อรรถกถาเล่มที่ ๔๖ ภาษาบาลี อักษรไทย
นิทฺ.อ.๒ (สทฺธมฺมปชฺ.)
หน้าที่ ๖-๗.

หน้าที่ ๖.
      ตตฺถ "อภิสงฺขารวิญฺญาณสฺส นิโรเธนา"ติ เอเตน อนุปาทินฺนกนิโรธํ
ทสฺเสติ. "เย อุปฺปชฺเชยฺยุํ นามญฺจ รูปญฺจ, เอตฺเถเต นิรุชฺฌนฺตี"ติ อิมินา
ปน อุปาทินฺนกนิโรธํ ทสฺเสติ.
      ตตฺถ สตฺต ภเว ฐเปตฺวาติ กามภวโต กามภวํ สํสรนฺตสฺส สตฺต
ภเว วชฺเชตฺวา. อนมตคฺเค สํสาเรติ:-
           "ขนฺธานญฺจ ปฏิปาฏิ      ธาตุอายตนาน จ
            อพฺโพจฺฉินฺนํ วตฺตมานา  `สํสาโร'ติ ปวุจฺจตี"ติ ๑-
เอวํ วณฺณิเต สํสารวฏฺเฏ. เย อุปฺปชฺเชยฺยุํ นามญฺจ รูปญฺจาติ นมนลกฺขณํ
จตุกฺขนฺธสงฺขาตํ นามญฺจ รุปฺปนลกฺขณํ ภูโตปาทายสงฺขาตํ รูปญฺจ เอเต
ธมฺมา อุปฺปชฺเชยฺยุํ. เอตฺเถเต นิรุชฺฌนฺตีติ เอตสฺมึ โสตาปตฺติมคฺเค เอเต
นามรูปธมฺมา อภพฺพุปฺปตฺติกวเสน นิโรธํ คจฺฉนฺติ. สกทาคามิมคฺคญาเณนาติ
เอตฺถ ปฏิสนฺธิวเสน สกึเยว อิมํ โลกํ อาคจฺฉตีติ สกทาคามี, ตสฺส มคฺโค
สกทาคามิมคฺโค. เตน มคฺเคน สมฺปยุตฺตญาเณน. เทฺว ภเว ฐเปตฺวาติ
กามธาตุยาเยว ปฏิสนฺธิวเสน เทฺว ภเว วชฺเชตฺวา. ปญฺจสุ ภเวสูติ ตทวสิฏฺเฐสุ
ปญฺจสุ ภเวสุ. เอตฺเถเต นิรุชฺฌนฺตีติ เอตฺถ สกทาคามิมคฺเค ๒- เอเต ธมฺมา
วุตฺตนเยน นิรุชฺฌนฺติ. เอกํ ภวํ ฐเปตฺวาติ อุกฺกฏฺฐวเสน รูปธาตุยา วา
อรูปธาตุยา วา เอกํ ภวํ วชฺเชตฺวา. รูปธาตุยา วา อรูปธาตุยา วาติ ทุติยกภเว
รูปธาตุยา เจว อรูปธาตุยา จ. นามญฺจ รูปญฺจาติ เอตฺถ รูปภเว นามรูปํ,
อรูปภเว นามเมว. เอตฺเถเต นิรุชฺฌนฺตีติ เอตฺถ อนาคามิมคฺเค ๒- เอเต
นามรูปธมฺมา วุตฺตนเยน นิรุชฺฌนฺติ.
      อรหโตติ กิเลเสหิ อารกตฺตา "อรหา"ติ ลทฺธนามสฺส ขีณาสวสฺส.
อนุปาทิเสสาย นิพฺพานธาตุยาติ ทุวิธา หิ นิพฺพานธาตุ สอุปาทิเสสา จ
อนุปาทิเสสา จ. ตตฺถ อุปาทียติ "อหํ มมา"ติ ภุสํ คณฺหียตีติ อุปาทิ,
ขนฺธปญฺจกสฺเสตํ อธิวจนํ. อุปาทิเยว เสโส อวสิฏฺโฐ อุปาทิเสโส, สห
@เชิงอรรถ: ๑ วิสุทฺธิ. ๓/๑๔๕ (สฺยา), อภิ. อ. ๑/๑๑, มโน. ปู. ๒/๔๓๕, อุทาน.
@อ. ๓/๒๘๙, อิติวุตฺตก. อ. ๑๔/๖๖ ปฏิ.สํ.อ. ๒/๑๘ (พม่า)    ๒ ก....มคฺเคน
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๗.
อุปาทิเสเสน วตฺตตีติ สอุปาทิเสสา. นตฺเถตฺถ อุปาทิเสโสติ อนุปาทิเสสา.
