺตํ โหติ. อยํ ตาเวตฺถ ปทโต
อตฺถวณฺณนา,
      อธิปฺปายานุสนฺธิโต ปน เอวํ เวทิตพฺพา:- ยฺวายํ วุตฺตปฺปกาโร
ทณฺโฑ ภูเตสุ ปวตฺติยมาโน อหิโต โหติ, ตํ เตสุ อปฺปวตฺตเนน
ตปฺปฏิปกฺขภูตาย เมตฺตาย จ ปรหิตุปสํหาเรน จ สพฺเพสุ ภูเตสุ นิธาย
ทณฺฑํ, นิหิตทณฺฑตฺตา เอว จ ยถา อนิหิตทณฺฑา สตฺตา ภูตานิ ทณฺเฑน
วา สตฺเถน วา ปาณินา วา เลฑฺฑุนา วา วิหึสนฺติ, ๕- ตถา อวิเหยํ,
อญฺตรมฺปิ เตสํ อิมํ เมตฺตากมฺมฏฺานมาคมฺม ยเทว ตตฺถ เวทนาคตํ
สญฺาสงฺขารวิญฺาณคตํ ตญฺจ ตทนุสาเรเนว ตทญฺญฺจ สงฺขารคตํ
วิปสฺสิตฺวา อิมํ ปจฺเจกโพธึ อธิคโตมฺหีติ อยํ ตาว อธิปฺปาโย.
      อยํ ปน อนุสนฺธิ:- เอวํ วุตฺเต เต อมจฺจา อาหํสุ "อิทานิ
ภนฺเต กุหึ คจฺฉถา"ติ. ตโต เตน "ปุพฺพปจฺเจกสมฺพุทฺธา กตฺถ วสนฺตี"ติ
อาวชฺเชตฺวา ตฺวา "คนฺธมาทนปพฺพเต"ติ วุตฺเต ปุนาหํสุ "อเมฺห ทานิ
@เชิงอรรถ: ๑ ขุ.ปฏิ. ๓๑/๑๙๗, ๒๘/๒๓๒,๔๓๕        ๒ ฉ.ม. อายตนฺตีติ
@๓ ขุ. ปฏิ. ๓๑/๑๙๗, ๒๙/๒๓๓,๔๓๖   ๔ ม.มู. ๑๒/๒๖๐/๒๒๑   ๕ ฉ.ม. วิเหยนฺติ


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๒๘ หน้าที่ ๖๐-๖๑.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=28&page=60&pages=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=28&A=1513&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=28&A=1513&pagebreak=1#p60