อรรถกถาเล่มที่ ๔๘ หน้าที่ ๑๒๘.

อารมฺมณํ ปติฏฺฐาเปตีติ วา อตฺโถ. สโมทหนพฺยาปาราภาเวปิ ภาวนาปาริปูริยา เอว สโมทหติ นาม. โคจรนฺติ วิปสฺสนากฺขเณ สงฺขารารมฺมณํ มคฺคกฺขเณ จ ผลกฺขเณ จ นิพฺพานารมฺมณํ. สมตฺถนฺติ สมเมว อตฺโถ, สมสฺส วา อตฺโถติ สมตฺโถ. ตํ สมตฺถํ. เสเสสุปิ เอเสว นโย. มคฺคํ สโมธาเนตีติ มคฺคผลกฺขเณเยว โคจรํ นิพฺพานเมว. อยํ ปุคฺคโลติ อานาปานสฺสติภาวนํ อนุยุตฺโต โยคาวจโรว. อิมสฺมึ อารมฺมเณติ เอตฺถ ปน "กาเย"ติ ปเทน สงฺคหิเต นามรูปกายสงฺขาเต สงฺขตารมฺมเณ เตเนว กเมน มคฺเค นิพฺพานารมฺมเณ จ. ยํ ตสฺสาติอาทีหิ อารมฺมณโคจรสทฺทานํ เอกตฺถตา วุตฺตา. ตสฺสาติ ตสฺส ปุคฺคลสฺส. ปชานาตีติ ปุคฺคโล ปชานนา ปญฺญาติ ปุคฺคโล ปญฺญาย ปชานาตีติ วุตฺตํ โหติ. อารมฺมณสฺส อุปฏฺฐานนฺติ วิปสฺสนากฺขเณ สงฺขารารมฺมณสฺส, มคฺคผลกฺขเณ นิพฺพานารมฺมณสฺส อุปฏฺฐานํ สติ. เอตฺถ จ กมฺมตฺเถ สามิวจนํ ยถา รญฺโญ อุปฏฺฐานนฺติ. อวิกฺเขโปติ สมาธิ. อธิฏฺฐานนฺติ ยถาวุตฺตสงฺขารารมฺมณํ นิพฺพานารมฺมณญฺจ. ตํ หิ อธิฏฺฐาติ เอตฺถ จิตฺตนฺติ อธิฏฺฐานํ. โวทานนฺติ ญาณํ. ตํ หิ โวทายติ วิสุชฺฌติ เตน จิตฺตนฺติ โวทานํ. ลีนปกฺขิโก สมาธิ อลีนภาวปฺปตฺติยา สมภูตตฺตา สมํ, อุทฺธจฺจปกฺขิกํ ญาณํ อนุทฺธตภาวปฺปตฺติยา สมภูตตฺตา สมํ. เตน วิปสฺสนามคฺคผลกฺขเณสุ สมถวิปสฺสนานํ ยุคนทฺธตา วุตฺตา โหติ. สติ ปน สพฺพตฺถิกตฺตา ตทุภยสมตาย อุปการิกาติ สมํ, อารมฺมณํ สมตาธิฏฺฐานตฺตา ^๑- สมํ. อนวชฺชฏฺโฐติ วิปสฺสนาย อนวชฺชสภาโว. นิเกฺลสฏฺโฐติ มคฺคสฺส นิกฺกิเลสสภาโว. นิกฺกิเลเสฏฺโฐติ วา ปาโฐ. โวทานฏฺโฐติ ผลสฺส ปริสุทฺธสภาโว. ปรมฏฺโฐติ นิพฺพานสฺส สพฺพธมฺมุตฺตมสภาโว. ปฏิวิชฺฌตีติ ตํ ตํ สภาวํ อสมฺโมหโต ปฏิวิชฺฌติ. เอตฺถ จ "อารมฺมณสฺส อุปฏฺฐานนฺ"ติอาทีหิ สมฺมา ปฏิเวโธ ^๒- วุตฺโต. เอตฺเถว จ โวทานฏฺฐปฏิเวธสฺส วุตฺตตฺตา เตน เอกลกฺขณา อนวชฺชฏฺฐนิกฺกิเลสฏฺฐปรมฏฺฐา ลกฺขณหารวเสน วุตฺตาเยว โหนฺติ. ยถาห:- @เชิงอรรถ: ^๑ สี. สมถาธิฏฺฐานตฺตา ^๒ สี. สมปฏิเวโธ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๔๘ หน้าที่ ๑๒๘. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=48&page=128&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=48&A=2875&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=48&A=2875&modeTY=2&pagebreak=1#p128