อรรถกถาเล่มที่ ๔๗ หน้าที่ ๒๖๐.

คพฺเภ รูปารูปธมฺมานํ โอกฺกนฺติ อาคนฺตฺวา ปวิสนํ วิย, อิทํ นามรูปํ. ปสาโท อายตนนฺติ โย ปสนฺนภาโว, อิทํ อายตนํ. ชาติคฺคหเณน เอกวจนํ กตํ. เอเตน จกฺขาทีนิ ปญฺจายตนานิ วุตฺตานิ. "ปภสฺสรมิทํ ภิกฺขเว จิตฺตํ, ตญฺจ โข อาคนฺตุเกหิ อุปกฺกิเลเสหิ อุปกฺกิลิฏฺฐนฺ"ติ ^๑- เอตฺถ ภวงฺคจิตฺตํ อธิปฺเปตนฺติ วจนโต อิธาปิ มนายตนสฺส วิปากภูตตฺตา, ตสฺส จ กิเลสกาลุสฺสิยาภาเวน ปสนฺนตฺตา ปสาทวจเนน มนายตนมฺปิ วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํ. ผุฏฺโฐ ผสฺโสติ โย อารมฺมณํ ผุฏฺโฐ ผุสนฺโต อุปฺปนฺโน, อยํ ผสฺโส. เวทยิตํ เวทนาติ ยํ ปฏิสนฺธิวิญฺญาเณน วา สฬายตนปจฺจเยน วา ผสฺเสน สห อุปฺปนฺนํ วิปากเวทยิตํ, อยํ เวทนา อิธุปปตฺติภวสฺมึ ปุเรกตสฺส กมฺมสฺส ปจฺจยาติ ปจฺจุปฺปนฺเน วิปากภเว อตีตชาติยํ กตสฺส กมฺมสฺส ปจฺจเยน ปวตฺตนฺตีติ อตฺโถ. อิธ ปริปกฺกตฺตา อายตนานนฺติ ปริปกฺกายตนสฺส กมฺมปกรณกาเล โมหาทโย ทสฺสิตา. อายตึ ปฏิสนฺธิยาติ อนาคเต ปฏิสนฺธิยา. อายตึ ปฏิสนฺธิ วิญฺญาณนฺติอาทีนิ วุตฺตตฺถานิ. กถํ ปน ทฺวาทสหิ ปฏิจฺจสมุปฺปาทงฺเคหิ อิเม วีสติ อาการา คหิตา โหนฺตีติ? อวิชฺชา สงฺขาราติ อิเม เทฺว อตีตเหตุโย สรูปโต วุตฺตา. ยสฺมา ปน อวิทฺวา ปริตสฺสติ, ปริตสฺสิโต อุปาทิยติ, ตสฺสุปาทานปจฺจยา ภโว, ตสฺมา เตหิ ทฺวีหิ คหิเตหิ ตณฺหุปาทานภวาปิ คหิตาว โหนฺติ. ปจฺจุปฺปนฺเน วิญฺญาณ- นามรูปสฬายตนผสฺสเวทนา สรูปโต วุตฺตาเยว. ตณฺหุปาทานภวา ปจฺจุปฺปนฺน- เหตุโย สรูปโต วุตฺตา. ภเว ปน คหิเต ตสฺส ปุพฺพภาคา ตํสมฺปยุตฺตา วา สงฺขารา คหิตาว โหนฺติ, ตณฺหุปาทานคฺคหเณน จ ตํสมฺปยุตฺตา. ยาย วา มูโฬฺห กมฺมํ กโรติ, สา อวิชฺชา คหิตาว โหนฺติ. อนาคเต ชาติ ชรามรณนฺติ เทฺว @เชิงอรรถ: ^๑ องฺ.เอกก. ๒๐/๕๑/๙

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๔๗ หน้าที่ ๒๖๐. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=47&page=260&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=47&A=5807&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=47&A=5807&modeTY=2&pagebreak=1#p260