อรรถกถาเล่มที่ ๓ ภาษาบาลี อักษรไทย
วินย.อ. (สมนฺต.๓)
หน้าที่ ๓๙๕-๔๒๕.

หน้าที่ ๓๙๕.
สเจ ตฏฺฏิกา วา กฏสารโก วา นตฺถิ โจฬเกน ปาทา
เวเตพฺพา ฯ ตสฺมึ อสติ ปณฺณํปิ อตฺถริตุํ วฏฺฏติ กิญฺจิ
อนตฺถริตฺวา เปนฺตสฺส ปน ทุกฺกฏํ ฯ ยทิ ปน ตตฺถ เนวาสิกา
อตฺถตายปิ ภูมิยา เปนฺติ อโธตปาเทหิ วลญฺเชนฺติ ตเถว
วลญฺเชตุํ วฏฺฏติ ฯ
     น ภิกฺขเว ปริกมฺมกตา ภิตฺตีติ เสตภิตฺติ วา จิตฺตกมฺมกตา
วา น เกวลญฺจ ภิตฺตึเยว ทฺวารํปิ วาตปานํปิ อปสฺเสนผลกํปิ
ปาสาณตฺถมฺภํปิ รุกฺขตฺถมฺภํปิ จีวเรน วา เกนจิ วา
อปฺปฏิจฺฉาเทตฺวา อปสฺสยิตุํ น ลภติเยว ฯ
     โธตปาทกาติ โธตปาทกา หุตฺวา โธเตหิ ปาเทหิ อกฺกมิตพฺพฏฺ-
าเน นิปชฺชิตุํ กุกฺกุจฺจายนฺติ ฯ โธตปาทเกติปิ ปาโ ฯ
โธเตหิ ปาเทหิ อกฺกมิตพฺพฏฺานสฺเสตํ อธิวจนํ ฯ ปจฺจตฺถริตฺวาติ
ปริภณฺฑกตภูมึ วา ภุมฺมตฺถรณเสนาสนํ วา สงฺฆิกํ มญฺจปี วา
อตฺตโน สนฺตเกน ปจฺจตฺถรเณน ปจฺจตฺถริตฺวาว นิปชฺชิตพฺพํ ฯ
สเจ นิทฺทายโตปิ ปจฺจตฺถรเณ สงฺกุฏิเก โกจิ สรีราวยโว มญฺจํ
วา ปี วา ผุสติ อาปตฺติเยว ฯ โลเมสุ ปน โลมคณนาย
อาปตฺติโย ฯ ปริโภคสีเสน อปสฺสยนฺตสฺสาปิ เอเสว นโย ฯ
หตฺถตลปาทตเลหิ ปน ผุสิตุํ วา อกฺกมิตุํ วา วฏฺฏติ ฯ มญฺจปี
นีหรนฺตสฺส กาเย ปฏิหญฺติ อนาปตฺติ ฯ
     {๓๒๕} น สกฺโกนฺติ สงฺฆภตฺตํ กาตุนฺติ สกลสฺส จ สงฺฆสฺส ภตฺตํ
กาตุํ น สกฺโกนฺติ ฯ อิจฺฉนฺติ อุทฺเทสภตฺตนฺติ อาทีสุ เอกํ วา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๙๖.
เทฺว วา ฯเปฯ ทส วา ภิกฺขู สงฺฆโต อุทฺทิสิตฺวา เทถาติ เอวํ
อุทฺเทเสน ลทฺธภิกฺขูนํ ภตฺตํ กาตุํ อิจฺฉนฺติ ฯ อปเร ตเถว ภิกฺขู
ปริจฺฉินฺทิตฺวา นิมนฺเตตฺวา เตสํ ภตฺตํ กาตุํ อิจฺฉนฺติ ฯ อปเร
สลากาโย ปริจฺฉินฺทิตฺวา ฯ อปเร ปกฺขิกํ อุโปสถิกํ ปาฏิปทิกนฺติ
เอวํ นิยเมตฺวา เอกสฺส วา ทฺวินฺนํ วา ฯเปฯ ทสนฺนํ วา
ภิกฺขูนํ ภตฺตํ กาตุํ อิจฺฉนฺติ ฯ อิติ เอตานิ เอตฺตกานิ ภตฺตานิ
อุทฺเทสภตฺตํ นิมนฺตนนฺติ อิทํ โวหารํ ปตฺตานิ ฯ ยสฺมา ปน เต
สเจปิ ทุพฺภิกฺเข น สกฺโกนฺติ สุภิกฺเข ปน ปุน สงฺฆภตฺตํ กาตุํ
สกฺขิสฺสนฺติ ตสฺมา ภควา ตํปิ อนฺโต กตฺวา อนุชานามิ ภิกฺขเว
สงฺฆภตฺตํ อุทฺเทสภตฺตนฺติอาทิมาห ฯ ตตฺถ สงฺฆภตฺเต ิติกา
นาม นตฺถิ ตสฺมา อมฺหากํปิ อชฺช ทส ทฺวาทส ทิวสานิ
ภุญฺชนฺตานํ อิทานิ อญฺโต ภิกฺขู อาเนถาติ น เอวํ ตตฺถ
วตฺตพฺพํ ฯ ปุริมทิวเสสุ อมฺเหหิ น ลทฺธํ อิทานิ ตํ อมฺหากํ
คาเหถาติ เอวํปิ วตฺตุํ น ลภติ ฯ ตํ หิ อาคตาคตานํ
ปาปุณาติเยว ฯ อุทฺเทสภตฺตาทีสุ ปน อยํ นโย ฯ รญฺา วา
ราชมหามตฺเตน วา สงฺฆโต อุทฺทิสิตฺวา เอตฺตเก ภิกฺขู อาเนถาติ
ปหิเต กาลํ โฆเสตฺวา ิติกา ปุจฺฉิตพฺพา ฯ สเจ อตฺถิ ตโต
ปฏฺาย คาเหตพฺพํ ฯ โน เจ เถราสนโต ปฏฺาย คาเหตพฺพํ ฯ
อุทฺเทสเกน ปิณฺฑปาติกานํปิ น อติกฺกเมตพฺพํ ฯ เต ปน ธุตงฺคํ
รกฺขนฺตา สยเมว อติกฺกเมสฺสนฺติ ฯ เอวํ คาหิยมาเน อลสชาติกา
มหาเถรา ปจฺฉา อาคจฺฉนฺติ ฯ ภนฺเต วีสติวสฺสานํ คาหิยติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๙๗.
ตุมฺหากํ ิติกา อติกฺกนฺตาติ น วตฺตพฺพา ฯ ิติกํ เปตฺวา
เตสํ คาเหตฺวา ปจฺฉา ิติกาย คาเหตพฺพํ ฯ อสุกวิหาเร พหุํ
อุทฺเทสภตฺตํ อุปฺปนฺนนฺติ สุตฺวา โยชนนฺตริกวิหารโตปิ ภิกฺขู
อาคจฺฉนฺติ ฯ สมฺปตฺตสมฺปตฺตานํ ิตฏฺานโต ปฏฺาย คาเหตพฺพํ ฯ
อสมฺปตฺตานํปิ อุปจารสีมํ ปวิฏฺานํ อนฺเตวาสิกาทีสุ คณฺหนฺเตสุ
คาเหตพฺพเมว ฯ พหิอุปจารสีมาย ิตานํ คาเหถาติ วทนฺติ น
คาเหตพฺพํ ฯ สเจ ปน อุปจารสีมํ โอกฺกนฺเตหิ เอกาพทฺธา
หุตฺวา อตฺตโน วิหารทฺวาเร วา อนฺโตวิหาเรเยว วา โหนฺติ ฯ
ปริสวเสน วฑฺฒิตา นาม สีมา โหติ ตสฺมา คาเหตพฺพํ ฯ
สงฺฆนวกสฺส ทินฺนํปิ ปจฺฉา อาคตานํ คาเหตพฺพเมว ฯ ทุติยภาเค
ปน เถราสนํ อารูฬฺเห ปุน อาคตานํ ปมภาโค น ปาปุณาติ ฯ
ทุติยภาคโต วสฺสคฺเคน คเหตพฺพํ ฯ เอกสฺมึ วิหาเร เอกํ
ภตฺตุทฺเทสฏฺานํ ปริจฺฉินฺทิตฺวา คาวุตปฺปมาณายปิ อุปจารสีมาย
ยตฺถ กตฺถจิ อาโรจิตํ อุทฺเทสภตฺตํ ตสฺมึเยว ภตฺตุทฺเทสฏฺาเน
คาเหตพฺพํ ฯ เอโก เอกสฺส ภิกฺขุโน ปหิณิ เสฺวปิ สงฺฆโต
อุทฺทิสิตฺวา ทส ภิกฺขู ปหิณถาติ ฯ เตน โส อตฺโถ ภตฺตุทฺเทสกสฺส
อาโรเจตพฺโพ ฯ สเจ ตํ ทิวสํ ปมุสฺสติ ฯ ทุติยทิวเส ปาโตว
อาโรเจตพฺพํ ฯ อถ ปมุสฺสิตฺวา ปิณฺฑาย ปวิสนฺโต สรติ ยาว
อุปจารสีมํ นาติกฺกมติ ตาว ยา โภชนสาลาย ปกติิติกา
ตสฺสาเยว วเสน คาเหตพฺพํ ฯ สเจปิ อุปจารสีมํ อติกฺกนฺตา
ภิกฺขู จ อุปจารสีมฏฺเกหิ เอกาพทฺธา โหนฺติ อญฺมญฺ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๙๘.
ทฺวาทสหตฺถนฺตรํ อวิชหิตฺวา คจฺฉนฺติ ฯ ปกติิติกาย วเสน
คาเหตพฺพํ ฯ ภิกฺขูนมฺปน ตาทิเส เอกาพทฺเธ อสติ พหิอุปจารสีมาย
ยสฺมึ าเน สรติ ฯ ตตฺถ นวํ ิติกํ กตฺวา คาเหตพฺพํ ฯ
อนฺโตคาเม อาสนสาลาย สรนฺเตน อาสนสาลาย ิติกาย คาเหตพฺพํ ฯ
ยตฺถกตฺถจิ สริตฺวา คาเหตพฺพเมว อคาเหตุํ น วฏฺฏติ ฯ น หิ
เอตํ ทุติยทิวเส ลภตีติ ฯ สเจ สกวิหารโต อญฺ วิหารํ
คจฺฉนฺเต ภิกฺขู ทิสฺวา โกจิ อุทฺเทสภตฺตํ อุทฺทิสาเปติ ฯ ยาว
อนฺโตอุปจาเร วา อุปจารสีมฏฺเกหิ สทฺธึ วุตฺตนเยเนว
เอกาพทฺธา โหนฺติ ตาว สกวิหาเร ิติกาย วเสเนว คาเหตพฺพํ ฯ
พหิอุปจาเร ิตานํ ปน ทินฺนํ สงฺฆโต ภนฺเต เอตฺตเก นาม
ภิกฺขู อุทฺทิสถาติ วุตฺเต สมฺปตฺตสมฺปตฺตานํ คาเหตพฺพํ ฯ ตตฺถ
ทฺวาทสหตฺถนฺตรํ อวิชหิตฺวา เอกาพทฺธนเยเนว ทูเร ิตาปิ
สมฺปตฺตาเยวาติ เวทิตพฺพา ฯ สเจ ยํ วิหารํ คจฺฉนฺติ ฯ ตตฺถ
ปวิฏฺานํ อาโรเจนฺติ ฯ ตสฺส วิหารสฺส ิติกาย วเสน คาเหตพฺพํ ฯ
สเจปิ คามทฺวาเร วา วีถิยํ วา จตุกฺเก วา อนฺตรฆเร วา
ภิกฺขุํ ทิสฺวา โยโกจิ สงฺฆุทฺเทสํ อาโรเจติ ฯ ตสฺมึ าเน
อนฺโตอุปจารคตานํ คาเหตพฺพํ ฯ ฆรูปจาโร เจตฺถ เอกํ ฆรํ
เอกูปจารํ เอกํ ฆรํ นานูปจารํ นานาฆรํ เอกูปจารํ นานาฆรํ
นานูปจารนฺติ อิเมสํ วเสน เวทิตพฺโพ ฯ ตตฺร ยํ เอกกุลสฺส ฆรํ
เอกวลญฺชํ โหติ ตํ สุปฺปปาตปริจฺเฉทสฺส อนฺโต เอกูปจารํ นาม ฯ
ตตฺถุปฺปนฺโน อุทฺเทสลาโภ ตสฺมึ อุปจาเร ภิกฺขาจารวตฺเตนปิ ิตานํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๙๙.
