อรรถกถาเล่มที่ ๔๖ หน้าที่ ๕๗.

[๘๓] อถสฺส ภควา ตาทิเส ปุคฺคเล อตฺตโน อปฺปฏิหตาณตฺตํ ปกาเสตฺวา ตํ าณํ พฺยากาตุํ คาถมาห. ตตฺถ วิญฺาณฏฺิติโย สพฺพา, อภิชานํ ตถาคโตติ อภิสงฺขารวเสน จตสฺโส ปฏิสนฺธิวเสน สตฺตาติ เอวํ สพฺพา วิญฺาณฏฺิติโย อภิชานนฺโต ตถาคโต, ติฏฺนฺตเมนํ ชานาตีติ กมฺมาภิสงฺขารวเสน ^๑- ติฏฺนฺตเมตํ ^๒- ปุคฺคลํ ชานาติ "อายตึ อยํ เอวํคติโก ภวิสฺสตี"ติ ธิมุตฺตนฺติ อากิญฺจญฺายตนาทีสุ อธิมุตฺตํ. ตปฺปรายนนฺติ ตมฺมยํ. วิญฺาณฏฺิติโยติ ปฏิสนฺธิวิญฺาณสฺส านานิ สวิญฺาณกา ขนฺธา เอว. ตตฺถ เสยฺยถาปีติ นิทสฺสนตฺเถ นิปาโต ยถา มนุสฺสาติ อตฺโถ. อปริมาเณสุปิ หิ จกฺกวาเฬสุ อปริมาณานํ มนุสฺสานํ วณฺณสณฺานาทิวเสน เทฺวปิ เอกสทิสา นตฺถิ. เยปิ หิ กตฺถจิ ยมกภาตโร วณฺเณน วา สณฺาเนน วา สทิสา โหนฺติ. เตปิ อาโลกิตวิโลกิตาทีหิ วิสทิสาว โหนฺติ. ตสฺมา "นานตฺตกายา"ติ วุตฺตา. ปฏิสนฺธิสญฺา ปน เนสํ ติเหตุกาปิ ทุเหตุกาปิ อเหตุกาปิ โหติ. ตสฺมา "นานตฺตสญฺิโน"ติ วุตฺตา. เอกจฺเจ จ เทวาติ ฉ กามาวจรเทวา. เตสุ หิ เกสญฺจิ กาโย นีโล โหติ, เกสญฺจิ ปีตกาทิวณฺโณ. สญฺา ปน เนสํ ติเหตุกาปิ ทุเหตุกาปิ โหติ, อเหตุกา น โหติ. เอกจฺเจ จ วินิปาติกาติ จตุอปายวินิมุตฺตา ปุนพฺพสุมาตา ยกฺขินี ปิยงฺกรมาตา ผุสฺสมิตฺตา ^๓- ธมฺมคุตฺตาติ ^๔- เอวมาทโย อญฺเ จ เวมานิกา เปตา. เอเตสํ หิ โอทาตกาฬมงฺคุรจฺฉวิสามวณฺณาทิวเสน เจว กิสถูลรสฺสทีฆวเสน จ กาโย นานา โหติ, มนุสฺสานํ วิย ติเหตุกทุเหตุกาเหตุกวเสน สญฺาปิ. เต ปน เทวา วิย น มเหสกฺขา. กปณมนุสฺสา วิย อปฺเปสกฺขา ทุลฺลภฆาสจฺฉาทนา ทุกฺขปีฬิตา วิหรนฺติ. เอกจฺเจ กาฬปกฺเข ทุกฺขิตา ชุณฺหปกฺเข สุขิตา โหนฺติ, ตสฺมา สุขสมุสฺสยโต วินิปติตตฺตา วินิปาติกาติ วุตฺตา. เย ปเนตฺถ ติเหตุกา, เตสํ ธมฺมาภิสมโยปิ โหติ ปิยงฺกรมาตาทีนํ วิย. พฺรหฺมกายิกาติ พฺรหฺมปาริสชฺชพฺรหฺมปุโรหิตมหาพฺรหฺมาโน. ปมาภินิพฺพตฺตาติ เต สพฺเพปิ ปมชฺฌาเนน นิพฺพตฺตา. พฺรหฺมปาริสชฺชา ปน @เชิงอรรถ: ^๑ ก. กมฺมาภิชานวเสน ^๒ ฉ.ม. ติฏฺเมตํ ^๓ ก. ปุสฺส.... ^๔ ก. ธมฺมภูตาติ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๔๖ หน้าที่ ๕๗. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=46&page=57&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=46&A=1428&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=46&A=1428&pagebreak=1#p57