อรรถกถาเล่มที่ ๔๓ ภาษาบาลี อักษรไทย
ชา.อ.๙ มหานิปาต(๑)
หน้าที่ ๓๐๓-๓๐๖.

หน้าที่ ๓๐๓.
ปุจฺฉิตนิยาเมเนว กเถนฺโต ปฐมํ คาถมาห
              หนฺติ หตฺเถหิ ปาเทหิ    มุขญฺจ ปริสุมฺภติ
              สเว ราช ปิโย โหติ    กนฺเตนมภิปสฺสสีติ ฯ
     ตตฺถ หนฺตีติ ปหรติ ฯ ปริสุมฺภตีติ ปหรติเยว ฯ สเว ราช
ปิโย โหตีติ โส เอวํ กโรนฺโต ปิโย โหติ ฯ กนฺเตนมภิปสฺสสีติ
เตน การเณน ปิโย โหติ กตรํ ปุคฺคลํ ตฺวํ ราช ปสฺสสีติ ฯ เอวํ
ตํ เทวตา ปญฺหํ ปุจฺฉิ ฯ
     มหาสตฺตสฺส กถํ สุตฺวาว คคณตเล ปุณฺณจนฺโท วิย
ตสฺสตฺโถ ปากโฏว โหติ ฯ อถสฺส มหาสตฺโต สุณ มหาราชาติ
วตฺวา มหาราช ยทา มาตุองฺเก นิปนฺโน ทหรกุมาโร หฏฺฐตุฏฺโฐ
กีฬนฺโต มาตรํ หตฺถปาเทหิ ปหรติ เกเส จ ลุญจฺติ มุฏฺฐินา มุขํ
จ ปหรติ ตทา นํ สา โภ ทุฏฺฐ โจร ปุตฺต กึ ตฺวํ โน เอวํ
ปหรสีติ อาทีนิ เปมวเสเนว วตฺวา เปมํ สนฺธาเรตุํ อสกฺโกนฺตี
อาลิงฺคิตฺวา ถนนฺตเร นิปชฺชาเปตฺวา สีสํ ปริจุมฺพติ ฯ อิติ ตสฺสา
เอวรูเป กาเล มหาราช ปิยตโร โหติ ตถา ปิตุโนติ เอวํ
คคณมชฺเฌ สุริยํ อุกฺขิปนฺโต วิย ปากฏํ ปญฺหํ กตฺวา กเถสิ ฯ ตํ
สุตฺวา เทวตา ฉตฺตปิณฺฑิกวิวรโต นิกฺขมิตฺวา อุปฑฺฒสรีรํ ทสฺเสนฺตี
อโห วต สุกถิโต ปณฺฑิเตน ปญฺโหติ มธุรสฺสเรน สาธุการํ ทตฺวา
รตนจงฺโกฏกํ ปูเรตฺวา ทิพฺพปุปฺผคนฺเธหิ มหาสตฺตํ ปูเชตฺวา
อนฺตรธายิ ฯ ราชาปิ มหาสตฺตํ ปุปฺผาทีหิ ปูเชตฺวา อิตรํ ปญฺหํ
ยาจิตฺวา วท มหาราชาติ วุตฺเต ทุติยํ คาถมาห
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๐๔.