สพฺเพสํ ปาปุณาติ ฯ เอตํ เอกํ ฆรํ เอกูปจารํ นาม ฯ ยํ
ปน เอกํ ฆรํ ทฺวินฺนํ ภริยานํ สุขวิหารตฺถาย มชฺเฌ ภิตฺตึ
อุปฏฺเปตฺวา นานาทฺวารวลญฺชํ กตํ ตตฺถุปฺปนฺโน อุทฺเทสลาโภ
ภิตฺติอนฺตริกสฺส น ปาปุณาติ ตสฺมึ าเน นิสินฺนสฺเสว ปาปุณาติ ฯ
เอตํ เอกํ ฆรํ นานูปจารํ นาม ฯ ยสฺมึ ปน ฆเร พหู ภิกฺขู
นิมนฺเตตฺวา อนฺโตเคหโต ปฏฺาย เอกาพทฺเธ กตฺวา
ปฏิวิสฺสกฆรานิปิ ปูเรตฺวา นิสีทาเปนฺติ ฯ ตตฺถุปฺปนฺโน อุทฺเทสลาโภ
สพฺเพสํ ปาปุณาติ ฯ ยํปิ นานากุลสฺส นิเวสนํ มชฺเฌ ภิตฺตึ
อกตฺวา เอกทฺวาเรเนว วลญฺเชนฺติ ฯ ตตฺราปิ เอเสว นโย ฯ
เอตํ นานาฆรํ เอกูปจารํ นาม ฯ โย ปน นานานิเวสเนสุ
นิสินฺนานํ อุทฺเทสลาโภ อุปฺปชฺชติ กิญฺจาปิ ภิตฺติฉิทฺเทน ภิกฺขู
ทิสฺสนฺติ ตสฺมึ ตสฺมึ นิเวสเน นิสินฺนานํเยว ปาปุณาติ ฯ
เอตํ นานาฆรํ นานูปจารํ นาม ฯ โย ปน คามทฺวารวีถิจตุกฺเกสุ
อญฺตรสฺมึ าเน อุทฺเทสภตฺตํ ลภิตฺวา อญฺสฺมึ ภิกฺขุสฺมึ อสติ
อตฺตโน ปาเปตฺวา ทุติยทิวเสปิ ตสฺมึเยว าเน อญฺ ลภติ ฯ
เตน ยํ อญฺ นวกํ วา วุฑฺฒํ วา ภิกฺขุํ ปสฺสติ ตสฺส
คาเหตพฺพํ ฯ สเจ โกจิ นตฺถิ อตฺตโนว ปาเปตฺวา ภุญฺชิตพฺพํ ฯ
     สเจ อาสนสาลาย นิสีทิตฺวา กาลํ ปฏิมาเนนฺเตสุ ภิกฺขูสุ โกจิ
อาคนฺตฺวา สงฺฆุทฺเทสปตฺตํ เทถ อุทฺเทสปตฺตํ เทถ สงฺฆโต
อุทฺทิสิตฺวา ปตฺตํ เทถ สงฺฆิกํ ปตฺตํ เทถาติ วทติ ฯ อุทฺเทสปตฺตํ
ิตกาย คาเหตฺวา ทาตพฺพํ ฯ สงฺฆุทฺเทสภิกฺขุํ เทถ สงฺฆโต
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๐๐.
อุทฺทิสิตฺวา ภิกฺขุํ เทถ สงฺฆิกํ ภิกฺขุํ เทถาติ วุตฺเตปิ เอเสว นโย ฯ
     อุทฺเทสโก ปเนตฺถ เปสโล ลชฺชี เมธาวี อิจฺฉิตพฺโพ ฯ เตน
ติกฺขตฺตุํ ิติกํ ปุจฺฉิตฺวา สเจ โกจิ ิติกํ ชานนฺโต นตฺถิ
เถราสเน คาเหตพฺพํ ฯ สเจ ปน อหํ ชานามิ ทสวสฺเสน ลทฺธนฺติ
โกจิ ภณติ ฯ อตฺถาวุโส ทสวสฺโส ภิกฺขูติ ปุจฺฉิตพฺพํ ฯ สเจ
ตสฺส สุตฺวา ทสวสฺสมฺหา ทสวสฺสมฺหาติ พหู อาคจฺฉนฺติ ฯ ตุยฺหํ
ปาปุณาติ ตุยฺหํ ปาปุณาตีติ อวตฺวา ตุมฺเห สพฺเพ อปฺปสทฺทา
โหถาติ วตฺวา ปฏิปาฏิยา เปตพฺพา ฯ เปตฺวา กตี ภิกฺขู
อิจฺฉถาติ อุปาสโก ปุจฺฉิตพฺโพ ฯ เอตฺตเก นาม ภนฺเตติ วุตฺเต
ตุยฺหํ ปาปุณาติ ตุยฺหํ ปาปุณาตีติ อวตฺวา สพฺพนวกสฺส วสฺสคฺคญฺจ
อุตุ จ ทิวสภาโค จ ฉายา จ ปุจฺฉิตพฺพา ฯ สเจ ฉายายปิ
ปุจฺฉิยมานาย อญฺโ วุฑฺฒตโร อาคจฺฉติ ตสฺส ทาตพฺพํ ฯ
อถ ฉายํ ปุจฺฉิตฺวา ตุยฺหํปิ ปาปุณาตีติ วุตฺเต วุฑฺฒตโร อาคจฺฉติ
น ลภติ ฯ กถาปปญฺเจน หิ นิสินฺนสฺสาปิ นิทฺทายนฺตสฺสาปิ
คาหิตํ สุคาหิตํ อติกฺกนฺตํ สุอติกฺกนฺตํ ฯ ภาชนียภณฺฑํ หิ
นาเมตํ สมฺปตฺตสฺเสว ปาปุณาติ ฯ ตตฺถ สมฺปตฺตภาโว อุปจาเรน
ปริจฺฉินฺทิตพฺโพ ฯ อาสนสาลาย จ อนฺโต ปริกฺเขโป อุปจาโร ฯ
ตสฺมึ ิตสฺส ลาโภ ปาปุณาตีติ ฯ โกจิ อาสนสาลโต อฏฺ
อุทฺเทสปตฺเต อาหราเปตฺวา สตฺตปณีตโภชนานํ เอกํ อุทกสฺส
ปูเรตฺวา อาสนสาลํ ปหิณติ ฯ คเหตฺวา อาคตา กิญฺจิ อวตฺวา ภิกฺขูนํ
หตฺเถ สุปติฏฺเปตฺวา ปกฺกมนฺติ ฯ เยน ยํ ลทฺธํ ตสฺเสว ตํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๐๑.
โหติ ฯ เยน ปน อุทกํ ลทฺธํ ตสฺเสว อติกฺกนฺตํปิ ิติกํ
เปตฺวา อญฺ อุทฺเทสภตฺตํ คาเหตพฺพํ ฯ ตญฺจ ลูขํ วา ลภตุ
ปณีตํ วา ติจีวรปริวารํ วา ตสฺเสว ตํ ฯ อีทิโส หิสฺส
ปุญฺวิเสโส ฯ อุทกํ ปน ยสฺมา อามิสํ น โหติ ตสฺมา โส
อญฺ อุทฺเทสภตฺตํ ลภติ ฯ สเจ ปน เต คเหตฺวา อาคตา อิทํ
กิร ภนฺเต สพฺพํ ภาเชตฺวา ภุญฺชถาติ วตฺวา คจฺฉนฺติ ฯ สพฺเพหิ
ภาเชตฺวา อุทกํ ปาตพฺพํ ฯ สงฺฆโต อุทฺทิสิตฺวา อฏฺ มหาเถเร
เทถ มชฺฌิเม เทถ นวเก เทถ ปริปุณฺณวสฺเส สามเณเร เทถ
มชฺฌิมภาณกาทโย เทถ มยฺหํ าติภิกฺขู เทถาติ วทนฺตสฺส ปน
อุปาสก ตฺวํ เอวํ วทสิ ิติกา ปน เตสํ น ปาปุณาตีติ วตฺวา
ิติกาย วเสเนว ทาตพฺพา ฯ ทหรสามเณเรหิ ปน อุทฺเทสภตฺเตสุ
ลทฺเธสุ สเจ ทายกานํ ฆเร มงฺคลํ โหติ ตุมฺหากํ อาจริยุปชฺฌาเย
เปเสถาติ วตฺตพฺพํ ฯ ยสฺมึ ปน อุทฺเทสภตฺเต ปมภาโค
สามเณรานํ ปาปุณาติ อนุภาโค มหาเถรานํ ฯ ตตฺถ สามเณรา
มยํ ปมภาคํ ลภิมฺหาติ ปุรโต คนฺตุํ น ลภนฺติ ฯ
ยถาปฏิปาฏิยา เอว คนฺตพฺพํ ฯ สงฺฆโต อุทฺทิสิตฺวา ตุมฺเห เอถาติ
วุตฺเต มยฺหํ อญฺถาปิ ชานิสฺสสิ ิติกา ปน เอวํ คจฺฉตีติ
ิติกาย วเสเนว คาเหตพฺพํ ฯ อถ สงฺฆุทฺเทสปตฺตํ เทถาติ วตฺวา
อคาหิเตเยว ปตฺเต ยสฺส กสฺสจิ ปตฺตํ คเหตฺวา ปูเรตฺวา
อาหรติ ฯ อาหฏํปิ ิติกาเยว คาเหตพฺพํ ฯ เอโก สงฺฆุทฺเทสปตฺตํ
อาหราติ เปสิโต ภนฺเต เอกํ ปตฺตํ เทถ นิมนฺตนภตฺตํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๐๒.
อาหริสฺสามีติ วทติ ฯ โส เจ อุทฺเทสภตฺตฆรโต อยํ อาคโตติ
ตฺวา ภิกฺขูหิ นนุ ตฺวํ อสุกฆรโต อาคโตติ วุตฺโต อาม ภนฺเต
น นิมนฺตนภตฺตํ อุทฺเทสภตฺตนฺติ ภณติ ิติกาย คาเหตพฺพํ ฯ
โย ปน เอกํ ปตฺตํ อาหราติ วุตฺโต กึ อาหรามีติ วตฺวา
ยถา เต รุจฺจตีติ วุตฺโต อาคจฺฉติ อยํ วิสฺสฏฺทูโต นาม ฯ
อุทฺเทสปตฺตํ วา ปฏิปาฏิปตฺตํ วา ปุคฺคลิกปตฺตํ วา ยํ อิจฺฉติ
ตํ ตสฺส ทาตพฺพํ ฯ เอโก พาโล อพฺยตฺโต อุทฺเทสปตฺตํ อาหราติ
เปสิโต วตฺตุํ น ชานาติ ตุณฺหีภูโต ติฏฺติ ฯ โส กสฺส สนฺติกํ
อาคโตสีติ วา กสฺส ปตฺตํ หริสฺสสีติ วา น วตฺตพฺโพ ฯ เอวํ หิ
วุตฺโต ปุจฺฉาสภาเคน ตุมฺหากํ สนฺติกํ อาคโตมฺหีติ วา ตุมฺหากํ
ปตฺตํ หริสฺสามีติ วา วเทยฺย ฯ ตโต ตํ ภิกฺขุํ อญฺเ ภิกฺขู
ชิคุจฺฉนฺตา น โอโลเกยฺยุํปิ ฯ กุหึ คจฺฉสีติ กึ กโรนฺโต อาหิณฺฑสีติ
ปน วตฺตพฺโพ ฯ ตสฺส อุทฺเทสปตฺตตฺถาย อาคโตมฺหีติ วทนฺตสฺส
คาเหตฺวา ปตฺโต ทาตพฺโพ ฯ เอกา กูฏฏฺิติกา นาม โหติ ฯ
รญฺโ หิ วา ราชมหามตฺตสฺส วา เคเห อติปณีตานิ อฏฺอุทฺเทส-
ภตฺตานิ นิจฺจํ ทิยฺยนฺติ ตานิ เอกวาริกภตฺตานิ กตฺวา ภิกฺขู
วิสุํ ิติกาย ปริภุญฺชนฺติ ฯ เอกจฺเจ ภิกฺขู เสฺวทานิ อมฺหากํ
ปาปุณิสฺสนฺตีติ อตฺตโน ิติกํ สลฺลกฺเขตฺวา คตา ฯ เตสุ อนาคเตสุเยว
อญฺเ อาคนฺตุกา ภิกฺขู อาคนฺตฺวา อาสนสาลาย นิสีทนฺติ ฯ
ตํขณญฺเว ราชปุริสา อาคนฺตฺวา ปณีตภตฺตปตฺเต เทถาติ วทนฺติ ฯ
อาคนฺตุกา ิติกํ อชานนฺตา คาเหนฺติ ฯ ตํขณญฺเว ิติกํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๐๓.
