อรรถกถาเล่มที่ ๔ หน้าที่ ๓๐๘.

อุปฺปชฺชติ. เอวํ เอกา กามสญฺา นิรุชฺฌตีติ อตฺโถ. อยํ สิกฺขาติ ภควา อโวจาติ อยํ ปมชฺฌานสงฺขาตา เอกา สิกฺขาติ ภควา อาห. เอเตนุปาเยน สพฺพตฺถ อตฺโถ ทฏฺพฺโพ. [๔๑๔] ยสฺมา ปน อฏฺมาย สมาปตฺติยา ^๑- องฺคโต สมฺมสนํ พุทฺธานํเยว โหติ, สาวเกสุ สาริปุตฺตสทิสานํ นตฺถิ, กลาปโต สมฺมสนํเยว ปน สาวกานํ โหติ, อิทญฺจ "สญฺา สญฺา"ติ เอวํ องฺคโต สมฺมสนํ อุทฺธฏํ, ตสฺมา อากิญฺจญฺายตนปรมํเยว สญฺ ทสฺเสตฺวา ปุน ตเทว สญฺคฺคนฺติ ทสฺเสตุํ "ยโต โข โปฏฺปาท ภิกฺขุ ฯเปฯ สญฺคฺคํ ผุสตี"ติ อาห. ตตฺถ ยโต โข โปฏฺปาท ภิกฺขูติ โย นาม โปฏฺปาท ภิกฺขุ. อิธ สสญฺี โหตีติ อิธ สาสเน สกสญฺี โหติ, อยเมว วา ปาโ, อตฺตโน ปมชฺฌานสญฺาย สญฺวา โหตีติ อตฺโถ. โส ตโต อมุตฺร ตโต อมุตฺราติ โส ภิกฺขุ ตโต ปมชฺฌานโต อมุตฺร ทุติยชฺฌาเน, ตโตปิ อมุตฺร ตติยชฺฌาเนติ เอวํ ตาย ตาย ฌานสญฺาย สกสญฺี สกสญฺี หุตฺวา อนุปุพฺเพน สญฺคฺคํ ผุสติ. สญฺคฺคนฺติ อากิญฺจญฺายตนํ วุจฺจติ. กสฺมา? โลกิยานํ กิจฺจการิกสมาปตฺตีนํ ^๒- อคฺคตฺตา. อากิญฺจญฺายตนสมาปตฺติยํ หิ ตฺวา เนวสญฺานาสญฺายตนํปิ นิโรธํปิ สมาปชฺชนฺติ. อิติ สา โลกิยานํ กิจฺจการิกสมาปตฺตีนํ ^๒- อคฺคตฺตา สญฺคฺคนฺติ วุจฺจติ, ตํ ผุสติ ปาปุณาตีติ อตฺโถ. อิทานิ อภิสญฺานิโรธํ ทสฺเสตุํ "ตสฺส สญฺคฺเค ิตสฺสา"ติอาทิมาห. ตตฺถ เจเตยฺยํ อภิสงฺขเรยฺยนฺติ ปททฺวเย จ ฌานํ สมาปชฺชนฺโต เจเตติ นาม, ปุนปฺปุนํ กปฺเปตีติ อตฺโถ. อุปริสมาปตฺติอตฺถาย นิกฺกนฺตึ กุรุมาโน อภิสงฺขโรติ นาม. อิมา จ เม สญฺา นิรุชฺเฌยฺยุนฺติ อิมา อากิญฺจญฺายตนสญฺา นิรุชฺเฌยฺยุํ. อญฺา จ โอฬาริกาติ อญฺา จ โอฬาริกา ภวงฺคสญฺา อุปฺปชฺเชยฺยุํ. โส น เจว เจเตติ น จ อภิสงฺขโรตีติ เอตฺถ กามญฺเจส เจเตนฺโตว น เจเตติ, อภิสงฺขโรนฺโตว นาภิสงฺขโรติ. อิมสฺส ภิกฺขุโน อากิญฺจญฺายตนโต วุฏฺาย เนวสญฺานาสญฺายตนํ สมาปชฺชิตฺวา "เอกํ เทฺว จิตฺตวาเร @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม.,สี. อฏฺมสมาปตฺติยา ^๒ ฉ.ม. กิจฺจการกสมาปตฺตีนํ, สี. กิจฺจกรสมาปตฺตีนํ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๔ หน้าที่ ๓๐๘. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=4&page=308&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=4&A=8064&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=4&A=8064&pagebreak=1#p308