อรรถกถาเล่มที่ ๔ หน้าที่ ๑๔๗.

ปญฺจ กมฺมสตานิ จ. เกวลํ ตกฺกมตฺตเกน นิรตฺถกทิฏฺฐึ ทีเปติ. ปญฺจ จ กมฺมานิ ตีณิ จ กมฺมานีติ อาทีสุปิ เอเสว นโย. เกจิ ปนาหุ "ปญฺจ จ กมฺมานีติ ปญฺจินฺทฺริยวเสน ภณติ, ^๑- ตีณีติ ^๒- กายกมฺมาทิวเสนา"ติ. กมฺเม จ อุปฑฺฒกมฺเม จาติ เอตฺถ ปนสฺส กายกมฺมํ วจีกมฺมญฺจ กมฺมนฺติ ลทฺธิ, มโนกมฺมํ อุปฑฺฒกมฺมนฺติ. ทฺวฏฺฐิปฏิปทาติ ทฺวาสฏฺฐี ปฏิปทาติ วทติ. ทฺวฏฺฐนฺตรกปฺปาติ เอกสฺมึ กปฺเป จตุสฏฺฐี อนฺตรกปฺปา นาม โหนฺติ. อยํ ปน อญฺเญ เทฺว อชานนฺโต เอวมาห. ฉฬาภิชาติโยติ กณฺหาภิชาติ นีลาภิชาติ โลหิตาภิชาติ หลิทฺทาภิชาติ สุกฺกาภิชาติ ปรมสุกฺกาภิชาตีติ อิมา ฉ อภิชาติโย วทติ. ตตฺถ โอรพฺภิกา สากุณิกา ^๓- มาควิกา สูกริกา ลุทฺทา มจฺฉฆาตกา โจรา โจรฆาตกา พนฺธนาคาริกา, เย วา ปนญฺเญปิ เกจิ กุรูกมฺมนฺตา, ^๔- อยํ กณฺหาภิชาตีติ วทติ. ภิกฺขู นีลาภิชาตีติ วทติ. เต กิร จตูสุ ปจฺจเยสุ กณฺฏเก ปกฺขิปิตฺวา ขาทนฺติ. "ภิกฺขู กณฺฏกวุตฺติกา"ติ ^๕- อยํ หิสฺส ปาลิเยว. อถวา กณฺฏกวุตฺติกาเอวํนามา ^๖- เอเก ปพฺพชิตาติ วทติ. โลหิตาภิชาติ นาม นิคณฺฐา เอกสาฏกาติ วทติ. อิเม กิร ปุริเมหิ ทฺวีหิ ปณฺฑรตรา. คิหี โอทาตวสนา อเจลกสาวกา หลิทฺทาภิชาตีติ วทติ. เอวํ ^๗- อตฺตโน ปจฺจยทายเก นิคณฺเฐหิปิ เชฏฺฐกตเร กโรติ. อาชีวกา อาชีวกินิโย ^๘- สุกฺกาภิชาตีติ วทติ. เต กิร ปุริเมหิ จตูหิ ปณฺฑรตรา. นนฺโท วจฺโฉ, กิโส สํกิจฺโจ, ^๙- มกฺขลิ โคสาโล, ปรมสุกฺกาภิชาตีติ วทติ. เต กิร สพฺเพหิ ปณฺฑรตรา. อฏฺฐ ปุริสภูมิโยติ มนฺทภูมิ ขิฑฺฑาภูมิ ปทวีมํสภูมิ อุชุคตภูมิ เสขภูมิ สมณภูมิ ชินภูมิ ปนฺนภูมีติ อิมา อฏฺฐ ปุริสภูมิโยติ วทติ. ตตฺถ ชาตทิวสโต ปฏฺฐาย สตฺต ทิวเส สมฺพาธนโต นิกฺขนฺตตฺตา สตฺตา มนฺทา โหนฺติ โมมูหา, อยํ มนฺทภูมีติ วทติ. เย ปน ทุคฺคติโต อาคตา โหนฺติ, เต อภิณฺหํ โรทนฺติ เจว วิรวนฺติ จ, สุคติโต อาคตา ตํ อนุสฺสริตฺวา หสนฺติ, อยํ @เชิงอรรถ: ^๑ ก. ภณนฺติ ^๒ ก. ตีณิ จ ^๓ สี. สากุนฺติกา, องฺ. ฉกฺก. ๒๒/๓๒๘/๔๒๘ ฉฬาภิชา- @ติสุตฺต ^๔ ก. ครุกมฺมนฺตา ^๕ ก.องฺ. ฉกฺก ๒๒/๓๒๘/๔๒๙ ภิกฺขู กณฺหาธิมุตฺติกา @^๖ ฉ.ม., อิ. เอวนาม ^๗ อิ. อยํ @^๘ ก. เอตฺถนฺตเรว อยํ ปาโฐ ทิสฺสติ ^๙ ฉ.ม. กิสา สงฺกิจฺโฉ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๔ หน้าที่ ๑๔๗. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=4&page=147&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=4&A=3858&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=4&A=3858&modeTY=2&pagebreak=1#p147