ชานนกาปิ ภิกฺขู อาคนฺตฺวา กึ คาเหถาติ วทนฺติ ฯ ราชเคเห
ปณีตภตฺตนฺติ ฯ กติวสฺสโต ปฏฺายาติ ฯ เอตฺตกวสฺสโต
นามาติ ฯ มา คาเหถาติ นิวาเรตฺวา ิติกาย คาเหตพฺพํ ฯ
คาหิเต อาคเตหิปิ ปตฺตทานกาเล อาคเตหิปิ ทินฺนกาเล อาคเตหิปิ
ราชเคหโต ปตฺเต ปูเรตฺวา อาหฏกาเล อาคเตหิปิ ราชา อชฺช
ภิกฺขูเยว อาคจฺฉนฺตูติ เปเสตฺวา ภิกฺขูนํเยว หตฺเถ ปิณฺฑปาตํ
เทติ ฯ เอวํ ทินฺนํ ปิณฺฑปาตํ คเหตฺวา อาคตกาเล อาคเตหิปิ
ิติกํ ชานนภิกฺขูหิ มา ภุญฺชถาติ นิวาเรตฺวา ิติกายเมว
คาเหตพฺพํ ฯ อถ เน ราชา โภเชตฺวา ปตฺเตปิ เนสํ ปูเรตฺวา
เทติ ยํ อาหฏํ ตํ ิติกาย คาเหตพฺพํ ฯ สเจ ปน มา
ตุจฺฉหตฺถา คจฺฉนฺตูติ โถกเมว ปตฺเตสุ ปกฺขิตฺตํ โหติ ฯ ตํ
น คาเหตพฺพํ ฯ อถ ภุญฺชิตฺวา ตุจฺฉปตฺตาว อาคจฺฉนฺติ ฯ ยํ
เตหิ ภุตฺตํ ตํ เตสํ คีวา โหตีติ มหาสุมตฺเถโร อาห ฯ
มหาปทุมตฺเถโร ปนาห คีวากิจฺจํ เอตฺถ นตฺถิ ิติกํ อชานนฺเตหิ
ยาว ชานนกา อาคจฺฉนฺติ ตาว นิสีทิตพฺพํ สิยา เอวํ สนฺเตปิ
ภุตฺตํ สุภุตฺตํ อิทานิ ปตฺตฏฺาเน น คาหาเปตพฺพนฺติ ฯ เอโก
ติจีวรปริวาโร สตคฺฆนโก ปิณฺฑปาโต อวสฺสิกสฺส ภิกฺขุโน
สมฺปตฺโต ฯ วิหาเร จ เอวรูโป ปิณฺฑปาโต อวสฺสิกสฺส สมฺปตฺโตติ
ลิขิตฺวา เปสุํ ฯ อถ สฏฺิวสฺสจฺจเยน อญฺโ ตถารูโป ปิณฺฑปาโต
ปุน อุปฺปนฺโน อยํ กึ อวสฺสิกฏฺิติกาย คาเหตพฺโพ อุทาหุ
สฏฺิวสฺสฏฺิติกายาติ ฯ สฏฺิวสฺสฏฺิติกายาติ วุตฺตํ ฯ อยํ หิ ภิกฺขุ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๐๔.
ิติกํ คเหตฺวาเยว วุฑฺฒิโตติ ฯ เอโก อุทฺเทสภตฺตํ ภุญฺชิตฺวา
สามเณโร ชาโต ปุน ตํ ภตฺตํ สามเณรฏฺิติกาย ปตฺตํ
คณฺหิตุํ ลภติ ฯ อยํ กิร อนฺตราภฏฺโก นาม ฯ โย ปน
ปริปุณฺณวสฺโส สามเณโร เสฺว อุทฺเทสภตฺตํ ลภิสฺสติ อชฺเชว
อุปสมฺปชฺชติ อติกฺกนฺตา ตสฺส ิติกา ฯ เอกสฺส ภิกฺขุโน
อุทเทสภตฺตํ ปตฺตํ ฯ ปตฺโต จสฺส น ตุจฺโฉ โหติ ฯ โส อญฺสฺส
สมีเป นิสินฺนสฺส ปตฺตํ ทาเปติ ฯ ตํ เจ เต เถยฺยาย หรนฺติ
คีวา โหติ ฯ สเจ ปน โส ภิกฺขุ มยฺหํ ปตฺตํ ตุยฺหํ ทมฺมีติ
สยเมว จ เทติ ฯ อยํ คีวา น โหติ ฯ อถาปิ เตน ภตฺเตน
อนตฺถิโก หุตฺวา อลํ มยฺหํ ภตฺตํ ตเวตํ ภตฺตํ ทมฺมิ ปตฺตํ
เปเสตฺวา อาหราเปหีติ อญฺ วทติ ฯ ยํ ตโต อาหริยติ ตํ สพฺพํ
ปตฺตสามิกสฺส โหติ ฯ ปตฺตญฺเจ เถยฺยาย หรนฺติ สุหโต ภตฺตสฺส
ทินฺนตฺตา คีวา น โหติ ฯ วิหาเร ทส ภิกฺขู โหนฺติ ฯ เตสุ
นว ปิณฺฑปาติกา เอโก สาทิยนโก ทส อุทฺเทสปตฺเต เทถาติ
วุตฺเต ปิณฺฑปาติกา คาเหตุํ น อิจฺฉนฺติ ฯ อิตโร ภิกฺขุ สพฺพานิ
มยฺหํ ปาปุณนฺตีติ คณฺหติ ฯ ิติกา น โหติ ฯ เอเกกํ เจ
ปาเปตฺวา คณฺหติ ิติกา ติฏฺติ ฯ เอวํ คเหตฺวา ทสหิปิ
ปตฺเตหิ อาหราเปตฺวา ภนฺเต มยฺหํ สงฺคหํ กโรถาติ นวปตฺเต
ปิณฺฑปาติกานํ เทติ ภิกฺขุทตฺติยนฺนาเมตํ คณฺหิตุํ วฏฺฏติ ฯ
     สเจ โส อุปาสโก ภนฺเต ฆรํ คนฺตพฺพนฺติ วทติ ฯ โส จ
ภิกฺขุ เต ภิกฺขู เอถ ภนฺเต มยฺหํ สหายา โหถาติ ตสฺส ฆรํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๐๕.
คจฺฉติ ฯ ยํ ตตฺถ ลภติ สพฺพํ ตสฺเสว โหติ ฯ อิตเร เตน
ทินฺนํ ลภนฺติ ฯ อถ เตสํ ฆเรเยว นิสีทาเปตฺวา ทกฺขิโณทกํ
ทตฺวา ยาคุขชฺชกาทีนิ เทนฺติ ภนฺเต ยํ มนุสฺสา เทนฺติ ตํ
คณฺหถาติ ตสฺส ภิกฺขุโน วจเนเนว อิตเรสํ วฏฺฏติ ฯ ภตฺตานํ
ปตฺเต ปูเรตฺวา คณฺหิตฺวา คมนตฺถาย เทนฺติ ฯ สพฺพํ ตสฺเสว
ภิกฺขุโน โหติ ฯ เตน ทินฺนํ อิตเรสํ วฏฺฏติ ฯ ยทิ ปน เต
วิหาเรเยว เตน ภิกฺขุนา ภนฺเต มยฺหํ ภิกฺขํ คณฺหถ มนุสฺสานญฺจ
วจนํ กาตุํ วฏฺฏตีติ วุตฺตา คจฺฉนฺติ ฯ ยํ ตตฺถ ภุญฺชนฺติ เจว
นีหรนฺติ จ สพฺพนฺตํ เตสเมว สนฺตกํ ฯ อถาปิ มยฺหํ ภิกฺขํ
คณฺหถาติ อวุตฺตา ปน มนุสฺสานํ วจนํ กาตุํ วฏฺฏตีติ คจฺฉนฺติ ฯ
ตตฺร เจ เอกสฺส มธุเรน สเรน อนุโมทนํ กโรนฺตสฺส สุตฺวา
เถรานญฺจ อุปสเม ปสีทิตฺวา พหุํ สมณปริกฺขารํ เทนฺติ ฯ อยํ
เถเรสุ ปสาเทน อุปฺปนฺโน อกตภาโค นาม ตสฺมา สพฺเพสํ
ปาปุณาติ ฯ เอโก สงฺฆโต อุทฺทิสาเปตฺวา ิติกาย คาหิตํ ปตฺตํ
หริตฺวา ปณีตสฺส ขาทนียโภชนียสฺส ปตฺตํ ปูเรตฺวา อาหริตฺวา
อิมํ ภนฺเต สพฺโพ สงฺโฆ ปริภุญฺชตูติ เทติ ฯ สพฺเพหิ ภาเชตฺวา
ภุญฺชิตพฺพํ ฯ ปตฺตสามิกสฺส ปน อติกฺกนฺตํปิ ิติกํ เปตฺวา อญฺ
อุทฺเทสภตฺตํ ทาตพฺพํ ฯ อถ ปมํเยว สพฺพํ สงฺฆิกปตฺตํ เทถาติ
วทติ ฯ เอกสฺส ลชฺชิภิกฺขุโน สนฺตโก ปตฺโต ทาตพฺโพ ฯ อาหริตฺวา จ
สพฺโพ สงฺโฆ ปริภุญฺชตูติ วุตฺเต ภาเชตฺวา ปริภุญฺชิตพฺพํ ฯ เอโก จ
ปาติยา ภตฺตํ อาหริตฺวา สงฺฆุทฺเทสํ ทมฺมีติ วทติ ฯ เอเกกํ อาโลปํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๐๖.
อทตฺวา ิติกาย เอกสฺส ยาปนมตฺตํ กตฺวา ทาตพฺพํ ฯ อถ โส ภตฺตํ
อาหริตฺวา กิญฺจิ วตฺตุํ อชานนฺโต ตุณฺหีภูโต อจฺฉติ ฯ กสฺส เต
อานีตํ กสฺส ทาตุกาโมสีติ น วตฺตพฺโพ ฯ ปุจฺฉาสภาเคน หิ ตุมฺหากํ
อานีตํ ตุมฺหากํ ทาตุกาโมมฺหีติ วเทยฺย ฯ ตโต ตํ ภิกฺขุํ อญฺเ
ภิกฺขู ชิคุจฺฉนฺตา คีวํ ปริวตฺเตตฺวา โอโลเกตพฺพํปิ น มญฺเยฺยุํ ฯ
สเจ ปน กุหึ ยาสิ กึ กโรนฺโต อาหิณฺฑสีติ วุตฺเต อุทฺเทสภตฺตํ
คเหตฺวา อาคโตมฺหีติ วทติ ฯ เอเกน ลชฺชิภิกฺขุนา ิติกาย
คาเหตพฺพํ ฯ สเจ อาภตํ พหุํ โหติ สพฺเพสญฺจ ภิกฺขูนํ ปโหติ
ิติกาย กิจฺจํ นตฺถิ ฯ เถราสนโต ปฏฺาย ปตฺตํ ปูเรตฺวา
ทาตพฺพํ ฯ สงฺฆุทฺเทสปตฺตํ เทถาติ วุตฺเต กึ อาหริยตีติ อวตฺวา
ปกติฏฺิติกาย เอว คาเหตพฺพํ ฯ โย ปน ปายาโส วา รสปิณฺฑปาโต
วา นิจฺจํ ลพฺภติ ฯ เอวรูปานํ ปณีตโภชนานํ อาเวณิกฏฺิติกา
กาตพฺพา ฯ ตถา สปริวาราย ยาคุยา มหคฺฆานํ ผลานํ
ปณีตานญฺจ ขชชกานํ ฯ ปกติภตฺตยาคุผลขชฺชกานํ ปน เอกาว
ิติกา กาตพฺพา ฯ สปฺปึ อาหริสฺสามีติ วุตฺเต สพฺพสปฺปีนํ
เอกาว ิติกา วฏฺฏติ ฯ ตถา สพฺพเตลานํ ฯ มธุํ อาหริสฺสามีติ
วุตฺเต ปน มธุโน เอกาว ิติกา วฏฺฏติ ฯ ตถา ผาณิตสฺส
ลฏฺิมธุกาทีนญฺจ เภสชฺชานํ ฯ สเจ คนฺธมาลํ สงฺฆุทฺเทสํ เทนฺติ
ปิณฺฑปาติกสฺส วฏฺฏติ น วฏฺฏตีติ ฯ อามิสสฺเสว ปฏิกฺขิตฺตตฺตา
วฏฺฏติ ฯ สงฺฆํ อุทฺทิสฺส ทินฺนตฺตา ปน น คเหตพฺพนฺติ วทนฺติ ฯ
                  อุทฺเทสภตฺตกถา นิฏฺิตา ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๐๗.
