อรรถกถาเล่มที่ ๔๗ หน้าที่ ๒๕๗.

๔. ธมฺมฏฺฐิติญาณนิทฺเทสวณฺณนา [๔๕] ธมฺมฏฺฐิติญาณนิทฺเทเส อวิชฺชาสงฺขารานํ อุปฺปาทฏฺฐิตีติอาทีสุ ติฏฺฐนฺติ เอตาย สงฺขาราติ ฐิติ. กา สา? อวิชฺชา. สา หิ สงฺขารานํ อุปฺปาทาย นิพฺพตฺติยา ฐิติ การณนฺติ อุปฺปาทฏฺฐิติ. อุปฺปนฺนานํ ปวตฺติยาปิ การณนฺติ ปวตฺตฏฺฐิติ. กิญฺจาปิ หิ ชนกปจฺจยสฺส ชนนกฺขเณเยว กิจฺจานุภาโว โหติ, เตน ปน ชนกานํเยว ปวตฺตตฺตา สกกฺขเณ ปวตฺติยาปิ การณํ นาม โหติ, สนฺตติวเสน วา ปวตฺติยา การณนฺติ อตฺโถ. ปวตฺตนฺติ จ นปุํสเก ภาววจนเมตํ, ตสฺมา ปวตฺตํ ปวตฺตีติ อตฺถโต เอกํ. ปวตฺติสทฺทสฺส ปน ปากฏตฺตา เตน โยเชตฺวา อตฺโถ วุตฺโต. ภาเวปิ ฐิติสทฺทสฺส สิชฺฌนโต น อิธ ภาเว ฐิติสทฺโท, การเณ ฐิติสทฺโทติ ทสฺสนตฺถํ นิมิตฺตฏฺฐิตีติ วุตฺตํ, นิมิตฺตภูตา ฐิตีติ อตฺโถ, การณภูตาติ วุตฺตํ โหติ. น เกวลํ นิมิตฺตมตฺตํ โหติ, อถ โข สงฺขารชนเน สพฺยาปารา วิย หุตฺวา อายูหติ วายมตีติ ปจฺจยสมตฺถตํ ทสฺเสนฺโต อายูหนฏฺฐิตีติ อาห, อายูหนภูตา ฐิตีติ อตฺโถ. ยสฺมา อวิชฺชา สงฺขาเร อุปฺปาทยมานา อุปฺปาเท สํโยเชติ นาม, ฆเฏตีติ อตฺโถ, สงฺขาเร ปวตฺตยมานาว ปวตฺติยํ ปลิพุนฺธติ ^๑- นาม, พนฺธตีติ ^๒- อตฺโถ, ตสฺมา สญฺโญคฏฺฐิติ ปลิโพธฏฺฐิตีติ วุตฺตา, สญฺโญคภูตา ฐิติ, ปลิโพธภูตา ฐิตีติ อตฺโถ. อวิชฺชาวสงฺขารอุปาทยมานา อุปฺปาทาย ปวตฺติยา จ มูลการณฏฺเฐน สมุทโย นาม, สมุทยภูตา ฐิตีติ สมุทยฏฺฐิติ, มูลการณภูตา ฐิตีติ อตฺโถ. อวิชฺชาว สงฺขารานํ อุปฺปาเท ชนกปจฺจยตฺตา, ปวตฺติยํ อุปตฺถมฺภกปจฺจยตฺตา เหตุฏฺฐิติ ปจฺจยฏฺฐิตีติ วุตฺตา, เหตุภูตา ฐิติ, ปจฺจยภูตา ฐิตีติ อตฺโถ. ชนก- ปจฺจโย หิ เหตูติ, อุปตฺถมฺภกปจฺจโย ปจฺจโยติ วุจฺจติ. เอวํ เสเสสุปิ โยเชตพฺพํ. ภโว ชาติยา ชาติ ชรามรณสฺสาติ เอตฺถ ปน อุปฺปาทฏฺฐิติ สญฺโญคฏฺฐิติ เหตุฏฺฐิติ อุปฺปาทวเสน โยชิตานิ ปทานิ ชาติชรามรณวนฺตานํ ขนฺธานํ วเสน @เชิงอรรถ: ^๑ สี. ปลิพุฌฺชติ ^๒ ม. คนฺถตีติ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๔๗ หน้าที่ ๒๕๗. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=47&page=257&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=47&A=5739&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=47&A=5739&modeTY=2&pagebreak=1#p257