อรรถกถาเล่มที่ ๔๘ หน้าที่ ๑๒๘.

อารมฺมณํ ปติฏฺาเปตีติ วา อตฺโถ. สโมทหนพฺยาปาราภาเวปิ ภาวนาปาริปูริยา เอว สโมทหติ นาม. โคจรนฺติ วิปสฺสนากฺขเณ สงฺขารารมฺมณํ มคฺคกฺขเณ จ ผลกฺขเณ จ นิพฺพานารมฺมณํ. สมตฺถนฺติ สมเมว อตฺโถ, สมสฺส วา อตฺโถติ สมตฺโถ. ตํ สมตฺถํ. เสเสสุปิ เอเสว นโย. มคฺคํ สโมธาเนตีติ มคฺคผลกฺขเณเยว โคจรํ นิพฺพานเมว. อยํ ปุคฺคโลติ อานาปานสฺสติภาวนํ อนุยุตฺโต โยคาวจโรว. อิมสฺมึ อารมฺมเณติ เอตฺถ ปน "กาเย"ติ ปเทน สงฺคหิเต นามรูปกายสงฺขาเต สงฺขตารมฺมเณ เตเนว กเมน มคฺเค นิพฺพานารมฺมเณ จ. ยํ ตสฺสาติอาทีหิ อารมฺมณโคจรสทฺทานํ เอกตฺถตา วุตฺตา. ตสฺสาติ ตสฺส ปุคฺคลสฺส. ปชานาตีติ ปุคฺคโล ปชานนา ปญฺาติ ปุคฺคโล ปญฺาย ปชานาตีติ วุตฺตํ โหติ. อารมฺมณสฺส อุปฏฺานนฺติ วิปสฺสนากฺขเณ สงฺขารารมฺมณสฺส, มคฺคผลกฺขเณ นิพฺพานารมฺมณสฺส อุปฏฺานํ สติ. เอตฺถ จ กมฺมตฺเถ สามิวจนํ ยถา รญฺโ อุปฏฺานนฺติ. อวิกฺเขโปติ สมาธิ. อธิฏฺานนฺติ ยถาวุตฺตสงฺขารารมฺมณํ นิพฺพานารมฺมณญฺจ. ตํ หิ อธิฏฺาติ เอตฺถ จิตฺตนฺติ อธิฏฺานํ. โวทานนฺติ าณํ. ตํ หิ โวทายติ วิสุชฺฌติ เตน จิตฺตนฺติ โวทานํ. ลีนปกฺขิโก สมาธิ อลีนภาวปฺปตฺติยา สมภูตตฺตา สมํ, อุทฺธจฺจปกฺขิกํ าณํ อนุทฺธตภาวปฺปตฺติยา สมภูตตฺตา สมํ. เตน วิปสฺสนามคฺคผลกฺขเณสุ สมถวิปสฺสนานํ ยุคนทฺธตา วุตฺตา โหติ. สติ ปน สพฺพตฺถิกตฺตา ตทุภยสมตาย อุปการิกาติ สมํ, อารมฺมณํ สมตาธิฏฺานตฺตา ^๑- สมํ. อนวชฺชฏฺโติ วิปสฺสนาย อนวชฺชสภาโว. นิเกฺลสฏฺโติ มคฺคสฺส นิกฺกิเลสสภาโว. นิกฺกิเลเสฏฺโติ วา ปาโ. โวทานฏฺโติ ผลสฺส ปริสุทฺธสภาโว. ปรมฏฺโติ นิพฺพานสฺส สพฺพธมฺมุตฺตมสภาโว. ปฏิวิชฺฌตีติ ตํ ตํ สภาวํ อสมฺโมหโต ปฏิวิชฺฌติ. เอตฺถ จ "อารมฺมณสฺส อุปฏฺานนฺ"ติอาทีหิ สมฺมา ปฏิเวโธ ^๒- วุตฺโต. เอตฺเถว จ โวทานฏฺปฏิเวธสฺส วุตฺตตฺตา เตน เอกลกฺขณา อนวชฺชฏฺนิกฺกิเลสฏฺปรมฏฺา ลกฺขณหารวเสน วุตฺตาเยว โหนฺติ. ยถาห:- @เชิงอรรถ: ^๑ สี. สมถาธิฏฺานตฺตา ^๒ สี. สมปฏิเวโธ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๔๘ หน้าที่ ๑๒๘. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=48&page=128&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=48&A=2875&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=48&A=2875&pagebreak=1#p128