     นิมนฺตนํ ปุคฺคลิกญฺเจ สยเมว อิสฺสโร ฯ สงฺฆิกํ ปน
อุทฺเทสภตฺเต วุตฺตนเยเนว คาเหตพฺพํ ฯ สเจ ปเนตฺถ ทูโต
พฺยตฺโต โหติ ภนฺเต ราชเคเห ภิกฺขุสงฺฆสฺส ภตฺตํ คณฺหถาติ
อวตฺวา ภิกฺขํ คณฺหถาติ วทติ ปิณฺฑปาติกานํปิ วฏฺฏติ ฯ อถ
ทูโต อพฺยตฺโต ภตฺตํ คณฺหถาติ วทติ ฯ ภตฺตุทฺเทสโก พฺยตฺโต
ภตฺตนฺติ อวตฺวา ภนฺเต ตุมฺเห ยาถ ตุมฺเห ยาถาติ วทติ เอวํปิ
ปิณฺฑปาติกานํ วฏฺฏติ ฯ ตุมฺหากํ ปฏิปาฏิยา ภตฺตํ ปาปุณาตีติ
วุตฺเต ปน น วฏฺฏติ สเจ นิมนฺเตตุํ อาคตา มนุสฺสา อาสนสาลํ
ปวิสิตฺวา อฏฺ ภิกฺขู เทถาติ วา อฏฺ ปตฺเต เทถาติ วา วทนฺติ
เอวํปิ ปิณฺฑปาติกานํ วฏฺฏติ ฯ ตุมฺเห จ ตุมฺเห จ คจฺฉถาติ
วตฺตพฺพํ ฯ สเจ ปน อฏฺ ภิกฺขู เทถ ภตฺตํ คณฺหถ อฏฺ ปตฺเต
เทถ ภตฺตํ คณฺหถาติ วา วทนฺติ ปฏิปาฏิยา คาเหตพฺพํ ฯ
คาเหนฺเตน จ วิจฺฉินฺทิตฺวา ภตฺตนฺติ อวทนฺเตน ตุมฺเห จ ตุมฺเห จ
คจฺฉถาติ วุตฺเตปิ ปิณฺฑปาติกานํ วฏฺฏติ ฯ ภนฺเต ตุมฺหากํ ปตฺตํ
เทถ ตุมฺเห เอถาติ วุตฺเต ปน สาธุ อุปาสกาติ คนฺตพฺพํ ฯ
สงฺฆโต อุทฺทิสิตฺวา ตุมฺเห เอถาติ วุตฺเต ิติกาย คาเหตพฺพํ ฯ
     นิมนฺตนภตฺตฆรโต ปน ปตฺตตฺถาย อาคตสฺส อุทฺเทสภตฺเต วุตฺตนเยเนว
ิติกาย ปตฺโต ทาตพฺโพ ฯ เอโก สงฺฆโต ปฏิปาฏิยา ปตฺตนฺติ
อวตฺวา เกวลํ เอกํ ปตฺตํ เทถาติ วตฺวา อคาหิเตเยว ปตฺเต
ยสฺส กสฺสจิ ปตฺตํ คเหตฺวา ปูเรตฺวา อาหรติ ตํ ปตฺตสามิกสฺเสว
โหติ ฯ อุทฺเทสภตฺเต วิย ิติกาย น คาเหตพฺพํ ฯ อิธาปิ โย
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๐๘.
อาคนฺตฺวา ตุณฺหีภูโต ติฏฺติ โส กสฺส สนฺติกํ อาคโตสีติ วา
กสฺส ปตฺตํ หริสฺสสีติ วา น วตฺตพฺโพ ฯ ปุจฺฉาสภาเคน หิ
ตุมฺหากํ สนฺติกํ อาคโตมฺหิ ตุมฺหากํ ปตฺตํ หริสฺสามีติ วเทยฺย ฯ
ตโต โส ภิกฺขุ ภิกฺขูหิ ชิคุจฺฉนิโย อสฺส ฯ กุหึ คจฺฉสิ กึ
กโรนฺโต อาหิณฺฑสีติ ปน วุตฺเต ตสฺส ปตฺตตฺถาย อาคโตมฺหีติ
วทนฺตสฺส ปฏิปาฏิยา ปตฺตฏฺิติกาย คเหตฺวา ปตฺโต ทาตพฺโพ
ภตฺตาหรณกปตฺตํ เทถาติ วุตฺเตปิ ปฏิปาฏิยา ปตฺตฏฺิติกาย เอว
ทาตพฺโพ ฯ สเจ อาหริตฺวา สพฺโพ สงฺโฆ ภุญฺชตูติ วทติ
ภาเชตฺวา ภุญฺชิตพฺพํ ปตฺตสามิกสฺส อติกฺกนฺตํปิ ิติกํ เปตฺวา
อญฺ ปฏิปาฏิภตฺตํ คาเหตพฺพํ ฯ เอโก ปาติยา ภตฺตํ อาหริตฺวา
สงฺฆสฺส ทมฺมีติ วทติ ฯ อาโลปภตฺตฏฺิติกโต ปฏฺาย อาโลปสงฺเขเปน
ภาเชตพฺพํ ฯ สเจ ปน ตุณฺหีภูโต อจฺฉติ กสฺส เต อาภตํ
กสฺส ทาตุกาโมสีติ น วตฺตพฺโพ ฯ สเจ ปน กุหึ คจฺฉสิ กึ
กโรนฺโต อาหิณฺฑสีติ วุตฺเต สงฺฆสฺส เม ภตฺตํ อาภตํ เถรานํ เม
ภตฺตํ อาภตนฺติ วทติ คเหตฺวา อาโลปภตฺตฏฺิติกาย ภาเชตฺวา
ทาตพฺพํ ฯ สเจ ปน เอวํ อาภตํ พหุํ โหติ สกลสงฺฆสฺส ปโหติ
อภิหฏภิกฺขา นาม ปิณฺฑปาติกานํปิ วฏฏติ ฯ ิติกาปุจฺฉนกิจฺจํ
นตฺถิ ฯ เถราสนโต ปฏฺาย ปตฺตํ ปูเรตฺวา ทาตพฺพํ ฯ อุปาสโก
สงฺฆตฺเถรสฺส วา คนฺถธุตงฺควเสน อภิญฺาตสฺส วา ภตฺตุทฺเทสกสฺส
วา ปหิณติ อมฺหากํ ภตฺตํ คหณตฺถาย อฏฺ ภิกฺขู คเหตฺวา
อาคจฺฉถาติ ฯ สเจปิ าติอุปฏฺาเกหิ เปสิตํ โหติ ฯ อิเม
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๐๙.
ตโย ชนา ปุจฺฉิตุํ น ลภนฺติ อารูฬฺหาเยว มาติกา สงฺฆโต
อฏฺ ภิกฺขู อุทฺเทสาเปตฺวา อตฺตนวเมหิ คนฺตพฺพํ ฯ กสฺมา ฯ
ภิกฺขุสงฺฆสฺส หิ เอเต ภิกฺขู นิสฺสาย ลาโภ อุปฺปชฺชตีติ ฯ
คนฺถธุตงฺคาทีหิ ปน อนภิญฺาโต อาวาสิกภิกฺขุ ปุจฺฉิตุํ ลภติ ฯ
ตสฺมา เตน กึ สงฺฆโต คณฺหามิ อุทาหุ เย ชานามิ เตหิ
สทฺธึ อาคจฺฉามีติ มาติกํ อาโรเปตฺวา ยถา ทายกา วทนฺติ
ตถา ปฏิปชฺชิตพฺพํ ฯ ตุมฺหากํ นิสฺสิตเก วา เย วา ชานาถ เต
คเหตฺวา เอถาติ วุตฺเต ปน เย ๑- เจ อิจฺฉติ ๑- เตหิ สทฺธึ คนฺตุํ
ลภติ ฯ สเจ อฏฺ ภิกฺขู ปหิณถาติ เปเสนฺติ สงฺฆโตว
เปเสตพฺพา ฯ อตฺตนา สเจ อญฺสฺมึ คาเม สกฺกา โหติ ภิกฺขํ
ลภิตุํ อญฺโ คาโม คนฺตพฺโพ ฯ น สกฺกา เจ โหติ ลภิตุํ
โสเยว คาโม ปิณฺฑาย ปวิสิตพฺโพ ฯ นิมนฺติตภิกฺขู อาสนสาลาย
นิสินฺนา โหนฺติ ฯ ตตฺร เจ มนุสฺสา ปตฺเต เทถาติ
อาคจฺฉนฺติ อนิมนฺติเตหิ น ทาตพฺพา ฯ เอเต นิมนฺติตา ภิกฺขูติ
วตฺตพฺพํ ฯ ตุมฺเห เทถาติ วุตฺเต ปน ทาตุํ วฏฺฏติ ฯ อุสฺสวาทีสุ
มนุสฺสา สยเมว ปริเวณานิ จ ปธานฆรานิ จ คนฺตฺวา ติปิฏเก
จ ธมฺมกถิเก จ ภิกฺขุสเตน สทฺธึ นิมนฺเตนฺติ ฯ ตทา เตหิ เย
ชานนฺติ เต คเหตฺวา คนฺตุํ วฏฺฏติ ฯ กสฺมา ฯ น หิ
มหาภิกฺขุสงฺเฆน อตฺถิกา มนุสฺสา ปริเวณปธานฆรานิ คจฺฉนฺติ ฯ
สนฺนิปาตฏฺานโตว ยถาสตฺติ ยถาพลํ ภิกฺขู คเหตฺวา คจฺฉนฺตีติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑-๑. เย อิจฺฉนฺติ อิติปิ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๑๐.
