อรรถกถาเล่มที่ ๔ ภาษาบาลี อักษรไทย
ที.อ. (สุมงฺคล.๑)
หน้าที่ ๑๖๐-๑๖๒.

หน้าที่ ๑๖๐.
เทสนา เอกพฺยญฺชนาทิยุตฺตา วา สพฺพนิโรฏฺฐพฺยญฺชนา วา
สพฺพวิสฺสฏฺฐสพฺพนิคฺคหิตพฺยญฺชนา วา, ตสฺส ทมิฬกิราตยวนาทิมิลกฺขนํ ๑- ภาสา วิย
พฺยญฺชนปาริปูริยา อภาวโต อพฺยญฺชนา นาม เทสนา โหติ. ภควา ปน
              "สิถิลํ ธนิตญฺจ ทีฆรสฺสํ,     ครุกํ ลหุกญฺเจว นิคฺคหิตํ.
              สมฺพนฺธววตฺถิตํ วิมุตฺตํ,      ทสธา พฺยญฺชนพุทฺธิยา ปเภโท"ติ
      เอวํ วุตฺตํ ทสวิธํ พฺยญฺชนํ อมกฺเขตฺวา ปริปุณฺณํ พฺยญฺชนเมว กตฺวา ธมฺมํ
เทเสติ, ตสฺมา สพฺยญฺชนํ ธมฺมํ เทเสตีติ วุจฺจติ. เกวลปริปุณฺณนฺติ เอตฺถ
เกวลนฺติ สกลาธิวจนํ. ปริปุณฺณนฺติ อนูนาธิกวจนํ. อิทํ วุตฺตํ โหติ:-
สกลปริปุณฺณเมว เทเสติ, เอกเทสนาปิ อปริปุณฺณา นตฺถีติ. อุปเนตพฺพสฺสาปเนตพฺพสฺส
๒- จาภาวโต เกวลปริปุณฺณนฺติ เวทิตพฺพํ. ปริสุทฺธนฺติ นิรุปกฺกิเลสํ.
โย หิ "อิมํ ธมฺมเทสนํ นิสฺสาย ลาภํ วา สกฺการํ วา ลภิสฺสามี"ติ เทเสติ,
ตสฺส อปริสุทฺธา เทสนา  โหติ. ภควา ปน โลกามิสนิรเปกฺโข หิตผรณาย ๓-
เมตฺตาภาวนาย มุทุหทโย อุลฺลุมฺปนสภาวสณฺฐิเตน จิตฺเตน เทเสติ. ตสฺมา ปริสุทฺธํ
ธมฺมํ เทเสตีติ วุจฺจติ.
      พฺรหฺมจริยํ ปกาเสตีติ เอตฺถ ปนายํ พฺรหฺมจริยสทฺโท ทาเน
เวยฺยาวจฺเจ ปญฺจสิกฺขาปทสีเล อปฺปมญฺญาสุ เมถุนวิรติยํ สทารสนฺโตเส วิริเย
อุโปสถงฺเคสุ อริยมคฺเค สาสเนติ อิเมสฺวตฺเถสุ ทิสฺสติ.
                    "กินฺเต วตํ กึ ปน พฺรหฺมจริยํ,
                    กิสฺส สุจิณฺณสฺส อยํ วิปาโก.
                    อิทฺธี ชุตี พลวีริยูปปตฺติ,
                    อิทญฺจ เต นาค ๔- มหาวิมานํ.
                    อหญจ ภริยา  จ มนุสฺสโลเก,
                    สทฺธา อุโภ  ทานปตี อหุมฺหา.
                    โอปานภูตํ เม ฆรํ ตทาสิ,
                    สนฺตปฺปิตา สมณพฺราหฺมณา จ.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ทมิฬกิราตสวราทิ....          ๒ ฉ.ม. อุปเนตพฺพอปเนตพฺพสฺส  อภาวโต
@๓ ฉ.ม.,อิ. หิตผรเณน                ๔ สี. อกฺขาหิ เม นาค
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๖๑.
                     ตํ เม วตํ ตํ ปน พฺรหฺมจริยํ,
                     ตสฺส สุจิณฺณสฺส อยํ วิปาโก.
                     อิทฺธี ชุตี พลวิริยูปปตฺติ,
                     อิทญฺจ เม วีร ๑- มหาวิมานนฺติ ๒-
อิมสฺมึ หิ ปุณฺณกชาตเก ทานํ "พฺรหฺมจริยนฺ"ติ วุตฺตํ.
