อรรถกถาเล่มที่ ๓ ภาษาบาลี อักษรไทย
วินย.อ. (สมนฺต.๓)
หน้าที่ ๓๐-๓๓.

หน้าที่ ๓๐.
     {๕๘} สิงฺคินิกฺขสุวณฺโณติ สิงฺคิสุวณฺณนิกฺเขน สมานวณฺโณ ฯ
ทสวาโสติ ทสสุ อริยวาเสสุ วุตฺถวาโส ฯ ทสธมฺมวิทูติ
ทสกมฺมปถวิทู ฯ ทสภิ จุเปโตติ ทสหิ อเสเขหิ องฺเคหิ อุเปโต ฯ
สพฺพธิ ทนฺโตติ สพฺเพสุ อินฺทฺริเยสุ ทนฺตา ภควโต หิ จกฺขุอาทีนํ
กิญฺจิ อทนฺตํ นาม นตฺถิ ฯ
     {๕๙} ภควนฺตํ ภุตฺตาวึ โอนีตปตฺตปาณึ เอกมนฺตํ นิสีทีติ ภควนฺตํ
ภุตฺตวนฺตํ ปตฺตโต จ อปนีตปาณึ สลฺลกฺเขตฺวา เอกสฺมึ ปเทเส
นิสีทีติ อตฺโถ ฯ อตฺถิกานนฺติ พุทฺธาภิคมเนน จ ธมฺมสฺสวเนน จ
อตฺถิกานํ ฯ อภิกฺกมนียนฺติ อภิคนฺตุํ สกฺกุเณยฺยํ ฯ อปฺปกิณฺณนฺติ
อนากิณฺณํ ฯ อปฺปสทฺทนฺติ วจนสทฺเทน อปฺปสทฺทํ ฯ อปฺปนิคฺโฆสนฺติ
นครนิคฺโฆสสทฺเทน อปฺปนิคฺโฆสํ ฯ วิชนวาตนฺติ อนุสญฺจรณชนสฺส
สรีรวาเตน วิรหิตํ ฯ วิชนวาทนฺติปิ ปาโ ฯ อนฺโตปิ ชนวาเทน
รหิตนฺติ อตฺโถ ฯ วิชนปาตนฺติปิ ปาโ ฯ ชนสญฺจารวิรหิตนฺติ
อตฺโถ ฯ มนุสฺสราหเสยฺยกนฺติ มนุสฺสานํ รหสฺสกิริยฏฺานิยํ ฯ
ปฏิสลฺลานสารูปนฺติ วิเวกานุรูปํ ฯ
     {๖๐} สารีปุตฺตโมคฺคลฺลานาติ สารีปุตฺโต จ โมคฺคลฺลาโน จ ฯ
เตหิ กติกา กตา โหติ โย ปมํ อมตํ อธิคจฺฉติ โส
อิตรสฺส อาโรเจตูติ ฯ เต กิร อุโภปิ คิหิกาเล อุปติสฺโส
โกลิโตติ เอวํ ปญฺายมานนามา อฑฺฒเตยฺยสตมาณวกปริวารา
คิรคฺคสมชฺชํ อคมํสุ ฯ ตตฺถ เนสํ มหาชนํ ทิสฺวา เอตทโหสิ
อยํ นาม เอวํ มหาชนกาโย อปฺปตฺเต วสฺสสเต มรณมุเข
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๑.