     สเจ ปน สงฺฆตฺเถโร วา คนฺถธุตงฺควเสน อภิญฺาตโก วา
ภิกฺขุอุทฺเทสโก วา อญฺตฺร วา วสฺสํ วสิตฺวา กตฺถจิ วา
คนฺตฺวา ปุน สกฏฺานํ อาคจฺฉนฺติ ฯ มนุสฺสา อาคนฺตุกสกฺการํ
กโรนฺติ เอกวารํ เย ชานนฺติ เต คเหตฺวา คนฺตพฺพํ ฯ
ปฏิพทฺธกาลโต ปฏฺาย ทุติยวาเร อารทฺเธ สงฺฆโตเยว คเหตฺวา
คนฺตพฺพํ ฯ อภินวอาคนฺตุกา วา หุตฺวา าตเก วา อุปฏฺาเก
วา ปสฺสิสฺสามาติ คจฺฉนฺติ ฯ ตตฺร เนสํ าตกา จ อุปฏฺากา
จ สกฺการํ กโรนฺติ ฯ ตตฺถ ปน เย ชานนฺติ เต คเหตฺวา
คนฺตพฺพํ ฯ โย ปน อติลาภี โหติ สกฏฺานญฺจ อาคนฺตุกฏฺานญฺจ
เอกสทิสํ สพฺพตฺถ มนุสฺสา สงฺฆภตฺตํ สชฺเชตฺวาว นิสีทนฺติ ฯ เตน
สงฺฆโตว คเหตฺวา คนฺตพฺพนฺติ อยํ นิมนฺตเน วิเสโส ฯ อวเสโส
สพฺพปญฺโห อุทฺเทสภตฺเต วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพ ฯ กุรุนฺทิยํ ปน
อฏฺ มหาเถเร เทถาติ วุตฺเต อฏฺ มหาเถราว ทาตพฺพาติ
วุตฺตํ ฯ เอส นโย มชฺฌิมาทีสุ ฯ สเจ ปน อวิเสเสตฺวา อฏฺ
ภิกฺขู เทถาติ วทติ สงฺฆโต ทาตพฺโพติ ฯ
                  นิมนฺตนภตฺตกถา นิฏฺิตา ฯ
     สลากภตฺเต ปน ฯ อนุชานามิ ภิกฺขเว สลากาย วา
ปตฺติกาย วา อุปนิพนฺธิตฺวา โอมุญฺจิตฺวา อุทฺทิสิตุนฺติ วจนโต
รุกฺขสารมยาย สลากาย วา เวฬุวิลิวตาลปณฺณาทิมยาย ปตฺติกาย วา
อสุกสฺส นาม สลากภตฺตนฺติ เอวํ อกฺขรานิ อุปนิพนฺธิตฺวา ปจฺฉิยํ
วา จีวรโภเค วา กตฺวา สพฺพา สลากาโย โอมุญฺจิตฺวา ปุนปฺปุนํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๑๑.
เหฏฺุปริวเสเนว อาโลเลตฺวา ปญฺจงฺคสมนฺนาคเตน ภตฺตุทฺเทสเกน
สเจ ิติกาย อตฺถิ ิติกโต ปฏฺาย โน เจ อตฺถิ เถราสนโต
ปฏฺาย สลากา ทาตพฺพา ฯ ปจฺฉา อาคตานมฺปิ เอกพทฺธวเสน
ทูเร ิตานํ อุทฺเทสภตฺเต วุตฺตนเยเนว ทาตพฺพา ฯ สเจ วิหารสฺส
สมนฺตโต พหู โคจรคามา ภิกฺขู ปน น พหุกา คามวเสนปิ
สลากาโย ปาปุณนฺติ ฯ ตุมฺหากํ อสุกคาเม สลากภตฺตานิ
ปาปุณนฺติ ตุมฺหากํ อสุกคาเม สลากภตฺตานิ ปาปุณนฺตีติ
คามวเสเนว ทาตพฺพา ฯ เอวํ คาเหนฺเตน สเจปิ เอเกกสฺมึ คาเม
นานปฺปการานิ สฏฺิสลากภตฺตานิ สพฺพานิ คาหิตาเนว โหนฺติ ฯ
ตสฺส ปตฺตคามสมีเป อญฺานิปิ เทฺว ตีณิ สลากภตฺตานิ โหนฺติ ฯ
ตานิปิ ตสฺเสว ทาตพฺพานิ ฯ น หิ สกฺกา เนสํ การณา อญฺ
ภิกฺขุํ ปหิณิตุนฺติ ฯ สเจ เอกจฺเจสุ คาเมสุ พหูนิ สลากภตฺตานิ
สลฺลกฺเขตฺวา สตฺตนฺนํปิ อฏฺนฺนํปิ ทาตพฺพานิ ฯ ททนฺเตน ปน
จตุนฺนํ ปญฺจนฺนํ คจฺฉนฺตานํ สลากาโย เอกโต พนฺธิตฺวา ทาตพฺพา ฯ
สเจ ตํ คามํ อติกฺกมิตฺวา อญฺโ คาโม โหติ ตสฺมึ จ
เอกเมว สลากภตฺตํ ฯ ตมฺปน ปาโตว เทนฺติ ฯ ตํปิ เตสุ
ภิกฺขูสุ เอกสฺส นิคฺคเหน ทตฺวา ปาโตว ตํ คเหตฺวา ปจฺฉา
โอริมคาเม อิตรานิ ภตฺตานิ คณฺหาหีติ วตฺตพฺโพ ฯ สเจ
โอริมคาเม สลากภตฺเตสุ อคาหิเตเสฺวว คาหิตสญฺาย คจฺฉติ
ปรภาคคาเม สลากภตฺตํ คาเหตฺวา ปุน วิหารํ อาคนฺตฺวา อิตรานิ
คาเหตฺวา โอริมคาโม คนฺตพฺโพ ฯ นหิ พหิสีมาย สงฺฆลาโภ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๑๒.
คาเหตุํ ลพฺภตีติ อยํ นโย กุรุนฺทิยํ วุตฺโต ฯ สเจ ปน ภิกฺขู
พหู โหนฺติ คามวเสน สลากา น ปาปุณนฺติ วีถิวเสน วา
วีถิยํ เอกพาหาวเสน วา กุลวเสน วา คาเหตพฺพา ฯ วีถิอาทีสุ จ
ยตฺถ พหูนิ ภตฺตานิ ตตฺถ คาเม วุตฺตนเยเนว พหุนฺนํ ภิกฺขูนํ
คาเหตพฺพานิ ฯ สลากาสุ อสติ อุทฺทิสิตฺวาปิ คาเหตพฺพานิ ฯ
     สลากทายเกน ปน วตฺตํ ชานิตพฺพํ ฯ เตน หิ กาลสฺเสว
วุฏฺาย ปตฺตจีวรํ คาเหตฺวา โภชนสาลํ คนฺตฺวา อสมฺมชฺชฏฺานํ
สมฺมชฺชิตฺวา ปานียํ ปริโภชนียํ อุปฏฺาเปตฺวา อิทานิ ภิกฺขูหิ
วตฺตํ กตํ ภวิสฺสตีติ กาลํ สลฺลกฺเขตฺวา คณฺฑึ ปหริตฺวา ภิกฺขูสุ
สนฺนิปติเตสุ ปมเมว วารคาเม สลากภตฺตํ คาเหตพฺพํ ฯ ตุยฺหํ
อสุกสฺมึ นาม วารคาเม สลากา ปาปุณาติ ตตฺร คจฺฉาติ
วตฺตพฺพํ ฯ สเจ อติเรกคาวุเต คาโม โหติ ฯ ตํ ทิวสํ คจฺฉนฺตา
กิลมนฺติ ฯ เสฺว ตุยฺหํ วารคาเม ปาปุณาตีติ อชฺเชว คาเหตพฺพํ ฯ
โย วารคามํ เปสิยมาโน น คจฺฉติ อญฺ สลากํ มคฺคติ น
ทาตพฺพา ฯ สทฺธานํ หิ มนุสฺสานํ ปุญฺหานิ สงฺฆสฺส จ ลาภจฺเฉโท
โหติ ตสฺมา ตสฺส ทุติเยปิ ตติเยปิ ทิวเส อญฺา สลากา
น ทาตพฺพา ฯ อตฺตโน ปตฺตฏฺานํ คนฺตฺวา ภุญฺชาหีติ วตฺตพฺโพ ฯ
ตีณิ ปน ทิวสานิ อคจฺฉนฺตสฺส วารคามโต โอริมตีเร คาเม
สลากา คาเหตพฺพา ฯ ตญฺเจ คณฺหาติ ตโต ปฏฺาย ตสฺส
อญฺ สลากํ น ทาตุํ วฏฺฏติ ฯ ทณฺฑกมฺมํ ปน คาฬฺหํ กาตพฺพํ ฯ
สฏฺิโต วา ปญฺาสโต วา อุทกฆฏสฺส วา ทารุกลาปสฺส วา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๑๓.
วาลิกาย วา น ปริหาเปตพฺพํ ฯ วารคาเม คาเหตฺวา วิหารวาโร
คาเหตพฺโพ ฯ ตุยฺหํ วิหารวาโร ปาปุณาตีติ วตฺตพฺพํ ฯ
วิหารวาริกสฺส เทฺว ติสฺโส ยาคุสลากาโย ติสฺโส วา จตสฺโส วา
ภตฺตสลากาโย จ ทาตพฺพา นิวทฺธํ กตฺวา ปน น ทาตพฺพา ฯ
ยาคุภตฺตทายกา หิ อมฺหากํ ยาคุภตฺตํ วิหารโคปกาว ภุญฺชนฺตีติ
อญฺถตฺตํ อาปชฺเชยฺยุํ ตสฺมา อญฺเสุ กุเลสุ ทาตพฺพา ฯ สเจ
วิหารวาริกานํ สภาคา อาหริตฺวา เทนฺติ อิจฺเจตํ กุสลํ โน
เจ วารํ คาเหตฺวา เตสํ ยาคุภตฺตํ อาหราเปตพฺพํ ฯ ตา จ
เนสํ สลากา ผาติกมฺมเมว ภวนฺติ ฯ วสฺสคฺเคน ปตฺตฏฺาเน ปน
อญฺปิ ปณีตภตฺตสลากํ คณฺหิตุํ ลภนฺติเยว ฯ อติเรกอุตฺตริภงฺคสฺส
เอกวาริยภตฺตสฺส วิสุํ ิติกํ กตฺวา สลากา ทาตพฺพา ฯ
     สเจ เยน สลากา ลทฺธา โส ตํ ทิวสํ ตํ ภตฺตํ น ลภติ ฯ
ปุนทิวเส คาเหตพฺพํ ฯ ภตฺตเมว ลภติ น อุตฺตริภงฺคํ ฯ เอวํปิ
ปุน คาเหตพฺพํ ฯ ขีรภตฺตสลากายปิ เอเสว นโย ฯ สเจ ปน
ขีรเมว ลภติ น ภตฺตํ ฯ ขีรลาภโต ปฏฺาย ปุน น คาเหตพฺพํ ฯ
เทฺว ตีณิ เอกวาริยภตฺตานิ เอกสฺเสว ปาปุณนฺติ ฯ ทุพฺภิกฺขสมเย
สงฺฆนวเกน ลทฺธกาเล วิชเฏตฺวา วิสุํ วิสุํ คาเหตพฺพานิ ฯ
ปากติกสลากภตฺตํ อลทฺธสฺสาปิ ปุนทิวเส คาเหตพฺพํ ฯ สเจ ขุทฺทโก
วิหาโร โหติ สพฺเพ ภิกฺขู เอกสมฺโภคา อุจฺฉุสลากํ คาเหนฺเตน
ยสฺสกสฺสจิ สมฺมุขีภูตสฺส ปาเปตฺวา มหาเถรานํ ทิวา ตจฺเฉตฺวา
ทาตุํ วฏฺฏติ ฯ รสสลากํ ปาเปตฺวา ปจฺฉาภตฺตํปิ ปริสฺสาเวตฺวา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๑๔.