              อกฺโกสติ ยถากามํ      อาคมญฺจสฺส เนจฺฉติ
              สเว ราช ปิโย โหติ    กนฺเตนมภิปสฺสสีติ ฯ
     อถ มหาสตฺโต มหาราช มาตา วจนเปสนํ กาตุํ สมตฺถํ
สตฺตฏฺฐวสฺสิกํ ปุตฺตํ ตาต เขตฺตํ คจฺฉ อนฺตราปณํ คจฺฉาติ อาทีนิ
วตฺวา เปเสสิ กุมาโร อมฺม สเจ เม อิทญฺจิทญฺจ ขาทนียํ โภชนียํ
ทสฺสสิ คมิสฺสามีติ วตฺวา คณฺห ตาตาติ วุตฺเต ตํ ขาทิตฺวา มุขํ
วิกฺขาเลตฺวา ฆรทฺวาเร อฏฺฐาสิ เขตฺตํ อคนฺตฺวาว ทารเกหิ สทฺธึ
กีฬนฺโต มาตุ เปสนกมฺมํ อกตฺวา คจฺฉ ตาตาติ วุตฺเต อมฺม ตฺวํ
สีตาย ฆรจฺฉายาย นิสีทิตฺวา ฐิตา อหํ ตว กถํ พหิ เปสนกมฺมํ
กริสฺสามีติ อาทีนิ วตฺวา ตฺวํ มํ วญฺเจสีติ วุตฺเต มาตุยา
หตฺถวิการมุขวิกาเร ทสฺเสตฺวา ปลายิ มาตา ปลายนฺตํ ทิสฺวา กุปฺปิตา
ทณฺฑกํ คเหตฺวา อนุพนฺธิตฺวา ตํ ปาปุณิตุํ อสกฺโกนฺตี อเร ทุฏฺฐ
โจร ปุตฺต ตฺวํ มม สนฺตกํ ขาทิตฺวา เขตฺเต กิญฺจิ กาตุํ น
อิจฺฉสิ ติฏฺฐ ติฏฺฐาติ ตชฺเชนฺตี คจฺฉ ตฺวํ อเร โจรา ตํ ขณฺฑาขณฺฑิกํ
ฉินฺทนฺตูติ อาทีนิ วตฺวา ยถากามํ ยถาอชฺฌาสยํ อกฺโกสติ
ปริภาสติ ยทา ปน มุเขน ภณติ ตโต หทเยน อปฺปมตฺตกสฺสาปิ
อาคมนญฺจสฺส น อิจฺฉติ ทารโกปิ ทิวสภาคํ ทารเกหิ
สทฺธึ กีฬิตฺวา สายํ เคหํ ปวิสิตุํ อวิสหนฺโต ญาตกานํ สนฺติกํ
คจฺฉติ มาตาปิสส อาคมนมคฺคํ โอโลเกนฺตี ตํ อนาคจฺฉนฺตํ
ปิยปุตฺตํ ทิสฺวา ปวิสิตุํ น วิสหติ มญฺเญติ โสเกน หทยํ ปูเรตฺวา
อสฺสุปุณฺเณหิ เนตฺเตหิ ญาติฆเร อุปธาเรนฺตี ปิยปุตฺตํ ทิสฺวา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๐๕.
อาลิงฺคิตฺวา สีเส จุมฺพิตฺวา อุโภหิ หตฺเถหิ ทฬฺหํ คเหตฺวา ตาต
ปิยปุตฺต มา มม วจนํ หทเยปิ ฐเปสีติ วตฺวา อติเรกตรํ เปมํ
อุปฺปาเทสิ เอวํ มหาราช มาตุยา ปุตฺโต กุทฺธกาเล ปิยตโร นาม
โหตีติ วตฺวา ทุติยํ ปณฺหํ กเถสิ ฯ เทวตา ตเถว ปูเชติ ฯ
ราชาปิ ตเถว ตํ ปูเชตฺวา ตติยํ ปณฺหํ ยาจิตฺวา วท มหาราชาติ
วุตฺเต ตติยํ  คาถมาห
              อพฺภาจิกฺขิ อภูเตน      อลิเกนาภิสารเย
              สเว ราช ปิโย โหติ    กนฺเตนมภิปสฺสสีติ ฯ
     อถสฺส มหาสตฺโต มหาราช ยทา อุโภ ชายปติกา รโหคตา
โลกสฺสาทรติยา กีฬนฺตา ตว มยิ เปมํ นตฺถิ พหิ คตํ กิร เต
หทยนฺติ เอวํ อญฺญมญฺญํ อภูเตน อพฺภาจิกฺขนฺตา อลิเกน สาเรนฺติ
โจเทนฺติ ตทา เต อติเรกตรํ อญฺญมญฺญํ ปิยายนฺติ เอวมสฺส อตฺถํ
ชานาหีติ กเถสิ ฯ เทวตา ตเถว นํ ปูเชสิ ฯ ราชาปิ ตเถว ตํ
ปูเชตฺวา อิตรํ ปญฺหํ ยาจิตฺวา วท มหาราชาติ วุตฺเต จตุตฺถํ คาถมห
              หรํ อนฺนญฺจ ปานญฺจ     วตฺถเสนาสนานิ จ
              (อญฺญทตฺถุํ หรา สนฺตา)
              เตเว ราช ปิยา โหนฺติ  กนฺเตนมภิปสฺสสีติ ฯ
     อถสฺส มหาสตฺโต มหาราช อยํ ปญฺโห ธมฺมิกสมณพฺราหฺมเณ
สนฺธาย วุตฺโต สทฺธานิ หิ กุลานิ อิธโลกปรโลกํ สทฺทหิตฺวา เทนฺติ
เจว ปุน ทาตุกามานิ จ โหนฺติ ตานิ กุลานิ ตถารูเป สมณพฺราหฺมเณ
ยาจนฺเตปิ ลทฺธํ หริตฺวา ภุญฺชนฺเตปิ ทิสฺวา ปสีทิตฺวา อมฺเหเยว
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๐๖.