              "เกน ปาณิ กามทโท         เกน ปาณิ มธุสฺสโว.
              เกน เต พฺรหฺมจริเยน        ปุญฺญํ ปาณิมฺหิ อิชฺฌติ.
              เตน ปาณิ กามทโท          เตน ปาณิ มธุสฺสโว.
              เตน เม พฺรหฺมจริเยน        ปุญฺญํ ปาณิมฺหิ อิชฺฌตี"ติ. ๓-
      อิมสฺมึ องฺกุรเปตวตฺถุมฺหิ เวยฺยาวจฺจํ "พฺรหฺมจริยนฺ"ติ วุตฺตํ. "อิทํ
โข ตํ ภิกฺขเว ติตฺติริยํ นาม พฺรหฺมจริยํ อโหสี"ติ ๔- อิมสฺมึ ติตฺติรชาตเก
ปญฺจสิกฺขาปทสีลํ "พฺรหฺมจริยนฺ"ติ วุตฺตํ. "ตํ โข ปน ปญฺจสิข พฺรหฺมจริยํ เนว
นิพฺพิทาย ๕- น วิราคาย น นิโรธาย ฯเปฯ ยาวเทว พฺรหฺมโลกุปปตฺติยา"ติ ๖-
อิมสฺมึ มหาโควินฺทสุตฺเต จตสฺโส อปฺปมญฺญาโย "พฺรหฺมจริยนฺ"ติ วุตฺตา. "ปเร
อพฺรหฺมจารี ภวิสฺสนฺติ, มยเมตฺถ พฺรหฺมจารี ภวิสฺสามา"ติ ๗- อิมสฺมึ
สลฺเลขสุตฺเต เมถุนวิรติ "พฺรหฺมจริยนฺ"ติ วุตฺตา.
                     "มยญฺจ ภริยา นาติกฺกมาม,
                     อเมฺห จ ภริยา ๘- นาติกฺกมนฺติ.
                     อญฺญตฺร ตาหิ พฺรหฺมจริยญฺจราม.
                     ตสฺมา หิ อมฺหํ ทหรา น มียเรติ ๙-
      มหาธมฺมปาลชาตเก สทารสนฺโตโส "พฺรหฺมจริยนฺ"ติ วุตฺโต. "อภิชานามิ
โข  ปนาหํ สาริปุตฺต จตุรงฺคสมนฺนาคตํ พฺรหฺมจริยํ จริตา, ตปสฺสี สุทํ
โหมี"ติ ๑๐- โลมหํสนสุตฺเต วิริยํ "พฺรหฺมจริยนฺ"ติ วุตฺตํ.
@เชิงอรรถ: ๑ ปาลิ. สฺยา., ฉ.ม.,อิ. ธีร           ๒ ขุ.ชา. ๒๘/๑๐๒๖/๓๕๗ วิธุรชาตก (สฺยา)
@๓ ขุ.เปต. ๒๖/๑๐๖/๑๐๙ องฺกุรเปตวตฺถุ    ๔ วินย.จูฬ. ๗/๓๑๑/๘๒   ๕ ปาลิ. น
@นิพฺพิทาย   ๖ ที.มหา. ๑๐/๓๒๙/๒๑๔ มหาโควินฺทสุตฺต    ๗ ม.มู. ๑๒/๘๓/๕๖
@สลฺเลขสุตฺต   ๘ ปาลิ. สฺยา., ภริยาปิ อมฺเห ขุ.ชา. ๒๗/๑๔๑๕/๒๘๙   ๙ ขุ. ชา.
@๒๗/๑๔๑๕/๒๘๙ ทสกนิ. มหาธมฺมปาลชาตก(สฺยา)   ๑๐ ม.มู. ๑๒/๑๕๕/๑๑๙ มหาสีหนาทสุตฺต
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๖๒.
                "หีเนน พฺรหฺมจริเยน,   ขตฺติเย อุปปชฺชติ.