วา ผาณิตํ วา กาเรตฺวา ปิณฺฑปาติกานํปิ ทาตพฺพํ ฯ อาคนฺตุกานํ
อนาคตานาคตภาวํ ตฺวา คาเหตพฺพา ฯ มหาอาวาเส ิติกํ กตฺวา
คาเหตพฺพา ฯ ตกฺกสลากํปิ สภาคฏฺาเน ปาเปตฺวา วา ธูเปตฺวา
วา ปจาเปตฺวา วา เถรานํ ทาตุํ วฏฺฏติ ฯ มหาอาวาเส
วุตฺตนเยเนว ปฏิปชฺชิตพฺพํ ฯ ผลสลากปูวสลากเภสชฺชคนฺธมาลา-
สลากาทโยปิ วิสุํ ิติกาย คาเหตพฺพา ฯ เภสชฺชาทิสลากาโย
เจตฺถ กิญฺจาปิ ปิณฺฑปาติกานํ วฏฺฏนฺติ ฯ สลากวเสน คาหิตตฺตา
ปน น สาทิตพฺพา ฯ อคฺคภิกฺขามตฺตํปิ สลากภตฺตํ เทนฺติ ฯ
ิติกํ ปุจฺฉิตฺวา คาเหตพฺพํ ฯ อสติยา ิติกาย เถราสนโต
ปฏฺาย ทาตพฺพํ ฯ สเจ ตาทิสานิ ภตฺตานิ พหูนิ โหนฺติ ฯ
เอเกกสฺส ภิกฺขุโน เทฺว ตีณิ ทาตพฺพานิ ฯ โน เจ เอเกกเมว
ทตฺวา ปฏิปาฏิยา คตาย ิติกาย ปุน เถราสนโต ปฏฺาย
ทาตพฺพํ ฯ อถ อนฺตราว อุปจฺฉิชฺชติ ฯ ิติกา สลฺลกฺเขตพฺพา ฯ
ยทิ ปน ตาทิสํ ภตฺตํ นิวทฺธเมว โหติ ฯ ยสฺส ปาปุณาติ โส
วตฺตพฺโพ ลทฺธา วา อลทฺธา วา เสฺวปิ คณฺเหยฺยาสีติ ฯ เอกํ
อนิวทฺธํ โหติ ฯ ลภนทิวเส ปน ยาวทตฺถํ ลภติ ฯ อลภนทิวสา
พหุตรา โหนฺติ ฯ ตํ ยสฺส น ปาปุณาติ ฯ โส อลภิตฺวา
เสฺวว คณฺเหยฺยาสีติ วตฺตพฺโพ ฯ โย สลากาสุ คาหิตาสุ ปจฺฉา
อาคจฺฉติ ฯ ตสฺส อติกฺกนฺตาว สลากา น อุปฏฺเปตฺวา ทาตพฺพา ฯ
สลากลาภํ นาม คณฺฑึ ปหรณโต ปฏฺาย อาคนฺตฺวา หตฺถํ
ปสาเรนฺโตว ลภติ ฯ อญฺสฺส อาคนฺตฺวา สมีเป ิตสฺสาปิ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๑๕.
อติกฺกนฺตาว โหติ ฯ สเจ ปนสฺส อญฺโ คณฺหนฺโต อตฺถิ
สยํ อนาคโตปิ ลภติ ฯ สภาคฏฺาเน อสุโก อนาคโตติ ตฺวา
อยํ ตสฺส สลากาติ เปตุํ วฏฺฏติ ฯ สเจ อนาคตสฺสาปิ น
ทาตพฺพาติ กติกํ กโรนฺติ อธมฺมิกา โหติ ฯ อนฺโตอุปจาเร ิตสฺส
หิ ภาชนียภณฺฑํ ปาปุณาติ ฯ สเจ ปน อนาคตสฺส เทถาติ
มหาสทฺทํ กโรนฺติ ทณฺฑกมฺมํ ปฏฺเปตพฺพํ ฯ อาคนฺตฺวา
คณฺหนฺตูติ วตฺตพฺพํ ฯ ฉปฺปญฺจ สลากา นฏฺา โหนฺติ ฯ
ภตฺตุทฺเทสโก ทายกานํ นามํ น สรติ ฯ โส เจ นฏฺา สลากา
มหาเถรสฺส วา อตฺตโน วา ปาเปตฺวา ภิกฺขู วเทยฺย มยา
อสุกคาเม สลากภตฺตํ มยฺหํ ปาปิตํ ตุมฺเห ตตฺถ ลทฺธํ สลากภตฺตํ
ภุญฺเชยฺยาถาติ วฏฺฏติ ฯ วิหาเร อปาปิตํ ปน อาสนสาลาย
ตํ ภตฺตํ ลภิตฺวา ตตฺเถว ปาเปตฺวา ภุญฺชิตุํ น วฏฺฏติ ฯ อชฺชโต
ปฏฺาย มยฺหํ สลากภตฺตํ คณฺหถาติ วุตฺเต ตตฺร อาสนสาลายํ
คาเหตุํ น วฏฺฏติ ฯ วิหารํ อาเนตฺวา คาเหตพฺพํ ฯ เสฺว
ปฏฺายาติ วุตฺเต ปน ภตฺตุทฺเทสกสฺส อาจิกฺขิตพฺพํ เสฺว
ปฏฺาย อสุกกุลํ นาม สลากภตฺตํ เทติ สลากคาหนกาเล
สเรยฺยาสีติ ฯ ทุพฺภิกฺเข สลากภตฺตํ ปจฺฉินฺทิตฺวา สุภิกฺเข ชาเต
กญฺจิ ภิกฺขุํ ทิสฺวา อชฺชโต ปฏฺาย อมฺหากํ สลากภตฺตํ คณฺหถาติ
ปุน ปฏฺเปนฺติ ฯ อนฺโตคาเม อคาเหตฺวา วิหารํ อาเนตฺวาว
คาเหตพฺพํ ฯ อิทํ หิ สลากภตฺตํ นาม อุทฺเทสภตฺตสทิสํ น โหติ
วิหารเมว สนฺธาย ทิยฺยติ ตสฺมา พหิอุปจาเร คาหิตุํ น
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๑๖.
วฏฺฏติ ฯ เสฺว ปฏฺายาติ วุตฺเต ปน วิหาเร คาเหตพฺพเมว ฯ
     คมิโก ภิกฺขุ ยํ ทิสาภาคํ คนฺตุกาโม ตตฺถ อญฺเน วารคาเม
สลากา ลทฺธา โหติ ตํ คเหตฺวา อิตรํ ภิกฺขุํ มยฺหํ ปตฺตสลากํ
ตฺวํ คณฺหาหีติ วตฺวา คนฺตุํ วฏฺฏติ ฯ เตน ปน อุปจารสีมํ
อนติกฺกนฺเตเยว ตสฺมึ ตสฺส สลากา คเหตพฺพา ฯ ฉฑฺฑิตวิหาเร
มนุสฺสา วสิตฺวา โพธิเจติยาทีนิ ชคฺคิตฺวา ภุญฺชนฺตูติ สลากภตฺตํ
ปฏฺเปนฺติ ฯ ภิกฺขู สภาคฏฺาเน วสิตฺวา กาลสฺเสว คนฺตฺวา
ตตฺถ วตฺตํ กริตฺวา ตํ ภตฺตํ ภุญฺชนฺติ วฏฺฏติ ฯ สเจ เตสุ
สฺวาตนาย อตฺตโน ปาเปตฺวา คเตสุ อาคนฺตุโก ภิกฺขุ ฉฑฺฑิตวิหาเร
วสิตฺวา กาลสฺเสว วตฺตํ กตฺวา คณฺฑึ ปหริตฺวา สลากภตฺตํ
อตฺตโน ปาเปตฺวา อาสนสาลํ คจฺฉติ ฯ โสว ตสฺส ภตฺตสฺส
อิสฺสโร ฯ โย ปน ภิกฺขูสุ วตฺตํ กโรนฺเตสุเยว ภูมิยํ เทฺว ตโย
สมฺมชฺชนิปฺปหาเร ทตฺวา คณฺฑึ ปหริตฺวา ทูรคาเม สลากภตฺตํ
มยฺหํ ปาปุณาตีติ คจฺฉติ ฯ ตสฺส ตํ โจริกาย คหิตตฺตา
น ปาปุณาติ วตฺตํ กตฺวา ปาเปตฺวา ปจฺฉาคตภิกฺขูนํเยว โหติ ฯ
     เอโก คาโม อติทูเร โหติ ภิกฺขู นิจฺจํ คนฺตุํ น อิจฺฉนฺติ ฯ
มนุสฺสา มยํ ปุญฺเน ปริพาหิรา โหมาติ วทนฺติ เย จ
ตสฺส คามสฺส อาสนฺนวิหาเร สภาคภิกฺขู เต วตฺตพฺพา อิเมสํ
ภิกฺขูนํ อนาคตทิวเส ตุมฺเห ภุญฺชถาติ ฯ สลากา ปน เทวสิกํ
ปาเปตพฺพา ฯ ตา จ โข ปน เตน คณฺฑิปฺปหรณมตฺเตน
วา ปจฺฉิจาลนมตฺเตน วา น ปาปิตา โหนฺติ ฯ ปจฺฉึ ปน
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๑๗.
คเหตฺวา สลากาโย ปิฏเก อากิริตพฺพา ฯ ปจฺฉิ ปน มุขวฏฺฏิยํ
น คเหตพฺพา ฯ สเจ หิ ตตฺถ อหิ วา วิจฺฉิโก วา ภเวยฺย
ทุกฺขํ อุปฺปาเทยฺย ตสฺมา เหฏฺา คเหตฺวา ปจฺฉึ ปรมฺมุขํ
กตฺวา (ปจฺฉึ ปน คเหตฺวา) สลากา อากิริตพฺพา ฯ สเจปิ
สปฺโป ภวิสฺสติ เอโตว ปลายิสฺสตีติ เอวํ สลากา อากิริตพฺพา ฯ
คามาทิวเสน ปุพฺเพ วุตฺตนเยเนว คาเหตพฺพา ฯ อปิ จ เอกํ
มหาเถรสฺส ปาเปตฺวา อวเสสา มยฺหํ ปาปุณนฺตีติ อตฺตโน
ปาเปตฺวา วตฺตํ กตฺวา เจติยํ วนฺทิตฺวา วิตกฺกมาฬเก ิเตหิ
ภิกฺขูหิ ปาปิตา อาวุโส สลากาติ วุตฺเต อาม ภนฺเต ตุมฺเห
คตคตคาเม สลากภตฺตํ คณฺหถาติ วตฺตพฺพํ ฯ เอวํ ปาปิตาปิ หิ
สุปาปิตาว โหนฺติ ฯ ภิกฺขู สพฺพรตฺตึ ธมฺมสฺสวนตฺถํ อญฺ
วิหารํ คจฺฉนฺตา มยํ ตตฺถ ทานํ อคเหตฺวาว อมฺหากํ โคจรคาเม
ปิณฺฑาย จริตฺวา อาคมิสฺสามาติ สลากาโย อคเหตฺวาว คตา ฯ
วิหาเร เถรสฺส ปตฺตสลากภตฺตํ ภุญฺชิตุํ อาคจฺฉนฺติ วฏฺฏติ ฯ
อถ มหาเถโรปิ อหํ อิธ กึ กโรมีติ เตหิเยว สทฺธึ คจฺฉติ ฯ
เตหิ คตวิหาเร อภุญฺชิตฺวาว โคจรคามํ อนุปฺปตฺเตหิ เทถ ภนฺเต
ปตฺเต สลากยาคุอาทีนิ อาหริสฺสามาติ วุตฺเต ปตฺตา น ทาตพฺพา ฯ
กสฺมา ภนฺเต น เทถาติ ฯ วิหารฏฺกํ ภตฺตํ วิหาเร วุตฺถานํ
ปาปุณาติ มยํ อญฺสฺมึ วิหาเร วุตฺถาติ ฯ เทถ ภนฺเต น มยํ
วิหารสีมาย ๑- เทม ตุมฺหากํ เทม คณฺหถ อมฺหากํ ภิกฺขนฺติ
@เชิงอรรถ: ๑. วิหาเร ปาลิกาย อิติปิ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๑๘.