ปติสฺสตีติ ฯ อถ อุโภปิ อุฏฺิตาย ปริสาย อญฺมญฺ ปุจฺฉิตฺวา
เอกชฺฌาสยา ปจฺจุปฏฺิตมรณสญฺา มนฺตยึสุ สมฺม มรเณ สติ
อมเตนปิ ภวิตพฺพํ หนฺท มยํ อมตํ ปริเยสามาติ อมตปริเยสนตฺถํ
สญฺชยสฺส ฉนฺนปริพฺพาชกสฺส สนฺติเก สปริสา ปพฺพชิตฺวา
กติปาเหเนว ตสฺส าณวิสเย ปารํ คนฺตฺวา อมตํ อปสฺสนฺตา
ปุจฺฉึสุ กึ นุ โข อาจริย อญฺโเปตฺถ สาโร อตฺถีติ นตฺถาวุโส
เอตฺตกเมว อิทนฺติ จ สุตฺวา ตุจฺฉํ อิทํ อาวุโส นิสฺสารํ
โยทานิ อมฺเหสุ ปมํ อมตํ อธิคจฺฉติ โส อิตรสฺส อาโรเจตูติ
กติกํ อกํสุ ฯ เตน วุตฺตํ เตหิ กติกา กตา โหนฺตีติ อาทิ ฯ
     ปาสาทิเกน อภิกฺกนฺเตนาติอาทีสุ อิตฺถมฺภูตลกฺขเณ กรณวจนํ
เวทิตพฺพํ ฯ อตฺถิเกหิ อุปาตํ มคฺคนฺติ เอตํ อนุพนฺธนสฺส
การณวจนํ ฯ อิทํ หิ วุตฺตํ โหติ ยนฺนูนาหํ อิมํ ภิกฺขุํ
ปิฏฺิโต ปิฏฺิโต อนุพนฺเธยฺยํ กสฺมา ยสฺมา อิทํ ปิฏฺิโต
ปิฏฺิโต อนุพนฺธนํ นาม อตฺถิเกหิ อุปาตํ มคฺคํ าโต เจว
อุปคโต จ มคฺโคติ อตฺโถ ฯ อถวา อตฺถิเกหิ อมฺเหหิ มรเณ
สติ อมเตนาปิ ภวิตพฺพนฺติ เอวํ เกวลํ อตฺถีติ อุปาตํ นิพฺพานํ
นาม ตํ มคฺคนฺโต ปริเยสนฺโตติ เอวเมตฺถ อตฺโถ ทฏฺพฺโพ ฯ
     ปิณฺฑปาตํ อาทาย ปฏิกฺกมีติ สุทินฺนกณฺเฑ วุตฺตปฺปการํ อญฺตรํ
กุฑฺฑมูลํ อุปสงฺกมิตฺวา นิสีทิ ฯ สารีปุตฺโตปิ โข อกาโล โข
ตาว ปญฺหํ ปุจฺฉิตุนฺติ กาลํ อาคมยมาโน ตฺวา วตฺตปฏิปตฺติปูรณตฺถํ
กตภตฺตกิจฺจสฺส เถรสฺส อตฺตโน กมณฺฑลุโต อุทกํ ทตฺวา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๒.
โธตหตฺถปาเทน เถเรน สทฺธึ ปฏิสนฺถารํ กตฺวา ปญฺหํ ปุจฺฉิ ฯ
เตน วุตฺตํ อถโข สารีปุตฺโต ปริพฺพาชโกติ อาทิ ฯ น ตาหํ
สกฺโกมีติ น เต อหํ สกฺโกมิ ฯ เอตฺถ จ ปฏิสมฺภิทปฺปตฺโต เถโร
น เอตฺตกํ น สกฺโกติ อถโข อิมสฺส ธมฺมคารวํ อุปฺปาเทสฺสามีติ
สพฺพากาเรน พุทฺธวิสเย อวิสยภาวํ คเหตฺวา เอวมาห ฯ
     เย ธมฺมา เหตุปฺปภวาติ เหตุปฺปภวา นาม ปญฺจกฺขนฺธา ฯ เตนสฺส
ทุกฺขสจฺจํ ทสฺเสติ ฯ เตสํ เหตุํ ตถาคโต อาหาติ เตสํ เหตุ
นาม สมุทยสจฺจํ ตญฺจ ตถาคโต อาหาติ ทสฺเสติ ฯ เตสญฺจ
โย นิโรโธติ เตสํ อุภินฺนํปิ สจฺจานํ โย อปฺปวตฺตินิโรโธ ตญฺจ
ตถาคโต อาหาติ อตฺโถ ฯ เตนสฺส นิโรธสจฺจํ ทสฺเสติ ฯ
มคฺคสจฺจํ ปเนตฺถ สรูปโต อทสฺสิตํปิ นยโต ทสฺสิตํ โหติ ฯ
นิโรเธ หิ วุตฺเต ตสฺส สมฺปาปโก มคฺโค วุตฺโต ว โหติ ฯ
อถวา เตสญฺจ โย นิโรโธติ เอตฺถ เตสํ โย นิโรโธ จ
นิโรธุปาโย จาติ เอวํ เทฺวปิ สจฺจานิ ทสฺสิตานิ โหนฺตีติ ฯ อิทานิ
ตเมวตฺถํ ปฏิปาเทนฺโต อาห เอวํวาที มหาสมโณติ ฯ เอเสว
ธมฺโม ยทิ ตาวเทวาติ สเจปิ อิโต อุตฺตรึ นตฺถิ เอตฺตกเมว
อิทํ โสตาปตฺติผลมตฺตเมว ปตฺตพฺพํ ตถาปิ เอโสเอว ธมฺโมติ
อตฺโถ ฯ ปจฺจพฺยถา ปทมโสกนฺติ ยํ มยํ ปริเยสมานา วิจราม
ตํ ปทมโสกํ ปฏิวิทฺธถ ตุมฺเหว ปตฺตํ ตํ ตุมฺเหหีติ อตฺโถ ฯ
อทิฏฺ อพฺภตีตํ พหุเกหิ กปฺปนหุเตหีติ อมฺเหหิ นาม อิทํ ปทมโสกํ
พหุเกหิ กปฺปนหุเตหิ อทิฏฺเมว อพฺภตีตํ ฯ อิติ ตสฺส ปทสฺส
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๓.