อยํ ปน อนุปาทิเสสา, ๑- ตาย อนุปาทิเสสาย นิพฺพานธาตุยา. ปรินิพฺพายนฺตสฺสาติ
นิรินฺธนสฺส วิย ชาตเวทสฺส นิพฺพายนฺตสฺส อปฺปวตฺตํ ปวิสนฺตสฺส. จริมวิญฺญาณสฺส
นิโรเธนาติ เอตฺถ อสฺสาสปสฺสาสานํ นิโรธวเสน. ตโย จริมา ภวจริโม
ฌานจริโม จุติจริโมติ. ภเวสุ หิ กามภเว อสฺสาสปสฺสาสา ปวตฺตนฺติ,
รูปารูปภเวสุ นปฺปวตฺตนฺติ. ตสฺมา โส ภวจริโม. ฌาเนสุ  ปุริมชฺฌานตฺตเยว
ปวตฺตนฺติ, จตุตฺเถ นปฺปวตฺตนฺติ. ตสฺมา โส ฌานจริโม. เย ปน จุติจิตฺตสฺส
ปุรโต โสฬสเมน จิตฺเตน สหุปฺปนฺนา, เต จุติจิตฺเตน สห นิรุชฺฌนฺติ. อยํ ๒-
จุติจริโม นาม. อยํ อิธ จริโมติ อธิปฺเปโต. เย หิ เกจิ พุทฺธา วา
ปจฺเจกพุทฺธา วา อริยสาวกา วา อนฺตมโส กุนฺถกิปิลฺลิกํ อุปาทาย สพฺเพ
ภวงฺคจิตฺเตเนว อพฺยากเตน ทุกฺขสจฺเจน กาลํ กโรนฺติ. ตสฺมา จริมวิญฺญาณสฺส
นิโรเธนาติ จุติจิตฺตสฺส นิโรเธนาติ อตฺโถ.
      ปญฺญา จ สติ จ นามญฺจาติ เอเตหิ จตุนฺนํ อรูปกฺขนฺธานํ คหณํ
ปจฺเจตพฺพํ. รูปญฺจาติ เอเตน จตุนฺนํ มหาภูตานํ จตุวีสติอุปาทายรูปานญฺจ
คหณํ ปจฺเจตพฺพํ. อิทานิ ตสฺส นิรุชฺฌนูปายํ ทสฺเสนฺโต "วิญฺญาณสฺส
นิโรเธน, เอตฺเถตํ อุปรุชฺฌตี"ติ อาห. ตตฺถ วิญฺญาณนฺติ จริมวิญฺญาณมฺปิ
อภิสงฺขารวิญฺญาณมฺปิ. อภิสงฺขารวิญฺญาณสฺส ปหีนนิโรเธน เอตฺเถตํ อุปรุชฺฌติ
นิรุชฺฌติ ทีปสิขา วิย อปณฺณตฺติกภาวํ ยาติ, จริมวิญฺญาณสฺส อนุปฺปาทปจฺจยตฺตา
อนุปฺปาทนิโรเธน อนุปฺปาทวเสเนว อุปรุชฺฌตีติ. ๓-
      [๗] เอตฺตาวตา จ "ทุกฺขมสฺส มหพฺภยนฺ"ติ อิมินา ปกาสิตํ ทุกฺขสจฺจํ,
"ยานิ โสตานี"ติ อิมินา สมุทยสจฺจํ, "ปญฺญาเยเต ปิถิยฺยเรติ อิมินา มคฺคสจฺจํ,
"อเสสํ อุปรุชฺฌตี"ติ อิมินา นิโรธสจฺจนฺติ เอวํ จตฺตาริ สจฺจานิ สุตฺวาปิ
อริยภูมึ อนธิคโต. ปุน เสกฺขาเสกฺขปฏิปทํ ปุจฺฉนฺโต "เย จ สงฺขาตธมฺมาเส"ติ
คาถมาห. ตตฺถ สงฺขาตธมฺมาติ อนิจฺจาทิวเสน ปริวีมํสิตธมฺมา, อรหนฺตานเมตํ
อธิวจนํ. เสกฺขาติ สีลาทีนิ สิกฺขมานา อวเสสา อริยปุคฺคลา. ปุถูติ พหู
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อยํ ปน อนุปาทิเสสาติ น ทิสฺสนฺติ  ๒ ฉ.ม. โส   ๓ สุ.วิ. ๑/๓๒๗


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๔๖ หน้าที่ ๖-๗.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=46&page=6&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=46&A=121&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=46&A=121&modeTY=2&pagebreak=1#p6