วุตฺเต ปน วฏฺฏตีติ ฯ
                  สลากภตฺตกถา นิฏฺิตา ฯ
     ปกฺขิกาทีสุ ปน ยํ อภิลกฺขิเตสุ จาตุทฺทสี ปญฺจทสี ปญฺจมี
อฏฺมีติ อิเมสุ ปกฺเขสุ กมฺมปฺปสุเตหิ ชเนหิ อุโปสถํ กาตุํ
สติกรณตฺถาย ทิยฺยติ ตํ ปกฺขิยนฺนาม ฯ ตํ สลากภตฺตคติกเมว
โหติ ฯ คาเหตฺวา ภุญฺชิตพฺพํ ฯ สเจ สลากภตฺตํปิ ปกฺขิยภตฺตํปิ
พหุํ สพฺเพสํ วินิวิชฺฌิตฺวา คจฺฉติ ฯ เทฺวปิ ภตฺตานิ วิสุํ วิสุํ
คาเหตพฺพานิ ฯ สเจ ภิกฺขุสงฺโฆ มหา ปกฺขิกํ คาเหตฺวา ตสฺส
ิติกาย สลากภตฺตํ คาเหตพฺพํ สลากภตฺตํ วา คาเหตฺวา ตสฺส
ิติกาย ปกฺขิกํ คาเหตพฺพํ ฯ เยสํ น ปาปุณาติ เต ปิณฺฑาย
จริสฺสนฺติ ฯ สเจปิ เทฺวปิ ภตฺตานิ พหูนิ ภิกฺขู มนฺทา สลากภตฺตํ
เทวสิกํ ลพฺภติ ฯ ตสฺมา ตํ เปตฺวา ปกฺขิกํ อาวุโส ภุญฺชถาติ
ปกฺขิยเมว คาเหตพฺพํ ฯ ปกฺขิยํ ปณีตํ เทนฺติ ฯ วิสุํ ิติกา
กาตพฺพา ฯ เสฺว ปกฺโขติ อชฺช ปกฺขิยํ น คาเหตพฺพํ ฯ สเจ ปน
ทายกา วทนฺติ เสฺวว อมฺหากํ ฆเร ลูขภตฺตํ ภวิสฺสติ อชฺเชว
ปกฺขิยภตฺตํ อุทฺทิสถาติ เอวํ วฏฺฏติ ฯ อุโปสถิกํ นาม อนฺวฑฺฒมาสํ
อุโปสถทิวเส อุโปสถงฺคานิ สมาทิยิตฺวา ยํ อตฺตนา ภุญฺชติ ตเทว
ทิยฺยติ ฯ ปาฏิปทิกนฺนาม อุโปสเถ พหู สทฺธา ปสนฺนา ภิกฺขูนํ
สกฺการํ กโรนฺติ ปาฏิปเท ปน ภิกฺขู กิลมนฺติ ปาฏิปเท ทินฺนํ
ทุพฺภิกฺขทานสทิสํ มหปฺผลํ โหติ อุโปสถกมฺเมน วา ปริสุทฺธ-
สีลานํ ทุติยทิวเส ทินฺนํ มหปฺผลํ โหตีติ สลฺลกฺเขตฺวา ปาฏิปเท
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๑๙.
ทียมานกทานํ ฯ ตํปิ อุภยํ สลากภตฺตคติกเมว ฯ อิติ อิมานิ สตฺตปิ
ภตฺตานิ ปิณฺฑปาติกานํ น วฏฺฏนฺติ ธุตงฺคเภทํ กโรนฺติเยว ฯ
     อปรานิปิ จีวรกฺขนฺธเก วิสาขาย วรํ ยาจิตฺวา ทินฺนานิ อาคนฺตุกภตฺตํ
คมิยภตฺตํ คิลานภตฺตํ คิลานุปฏฺากภตฺตนฺติ จตฺตาริ ภตฺตานิ ปาลิยํ
อาคตานิเยว ฯ ตตฺถ อาคนฺตุกานํ ทินฺนํ ภตฺตํ อาคนฺตุกภตฺตํ ฯ
เอเสว นโย เสเสสุ ฯ สเจ ปเนตฺถ อาคนฺตุกภตฺตานิปิ อาคนฺตุกาปิ
พหู โหนฺติ ฯ สพฺเพสํ เอเกกํ คาเหตพฺพํ ฯ ภตฺเตสุ อปฺปโหนฺเตสุ
ิติกาย คาเหตพฺพํ ฯ เอโก อาคนฺตุโก ปมเมว อาคนฺตฺวา
สพฺพํ อาคนฺตุกภตฺตํ อตฺตโน คาเหตฺวา นิสีทติ ฯ สพฺพํ ตสฺเสว
โหติ ฯ ปจฺฉา อาคเตหิ อาคนฺตุเกหิ เตน ทินฺนานิ ปริภุญฺชิ-
ตพฺพานิ ฯ เตนปิ เอกํ อตฺตโน คเหตฺวา เสสานิ ทาตพฺพานิ ฯ
อยํ โอฬารตา ฯ สเจ ปน โส ปมํปิ อาคนฺตฺวาปิ อตฺตโน
อคเหตฺวา ตุณฺหีภูโต นิสีทิ ฯ ปจฺฉา อาคเตหิ สทฺธึ ปฏิปาฏิยา
คณฺหิตพฺพํ ฯ สเจ นิจฺจํ อาคนฺตุกา อาคจฺฉนฺติ อาคตทิวเสเยว
ภุญฺชิตพฺพํ อนฺตรนฺตรา เจ อาคจฺฉนฺติ เทฺว ตีณิ ทิวสานิ
ภุญฺชิตพฺพํ ฯ มหาปจฺจริยํ ปน สตฺตทิวสานิ ภุญฺชิตุํ วฏฺฏตีติ
วุตฺตํ ฯ อาวาสิโก กตฺถจิ คนฺตฺวา อาคโตปิ เตนาปิ อาคนฺตุกภตฺตํ
ภุญฺชิตพฺพํ ฯ สเจ ปน ตํ วิหาเร นิพทฺธาปิตํ ๑- โหติ วิหาเร
คาเหตพฺพํ ฯ อถ วิหาโร ทูเร โหติ ฯ อาสนสาลาย นิพทฺธาปิ ๑-
อาสนสาลาย คาเหตพฺพํ ฯ สเจ ปน ทายกา อาคนฺตุเกสุ อสติ
@เชิงอรรถ: ๑. นิพนฺธาปิตํ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๒๐.
อาวาสิกาปิ ภุญฺชนฺตูติ วทนฺติ วฏฺฏติ อวุตฺเต น วฏฺฏติ ฯ
     คมิยภตฺเตปิ อยเมว กถามคฺโค ฯ อยํ ปน วิเสโส ฯ อาคนฺตุโก
อาคนฺตุกภตฺตเมว ลภติ ฯ คมิโก อาคนฺตุกภตฺตํปิ คมิยภตฺตํปิ
ลภติ ฯ อาวาสิโกปิ ปกฺกมิตุกาโม คมิโก โหติ คมิยภตฺตํ
ลภติ ฯ ยถา ปน อาคนฺตุกภตฺตํ ลพฺภติ เอวมิทํ เทฺว ตีณิ
สตฺต วา ทิวสานิ น ลพฺภติ ฯ คมิสฺสามีติ ภุตฺโต ตํ ทิวสํ
เกนจิเทว กรณีเยน น คโต ปุนทิวเสปิ ภุญฺชิตุํ วฏฺฏติ
สอุสฺสาหตฺตา ฯ คมิสฺสามีติ ภุตฺตสฺส โจรา วา ปถํ รุนฺธนฺติ
อุทกํ วา เทโว วา วสฺสติ สตฺโถ วา น คจฺฉติ สอุสฺสาเหน
ภุญฺชิตพฺพํ ฯ เอเต อุปทฺทเว โอโลเกนฺเตน เทฺว ตโย ทิวเส
ภุญฺชิตุํ วฏฺฏตีติ มหาปจฺจริยํ วุตฺตํ ฯ คมิสฺสามิ คมิสฺสามีติ
ปน เลสํ โอฑฺเฑตฺวา ภุญฺชิตุํ น ลภติ ฯ คิลานภตฺตํปิ สเจ
สพฺเพสํ คิลานานํ ปโหติ สพฺเพสํ ทาตพฺพํ ฯ โน เจ ิติกํ
กตฺวา คาเหตพฺพํ ฯ เอโก คิลาโน อโรครูโป สกฺโกติ อนฺโตคามํ
คนฺตุํ เอโก น สกฺโกติ อยํ มหาคิลาโน นาม ฯ เอตสฺส
คิลานภตฺตํปิ ทาตพฺพํ ฯ เทฺว มหาคิลานา เอโก ลาภี อภิญฺาโต
พหุํ ขาทนียํ โภชนียํ ลภติ เอโก อนาโถ อปฺปลาภตาย
อนฺโตคามํ ปวิสติ เอตสฺส คิลานภตฺตํ ทาตพฺพํ ฯ คิลานภตฺเต
ทิวสปริจฺเฉโท นตฺถิ ฯ ยาว โรโค น วูปสมฺมติ สปฺปายโภชนํ
อภุญฺชนฺโต น ยาเปติ ตาว ภุญฺชิตพฺพํ ฯ ยทา ปน มิสฺสกยาคุํ
วา มิสฺสกภตฺตํ วา ภุญฺชนฺตสฺสาปิ โรโค น กุปฺปติ ตโต
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๒๑.
ปฏฺาย น ภุญฺชิตพฺพํ ฯ คิลานุปฏฺากภตฺตํปิ สพฺเพสํ ปโหติ
ตํ สพฺเพสํ ทาตพฺพํ ฯ โน เจ ปโหติ ิติกํ กตฺวา คาเหตพฺพํ ฯ
อิทํปิ ทฺวีสุ คิลาเนสุ มหาคิลานุปฏฺากสฺส คาเหตพฺพํ ฯ ทฺวีสุ
มหาคิลาเนสุ อนาถคิลานุปฏฺากสฺส ยํ กุลํ คิลานภตฺตํปิ เทติ
คิลานุปฏฺากภตฺตํปิ ฯ ตตฺถ ยสฺส คิลานสฺส ภตฺตํ ปาปุณาติ
ตทุปฏฺากสฺสาปิ ตตฺเถว คาเหตพฺพํ ฯ คิลานุปฏฺากภตฺเตปิ
ทิวสปริจฺเฉโท นตฺถิ ฯ ยาว คิลาโน ลภติ ตาวสฺส อุปฏฺาโกปิ
ลภตีติ ฯ อิมานิ จตฺตาริ ภตฺตานิ สเจ เอวํ ทินฺนานิ โหนฺติ
อาคนฺตุกคมิยคิลานคิลานุปฏฺากา มม ภิกฺขํ คณฺหนฺตูติ
ปิณฺฑปาติกานํปิ วฏฺฏติ ฯ สเจ ปน อาคนฺตุกาทีนํ ภตฺตํ นิพทฺธาเปมิ ๑-
มม ภตฺตํ คณฺหนฺตูติ เอวํ ทินฺนานิ โหนฺติ ปิณฺฑปาติกานํ
น วฏฺฏติ ฯ
     อปรานิปิ ธูรภตฺตํ ๒- กุฏิภตฺตํ วารกภตฺตนฺติ ตีณีมานิ ภตฺตานิ ฯ
ตตฺถ ธูรภตฺตนฺติ นิจฺจภตฺตํ วุจฺจติ ฯ ตํ ทุวิธํ สงฺฆิกญฺจ
ปุคฺคคิกญฺจ ฯ ตตฺถ ยํ สงฺฆสฺส ธูรภตฺตํ ๒- เทมาติ นิพทฺธาปิตํ
ตํ สลากภตฺตคติกเมว โหติ ฯ ตํ มม นิพทฺธํ ภิกฺขํ คณฺหนฺตูติ
วตฺวา ทินฺนํ ปน ปิณฺฑปาติกานํปิ วฏฺฏติ ฯ ปุคฺคลิเกปิ ตุมฺหากํ
ธูรภตฺตํ ๒- ทมฺมีติ วุตฺเต ปิณฺฑปาติกานํเยว น วฏฺฏติ ฯ มม
นิวทฺธํ ภิกฺขํ คณฺหถาติ วุตฺเต ปน วฏฺฏติ สาทิตพฺพํ ฯ สเจปิ
ปจฺฉา กติปาเห วีติวตฺเต ธูรภตฺตํ ๒- คณฺหถาติ วทติ มูเล
@เชิงอรรถ: ๑. นิพนฺธาเปมิ ฯ  ๒. สพฺพโปตฺถเกสุ เอวํ ทิสฺสติ ฯ เกสญฺจิ ปน มติ ธุว-อิติ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๒๒.
