อรรถกถาเล่มที่ ๔๖ หน้าที่ ๗.

อุปาทิเสเสน วตฺตตีติ สอุปาทิเสสา. นตฺเถตฺถ อุปาทิเสโสติ อนุปาทิเสสา. อยํ ปน อนุปาทิเสสา, ^๑- ตาย อนุปาทิเสสาย นิพฺพานธาตุยา. ปรินิพฺพายนฺตสฺสาติ นิรินฺธนสฺส วิย ชาตเวทสฺส นิพฺพายนฺตสฺส อปฺปวตฺตํ ปวิสนฺตสฺส. จริมวิญฺญาณสฺส นิโรเธนาติ เอตฺถ อสฺสาสปสฺสาสานํ นิโรธวเสน. ตโย จริมา ภวจริโม ฌานจริโม จุติจริโมติ. ภเวสุ หิ กามภเว อสฺสาสปสฺสาสา ปวตฺตนฺติ, รูปารูปภเวสุ นปฺปวตฺตนฺติ. ตสฺมา โส ภวจริโม. ฌาเนสุ ปุริมชฺฌานตฺตเยว ปวตฺตนฺติ, จตุตฺเถ นปฺปวตฺตนฺติ. ตสฺมา โส ฌานจริโม. เย ปน จุติจิตฺตสฺส ปุรโต โสฬสเมน จิตฺเตน สหุปฺปนฺนา, เต จุติจิตฺเตน สห นิรุชฺฌนฺติ. อยํ ^๒- จุติจริโม นาม. อยํ อิธ จริโมติ อธิปฺเปโต. เย หิ เกจิ พุทฺธา วา ปจฺเจกพุทฺธา วา อริยสาวกา วา อนฺตมโส กุนฺถกิปิลฺลิกํ อุปาทาย สพฺเพ ภวงฺคจิตฺเตเนว อพฺยากเตน ทุกฺขสจฺเจน กาลํ กโรนฺติ. ตสฺมา จริมวิญฺญาณสฺส นิโรเธนาติ จุติจิตฺตสฺส นิโรเธนาติ อตฺโถ. ปญฺญา จ สติ จ นามญฺจาติ เอเตหิ จตุนฺนํ อรูปกฺขนฺธานํ คหณํ ปจฺเจตพฺพํ. รูปญฺจาติ เอเตน จตุนฺนํ มหาภูตานํ จตุวีสติอุปาทายรูปานญฺจ คหณํ ปจฺเจตพฺพํ. อิทานิ ตสฺส นิรุชฺฌนูปายํ ทสฺเสนฺโต "วิญฺญาณสฺส นิโรเธน, เอตฺเถตํ อุปรุชฺฌตี"ติ อาห. ตตฺถ วิญฺญาณนฺติ จริมวิญฺญาณมฺปิ อภิสงฺขารวิญฺญาณมฺปิ. อภิสงฺขารวิญฺญาณสฺส ปหีนนิโรเธน เอตฺเถตํ อุปรุชฺฌติ นิรุชฺฌติ ทีปสิขา วิย อปณฺณตฺติกภาวํ ยาติ, จริมวิญฺญาณสฺส อนุปฺปาทปจฺจยตฺตา อนุปฺปาทนิโรเธน อนุปฺปาทวเสเนว อุปรุชฺฌตีติ. ^๓- [๗] เอตฺตาวตา จ "ทุกฺขมสฺส มหพฺภยนฺ"ติ อิมินา ปกาสิตํ ทุกฺขสจฺจํ, "ยานิ โสตานี"ติ อิมินา สมุทยสจฺจํ, "ปญฺญาเยเต ปิถิยฺยเรติ อิมินา มคฺคสจฺจํ, "อเสสํ อุปรุชฺฌตี"ติ อิมินา นิโรธสจฺจนฺติ เอวํ จตฺตาริ สจฺจานิ สุตฺวาปิ อริยภูมึ อนธิคโต. ปุน เสกฺขาเสกฺขปฏิปทํ ปุจฺฉนฺโต "เย จ สงฺขาตธมฺมาเส"ติ คาถมาห. ตตฺถ สงฺขาตธมฺมาติ อนิจฺจาทิวเสน ปริวีมํสิตธมฺมา, อรหนฺตานเมตํ อธิวจนํ. เสกฺขาติ สีลาทีนิ สิกฺขมานา อวเสสา อริยปุคฺคลา. ปุถูติ พหู @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. อยํ ปน อนุปาทิเสสาติ น ทิสฺสนฺติ ^๒ ฉ.ม. โส ^๓ สุ.วิ. ๑/๓๒๗

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๔๖ หน้าที่ ๗. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=46&page=7&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=46&A=147&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=46&A=147&modeTY=2&pagebreak=1#p7