                มชฺฌิเมน จ เทวตฺตํ,    อุตฺตเมน วิสุชฺฌตี"ติ ๑-
      เอวํ นิมิชาตเก อตฺตทมนวเสน กโต อฏฺฐงฺคิโก อุโปสโถ "พฺรหฺมจริยนฺ"ติ
วุตฺโต. "อิทํ โข ปน เม ปญฺจสิข พฺรหฺมจริยํ เอกนฺตนิพฺพิทาย วิราคาย
ฯเปฯ อยเมว อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค"ติ ๒- มหาโควินฺทสุตฺตสฺมึเยว
อริยมคฺโค "พฺรหฺมจริยนฺ"ติ วุตฺโต. "ตยิทํ พฺรหฺมจริยํ อิทฺธญฺเจว ผีตญฺจ
วิตฺถาริกํ พาหุชญฺญํ ปุถุภูตํ ยาว เทวมนุสฺเสหิ สุปฺปกาสิตนฺ"ติ ๓-
ปาสาทิกสุตฺเต สิกฺขาตฺตยสงฺคหิตํ สกลสาสนํ "พฺรหฺมจริยนฺ"ติ วุตฺตํ. อิมสฺมึ ปน
ฐาเน อิทเมว "พฺรหฺมจริยนฺ"ติ อธิปฺเปตํ. ตสฺมา พฺรหฺมจริยํ ปกาเสตีติ โส ธมฺมํ
เทเสติ อาทิกลฺยาณํ ฯเปฯ ปริสุทฺธํ. เอวํ เทเสนฺโต จ สิกฺขาตฺตยสงฺคหิตํ
สกลสาสนํ พฺรหฺมจริยํ ปกาเสตีติ เอวเมตฺถ อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพ. พฺรหฺมจริยนฺติ
เสฏฺฐฏฺเฐน พฺรหฺมภูตํ จริยํ, พฺรหฺมภูตานํ วา พุทฺธาทีนํ จริยนฺติ วุตฺตํ โหติ.
      [๑๙๑] ตํ ธมฺมนฺติ ตํ วุตฺตปฺปการสมฺปทํ ธมฺมํ. สุณาติ คหปติ
วาติ กสฺมา ปฐมํ คหปตึ นิทฺทิสติ? นีหตมานตฺตา จ อุสฺสนฺนตฺตา จ.
เยภุยฺเยน หิ ขตฺติยกุลโต ปพฺพชิตา ชาตึ นิสฺสาย มานํ กโรนฺติ. พฺราหฺมณกุลา
ปพฺพชิตา มนฺเต นิสฺสาย มานํ กโรนฺติ. หีนชจฺจกุลา ปพฺพชิตา อตฺตโน อตฺตโน
วิชาติตาย ปติฏฺฐาตุํ น สกฺโกนฺติ. คหปติทารกา ปน กจฺเฉหิ เสทํ มุญฺจนฺเตหิ
ปิฏฺฐิยา โลณํ ปุปฺผมานาย ภูมึ กสิตฺวา ตาทิสสฺส มานสฺส อภาวโต
นีหตมานทปฺปา โหนฺติ. เต ปพฺพชิตา ๔- มานํ วา ทปฺปํ วา อกตฺวา ยถาพลํ
สกลพุทฺธวจนํ อุคฺคเหตฺวา วิปสฺสนาย กมฺมํ ๕- กโรนฺตา สกฺโกนฺติ อรหตฺเต
ปติฏฺฐาตุํ. อิตเรหิ จ กุเลหิ นิกฺขมิตฺวา ปพฺพชิตา นาม น พหุกา, คหปติกาว
พหุกา. อิติ นีหตมานตฺตา จ อุสฺสนฺนตฺตา จ ปฐมํ คหปตึ นิทฺทิสตีติ.
      อญฺญตรสฺมึ วาติ อิตเรสํ วา กุลานํ อญฺญตรสฺมึ. ปจฺจาชาโตติ
ปติชาโต. ตถาคเต สทฺธํ ปฏิลภตีติ ปริสุทฺธํ ธมฺมํ สุตฺวา ธมฺมสามิมฺหิ ตถาคเต
@เชิงอรรถ: ๑ ขุ.ชา. ๒๗/๑๑๘๖/๒๔๙ อาทิตฺตชาตก (สฺยา)  ๒ ที.มหา. ๑๐/๓๒๙/๒๑๔ มหาโควินฺทสุตฺต
@๓ ที. ปาฏิ. ๑๑/๑๗๔/๑๐๗ ปาสาทิกสุตฺต  ๔ ฉ.ม., อิ. ปพฺพชิตฺวา  ๕ ก. ตํ


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๔ หน้าที่ ๑๖๐-๑๖๒.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=4&page=160&pages=3&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=4&A=4196&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=4&A=4196&modeTY=2&pagebreak=1#p160