สุฏฺุปฏิจฺฉิตตฺตา วฏฺฏติ ฯ กุฏิภตฺตํ นาม สงฺฆสฺส อาวาสํ
กาเรตฺวา อมฺหากํ เสนาสนวาสิโน อมฺหากํเยว ภตฺตํ คณฺหนฺตูติ
เอวํ นิพทฺธาปิตํ ตํ สลากภตฺตคติกเมว โหติ คาเหตฺวา
ภุญฺชิตพฺพํ ฯ อมฺหากํ เสนาสนวาสิโน อมฺหากํเยว ภิกฺขํ คณฺหนฺตูติ
วุตฺเต ปน ปิณฺฑปาติกานํปิ วฏฺฏติ ฯ ยํ ปน ปุคฺคเล ปสีทิตฺวา
ตสฺส อาวาสํ กตฺวา ตุมฺหากํ เทมาติ ทินฺนํ ตํ ตสฺเสว โหติ ฯ
ตสฺมึ กตฺถจิ คเต นิสฺสิตเกหิ ภุญฺชิตพฺพํ ฯ วารกภตฺตํ นาม
ทุพฺภิกฺขสมเย วาเรน ภิกฺขู ชคฺคิสฺสามาติ ธูรเคหโต ปฏฺาย ทินฺนํ
ตํปิ ภิกฺขาวจเนน ทินฺนํ ปิณฺฑปาติกานํ วฏฺฏติ ฯ วารกภตฺตนฺติ
วุตฺเต ปน สลากภตฺตคติกํ โหติ ฯ สเจ ปน ตณฺฑุลาทีนิ
เปเสนฺติ สามเณรา ปจิตฺวา เทนฺตูติ ปิณฺฑปาติกานํ วฏฺฏติ ฯ
อิติ อิมานิ จ ตีณิ อาคนฺตุกภตฺตาทีนิ จ จตฺตารีติ สตฺต ตานิ
สงฺฆภตฺตาทีหิ สห จุทฺทสภตฺตานิ โหนฺติ ฯ
     อฏฺกถายํ ปน วิหารภตฺตํ อฏฺกภตฺตํ จตุกฺกภตฺตํ
คุฬกภตฺตนฺติ อญฺานิปิ จตฺตาริ ภตฺตานิ วุตฺตานิ ฯ ตตฺถ วิหารภตฺตํ
นาม วิหาเร ตตฺรุปฺปาทกภตฺตํ ฯ ตํ สงฺฆภตฺเตน สงฺคหิตํ ฯ ตมฺปน
ติสฺสมหาวิหารจิตฺตลปพฺพตาทีสุ ปฏิสมฺภิทปฺปตฺเตหิ ขีณาสเวหิ ยถา
ปิณฺฑปาติกานํปิ สกฺกา โหติ ปริภุญฺชิตุํ ตถา ปฏิคฺคหิตตฺตา
ตาทิเสสุ าเนสุ ปิณฺฑปาติกานํปิ วฏฺฏติ ฯ อฏฺนฺนํ ภิกฺขูนํ
เทม จตุนฺนํ เทมาติ เอวํ ทินฺนํ ปน อฏฺกภตฺตญฺเจว
จตุกฺกภตฺตญฺจ ฯ ตํปิ ภิกฺขาวจเนน ทินฺนํ ปิณฺฑปาติกานํ วฏฺฏติ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๒๓.
มหาภิสงฺขริเตน อติรสกปูเวน ปตฺตํ ถเกตฺวา ทินฺนํ คุฬกภตฺตํ
นาม ฯ อิมานิ ตีณิ สลากภตฺตคติกาเนว ฯ อปรํปิ คุฬกภตฺตํ
นาม อตฺถิ ฯ อิเธกจฺเจ มนุสฺสา มหาธมฺมสฺสวนญฺจ
วิหารปูชนญฺจ กาเรตฺวา สกลสงฺฆสฺส ทาตุํ น สกฺโกม เทฺว ตีณิ
ภิกฺขุสตานิ อมฺมากํ ภิกฺขํ คณฺหนฺตูติ ภิกฺขูนํ ปริจฺเฉทชานนตฺถํ
คุฬเก เทนฺติ อิทํ ปิณฺฑปาติกานํปิ วฏฺฏติ ฯ อิติ จีวรกฺขนฺธเก
จีวรภาชนียํ อิมสฺมึ ปน เสนาสนกฺขนฺธเก เสนาสนภาชนียํ เจว
ปิณฺฑปาตภาชนียํ จ วุตฺตํ ฯ คิลานปจฺจยภาชนียํ ปน เอวํ
เวทิตพฺพํ ฯ สปฺปิอาทีสุ เภสชฺเชสุ ราชราชมหามตฺตา สปฺปิสฺส
ตาว กุมฺภสตํปิ กุมฺภสหสฺสํปิ วิหารํ เปเสนฺติ ฯ คณฺฑึ ปหริตฺวา
เถราสนโต ปฏฺาย คหิตภาชนํ ปูเรตฺวา ทาตพฺพํ ปิณฺฑปาติกานํปิ
วฏฺฏติ ฯ สเจ อลสชาติกา มหาเถรา ปจฺฉา อาคจฺฉนฺติ ฯ
ภนฺเต วีสติวสฺสานํ ทิยฺยติ ตุมฺหากํ ิติกา อติกฺกนฺตาติ น
วตฺตพฺพา ิติกํ เปตฺวา เตสํ ทตฺวา ปจฺฉา ิติกาย ทาตพฺพํ ฯ
     อสุกวิหาเร พหุ สปฺปิ อุปฺปนฺนนฺติ สุตฺวา โยชนนฺตรวิหารโตปิ
ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ ฯ สมฺปตฺตสมฺปตฺตานํ ิตฏฺานโต ปฏฺาย
ทาตพฺพํ ฯ อสมฺปตฺตานํปิ อุปจารสีมํ ปวิฏฺานํ อนฺเตวาสิกาทีสุ
คณฺหนฺเตสุ ทาตพฺพเมว ฯ พหิอุปจารสีมาย ิตานํ เทถาติ
วทนฺติ น ทาตพฺพํ ฯ สเจ อุปจารสีมํ โอกฺกมนฺเตหิ เอกาพทฺธา
หุตฺวา อตฺตโน วิหารทฺวาเร วา อนฺโตวิหาเรเยว วา โหนฺติ
ปริสวเสน วฑฺฒิตา นาม สีมา โหติ ตสฺมา ทาตพฺพํ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๒๔.
สงฺฆนวกสฺส ทินฺเนปิ ปจฺฉา อาคตานํ ทาตพฺพเมว ฯ ทุติยภาเค ปน
เถราสนํ อารูฬฺเห ปุน ปจฺฉา อาคตานํ ปมภาโค น ปาปุณาติ
ทุติยภาคโต วสฺสคฺเคน ทาตพฺพํ ฯ อุปจารสีมํ ปวิสิตฺวา ยตฺถ
กตฺถจิ ทินฺนํ โหติ สพฺพํ สนฺนิปาตฏฺาเนเยว ภาเชตพฺพํ ฯ
     ยสฺมึ วิหาเร ทส ภิกฺขู ทเสว จ สปฺปิกุมฺภาทีนิ ทียนฺติ เอเกกกุมฺภวเสน
ภาเชตพฺพํ ฯ เอโก สปฺปิกุมฺโภ โหติ ทส ภิกฺขู ภาเชตฺวา
คาเหตพฺพํ ฯ สเจ ยถาิตํเยว อมฺหากํ ปาปุณาตีติ คณฺหนฺติ
ทุคฺคหิตํ คตคตฏฺาเน สงฺฆิกเมว โหติ ฯ กุมฺภํ ปน อาวฏฺเฏตฺวา
ถาลเก โถกํ สปฺปึ กตฺวา อิทํ มหาเถรสฺส ปาปุณาติ อวเสสํ
อมฺหากํ ปาปุณาตีติ วตฺวา ตํ ปฏิกุมฺเภเยว อากิริตฺวา ยถิจฺฉิตํ
คเหตฺวา คนฺตุํ วฏฺฏติ ฯ สเจ ถีนํ สปฺปิ โหติ เลขํ กตฺวา
เลขโต ปรภาโค มหาเถรสฺส ปาปุณาติ อวเสสํ อมฺหากนฺติ คหิตํปิ
สุคหิตํ ฯ วุตฺตปริจฺเฉทโต โอนาธิเกสุปิ ภิกฺขูสุ จ สปฺปิกุมฺเภสุ จ
เอเตเนว อุปาเยน ภาเชตพฺพํ ฯ สเจ ปเนโก ภิกฺขุ เอโก
กุมฺโภ โหติ คณฺฑึ ปหริตฺวา อยํ มยฺหํ ปาปุณาตีติปิ คเหตุํ
วฏฺฏติ อยํ ปมภาโค มยฺหํ ปาปุณาติ อยํ ทุติยภาโคติ เอวํ
โถกํ โถกํ ปาเปตุํปิ วฏฺฏติ ฯ เอส นโย นวนีตาทีสุปิ ฯ ยสฺมึ
ปน วิปฺปสนฺเน ติลเตลาทิมฺหิ เลขา น สนฺติฏฺติ ตํ อุทฺธริตฺวาว
ภาเชตพฺพํ ฯ สิงฺคิเวรมริจาทิเภสชฺชํปิ อวเสสปตฺตถาลกาทิ
สมณปริกฺขาโรปิ สพฺโพ วุตฺตานุรูเปเนว นเยน สุฏฺุ สลฺลกฺเขตฺวา
ภาเชตพฺโพติ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๒๕.
         ปาลึ อฏฺกถญฺเจว      โอโลเกตฺวา วิจกฺขโณ
         สงฺฆิเก ปจฺจเย เอวํ      อปฺปมตฺโต วิภาชเย ฯ
          อิติ สพฺพากาเรน ปจฺจยภาชนียกถา นิฏฺิตา ฯ
     สมฺมนฺนิตฺวา ปิตยาคุภาชกาทีหิ ภาชนียฏฺานํ อาคตมนุสฺสานํ
อปุจฺฉิตฺวาว อุปฑฺฒภาโค ทาตพฺโพ ฯ อสมฺมเตหิ ปน อปโลเกตฺวา
ทาตพฺโพ ฯ อปฺปมตฺตกวิสฺสชฺชเกน จีวรกมฺมํ กโรนฺตสฺส สูจึ
เทหีติ วทโต เอกา ทีฆา เอกา รสฺสาติ เทฺว สูจิโย ทาตพฺพา ฯ
อวิภตฺตํ สงฺฆิกํ ภณฺฑนฺติ ปุจฺฉิตพฺพกิจฺจํ นตฺถิ ฯ ปิปฺผลิกตฺถิกสฺส
เอโก ปิปฺผลิโก ฯ กนฺตารํ ปฏิปชฺชิตุกามสฺส อุปาหนยุคลํ ฯ
กายพนฺธนตฺถิกสฺส กายพนฺธนํ ฯ อํสพทฺธโก เม ชิณฺโณติ
อาคตสฺส อํสพทฺธโก ฯ ปริสฺสาวนตฺถิกสฺส ปริสฺสาวนํ ทาตพฺพํ ฯ
ธมฺมกรกตฺถิกสฺส ธมฺมกรโก ฯ สเจ ปฏโก น โหติ ธมฺมกรโก
ปฏเกน สทฺธึ ทาตพฺโพ ฯ อาคนฺตุกปฏฺฏํ อาโรเปสฺสามีติ ยาจนฺตสฺส
กุสิยา จ อฑฺฒกุสิยา จ ปโหนกํ ทาตพฺพํ ฯ มณฺฑลํ นปฺปโหตีติ
อาคตสฺส มณฺฑลํ เอกํ ทาตพฺพํ ฯ อฑฺฒมณฺฑลานิ เทฺว
ทาตพฺพานิ เทฺว มณฺฑลานิ ยาจนฺตสฺส น เทฺว ทาตพฺพานิ ฯ
อนุวาตปริภณฺฑตฺถิกสฺส เอกสฺส จีวรสฺส ปโหนกํ ทาตพฺพํ ฯ
สปฺปินวนีตาทิอตฺถิกสฺส คิลานสฺส เอกํ เภสชฺชนาฬิมตฺตํ กตฺวา
ตโต ตติยโกฏฺาโส ทาตพฺโพ ฯ เอวํ ตีณิ ทิวสานิ ทตฺวา
นาฬิยา ปริปุณฺณาย จตุตฺถทิวสโต ปฏฺาย สงฺฆํ ปุจฺฉิตฺวา
ทาตพฺพํ ฯ คุฬปิณฺเฑปิ เอกทิวสํ ตติยภาโค ทาตพฺโพ ฯ เอวํ


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๓ หน้าที่ ๓๙๕-๔๒๕.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=3&page=395&pages=31&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=3&A=8109&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=3&A=8109&pagebreak=1#p395