อทิฏฺภาเวน ทีฆรตฺตํ อตฺตโน มหาชานิยภาวํ ทีเปติ ฯ {๖๒} คมฺภีเร
าณวิสเยติ คมฺภีเร เจว คมฺภีรสฺส จ าณสฺส วิสยภูเต ฯ
อนุตฺตเร อุปธิสงฺขเยติ นิพฺพาเน ฯ วิมุตฺเตติ ตทารมฺมณาย
วิมุตฺติยา วิมุตฺเต ฯ พฺยากาสีติ เอตํ เม สาวกยุคํ ภวิสฺสติ อคฺคํ
ภทฺทยุคนฺติ วทนฺโต สาวกปารมิาเณ พฺยากาสิ ฯ สาว เตสํ
อายสฺมนฺตานํ อุปสมฺปทา อโหสีติ สา เอหิภิกฺขุอุปสมฺปทาว เตสํ
อุปสมฺปทา อโหสิ ฯ เอวํ อุปสมฺปนฺเนสุ จ เตสุ มหาโมคฺคลฺลานตฺ-
เถโร สตฺตหิ ทิวเสหิ อรหตฺเต ปติฏฺิโต สารีปุตฺตตฺเถโร
อฑฺฒมาเสน ฯ อตีเต กิร อโนมทสฺสี นาม พุทฺโธ โลเก
อุทปาทิ ฯ ตสฺส สรโท นาม ตาปโส สเก อสฺสเม
นานาปุปฺเผหิ มณฺฑปํ กตฺวา ปุปฺผาสเนเยว ภควนฺตํ นิสีทาเปตฺวา
ภิกฺขุสงฺฆสฺสาปิ ตเถว มณฺฑปํ กตฺวา ปุปฺผาสนานิ ปญฺาเปตฺวา
อคฺคสาวกภาวํ ปตฺเถสิ ฯ ปตฺถยิตฺวา จ สิริวฑฺฒสฺส นาม
เสฏฺิโน เปเสสิ มยา อคฺคสาวกฏฺานํ ปตฺถิตํ ตฺวํปิ อาคนฺตฺวา
เอกํ านํ ปตฺเถหีติ ฯ เสฏฺี นีลุปฺปลมณฺฑปํ กตฺวา พุทฺธปฺปมุขํ
ภิกฺขุสงฺฆํ ตตฺถ โภเชติ โภเชตฺวา ทุติยสาวกภาวํ ปตฺเถสิ ฯ
เตสุ สรทตาปโส สารีปุตฺตตฺเถโร ชาโต สิริวฑฺโฒ
มหาโมคฺคลฺลานตฺเถโรติ ฯ อิทํ เตสํ ปุพฺพกมฺมํ ฯ
     {๖๓} อปุตฺตกตายาติอาทีสุ เยสํ ปุตฺตา ปพฺพชนฺติ เตสํ
อปุตฺตกตาย ฯ ยาสํ ปติโน ปพฺพชนฺติ ตาสํ เวธพฺยาย
วิธวภาวาย ฯ อุภเยนาปิ กุลุปจฺเฉทาย ฯ สญฺชยานีติ สญฺชยสฺส


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๓ หน้าที่ ๓๐-๓๓.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=3&page=30&pages=4&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=3&A=610&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=3&A=610&pagebreak=1#p30