อรรถกถาเล่มที่ ๔๕ ภาษาบาลี อักษรไทย
นิทฺ.อ.๑ (สทฺธมฺมปชฺ.)
หน้าที่ ๒๔๙-๒๕๐.

หน้าที่ ๒๔๙.
สตฺโต อปริยาทินฺโน โหติ, น กิญฺจิ อปรตฺถทีปนํ สิชฺฌติ. ตมฺหา ตมฺหาติ
อยํ คติวเสน อเนเกสํ นิกายานํ สาธารณนิทฺเทโส. สตฺตนิกายาติ สตฺตานํ นิกายา,
สตฺตฆฏา สตฺตสมูหาติ อตฺโถ. จุตีติ จวนวเสน วุตฺตํ. เอกจตุปญฺจกฺขนฺธาย จุติยา
สามญฺญวจนเมตํ. จวนตาติ ภาววจเนน ลกฺขณนิทสฺสนํ. เภโทติ จุติกฺขนฺธานํ
ภงฺคุปฺปตฺติปริทีปนํ. อนฺตรธานนฺติ ฆฏสฺส วิย ภินฺนสฺส ภินฺนานํ ขนฺธานํ เยน
เกนจิ ปริยาเยน อนนฺตภาวปริทีปนํ. ๑-  มจฺจุมรณนฺติ มจฺจุสงฺขาตํ มรณํ, น
ขณิกมรณํ. กาโล นาม อนฺตโก, ตสฺส กิริยาติ กาลกิริยา. เอตฺตาวตา สมฺมุติมรณํ
ทีปิตํ. อิทานิ ปรมตฺเถน ทีเปตุํ "ขนฺธานํ เภโท"ติอาทิมาห. ปรมตฺเถน
หิ ขนฺธาเยว ภิชฺชนฺติ, น สตฺโต นาม โกจิ มรติ. ขนฺเธสุ ปน ภิชฺชมาเนสุ
สตฺโต มรติ, ภินฺเนสุ "มโต"ติ โวหาโร โหติ.
    เอตฺถ จ จตุโวการปญฺจโวการวเสน ขนฺธานํ เภโท, เอกโวการวเสน
กเฬวรสฺส นิกฺเขโป. จตุโวการวเสเนว วา ขนฺธานํ เภโท, เสสทฺวยวเสน กเฬวรสฺส
นิกฺเขโป เวทิตพฺโพ. กสฺมา? กมฺมภวทฺวเยปิ ๒- รูปกายสงฺขาตสฺส กเฬวรสฺส
สพฺภาวโต. ยสฺมา วา จาตุมฺมหาราชิกาทีสุ ขนฺธา ภิชฺชนฺเตว, น กิญฺจิ นิกฺขิปนฺติ,
ตสฺมา เตสํ วเสน ขนฺธานํ เภโท, มนุสฺสาทิภูตสฺส ๓- กเฬวรสฺส นิกฺเขโป. เอตฺถ
จ กเฬวรสฺส นิกฺเขปกรณโต มรณํ "กเฬวรสฺส นิกฺเขโป"ติ วุตฺตํ. ชีวิตินฺทฺริยสฺส
อุปจฺเฉโทติ อิมินา อินฺทฺริยพทฺธสฺเสว มรณํ นาม โหติ, อนินฺทฺริยพทฺธสฺส มรณํ
นาม นตฺถีติ ทสฺเสติ. "ปุสฺโส มโต, ติสฺโส มโต"ติ ๔- อิทมฺปน โวหารมตฺตเมว.
อตฺถโต ปน เอวรูปานิ วจนานิ สสฺสาทีนํ ขยวยภาวเมว ทีเปนฺติ. รูปคตนฺติ
รูปเมว รูปคตํ. เวทนาคตนฺติอาทีสุปิ เอเสว นโย.
    ตตฺถ ปุพฺเพว มจฺจนฺติ มจฺจํ วา โภคา ปุพฺเพว ปฐมตรญฺเญว วิชหนฺติ.