ยาจนฺติ อมฺหากํเยว สนฺตกานิ อนฺนาทีนิ ภุญฺชนฺตีติ เตสุ อติเรกตรํ
เปมํ กโรนฺติ เอวํ สนฺเต มหาราช อญฺญถตฺถุํ หรา สนฺตา เอกํเสน
ยาจกา เจว ลทฺธํ หรนฺตา จ สมานา ปิยา โหนฺตีติ ปญฺหสฺส
อตฺถํ กเถสิ ฯ อิมสฺมึ ปน ปญฺเห กถิเต เทวตา ตเถว
ปูเชตฺวา สาธุการํ ทตฺวา สตฺตรตนปูรํ จงฺโกฏกํ คณฺห ปณฺฑิตาติ
มหาสตฺตสฺส ปาทมูเล ขิปิ ฯ ราชาปิสฺส อติเรกตรํ เปมํ กโรนฺโต
ปสีทิตฺวา เสนาปติฏฺฐานํ ตสฺส อทาสิ ฯ ตโต ปฏฺฐาย มหาสตฺตสฺส
ยโส มหา อโหสิ ฯ
                    เทวปญฺโห นิฏฺฐิโต ฯ
     ปุน เตปิ จตฺตาโร ปณฺฑิตา คหปติปุตฺโต อิทานิ มหนฺตตโร
ชาโต กึ กโรมาติ มนฺตยึสุ ฯ อถ เน เสนโก อาห โหตุ
ทิฏฺโฐ เม อุปาโย มยํ คหปติปุตฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา รหสฺสํ นาม
กสฺส กเถตุํ วฏฺฏตีติ ปุจฺฉิสฺสาม โส น กสฺสจีติ สเจ วกฺขติ อถ
นํ คหปติปุตฺโต เต เทว ปจฺจตฺถิโก ชาโตติ ปริภินฺทิสฺสามาติ ฯ
อิตเร สาธุ อาจริยาติ สมฺปฏิจฺฉึสุ ฯ เต จตฺตาโรปิ ปณฺฑิตสฺส
ฆรํ คนฺตฺวา ปฏิสนฺถารํ กตฺวา ปณฺฑิต ตุมฺหากํ ปญฺหํ
ปุจฺฉิตุกามมฺหาติ วตฺวา เตน หิ ปุจฺฉถาติ วุตฺเต เสนโก ปุจฺฉิ
ปณฺฑิตปุริเสน นาม กตฺถ ปติฏฺฐาตพฺพนฺติ ฯ สจฺเจ ปติฏฺฐาตพฺพนฺติ ฯ
สจฺเจ ปติฏฺฐิเตน กึ กาตพฺพนฺติ ฯ ธนํ อุปฺปาเทตฺตพฺพนฺติ ฯ ธนํ
อุปฺปาเทตฺวา กึ กาตพฺพนฺติ ฯ มิตฺโต คเหตพฺโพติ ฯ มิตฺตํ คเหตฺวา
กึ กาตพฺพนฺติ ฯ มนฺโต คเหตพฺโพติ ฯ มนฺตํ คเหตฺวา กึ


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๔๓ หน้าที่ ๓๐๓-๓๐๖.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=43&page=303&pages=4&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=43&A=6241&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=43&A=6241&modeTY=2&pagebreak=1#p303