อรรถกถาเล่มที่ ๔๖ หน้าที่ ๒๑.

ปญฺายติ. กมฺมสนฺนิสฺสิโต วิปาโกติ กุสลากุสลกมฺมสนฺนิสฺสิโต ^๑- วิปาโก กมฺมํ อมุญฺจิตฺวา ปวตฺตนโต วิปาโกปิ กมฺมสนฺนิสฺสิโตว นาม. นามสนฺนิสฺสิตํ รูปนฺติ สพฺพํ รูปํ นามํ คเหตฺวา ปวตฺตนโต นามสนฺนิสฺสิตํ นาม ชาตํ. ชาติยา อนุคตนฺติ สพฺพํ กมฺมาทิกํ ชาติยา อนุปวิฏฺ. ชราย อนุสฏนฺติ ชราย ปตฺถฏํ. พฺยาธินา อภิภูตนฺติ พฺยาธิทุกฺเขน อภิมทฺทิตํ. มรเณน อพฺภาหตนฺติ มจฺจุนา อภิหตํ ปหฏํ. อตาณนฺติ ปุตฺตาทีหิปิ ตายนสฺส อภาวโต อตายนํ อนารกฺขํ อลพฺภเนยฺยเขมํ วา. อเลณนฺติ อลฺลียิตุํ นิสฺสยิตุํ อสหํ, ^๒- อลฺลีนานมฺปิ น เลณกิจฺจกรณํ. อสรณนฺติ นิสฺสิตานํ น ภยหารกํ, ^๓- น ภยวินาสกํ. อสรณีภูตนฺติ ปุเร อุปฺปตฺติยา อตฺตโน อภาเวเนว อสรณํ, อุปฺปตฺติสมกาลเมว อสรณภูตนฺติ อตฺโถ. [๑๙] อปุจฺฉสีติ เอตฺถ ออิติ ปทปูรณมตฺเต นิปาโต, ปุจฺฉสิเตฺวว อตฺโถ. ปวกฺขามิ ยถา ปชานนฺติ ยถา ปชานนฺโต อาจิกฺขติ, เอวํ อาจิกฺขิสฺสามิ. อุปธินิทานา ปภวนฺติ ทุกฺขาติ ตณฺหาทิอุปธินิทานา ชาติอาทิทุกฺขวิเสสา ปภวนฺติ. ตณฺหูปธีติ ตณฺหา เอว ตณฺหูปธิ. สสฺสตุจฺเฉททิฏฺิ เอว ทิฏฺูปธิ. ราคาทิกิเลสา เอว กิเลสูปธิ. ปุญฺาทิกมฺมานิ เอว กมฺมูปธิ. ติวิธทุจฺจริตานิ เอว ทุจฺจริตูปธิ. กพฬีการาทโย อาหารา เอว อาหารูปธิ. โทสปฏิโฆ เอว ปฏิฆูปธิ. กมฺมสมุฏฺานา กมฺเมเนว คหิตา ปวาทโย จตสฺโส ธาตุโยว จตสฺโส อุปาทินฺนธาตูปธี. ^๔- จกฺขฺวาทิ ฉ อชฺฌตฺติกานิ อายตนานิ เอว ฉ อชฺฌตฺติกานิ อายตนูปธิ. จกฺขุวิญฺาณาทิ ฉ วิญฺาณกายาว ฉ วิญฺาณกายูปธี. สพฺพมฺปิ ทุกฺขํ ทุกฺขมนฏฺเนาติ สพฺพํ เตภูมกํ ทุกฺขํ ทุสฺสหนฏฺเน อุปธิ. [๒๐] เอวํ อุปธินิทานโต ปภวนฺเตสุ ทุกฺเขสุ:- โย เว อวิทฺวาติ คาถา. ตตฺถ ปชานนฺติ สงฺขาเร อนิจฺจาทิวเสน ชานนฺโต. ทุกฺขสฺส ชาติปฺปภวานุปสฺสีติ วฏฺฏทุกฺขสฺส ชาติการณํ "อุปธี"ติ อนุปสฺสนฺโต. อิมิสฺสา คาถาย นิทฺเทเส วตฺตพฺพํ นตฺถิ. @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. กมฺมนิสฺสิโต ^๒ ฉ.ม. อนรหํ ^๓ สี. อนภยการกํ @^๔ ฉ.ม. อุปาทินฺนธาตุโย อุปธิ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๔๖ หน้าที่ ๒๑. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=46&page=21&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=46&A=501&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=46&A=501&pagebreak=1#p21