มจฺโจ วา เต โภเค ปุพฺพตรํ ชหติ. กามกามีติ โจรราชานํ อาลปติ. อมฺโภ
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ฆฏนาภาวปริทีปนํ, ฉ.ม. ฐานาภาวปริทีปนํ  ๒ สี. กามรูปภวทฺวเย,
@ฉ.ม. กามรูปภวทฺวเยปิ  ๓ สี.,ฉ.ม. มนุสฺสาทีสุ  ๔ ฉ.ม.,สี. สสฺสํ มตํ, รุกฺโข
@มโตติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๕๐.
กาเม กามยมานกามโภคิโน ๑- นาม โลเก อสสฺสตา, โภเคสุ วา นฏฺเฐสุ
ชีวมานาว ๒- อโภคิโน โหนฺติ. โภเค วา ปหาย สยํ นสฺสนฺติ, ตสฺมา อหํ
มหาชนสฺส โสกกาเลปิ น โสจามีติ อตฺโถ.
    วิทิตา มยา สตฺตุก โลกธมฺมาติ โจรราชานํ อาลปนฺโต อาห. อมฺโภ สตฺตุก
มยา ลาโภ อลาโภ ยโส อยโสติอาทโย โลกธมฺมา วิทิตา. ยเถว หิ จนฺโท
อุเทติ จ ปูรติ จ ปุน จ ขียติ, ยถา จ สูริโย อนฺธการํ วิธเมนฺโต มหนฺตํ
โลกปฺปเทสํ เตชิตฺวาน ๓- ปุน สายํ อตฺถํ ปเลติ อตฺถงฺคจฺฉติ น ทิสฺสติ, เอวเมว
โภคา อุปฺปชฺชนฺติ จ วินสฺสนฺติ จ, ตตฺถ กึ โสเกน, ตสฺมา น โสจามีติ
อตฺโถ.
    ตณฺหามญฺญนาย มญฺญตีติ ตณฺหาย ชนิตมานมญฺญนาย มญฺญติ. มานํ กโรติ
ทิฏฺฐิมญฺญนายาติ ทิฏฺฐึ อุปนิสฺสยํ กตฺวา อุปฺปนฺนาย มญฺญนาย. มานมญฺญนายาติ
สหชาตมานมญฺญนาย. กิเลสมญฺญนายาติ วุตฺตปฺปการาย อุปตาปนฏฺเฐน กิเลสมญฺญนาย
มญฺญติ.
    กุหาติ วิมฺหาปกา. ๔- ถทฺธาติ ขาณุ วิย ถทฺธา. ลปาติ ปจฺจยนิมิตฺเตน ลปนกา.
    [๔๒] สงฺคตนฺติ สมาคตํ ทิฏฺฐํ ผุฏฺฐํ วาปิ. ๕- ปิยายิตนฺติ ปิยกตํ.
    สงฺคตนฺติ สมฺมุขีภูตํ. สมาคตนฺติ สมีปํ อาคตํ. สมาหิตนฺติ เอกีภูตํ.
สนฺนิปติตนฺติ ปิณฺฑิตํ. สุปินคโตติ สุปินํ ปวิฏฺโฐ. เสนาวิยูหํ ๖- ปสฺสตีติ
เสนาสนฺนิเวสํ ทกฺขติ. อารามรามเณยฺยกนฺติ ปุปฺผารามาทีนํ รมณียภาวํ.
วนรามเณยฺยกาทีสุปิ เอเสว นโย. เปตนฺติ อิโต ปรโลกํ คตํ. กาลกตนฺติ มตํ.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. กามกามิ โภคิโน  ๒ ฉ.ม. จ  ๓ ฉ.ม. ตปิตฺวาน  ๔ ม. ชิมฺหาปกา
@๕ สี. ทิฏฺฐปุพฺพํ วา, ม. ทิฏฺฐํ วา สุตํ วา, ฉ.ม. ปิสทฺโท น ทิสฺสติ
@๖ ฉ.ม. เสนาพฺยูหํ


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๔๕ หน้าที่ ๒๔๙-๒๕๐.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=45&page=249&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=45&A=5778&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=45&A=5778&modeTY=2&pagebreak=1#p249